Masterplan Ruggeveld Boterlaar-Silsburg. Kandidatuur VRP Planningsprijs Dit dossier is een gezamenlijke inzending van:

Transcriptie

1 MASTERPLAN SCHELDEKAAIEN kandidatuur VRP Planningsprijs 2010 Kandidatuur VRP Planningsprijs 2010 Masterplan Ruggeveld Boterlaar-Silsburg Dit dossier is een gezamenlijke inzending van: AG Stadsplanning Antwerpen Participatiestuurgroep Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg: - Stad Antwerpen - District Deurne - Werkgroep rond Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg - Antwerpen aan t Woord 1/2

2 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand

3 VERANTWOORDELIJKE Naam: Hardwin De Wever Functie: Directeur Proces Projectregie Adres: Grote Markt 1 Postcode: 2000 Gemeente: Antwerpen CONTACTPERSOON (PERSOON DIE DE INZENDING COÖRDINEERT EN AAN WIE DE JURY BIJKOMENDE INFORMATIE KAN VRAGEN ) Naam: Bert Claes Telefoonnummer: Faxnummer: bert.claes@stadsplanning.antwerpen.be DE INZENDING Dit dossier is een gezamenlijke inzending van AG Stadsplanning Antwerpen en de participatiestuurgroep Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg. LOCATIE: Park Ruggeveld Boterlaar Silsburg (Deurne) OPDRACHTGEVER: Stad Antwerpen RUIMTELIJK PLANNER: Planner(s): Bert Claes, Filip Pittillion, Hardwin De Wever Organisatie: AG Stadsplanning Antwerpen Ontwerpteam extern: Maxwan Architects, Crux, Karres en Brands landschapsarchitecten, Goudappel Coffeng PARTICIPATIESTUURGROEP RUGGEVELD BOTERLAAR SILSBURG: Stad Antwerpen District Deurne Werkgroep rond Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg Antwerpen aan t Woord GENESE VAN HET PLAN(NINGSPROCES) Opdracht gegeven in: 2009 Effectief opgestart in: 2009 Voltooid in: 2010 Zal voltooid worden in: /

5 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand SITUERING

9 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand BESTAANDE TOESTAND

10 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand Kaart: bestaande toestand projectgebied Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg (Maxwan, Crux, Karres en Brands, Goudappel Coffeng)

11 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand Het verhaal volgens stad Antwerpen Het gebied Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg ligt in het oosten van de stad, in het district Deurne. Het groengebied van 83ha vormt een onderdeel van de strategische ruimte Zachte Ruggengraat in het programma Schijnvalleipark (strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen). Het maakt de verbinding van de groene vinger in Wommelgem/Ranst met de Schelde en het centrum van Antwerpen. Het gebied is echter een lappendeken van verschillende functies zoals volkstuinen, voetbalvelden, een skipiste en ijsschaatsbaan, een atletiekpiste, natuurgebied, hondenclubs, korfbalvelden, een woonwagenterrein, een begraafplaats en verschillende kleine verenigingen zoals katapultclub, schuttersvereniging, rolschaatsbaan, Ondanks de vele functies heeft het heden vooral de kenmerken van een restgebied. Het allegaartje van zowel historisch gegroeide activiteiten als naast elkaar geplande (vaak zonevreemde) voorzieningen, levert een versnipperd gebied op dat enkel gebruikt door de aanwezige clubs. Met een oppervlakte die 5% van de totale groene en recreatieve ruimte van Antwerpen vertegenwoordigd, wil stad Antwerpen dit gebied herorganiseren en als een volwaardig park uitbouwen. In 2000 werd gestart met de opmaak van een Bijzonder Plan van Aanleg (BPA). Het was een samenwerking tussen provincie Antwerpen en stad Antwerpen. Het gebied Ruggeveld werd gekoppeld aan het park Rivierenhof. Het duurde tot de zomer van 2004 vooraleer het ontwerp BPA Rivierenhof-Ruggeveld klaar was. Luide protesten van gebruikers en buurtbewoners tegen de plannen maakte dat het BPA de definitieve goedkeuring niet haalde. In 2006 besliste de provincie Antwerpen om zelf een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan voor het Rivierenhof op te maken. Hierdoor scheidde de wegen van stad en provincie. De selectie in het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen, maakte de weg voor een geïntegreerde visie van het hele groengebied Ruggeveld in combinatie met Boterlaar-Silsburg vrij, verankerd in een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP). Ondanks dat er in het nieuwe ruimtelijk uitvoeringsplan rekening gehouden werd met de protesten destijds tegen het BPA, kon ook dit bij de definitieve goedkeuring rekenen op een forse stapel bezwaarschriften. De stad voelde zich niet begrepen in haar ambitie voor het gebied.

