LEREN, innoveren, exporteren

Transcriptie

1 LEREN, innoveren, exporteren

2 Voorwoord Beste innovators in de deltatechnologie, Voor u ligt een terugblik op de eerste periode van ons gezamenlijke programma VPdelta. Het programma heb ik sinds 2012 met trots mogen leiden, en mag ik gelukkig blijven leiden aangezien VPdelta doorloopt tot eind Dit boekje is een tussenstation van onze gezamenlijke inspanning om de ontwikkeling en toepassing van slimme innovaties voor waterbeheer in onze eigen regio en ook in deltagebieden wereldwijd te vermeerderen en te versnellen. Klimaatverandering met meer overstromingen, hardnekkige droogte en extremer weer als gevolg zetten het behoud en de verdere ontwikkeling van welvaart en welzijn in deltagebieden onder druk. Gebieden waar in 2050 zeventig procent van de wereldbevolking woont. Dit voorjaar (2016) zagen we wederom dat dit niet alleen issues zijn in landen ver weg, maar dat klimaatverandering ook in Noordwest Europa vele overstromingen in Frankrijk, Duitsland en Belgie veroorzaakt met omvangrijke schade en enkele fatale slachtoffers als gevolg. 1

3 De afgelopen jaren maakte VPdelta als partner deel uit van in tientallen uiteenlopende consortia rondom de ontwikkeling van concrete kennisintensieve innovaties voor delta-opgaves. Deze consortia bestonden telkens uit diverse partijen met verschillende bloedgroepen: publieke waterbeheerders, ondernemers of wetenschappers. Ik ben positief verrast door de enorme verscheidenheid en drive van deze vele delta-professionals uit onze regio Zuid-Holland. Alsmede van de creativiteit en het ondernemerschap van de vele betrokken startups en studenten, onze toekomstige deltaprofessionals. De visie dat het verbinden van expertises en ervaringen van deze verschillende individuen resulteert in mooie effectieve oplossingen voor zowel ons eigen waterbeheer als voor de BV Nederland is de afgelopen jaren meer dan bevestigd. Met het netwerk dat VPdelta inmiddels heeft opgebouwd en een projectteam dat als smeerolie acteert, zie ik uit naar de komende jaren om samen met jullie te bouwen aan meer kennisintensieve innovaties voor de deltas van vandaag en morgen. Hartelijke groet, Marjan Kreijns (programmadirecteur VPdelta) 2

4 Pilot-project met diverse waterkeringen in Ronde Hoep in samenwerking met Waterschap Amstel, Gooi en Vecht

5 Inhoud Voorwoord 1 Inhoud 4 1. Inleiding en leeswijzer 6 2. Aanleiding VPdelta 7 3. Contouren VPdelta 9 4. Uitgangspunten en resultaten Resultaten in beeld Conclusie en reflectie Vooruitblik 32 4

6 Interactieve vloer met overstromingsspel

7 1. Inleiding en leeswijzer Op 31 december 2015 liep het eerste VPdelta programma af. Het programma startte in 2012, opgezet door 12 partners in de regio Zuid-Holland en gefinancierd door de Europe Unie met EFRO middelen (inclusief Rijkscofinanciering en een bijdrage van de provincie Zuid-Holland) en de 12 partners. Het programma zet in op het versnellen, verbeteren en vermeerderen van ondernemerschap en de ontwikkeling van innovaties in het cluster deltatechnologie. Het programma kreeg op basis van behaalde resultaten nieuwe financiering om door te gaan tot 31 december In deze VPdelta eindrapportage zetten we voor u op een rij: - De aanleiding voor het programma - De opzet en organisatie van het programma - De doelstellingen en activiteiten van het programma - De belangrijkste resultaten Ook worden enkele concrete projecten toegelicht. De rapportage sluit af met een doorkijkje naar het vervolgprogramma dat startte op 1 januari

8 2. Aanleiding VPdelta In 2050 wonen ongeveer 9 miljard mensen op onze planeet. Als gevolg van toenemende urbanisatie zal rond die tijd zeventig procent van deze wereldbevolking in stedelijke gebieden wonen. Stedelijke gebieden aan de kust waar water van het achterland de zee in stroomt; deltagebieden. In combinatie met de gevolgen van klimaatveranderingen nemen de uitdagingen toe om in deze verstedelijkende delta s met water van alle kanten veilig te kunnen leven. Nederland heeft internationaal een sterke reputatie ophet gebied van watervraagstukken. Al honderden jaren werkt NL aan innovatieve oplossingen om veilig in haar delta te kunnen leven. Onze terpen, waterlinies, gewonnen polders, deltawerken en de Zandmotor vormen samen een dik boek over de Nederlandse inventiviteit om met het water te leven. In de regio Zuid-Holland, die ook wel de silicon valley van de waterbouw wordt genoemd, werken dagelijks duizenden ondernemers, beheerders, onderzoekers en ingenieurs aan oplossingen om delta s leefbaar, veilig en veerkrachtig te houden 7

