NESSUN MAGGIOR DOLORE OVER VEERKRACHT EN BEVLOGENHEID BIJ HULPVERLENERS. Walter Rombouts en Hadi Waelkens UPC KU Leuven

Transcriptie

1 NESSUN MAGGIOR DOLORE OVER VEERKRACHT EN BEVLOGENHEID BIJ HULPVERLENERS Walter Rombouts en Hadi Waelkens UPC KU Leuven

2 Ter info bij de start Je geeft het liefst les, over wat je het minst goed kan.j Wij gaan niet voor een maximaal overzicht van de theorie Balans tussen lichtvoetigheid en diepgang

3 Wat doen onze cliënten met ons? Compassion fatigue Secundaire traumatisering Burnout Werkbelasting Compassion satisfaction Morele distress Overbelasting Tegenoverdracht

4 Wat is veerkracht voor ons?

5 Veerkracht Balans Tussen positief en negatief Tussen licht en zwaar Tussen hoop en wanhoop Tussen liefde en haat Actief Bewust Uitdagend evenwicht

6 Bevlogenheid SHAUFELI VITALITEIT TOEWIJDING ABSORPTIE

7 Compassion satisfaction COLLINS & LONG, TYSON, ROURKE Het helpen van andere mensen geeft een gevoel van betekenis en zingeving Hulpverlening leidt tot positieve veranderingen in het zelfbeeld en het beeld dat men van anderen heeft Werkt als een beschermende factor tegen de negatieve aspecten van het werk

8 Enkele mythes over het werken in de hulpverlening CHERNISS Mythe van de professionaliteit: na hun opleiding zijn hulpverleners helemaal klaar voor de praktijk Mythe van de autonomie: hulpverleners zijn volledig vrij in de uitoefening van hun werk Mythe van de zelfontplooiing: hulpverlening is altijd boeiend en stimulerend werk waarbinnen de hulpverlener zich kan ontwikkelen Mythe van de collegialiteit: er wordt onder hulpverleners steeds ondersteunend en met elkaar gewerkt Mythe van de ideale, dankbare, eerlijke en coöperatieve cliënt

9 Burnout FREUDENBERGER EN MASLACH EMOTIONELE UITPUTTING CYNISME (Depersonalisatie) GEVOEL VAN IN-EFFECTIVITEIT EN GEBREK AAN RESULTAAT

10 Burnout Werk gerelateerd! n Stress in het eigen persoonlijk leven n Stress door combinatie van persoonlijk leven en werk n Stress door werk Sneller herkend door anderen dan door jezelf UBOS SCHAUFELI 2001

11 Werkfactoren burnout A. LIEVROUW Workload Grenzen overschrijden/onvoldoende kunnen hanteren n Bij cliënten n In het team n In de organisatie Emoties niet bespreken Geen waardering ontvangen voor werk vanuit cliënten en leiding

12 Persoonlijke factoren burnout SHAUFELI Neiging tot perfectionisme ik moet alles perfect doen, anders faal ik Helper-syndroom eerst de andere tevreden stellen, en dan mezelf Idealistisch en veel ambitie wat men begonnen is moet men ook afwerken Geen notie van eigen grenzen er kan nog altijd wel iets bij

13 Persoonlijke factoren burnout SHAUFELI Slecht kunnen delegeren alleen ik doe het juiste Opkroppen van emoties ik toon me sterk, maar voel me rot Ontkenning van stress-signalen moe-zijn staat niet in mijn woordenboek

14 Secundaire traumatisering We have not been directly exposed to the trauma scene, but we hear the story told with such intensity, or we hear similar stories so often, or we have the gift and curse of extreme empathy and we suffer. We feel the feelings of our clients. We experience their fears. We dream their dreams. Eventually, we lose a certain spark of optimism, humor and hope. We tire. We aren t sick, but we aren t ourselves. C. Figley, 1995

15 Primaire en secundaire traumatisering THOMAS & WILSON Primaire traumatisering Getuige zijn van, of geconfronteerd zijn met een of meerdere gebeurtenissen die betreft of betreffen de feitelijke of vermeende dood of ernstige verwonding, of bedreiging van de persoonlijke integriteit van zichzelf of anderen met zich meebracht Traumagerelateerd werk Secundaire traumatisering Empathie Empathische identificatie Reacties van intense angst, hulpeloosheid en afschuw Primaire traumawerk-gerelateerde stressreacties PTSS Empathische druk / tegenoverdrachtsreacties Secundaire traumawerk-gerelateerde stressreacties Compassion fatigue Impact op persoonlijk en professioneel functioneren

16 Symptomen en signalen Op individueel niveau Een verhoogd spanningsniveau, concentratie- en geheugenproblemen, lichamelijke klachten Klachten die lijken op PTSS n zich opdringende gedachten, nachtmerries n angst voor geweld en het vermijden hiervan op tv en in het dagelijks leven n verhoogde prikkelbaarheid Een somberder wereldbeeld, verlies van geloof en hoop Aantasting van de reserves, na een vakantie niet uitgerust zijn, blijvende gevoelens van uitputting.

17 Symptomen en signalen Op professioneel niveau Meer professionele fouten maken, die men moeilijker kan herstellen Het vermijden van moeilijke en er onverwacht bijkomende taken Toenemende weerzin of een veranderend reactiepatroon tov een bepaalde problematiek: vervlakking of juist heftige reacties op relatief onschuldige gebeurtenissen Overleg vermijden Moeizamere en meer conflictueuze omgang met collega's Toenemend ziekteverzuim Een algemeen gevoel van verslechtering van de arbeidsmoraal (gevoel van falen, onvrede) en een toenemend isolement (vervreemding van collega's)

18 Behoud van self-efficacy BANDURA Zelfeffectiviteit is het vertrouwen van een persoon in de eigen bekwaamheid om met succes invloed uit te oefenen op zijn of haar omgeving Uitdagingen in hulpverlening kunnen het vertrouwen sterk aantasten: n CRISISGEDRAG NIET HERKENNEN n OMGAAN MET AGRESSIE

19 Morele distress CORLEY, PIERS MORAL COURAGE: de capaciteit van een individu om angst te overwinnen en op te komen voor zijn of haar kernwaarden en ethische verplichtingen MORAL DISTRESS: moral distress indien de hulpverlener weet wat het ethisch correcte handelen voor een patiënt/situatie inhoudt, maar machteloos staat om de juiste actie uit te voeren.

20 Beter voorkomen dan genezen Individuele opdracht Teamopdracht Organisatieopdracht

21 Preventie - individueel Praten over eigen beleving Eigen grenzen hanteren ( kiezen ) Gebrek aan waardering oplossen Leren omgaan met (verbale) agressie Workload hanteren Controle bewaren Gemeenschapsgevoel uitbouwen Eigen waarden expliciteren Eigen spiritualiteit verzorgen

22 Preventie - team Grenzen van elkaar bespreken en bewaken Dynamieken van cliënten, die zuigend zijn voor teamleden, leren zien en bespreken Reflectie bevorderen (op z n intervisies spreken met elkaar en overleggen) Kwetsbaar durven optreden Kritisch zijn tegenover Machokultuur (we moeten alles kunnen) Pamperkultuur (als we maar vriendelijk zijn voor elkaar)

23

24 Preventie - organisatie Erkenning geven aan het fenomeen als risico Duidelijke grenzen Duidelijke beslissingen Cultuur van kwetsbaarheid mogelijk maken Cultuur van reflectie en overleg bevorderen Zorgzaam kritisch meedenken en meeluisteren Opleiding Nazorg organiseren (bv nabespreking critical incidents) Verandering binnen de loopbaan stimuleren

25