14 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand Foto: Parkgebruikers protesteren met omgekeerde A-vlag. Het beeld verschijnt in de kranten Eén van de vele krantenartikels waarmee comité site Ruggeveld tijdens de opmaak van het BPA de media haalde

15 VRP Planningsprijs 2010 Bestaande toestand Het verhaal volgens de gebruikers en buurtbewoners De ruimtelijke kenmerken van het gebied Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg (lappendeken, allegaartje ) zijn een weerspiegeling van de natuurlijk gegroeide inpalming van het gebied door een heterogene groep van gebruikers. Verschillende verenigingen met verschillende typen activiteiten (jeugdbewegingen, sportclubs, hondenclubs, volkstuinvereniging, ) hebben elk een deel van het gebied vanuit hun visie en behoeften eigen gemaakt. Sommige clubs investeerden zelf fors in hun infrastructuur (met of zonder vergunning). Leden van de verschillende verenigingen komen vanuit de ganse Antwerpse agglomeratie. Clubs zijn ook sterk verschillend qua structuur en organisatie. Sommige clubs zijn semi-professioneel georganiseerd en hebben enkele honderden leden. Andere clubs zijn eerder beperkter van omvang. Omwonenden hebben een zeer beperkte relatie met het gebied. De relatie en interactie tussen de verschillende gebruikers blijft beperkt tot een aantal praktische (maar soms wel zeer inventieve) afspraken tussen een beperkt aantal clubs m.b.t. het gebruik van delen van het gebied. Ook werd in 2000 het comité site Ruggeveld opgestart om een druk uit te oefenen op de stad om iets te doen aan het vandalisme en inbraken in het gebied. Het gebied Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg is op die manier van niemand en toch van iedereen. Wel heeft iedereen zijn eigen plekje wat hij koestert en verzorgt. Een belangrijk bindmiddel tussen deze kakofonie van clubs na 2000 was de weerstand tegen opgelegde verandering. Het comité site Ruggeveld speelde hierin een zeer prominente rol. Ondanks het succesvol proces tegen de opeenvolgende BPA s was men in het gebied eigenlijk al jaren vragende partij om het gewestplan te wijzigen omdat steeds meer verenigingen problemen kregen met o.a. het uitvoeren van renovatiewerken aan hun lokaal. Vaak werd men echter te laat of niet betrokken bij de opmaak van de plannen zodat BPA na BPA in de vuilbak belandde. De frontvorming vertoonde echter ook barsten. De samenstelling van de gebruikers veranderde doorheen de jaren. De legitimiteit van het comité site Ruggeveld als spreekbuis voor de gebruikers van het gebied brokkelde af. Ook probeerden clubs meer en meer via hun eigen politieke kanalen hun toekomst veilig te stellen. Toen duidelijk werd dat voor het gebied een nieuw RUP zou worden opgemaakt werd op initiatief van Antwerpen aan t Woord (een beweging die ijvert voor meer samenwerking en overleg in de stad Antwerpen) eind 2007 de werkgroep rond Ruggeveld-Silsburg opgericht. Doelstelling van deze werkgroep was de verschillende clubs en verenigingen actief in het gebied en de omwonenden terug bij elkaar te brengen om samen met de stad naar oplossingen voor het gebied te zoeken. Ondanks verschillende uitnodigingen ging het stadsbestuur in eerst instantie echter niet op de uitnodiging in. Op het eerste overleg van de gebruikers van het gebied werd het principe dat men als gebruikers het heft in eigen handen moest nemen om samen te werken en de stad te overtuigen in overleg naar oplossingen te zoeken. Verschillende overlegmomenten met de gebruikers volgden. De wensen en knelpunten werden in kaart gebracht. Informatie over de procedure van de opmaak van een RUP werd meegegeven aan de verschillende gebruikers. Communicatie acties richting stadsbestuur werden gezamenlijk ondernomen. Omdat de stad niet inging op de verschillende vragen voor overleg hebben de gebruikers uiteindelijk beslist om een gezamenlijk opgemaakt en gedragen bezwaar in te dienen. Dit bezwaar werd door de verschillende betrokken afzonderlijk ingediend. Tegelijkertijd werd informeel het voorstel aan het stadsbestuur gedaan om voor de toekomstige uitwerking van het plan intensief te overleggen.