9 en/of te maken. Als er ook maar ergens in de wereld een watervraagstuk is, krijgt iemand ergens in deze regio een telefoontje met het verzoek om hulp in inzichten, advies en oplossingen. De afgelopen jaren blijken zowel onze eigen wateropgaves als onze internationale positie echter onder druk te staan. Toenemende verstedelijking & verharding, grilliger klimaat, dalende bodem, mondigere burgers en minder publieke middelen maken onze eigen Nederlandse delta-opgaves complexer. Tegelijkertijd ondervinden Nederlandse delta-experts steeds meer concurrentie van andere landen als Denemarken, Duitsland, Korea en China. Deze landen kunnen inmiddels ook baggeren, dijken aanleggen en hoogwaardig ingenieurswerk uitvoeren. Wil Nederland haar eigen waterhuishouding toekomstbestendig effectief en betaalbaar houden, dan zal het hoogwaardige kennisintensieve nieuwe oplossingen moeten blijven ontwikkelen. In combinatie met haar handelsgeest houdt het Nederlandse deltacluster dan tevens haar export op peil en heeft Nederland de potentie om mondiaal leverancier te blijven van hoogwaardige delta-oplossingen. Dit vraagt wel om innovatie & ondernemerschap. 12 partners in de regio Zuid Holland zagen dit in en startten een gezamenlijk programma om innovatie en ondernemerschap in het deltacluster te versnellen en te vermeerderen: VPdelta. 8

10 3. Contouren VPdelta Twaalf partners: Deltares, Gemeente van Delft, Drechtsteden en Rotterdam, Hogeschool Rotterdam, Hoogheemraadschap van Delfland en van Schieland en de Krimpenerwaard, InnovationQuarter, Technische Universiteit Delft, TNO, UNESCO-IHE en Unie van Waterschappen. Co-financiering: Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, Provincie Zuid- Holland en Rijksoverheid. Uitvoerende partij: Technische Universiteit Delft en InnovationQuarter. Nauwe samenwerking: Tientallen startups, ondernemers, innovatieve MKB ers, het kernteam Deltatechnologie, de ministeries van Buitenlandse Zaken, Defensie, Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat en Topsector Water. Looptijd: 2012 tot en met

11 Hier wordt geinvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie. 10

12 Startup Shore Monitoring voert metingen uit rondom de Zandmoter

13 4. Uitgangspunten en resultaten Voortgaande verstedelijking en verschillende door klimaatverandering veroorzaakte verschijnselen, zoals hevige neerslag en langdurige droogte, zetten toch al kwetsbare deltagebieden overal ter wereld verder onder druk. Naarmate meer mensen in deze gebieden komen te wonen en te werken, neemt de behoefte aan bescherming, voedselzekerheid, adaptief vermogen en veerkracht navenant toe. Zowel in ruimtelijk als sociaal-economisch opzicht moeten systemen, infrastructuren en technologieën een antwoord kunnen bieden op deels nieuwe opgaven, wil het leven in de delta doorgang kunnen blijven vinden. Recente wateroverlast in West- Europa toonde wederom aan dat innoveren geen vrijblijvende keuze is maar bittere noodzaak. VPdelta organiseert en faciliteert samenwerking tussen onderzoek & gebiedsbeheerders en bedrijven waardoor nieuwe technologisch e toepassingen voor effectief water-beheer ontstaan. De partijen versterken elkaar. Het voor innovatie zo wezenlijke proces van kennisvalorisatie is dan ook een pijler van het programma. Het programma koppelt onderzoek en ondernemerschap door middel van de fieldlabs aan praktijktests en demonstraties. Tevens zet 12