18 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota

19 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota PROCESNOTA

20 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota

21 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota 1 VAN VERDEELDE SLAGORDE NAAR SAMENWERKING De slag om het RUP maakte duidelijk dat er vraag was naar meer samenwerking. Ondanks de vele bezwaren bij het ruimtelijk uitvoeringsplan was er een lichtpunt: de wil tot verandering en samenwerking werd uitgesproken. Ook werd er in informele gesprekken door de gebruikers gepleit voor een andere aanpak bij de verdere uitwerking. Dit zette de deur open voor een intense samenwerking tussen stad, parkgebruikers en buurtbewoners. De samenwerking werd verankerd in een charter. Het eerste middel tot samenwerking werd de uitwerking van het ruimtelijk uitvoeringsplan door middel van het masterplan Ruggeveld Boterlaar-Silsburg. 1.1 Samenwerking wordt verankerd in een charter De stad Antwerpen engageerde zich om de vele verenigingen, partners en gebruikers nauw te betrekken bij het hele proces van het masterplan. Een belangrijke stap naar een intensief participatietraject. Deze ambitie werd vastgelegd in een participatiecharter dat op 23 juni 2009 ondertekend werd door stad Antwerpen, district Deurne, Antwerpen aan 't Woord en de vertegenwoordigers van Werkgroep rond Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg die later mee zouden zetelen in de participatiestuurgroep. De ondertekening gebeurde onder veel belangstelling en was een symbool voor de goede bedoelingen van de stad en de gebruikers. Met het charter was de eerste stap naar het ombuigen van het wantrouwen gezet. 1.2 Masterplan als eerste middel om samen te werken Het ruimtelijk uitvoeringsplan heeft voor sommige functies van het park de effectieve locatie en het programma vastgelegd, terwijl andere nog verschillende vestigingsmogelijkheden hebben op het terrein. Zo was het duidelijk waar en hoeveel volkstuinen geherlocaliseerd zouden worden, maar niet hoeveel voetbalvelden opnieuw voorzien werden of waar bijvoorbeeld de hondenclubs of jeugdbewegingen zich konden vestigen. Ook de bijhorende voorschriften waren, afhankelijk van het programma-onderdeel, al dan niet gedetailleerd uitgewerkt. Deze dualiteit van een plan dat voor een aantal programmaonderdelen nog onduidelijkheden bevat terwijl het soms concrete ontwerpmatige voorschriften vastlegt, vormde de basis voor heel wat ongerustheid en onzekerheden bij de parkgebruikers. Deze ongerustheid heeft zich vertaald in een wantrouwen tegenover de stad. De opmaak van het masterplan werd ingeschakeld om enerzijds het ruimtelijk uitvoeringsplan verder uit te werken, anderzijds om samen aan de slag te gaan om deze ongerustheid weg te nemen. De stad heeft hierbij de bereidheid getoond om, binnen het gestelde juridische kader en de huidige beleidsmogelijkheden, opnieuw na te denken over de reeds opgemaakte visie.

22 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota 2 MASTERPLAN RUGGEVELD - BOTERLAAR-SILSBURG 2.1 Voorbereiding Opstart participatiestuurgroep Kort na de ondertekening van het charter werd de participatiestuurgroep opgericht. In deze stuurgroep zetelen afgevaardigden van de stad, het district, Antwerpen aan t Woord en de Werkgroep rond Ruggeveld Boterlaar-Silsburg. De participatiestuurgroep fungeert als denken reflectietank over de te volgen participatiestrategie. Afgesproken werd dat de stuurgroep geen inhoudelijk beslissingen neemt over het project. Ze bewaakt wel het goede verloop van het participatieproces en reflecteert over het afgelopen traject. Inhoudelijke beslissingen worden genomen op de Algemene Vergaderingen. Deze vergadering is een open platform voor alle parkgebruikers, bewoners, buurtbewoners en geïnteresseerden. De Algemene Vergadering levert inhoudelijke adviezen aan Stad Antwerpen. De Algemene Vergadering wordt gevoed door ontwerpers en werkgroepen Ontwerpers zoeken Voor de opmaak van het masterplan werd een extern ontwerpteam gezocht. Dit gebeurde door middel van een ontwerpwedstrijd. Er werd gewerkt met de pool van masterplannen, een instrument voor ruimtelijke kwaliteitsbewaking binnen stad Antwerpen onder leiding van de stadsbouwmeester. De inzet van deze pool gaf de zekerheid op ontwerpers met een kwaliteitsgarantie. Hierdoor kon de focus van de wedstrijd liggen op het voeren van een geschikt proces en het bezitten van de capaciteit voor het doorlopen van een passend participatietraject. De wedstrijd en de opdracht werd aangestuurd door een projectdefinitie die voor advies ook voorgelegd werd aan de participatiestuurgroep. De wijze van communicatie en participatie, die een onderdeel vormde van de projectdefinitie, werd samen ontwikkeld met de participatiestuurgroep. De ervaring, inzichten en visie van gebruikers en stad werd op die manier een eerste keer effectief samen gelegd. Het Nederlands-Belgisch ontwerpteam Maxwan Architects, Crux, Karres & Brands landschapsarchitecten en Goudappel Coffeng werd als laureaat geselecteerd Inventarisatie Enquêtering Om tot een masterplan te komen dat zowel door de stad Antwerpen als door de gebruikers gedragen wordt, was het nodig te vertrekken van een grondige (probleem)analyse van de huidige toestand en de mening van de buurtbewoners. Daarom werd in het najaar van 2009 een uitgebreide enquête georganiseerd bij beide doelgroepen. Deze informatie werd aangevuld met informatie uit een workshop waarbij het actuele gebruik op kaart werd gelokaliseerd. Van alle verenigingen werden de percelen, de accommodatie, de ledenaantallen en de bezorgdheden naar de toekomst toe in kaart gebracht. Bij de buurtbewoners werd voornamelijk gepolst naar hoe zij het gebied nu ervaren en waar zij van dromen voor de toekomst van het park. De resultaten van deze bevraging werden gebundeld in het document Dromen van een park, eigenlijk de bundel van wensen en eisen namens de gebruikers. Deze werd officieel overhandigd aan de ontwerpers tijdens het startevent van 14 november Tegelijkertijd werd ook door de verschillende stadsdiensten een programma van eisen opgesteld. Ook dit werd bij aanvang van de opmaak van het masterplan aan de ontwerpers gegeven.

23 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota 2.2 Opmaak van het plan Startevent Locatieonderzoek College Goedkeuring masterplan + slotevent 27 jan. 24 maart 19 mei 30 juni 28 sept. 6 febr. 17 febr. 3 maart 10 maart 25 mei 3 juni 9 juni verwerking LOCATIEONDERZOEK UITWERKEN VAN INRICHTINGSPRINCIPES Algemene Vergadering (participatie) Gemeenschappelijk overleg (participatie) Individueel overleg (participatie) Projectgroep (stedelijk overleg) Participatiestuurgroep Startevent (november 2009) De verenigingen, de stad, het district en de leden van de participatiestuurgroep hebben in het najaar van 2009 de handen in elkaar geslagen om samen het startschot te organiseren van de opmaak van het masterplan. Op zaterdag 14 november 2010 werden alle betrokkenen en buurtbewoners en Deurnenaars uitgenodigd op een locatie in het gebied om er kennis te maken met het project en met het nieuwe ontwerpteam. Naast een infotentoonstelling, een hoogtewerker en een babbelbox die door de stad werden voorzien, zorgden de lokale jeugdverenigingen voor de drankvoorziening en gaven de karabijnclub en de hondenclubs demonstraties. Hoogtepunt van het startevent was het overhandigen van de bundel van eisen namens de gebruikers, Dromen van een park, aan het ontwerpteam Locatieonderzoek (november april 2010) Het locatieonderzoek had tot doel duidelijk te maken waar welk soort activiteiten hun plaats zouden moeten krijgen binnen het gehele gebied. De ontwerpers onderzochten het plan van eisen. Daarnaast voerden zij intensief overleg met de verschillende gebruikers om zicht te krijgen op hun wensen en de aanwezige knelpunten. Naast individuele gesprekken werden ook groepsgesprekken per type gebruikers en een aantal algemene vergaderingen georganiseerd in een constructieve sfeer Crisis (april 2010) Formele goedkeuring Algemene Vergadering Na de informele gesprekken werd een formele Algemene Vergadering georganiseerd waar het advies van de gebruikers werd gevraagd over het locatie onderzoek. Er werd hierbij teruggegrepen naar een traditionele manier van werken. Stad en de ontwerpers zaten vooraan in de zaal. Door de ontwerpers werd een plenaire presentatie gehouden. Vervolgens werd gevraagd naar de opmerkingen van de gebruikers. Het (traditionele) gevolg was dat een (beperkt) aantal mensen het woord namen met grotere en kleinere negatieve commentaar. Na het overleg was de sfeer bij alle betrokkenen negatief. Niet in het minst bij ontwerpers en stedelijke verantwoordelijken. Het leek voor hen alsof de opgebouwde dynamiek tijdens het ontwerproces en het overleg weinig of niets had opgeleverd. Uit de nabespreking op de participatiestuurgroep bleek echter dat dit het gevoel ongegrond was. Een gezamenlijk leerpunt was dat voornamelijk de setting van de avond belangrijk was geweest. Besluit college locatieonderzoek Het resultaten van het locatieonderzoek moest worden bekrachtigd door het college. Net op dit ogenblik werd het planproces Ruggeveld Boterlaar-Silsburg doorkruist door een ander planproces, dat van het enorme scholentekort in Antwerpen. Het college nam hierdoor een afwijkende beslissing ten opzichte van het gevoerde locatieonderzoek. Omdat een deel van de site gereserveerd werd voor het bouwen van een school konden de hondenclubs op minder ruimte aanspraak maken.