14 het in op grootschaligere toepassing door launching customers (gebiedsbeheerders). Gezamelijk vormen alle schakels een sluitende keten waardoor ideeën en toepassingen daadwerkelijk worden verder gebracht. VPdelta is.. - Een bakermat van slimme innovaties die bewezen functioneel én effectief zijn, en zonder onder omhaal kunnen worden ingezet (potentiële afnemers, met name gebiedsbeheerders) - Een kans om een uniek product te ontwikkelen dat bijdraagt aan een oplossing voor vraagstukken op mondiale schaal (startups en innovatie MKB) - Een ideale setting om wetenschappelijke kennis te toetsen aan de praktijk en om onderzoek om te zetten in maatschappelijke baten (voor wetenschappers) - Een bewijs van het vermogen van overheid, bedrijfsleven en kenniswereld om de gelederen te sluiten en een vuist te maken tegen reële bedreigingen (burgers) - Een concreet antwoord op één van de grootste uitdagingen in de 21ste eeuw klimaatverandering 13

15 Wat doet VPdelta? - Innovatieve oplossingen van Nederlandse bodem etaleren en aanbieden aan gebiedsbeheerders in binnen- en buitenland - Ondersteunen van spin-offs, startups en innovatieve mkb ers met de ontwikkeling en marktintroductie van hun innovaties. Onder andere via consortiavorming, aanboren van cofinanciering en procesbegeleiding. En door hen te koppelen aan relevante partijen binnen het netwerk, waaronder potentiële opdrachtgevers en klanten - Studenten en wetenschappers koppelen aan startups om kennis in te zetten als voedingsbodem voor concrete producten en ze als partner op te nemen in projecten - Lanceren van toegankelijke fieldlabs (thematische test- en demonstratiesites) waar startups werken aan concrete innovaties en deze tevens kunnen demonstreren aan potentieel geïnteresseerden - Adresseren van behoeftes van innovatieve ondernemers in diverse relevante gremia als de Topsector Water, RVO en ministeries. En tevens het introduceren van concrete interventies om het ecosysteem voor innovatie in de deltatechnologie te verbeteren 14

16 PROJECT INDICATOREN Ondersteunde MKB bedrijven Ondersteunde startende bedrijven Uitgelokte private investeringen BEOOGD GEREALISEERD

17 Consortia tussen bedrijven, kennis-, onderzoeks- en onderwijsinstellingen Gestarte projecten Afgeronde projecten Aantal bruto gecreëerde arbeidsplaatsen (fte)

18 Opening proeftuin Aqua Dock voor bouwen op en in het water

19 5. Resultaten in beeld Het programma VPdelta opereerde op 4 parallelle sporen die deels dwars door elkaar heen lopen. Clustervorming; samen innoveren voor meer business Binnen de actielijn Clustervorming heeft VPdelta op verschillende niveaus proactief de samenwerking gezocht en versterkt met diverse andere lopende programma s, initiatieven en netwerken binnen het cluster deltatechnologie. Zoals het kernteam Deltatechnolgie, het TKI bureau Deltatechnologie, de ministeries van Economische Zaken, Buitenlandse Zaken, Infrastructuur en Milieu en Defensie, Delta Alliance, Via Water, de WaterInnovatiePrijs, VNO-NCW, Branchevereniging van Waterbouwers, Wereldbank en andere donoren en diverse landen platforms met betrekking tot landen in Azië en Afrika. VPdelta stond ook op podia als de Conferentie Vietnam Water Cooperation Initiative in Hanoi (2015), World Expo in Milaan (2015), International Water Week in Amsterdam (2013 en 2015), International Association for Hydro-Environment Engineering and Research in Den Haag (2015), Waterdiner in Delft (2015), Watermondiaal (2015), 18

20 NKWK (2014 en 2015), Ambassadeursconferentie in Delft (2015), Conferentie Innovatie Attachees in Delft (2014), slotconferentie Clean Tech Incubation Europe, het Nuffic Jaarcongres in Utrecht (2014), conferentie Deltas in Times of Climate Change I & II in Rotterdam (2013 en 2015) en vele vergelijkbare bijeenkomsten tussen 2012 en Ten gunste van clusterversterking heeft VPdelta ook ingezet op het versterken van de link tussen onderwijsinstituten en arbeidsmarkt via het organiseren van vele stageplaatsen op (internationale) projecten en het ontwikkelen van diverse (internationale) onderwijs -programma s voor: - Basisonderwijs; zoals het Trans African Hydro-Meteorological Obsevatory school2school programma of het Waterlab in het Science Centre in Delft - Voortgezet onderwijs; WereldWaterCollege in 2014, Geofort, Libanon School of gastlessen Waterlab - Hoger/wetenschappelijk onderwijs; Wetskills en diverse projecten met studenten van de TU Delft, Hogeschool Rotterdam, WUR, UTwente Nyenrode, Windesheim en de Hogeschool van Amsterdam 19