24 VRP Planningsprijs 2010 Procesnota Besluit om verder te gaan met besluit college Het besluit van het college werd eerst teruggekoppeld aan de participatiestuurgroep ter voorbereiding van een algemene vergadering. Conclusie was dat de beslissing mogelijk zou kunnen leiden tot het uiteenvallen van de gebruikersgroep. Voor de gebruikers was het duidelijk: samen uit, samen thuis. Voor alle gebruikers moest er een volwaardige oplossing gevonden worden. Afgesproken werd dat dit principe op de Algemene Vergadering nog eens zou worden bekrachtigd. Maar dat (onder voorbehoud) wel gestart kon worden met de volgende fase omdat anders de planning niet gehaald zou kunnen worden. Bovendien werd er op aangedrongen dat de stedelijke beslissingsnemers zelf de conclusie moesten komen toelichten. Evaluatie Met de goedkeuring van het locatie onderzoek was een belangrijke stap gezet in het kader van het project Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg. Een globale tussentijdse evaluatie werd opgemaakt van het gevoerde overleg en de samenwerking met de stad. Iedereen was het erover eens. Zowel de vertegenwoordigers van de stad als de gebruikers in de participatiestuurgroep hebben het gevoel dat via het overleg vorderingen zijn gemaakt. De conclusie was dat bij verschillende gebruikers het draagvlak voor het plan vergroot is door het overleg. De samenwerking werd door alle partijen positief beoordeeld. Voor de toekomst werden er ook een aantal aandachtspunten meegegeven. Hierbij werd er vooral op gehamerd dat zaken die nu goed gaan goed moeten blijven gaan: zorgen voor goede ondersteuning, zorgen voor afwisseling van algemeen en groepsoverleg, blijvend interactief werken, Inrichtingsvoorstellen (mei oktober 2010) Met duidelijkheid over het programma en de inplanting van de verschillende clubs, kon het ontwerpteam zich focussen om het uitwerken van de beeldkwaliteit van het park en op het voorstellen van verschillende inrichtingsvoorstellen. Deze fase wordt in oktober afgerond, waarna het volledige masterplan zal worden opgeleverd. Op de laatste algemene reacties werd gepeild naar de reacties. De reacties op de inrichtingsvoorstellen zijn zeer positief. Enkele kleinere aandachtspunten worden momenteel verder uitgewerkt Toekomst Met de ondertekening van het charter waren de eerste stappen voor een goede samenwerking tussen overheid en gebruikers gezet. De filosofie van dit participatiecharter blijft ook na de goedkeuring van het masterplan voortleven. De structuur waarbinnen werd samengewerkt voor de opmaak ervan zal er anders uitzien. De wil is er om de constructieve contacten te blijven onderhouden en de informatiedoorstroming in beide richtingen te garanderen. In het voorjaar van 2011 wordt de goedkeuring van het masterplan gevierd met een slotevent. dat opnieuw door de stad en de verenigingen samen zal georganiseerd worden. Dit wordt een nieuw toonmoment van het samen opgebouwde draagvlak. Nadat in 2009 de gebruikers hun bundel van eisen bezorgden aan de ontwerpers, wordt in 2011 gevierd dat er een masterplan ligt waaraan iedereen zijn bijdrage heeft kunnen leveren en de fundamenten bevat om samen verder Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg uit te bouwen tot een kwalitatieve ruimte.

25 VRP Planningsprijs 2010 Kwaliteitennota KWALITEITENNOTA

26 VRP Planningsprijs 2010 Kwaliteitennota

27 VRP Planningsprijs 2010 Kwaliteitennota 1 KWALITEITEN VAN HET PROCES EN HET PLAN Plan op maat van de ambities en de problemen Het masterplan lost op het juiste niveau de overgebleven vragen en onzekerheden uit het ruimtelijk uitvoeringsplan op. Het ontwerpproces zorgt bovendien voor een duidelijke fasering en interactie tussen deze verschillende niveaus. NIVEAU NIVEAU NIVEAU Park Locatie-onderzoek Sportterreinen Hondenclubs Jeugdbewegingen Programma-onderdelen Volkstuinen Woonwagenterrein Speelbos Valleigebied Begraafplaats Sportterreinen Hondenclubs Jeugdbewegingen Het niveau park nam de visie van het ruimtelijk uitvoeringsplan opnieuw onder loep. Het zocht naar identiteit en betekenis voor het park, oplossingen voor de mobiliteit, verbindende elementen tussen de parkdelen en legde de beeldkwaliteit vast. Het tweede niveau, het locatieonderzoek, was voor veel verenigingen het belangrijkste onderzoekniveau. Door middel van ontwerpmatig onderzoek werden er scenario s aangereikt voor de clubs en verenigingen in het gebied die nog geen definitieve locatie toegewezen hadden in de verschillende bestemmingzones. Het resultaat is een gedragen gedetailleerdere zonering en bijhorend programma. Het locatieonderzoek werd tussentijds bekrachtigd door het college. Dit maakte de weg vrij om voor alle functies inrichtingsvoorstellen te formuleren. Het niveau programma-onderdelen daalt af tot op de individuele functies (voetbal, korfbal, begraafplaats, volkstuinen ) Het werkt inrichtingsvoorstellen uit en bepaald de beeldkwaliteit in relatie tot de visie voor het totale park. 1.1 Overleg en participatie op maat van het proces Een belangrijk kwaliteitscriterium is ook de duidelijke overlegstructuur op maat van het gebied uitgewerkt met aandacht voor inhoud en procesoverleg. Ruimte werd geschapen voor zowel bestuurlijke, ambtelijke als maatschappelijke input en wederzijds leren. De participatieve overleginstrumenten werden ook duidelijk gekoppeld aan de drie niveaus van het plan. EXTERN OVERLEG Stad + externe partners PROJECT- GROEP Enkel sted. diensten ALGEMENE VERGADERING* 5 maal INDIVIDUEEL OVERLEG* 10 maal GEZAMENLIJK OVERLEG* 3 maal Centraal in het inhoudelijk proces staat de Algemene Vergadering, een breed overlegplatform voor betrokken stedelijke diensten, alle parkgebruikers, buurtbewoners en geïnteresseerden. In de Algemene Vergadering werden vragen met betrekking tot de visie van het totale park (mobiliteit, inrichting, samenhang ) behandeld. Ook werd alle informatie uit alle overlegmomenten (individueel, gezamenlijk overleg, ambtelijk overleg) hier samengebracht en besproken. Doordat op de Algemene Vergadering ambtenaren van de meest betrokken stedelijke diensten (sport, jeugd, mobiliteit ), kabinetsadviseurs, ontwerpers en gebruikers ontstond *Participatie-instrumenten