21 Projectontwikkeling; innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken VPdelta is katalysator voor het genereren van nieuwe oplossingen, concrete producten en innovatieve diensten voor de omgang met water en deltaopgaves. Het programma initieerde en/of werkte samen met tientallen consortia aan het opstarten, ontwikkelen en uitvoeren van uiteenlopende projecten: - Het koppelen van studenten en wetenschappers aan startups voor validatie en adviezen voor optimalisatie van innovaties. Zoals diverse studenten van de Technische Universiteit van Delft, de Hogeschool van Amsterdam, Windesheim en Nyenrode die in diverse projecten samen werkten met innovatieve waterkeerders als de Tubebarrier, SlamDam, Aggers, GreenSoilBag, BoxBarrier en Mobieledijken aan zowel de optimalisaties van de producten als businesscases en verschillende businessmodellen - Realisatie van pilots van innovatieve oplossingen zoals Hout Dock/kadevergroeningen/ Urban Green in Aqua Dock, Tubebarrier/Boxbarrier/Aggeres/MobieleDijken in Ronde Hoep, GreenSoilBag in Bangladesh, Mudtrap in Delft en Rain(a)Way in Rotterdam - Het vormgeven van een launching customer rol bij diverse overheden. Zoals rondom het concept SmartPolder; opwekken van duurzame themische energie met behulp van regulier waterbeheer VPdelta heeft onder andere gezorgd voor het realiseren van diverse haalbaarheidsonderzoeken, consortiavorming, communicatie en etaleermomenten, het realiseren van een Green Deal en procesondersteuning bij de ontwikkeling van een concrete locatie 20

22 21 Ook zijn proactief (internationale) consortia opgezet voor gezamenlijke projectaanvragen bij financiers als de Nuffic, RVO, NWO- UDW, Wereldbank, EU-H2020, USAID Securing Water for Food Program: - Het H2020 BRIGAID (7,7 miljoen euro) project waarin in acht landen proeftuinen ontwikkeld zullen worden waar innovaties van startups en innovatief MKB getest worden op de thema s extreem weer, droogte en overstroming. Lokale overheden worden nauw betrokken bij deze proeftuinen en testen. - Urbanizing Delta s of the World project in Bangaldesh waarin wetenschappelijke studies en experimenten plaatsvinden met onder andere innovaties van Nederlandse startups en innovatief MKB. - Sittaung Bago project waarin wetenschappers, studenten en startups testen en experimenten uitvoeren met slimme innovatieve monitoring oplossingen in Myanmar. - Het Securing Water for Food More Crop per Drop project TAHMO in Oost Afrika waarin de komende jaren slimme, goedkope en onderhoudsarme weerstations in diverse Afrikaanse landen worden geplaatst in samenwerking

23 met verzekeringsmaatschappijen, waardoor boeren hun oogst kunnen verzekeren, meer risico kunnen nemen en daardoor betere oogsten kunnen halen. - Red River project in Vietnam; betere informatievoorziening voor cross-border waterbeheer met behulp van monitoring en citizen science. Startupondersteuning; meer succesvolle starters als motor voor innovatie Spin-offs en startups zijn een kweekvijver voor nieuwe kennisintensieve innovatieve oplossingen. VPdelta heeft activiteiten ontplooit om zowel nieuwe aanwas van starters in deze kweekvijver te stimuleren als starter die er reeds in zitten te ondersteunen in de ontwikkeling van hun innovaties en hun bedrijf. Om de aanwas van nieuwe starters te vergroten, zijn diverse vakken ontwikkeld waar honderden studenten van de Technische Universiteit van Delft, Hogeschool van Rotterdam, UNESCO- IHE en andere onderwijsinstellingen aan hebben deelgenomen, onder andere via het vak Waterwerken in de praktijk. Door hiernaast studenten te koppelen aan diverse innovatieve (internationale) projecten waar ook startups in participeerden, is kennismaking met innovaties en ondernemerschap gerealiseerd. Ook is een programma ontwikkeld voor docenten om ondernemerschap en innovatie te introduceren in het onderwijscurriculum. Spin-offs en startups zijn naast het opzetten van pilotprojecten, het ontsluiten van netwerken en het koppelen van studenten en wetenschappers veelvuldig ondersteund met het aanboren 22