28 VRP Planningsprijs 2010 Kwaliteitennota een uniek discussieplatform tussen stad, parkgebruikers en buurtbewoners met het ontwerpteam als onderhandelaars. Op verschillende momenten werd de Algemene vergadering ambtelijk, bestuurlijk en maatschappelijk voorbereid. Eén tot twee weken voor de Algemene Vergadering kwamen alle betrokken stedelijke diensten met het ontwerpteam samen om de voorstellen inhoudelijk te bekijken en bij te sturen. Op het Gezamenlijk Overleg werden thematisch een aantal gezamenlijke problemen in detail geanalyseerd en opgelost. Alle verenigingen die nog geen definitieve locatie in het gebied hadden (voetbalclubs, hondenclubs, jeugdverenigingen ), werden hierop uitgenodigd om samen met de ontwerpers ontwerpmatig de mogelijkheden te onderzoeken. Het Individueel Overleg behandelde specifiek de detaillering van de deelprogramma s, met als hoofdthema de inrichting ervan. Telkens werd de betrokken doelgroep uitgenodigd. Het ganse overlegproces werd gestuurd vanuit de participatiestuurgroep. In deze groep werd de communicatie uitgestippeld. Ook werd de opzet van elk overleg hier ontwikkeld, vanuit de opgebouwde ervaring met het afgelegde proces. 1.2 Ontwerpmatig onderhandelen Cruciaal en vernieuwend in het proces was de positie van het ontwerpteam. Deze werden gepositioneerd tussen de stad en de verschillende parkgebruikers en buurtbewoners. Voorstellen van de stad werden uitgewerkt, maar eveneens de verschillende parkgebruikers en buurtbewoners konden aan de ontwerpers vragen om voorstellen of onderzoeksvragen uit te werken en opnieuw terug te koppelen. Hierdoor was het mogelijk voor alle partijen inzichten te verwerven in de ruimtelijke mogelijkheden en de verschillende programma s. De vertaalslag van de ontwerpers zorgde ervoor dat iedereen in het overleg met quasi dezelfde taal kon spreken. Dit maakte dat de verschillende partijen konden onderhandelen met kennis van zaken. Op te merken valt dat het ontwerpteam hierbij een heel sterk inlevings- en adaptatievermogen heeft getoond, waarbij keuzes op het niveau van de programma-onderdelen opnieuw vertaald moesten worden naar de concepten voor het park en omgekeerd. Ze hebben ook goed ingespeeld op veranderende meningen (voortschrijdend inzicht) en de hieraan verbonden telkens nieuwe ontwerpmatige vertalingen. 1.3 Kwalitatief plan Het ontwerpteam Maxwan, Crux, Karres & Brands en Goudappel Coffeng is erin geslaagd de verschillende geprojecteerde programma s, noden en wensen te vertalen in een sterk en kwalitatief masterplan. Hiervoor maakten ze gebruik van het concept Groene Voegen. De visie vertrekt van de vallei van het Groot Schijn en de Koude Beek die als ruggengraat van het park fungeren. Vanuit de valleien vertrekken de groene voegen die verschillende kamers in het park omzoomen. De valleien en de groene voegen bepalen de identiteit van het park. De verschillende kamers kunnen hierdoor elk een programma-invulling op maat krijgen. Zowel op niveau van park als van de verschillende programmakamers werden inrichtingsvoorstellen en de beeldkwaliteit uitgewerkt. Zo is het masterplan een krachtig richtinggevend kwaliteitskader voor de ontwikkeling van het park gedurende de (lange) realisatietermijn. 2 SUCCESFACTOREN 2.1 Aanwezigheid goede uitgangssituatie Het succes van het masterplan is voor een groot deel te danken aan de aanwezigheid van een goede voedingsbodem (op het terrein, binnen de stad ) voor samenwerking en overleg. Antwerpen aan t woord heeft hierbij zowel als neutrale mediator tussen de gebruikers enerzijds en als verbindingselement tussen de stad en de gebruikers anderzijds een belangrijke rol gespeeld. In de eerste plaats was er voor de start van het overleg een gemeenschappelijke constructieve basishouding bij alle betrokkenen. Er kon direct tot de inhoud overgegaan worden. De voorbereidingsfase (tijdens het RUP) had er voor gezorgd dat bij alle gebruikers duidelijk was

29 VRP Planningsprijs 2010 Kwaliteitennota geworden dat er nood was aan verandering. De verschillende gebruikers hadden bovendien elkaars verwachtingen al leren kennen. Bij de gebruikers was hierdoor ook een grote bereidheid ontstaan om constructief in overleg te treden met de stad. Langs de andere kant was door o.a. het aantal bezwaren ook bij de stad en het district duidelijk geworden dat overleg noodzakelijk was om ook op het terrein eindelijk tot een oplossing te komen. Deze positieve dynamiek kon samengebracht worden in de feestelijke ondertekening van een gezamenlijk ontwikkeld charter. Een eerste gezamenlijke succeservaring. In de tweede plaats waren er ook een aantal praktische aspecten die een goed overleg in de hand werkte. De verschillende gebruikers hadden voor het Masterplan reeds intensief overlegd en samengewerkt. Ze waren bovendien reeds getraind om samen te overleggen. De betrokkenen waren ook bekend en konden direct bereikt worden. Voor de organisatie van het overleg over het Masterplan kon teruggevallen worden op goed ontwikkelde communicatie kanalen richting gebruikers. Door het intensief vooroverleg in het kader van het charter was er bovendien ook een netwerk uitgebouwd tussen stadsbestuur, district, stadsdiensten en gebruikers. 2.2 Samenwerken aan proces, inhoud heeft geleid tot innovatieve coalitie Uniek aan het doorlopen plan- en ontwerpproces is dat het ganse proces en het plan in samenwerking is ontwikkeld, doorlopen en waar nodig bijgewerkt. Doordat het ontwerpteam tussen stad en gebruikers werd geplaatst kon het plan effectief samen worden ontwikkeld op een (iets meer) evenwaardige basis. Hierdoor kon afgeweken worden van de traditionele planaanpak van developannounce-defend. Door de installatie van de participatiestuurgroep konden de inzichten, ervaring en middelen van stedelijke diensten, gebruikers en bestuur samen worden gebracht voor de ontwikkeling en bijsturing van het proces. Daarnaast is het belangrijk dat er effectief ook praktisch werd samengewerkt voor de communicatie, organisatie van eventen Iedere partij kon (moest) hierdoor een stuk verantwoordelijkheid opnemen. Bovendien leerde men elkaar op die manier ook op een heel concrete manier kennen. Een nieuwe coalitie is op deze manier opgebouwd die samen het park verder kan concretiseren. 2.3 Ruimte voor kruisbestuiving en wederzijds leren De opmaak van een ruimtelijk plan is steeds een leerproces voor de planner waarbij hij zijn inzichten en visie verrijkt met nieuwe lezingen van een gebied. Het doorlopen proces en de ontwikkelde structuur heeft in dit geval echter geleid tot een (sociaal) leerproces dat op verschillende niveaus effecten heeft gehad. In een traditioneel (interactief) ontwerpproces is het leren beperkt tot hoe kunnen we het plan beter maken (single loop learning). In dit proces werd echter ook de manier van ontwerpen, de manier waarop het overleg werd gevoerd, de manier waarop het gebied werd gebruikt elke keer opnieuw in vraag gesteld (double loop learning). Ontwerpers leerden tijdens het planproces het gebied op een andere manier kennen, verstaan de behoeften van gebruikers beter. Gebruikers langs de andere kregen meer inzicht in de manier van werken van de stad (vb. hoe worden besluiten genomen binnen de stad, wat bepaald de planning van de stad ), de mogelijkheden die er allemaal bestaan om het gebied anders te gebruiken en in te richten Sommige gebruikers ontwikkelden zelf op vraag van de stad eigen alternatieven die sterk afweken van hun eigen werking. Bij de betrokken stadsdiensten werd duidelijk dat de manier van de organisatie van het overleg sterk bepalend was voor de sfeer en de uitkomst (o.a. zorgen voor opening door gebruikers, vragen naar positieve feedback op het plan in plaats van enkel opmerkingen). Door de opgezette structuur (met de participatiestuurgroep) en opgebouwde relaties werd er tijd en ruimte ingebouwd voor continue feedback en terugkoppeling. Crisissen konden op die manier omgebogen worden tot positieve en verrijkende leermomenten voor de verschillende betrokken partijen. Verandering (van werkwijze, van inrichting van een gebied ) kost altijd moeite maar heeft geleid tot meer eigenaarschap, meer betrokkenheid, intensere contacten Door het overleg is er een wederzijds vertrouwen gegroeid en zijn de geesten gerijpt. Tijdens reflecties wordt er door de betrokken partijen vooral op gehamerd om niet terug te hervallen in de vroegere aanpak.

31 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand NIEUWE TOESTAND

32 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand Impressie van de Groene Voegen (Maxwan, Crux, Karres & Brands en Goudappel Coffeng)

33 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand Kaart: Overzichtsplan masterplan Ruggeveld - Boterlaar-Silsburg

34 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand (Maxwan, Crux, Karres & Brands en Goudappel Coffeng) Prins Laurent wordt op het startevent ontvangen door vertegenwoordiging van AG Stadsplanning, de Participatiestuurgroep en het ontwerpteam Startevent:: De opmaak van het masterplan wordt aangekondigd a.d.h.v. infopanelen en infobrochure

35 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand Foto: Ondertekening charter op het stadshuis Foto: Ondertekening charter op het stadshuis Krant: het startevent komt positief in het nieuws

36 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand Impressie: gebruik van de Groene Voegen (Maxwan, Crux, Karres & Brands en Goudappel Coffeng)

37 VRP Planningsprijs 2010 Nieuwe toestand Foto: Gezamenlijk overleg Foto: campagnebeeld voor infobrochure masterplan en affiches startevent. Bedacht en gemaakt door de parkgebruikers en buurtbewoners

40 MASTERPLAN SCHELDEKAAIEN kandidatuur VRP Planningsprijs /2