24 van cofinanciering via diverse (internationale) regelingen als MIT, PvW, STW, SDFF en Climate KIC, voor het cofinancieren van haalbaarheidsstudies, R&D trajecten en pilot projecten. Zo ontvingen meer dan 15 ondernemers gezamenlijke meer dan 1.7 miljoen euro via de MIT regeling. Ook via de andere fondsen hebben diverse startups financiering ontvangen. Bijzonder is het Securing Water for Food programma wat de Amerikaanse en Zweedse overheid samen met de Nederlandse overheid heeft gelanceerd. Voor deze internationale call organiseerde VPdelta in samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het NWP een schrijfworkshop waaraan meer dan 30 ondernemers deelnamen. Achtien ondernemers gingen door naar de tweede fase, negen ondernemers vervolgens naar de finale. Uiteindelijk ontvingen 17 van 530 wereldwijde indieners projectfinanciering met zeven (!) Nederlandse winnaars, waarvan er vijf deelnamen aan de schrijfworkshop. 23

25 Showcases; proeftuin Nederland als etalage voor de wereld Om marktintroductie en acceptatie te versnellen zijn concrete innovaties veelvuldig geëtaleerd aan geïnteresseerden en potentiele eindgebruikers en afnemers. Dit gebeurde via de ontwikkeling van proeftuinen en via deelnames aan conferenties en beurzen. Paradepaardje van VPdelta is de gelanceerde proeftuin Flood Proof Holland in de achtertuin van de Technische Universiteit van Delft en voortuin van Deltares. Op deze faciliteit kunnen onder andere overstromingen gesimuleerd worden. Acht startups testen en demonstreren er hun innovatieve tijdelijke waterkering als alternatief voor de zandzak. De faciliteit biedt daarnaast ruimte aan enkele andere startups voor het testen en demonstreren van hun innovaties. Tevens zijn er enkele opstellingen gecreëerd voor wetenschappelijk onderzoek en gebruiken vele studenten de faciliteit voor onderwijs activiteiten. Via tv-rapportage van de BBC, Discovery Channel, NOS, RTL Nieuws, Al Jazerah en de Taiwanese, Italiaanse, Vietnamese en Thaise TV maken miljoenen mensen kennis met de proeftuin en de concrete innovaties die erin worden ontwikkeld. Vanwege het succes is de faciliteit inmiddels tweemaal uitgebreid. Andere proeftuinen waar VPdelta proactief in heeft geparticipeerd zijn de ontwikkeling van klimaatadaptieve wijk Zomerhofkwartier (ZoHo), Aqua Dock, Blijdorp, Waterlab en Waterbuffer. 24

26 25 Door deelname aan beurzen en conferenties bood VPdelta startups de kans hun innovaties aan een breed publiek te etaleren, waaronder Aquatech in 2013 en 2015 in Amsterdam, de Waterbouwdag (2013, 2014, 2015), Infratech (2014), kennisdagen STOWA (2013 en 2014) en Conferentie Deltas in Times of Climate Change I & II in Rotterdam (2013 en 2015). Ook via pitches tijdens bijvoorbeeld het Waterdiner in Delft (2015) en de World Expo in Milaan (2015).

27 Beursmateriaal de Deltamuur ; een visualisatie van diverse innovaties in de verschillende gebieden in een delta 26

28 6. Conclusie en reflectie Kwantitatief Het programma VPdelta heeft haar beoogde resultaten ruimschoots gerealiseerd. Drie reflecties: - Het grote aantal startups waar het programma mee samen werkt. In plaats van de beoogde 12 startups had VPdelta eind 2015 meer dan 55 startups in haar portfolio - VPdelta is trots op de door haar opgezette meer dan 70 concrete samenwerkingen tussen bedrijven en kennis-/ onderzoek-/onderwijsinstellingen. In vele gevallen waren hier ook overheden bij betrokken, en was er sprake van concrete samenwerking binnen de triple helix rondom innovatieve oplossingen - Als gevolg van nieuwe berekeningsmethodes van de Europese financierer blijkt VPdelta meer dan 135 fte gecreëerd te hebben Kwalitatief Vrijwel dagelijks berichten media over situaties van extreem weer, droogte of overstromingen uit diverse regio s in de wereld en over 27

29 de desastreuze gevolgen op gebied van menselijk leed, financiële schade en economische ontwrichting die hier vaak mee gepaard gaan. Gezien bevolkingsgroei, klimaatverandering en urbanisatie nemen uitdagingen in deltagebied toe in aantal en complexiteit. De potentie voor slimme effectieve oplossingen is dus enorm. VPdelta heeft de afgelopen jaren een uniek innovatief netwerk ontsloten dat dagelijks werkt aan concrete nieuwe en slimme oplossingen voor deze uitdagingen. Zowel voor onze Nederlandse Delta als deltagebieden internationaal. Vele startups uit de portfolio hebben inmiddels eerste opdrachten binnen uit binnen en buitenland. Echter, de afgelopen drie jaar is eveneens gebleken dat het lastig blijkt voor onze eigen gebiedsbeheerders (de marktpartijen voor oplossingen in de deltatechnologie) om concreet aan de slag te gaan met innovaties oplossingen. Wil Nederland haar eigen waterbeheer toekomstbestendig effectief maken en wereldwijd hofleverancier blijven van effectieve delta-oplossingen, dan zal zij in haar eigen waterbeheer meer moeten experimenteren met innovaties. Dat vraagt: - Meer financiële middelen voor zowel de vaak initiële meerkosten die gepaard gaan met pilots en implementatie van innovaties als het afdekken van risico s wanneer resultaten nadeliger uitpakken dan verwacht - Meer concrete locaties waar experimenten kunnen plaatsvinden - Een juridisch kader waarbinnen deze experimenten/pilots plaats kunnen plaatsvinden 28

30 - Meer lef en commitment op meerdere lagen binnen publieke waterbeheerders om daadwerkelijk aan de slag te gaan met innoveren - Een lange adem en commitment om van projectidee tot daadwerkelijk realisatie te komen Cluster Deltatechnologie VPdelta heeft zich in drie jaar ontwikkeld tot een gewaardeerde gesprekspartner van diverse ministeries, gemeentes, innovatieve ondernemers, kennisinstellingen en partijen als de Topsector Water, het kernteam deltatechnologie en de Rijksdienst voor Ondernemers op het gebied van concrete kennisintensieve innovaties en startups. De relatie met deze partijen gaat twee kanten uit: VPdelta adresseert gevraagd en ongevraagd kansen, belemmeringen en interventies om hiermee om te gaan en om het innovatie ecosysteem in Nederland te verbeteren. Tegelijkertijd benaderen genoemde partijen VPdelta voor adviezen rondom het innovatie klimaat of voor concrete samenwerking. 29

31 Partners VPdelta heeft nauw samengewerkt met diverse individuen en afdelingen van participerende partners. Het programma is samen met hen tientallen initiatieven en projecten gestart. In vele gevallen participeerde hierin ook startups/ondernemers en studenten en onderzoekers. Telkens blijkt het elkaar verstaan, elkaars belangen begrijpen en de kunst deze weten te verbinden de grootste uitdaging. Dat vrijwel alle partners hebben aangegeven het programma VPdelta te willen continueren en dat dit inmiddels ook gerealiseerd is, tekent wat ons betreft de kwaliteit van de samenwerking met de partners. 30

32 Visualisatie van Proeftuin Delta Innovaties Zuid-Holland

33 7. Vooruitblik Begin 2016 vond daarom de doorstart van VPdelta plaats. Urgente Delta-opgaven vragen om concrete oplossingen. VPdelta brengt onderzoekers, ondernemers en gebiedsbeheerders bij elkaar opdat vindingrijkheid en actuele kennis leiden tot bruikbare toepassingen en slim deltabeheer. VPdelta bevordert en bespoedigt innovatie in de Nederlandse water- en deltatechnologiesector en brengt nieuwe concrete oplossingen wereldwijd onder de aandacht. Nieuw vanaf 2016 is een nog grotere focus op het ontwikkelen en lanceren van proeftuinen. Faciliteiten waar startups, innovatieve midden- en kleinbedrijven en studenten & onderzoekers concepten kunnen testen, verbeteren en demonstreren. VPdelta realiseert hiermee de Proeftuin Delta Innovaties Zuid-Holland; een proeftuin voor nieuwe slimme effectieve oplossingen voor deltaopgaves wereldwijd. 32

34 33 Steenlegging Rain(a)way in Zomerhofkwartier (ZoHo) door Wim Kuijken en Henk Ovink

35 Inspiratie plaat: stedelijke klimaatadaptatie

36 Valorisatieprogramma Deltatechnologie & Water Programmadirecteur: Marjan Kreijns, TU Delft Website: Telefoon: +31 (0) Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever of auteur. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage uit het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkelingen van de Europese Unie. 35