We ontmoeten de ander, maar ook ons zelf. Met andere woorden, in het contact met de ander spiegelen we elkaar.

Transcriptie

1 Staan als een boom Door jarenlang in mijn werk in het onderwijs en in de kinderopvang naar kinderen en volwassenen te kijken, ontstond er bij mij een visie hoe kinderen zich op hun weg naar volwassenheid ontwikkelen: een visie over wat ze leren en ook afleren door de ervaringen en ontmoetingen die ze in hun leven hebben. We ontmoeten de ander, maar ook ons zelf. Met andere woorden, in het contact met de ander spiegelen we elkaar. Deze ervaring en visie vormt de basis van dit spel. Dit spel geeft spelenderwijs inzicht hoe wij gevormd worden door ontmoetingen. Soms voelen we ons verzwakt door ontmoetingen en andere keren versterkt. Door de opvoeders in mijn werk van deze processen bewust te maken, zijn zij in staat om bewuster en krachtiger de (juiste) boodschappen aan de kinderen over te brengen. Deze boodschappen zijn gebaseerd op de vier basisprincipes, de pijlers van de visie Zijn wie je bent : Bewust Zijn, Bewust Legen, Bewust Ontvangen en Bewust Vullen. Door te weten wie je zelf bent en je gevoel uit te spreken, neem je anders waar en groei je van elke ontmoeting. Het zijn boodschappen die kinderen kunnen ondersteunen in het vormen van hun persoonlijkheid. Boodschappen die bijdragen aan hun eigen kracht. Wij noemen dit ZaaiGoed. Door kinderen het ZaaiGoed van iedere pijler in handen te geven, krijgen zij voeding om van iedere ontmoeting tot sterke bomen te groeien. De kracht van de boom wordt immers bepaald door wat er gezaaid is. En daar kom jij, als opvoeder, om de hoek kijken. Door Goed te Zaaien, dus het ZaaiGoed steeds te planten en de juiste boodschappen aan kinderen over te brengen, kan het bij de kinderen opkomen op het moment dat ze dit in hun leven nodig hebben, ook of juíst op díe momenten dat jij er niet bent. Vanuit dit ZaaiGoed ontstaat er een gemeenschappelijke taal tussen opvoeders en kinderen, waardoor je elkaar in ontmoetingen beter leert kennen. 1

2 Het ZaaiGoed in de vorm van personages Dit spel is ook een ontmoeting. De kinderen leren door de Groei complimenten geven en ontvangen. Door de opdrachten van Voeding leren ze zijn wie ze zijn. Het ZaaiGoed van iedere pijler is gekoppeld aan een personage, zodat het voor de kinderen makkelijker wordt om zich te identificeren. Het ZaaiGoed wordt weergegeven door Tess (Bewust Zijn), Mo (Bewust Legen), Max (Bewust Ontvangen) en Kate (Bewust Vullen). Dit hebben we voor kinderen vertaald in: Alles wat ik zie, hoor en voel, gaat door mijn eigen filters (Tess) en komt in mijn eigen bak, die ik zelf kan legen (Mo), waardoor ik kan kiezen hoe ik ontvang (Max) en zelf mijn eigen bak vul (Kate). Hierdoor staan wij in onze eigen kracht. Deze boodschap staat midden in het spel, daar waar de spelers naartoe bewegen. In het spel Staan als een boom, stellen Tess, Mo, Max en Kate zichzelf op hun eigen kaart aan de kinderen voor. Aan het einde van deze spelregels vind je de uitleg van het ZaaiGoed. Door het ZaaiGoed op verschillende manieren aan te bieden; door te zien, te horen en te doen, kan ieder kind het tot zich nemen op een manier die bij hem of haar past. Je kunt in dit spel als volwassene ervaren wat het ZaaiGoed met de kinderen doet en hoe ze het in hun leven gaan gebruiken. En misschien zul je verbaasd staan van wat het met jou doet. Ik nodig je uit om dit spel te spelen en elkaar te ontmoeten. Laat het moeten weg en wees wie je bent. Alleen als je gezien en gehoord wordt, krijg je het gevoel dat je echt jezelf kunt zijn. Mocht dit spel je aanspreken en daagt het je uit in je rol als opvoeder, dan verwijs ik je graag naar Op deze website tref je mijn visie aan rondom het thema Zijn wie je bent. Dit thema hebben we vormgegeven met verschillende trainingen en producten voor de particuliere en professionele markt onder de noemer IK BOX. Op de website vind je ook een korte instructiefilm waarin het spel wordt uitgelegd. Wil je meer weten, neem dan gerust contact met ons op. Wij delen onze visie graag. Ik wens jullie veel spelplezier! Silvia Romijn Directeur kinderopvang De Drie Ballonnen en Essisme BV 2

3 Spelmateriaal 1 spelbord 5 pionnen Tess Mo Max Kate pion met stapel stenen om de bak te vullen 2 dobbelstenen (1x 21 ogen, 1x dobbelsteen van de bak met afbeelding regenbui en zon) 36 ZaaiGoedkaarten (klein) 4 x 7 ZaaiGoed behorend bij Tess, Mo, Max of Kate inclusief 8 beschermkaarten 44 Voedingkaarten 40 Groeikaarten 4 ZaaiGoedkaarten (groot); bij ieder personage een eigen kaart met overzicht en uitleg van ZaaiGoed 2 Bijzondere kaarten: Zijn wie je bent kaart voor het uitbeelden van een opdracht bij Voeding Ontvang open kaart met doorgeefzinnen voor een opdracht bij Voeding Let op: de term kaarten wordt in de tekst hierna weggelaten. Waar bijvoorbeeld Groei staat wordt Groeikaart bedoeld. Met uitzondering van de grote ZaaiGoedkaart van ieder personage en de beschermkaarten. Het bord 4 Startvakjes met pijltjes die aangeven dat alle kanten kan worden opgelopen 27 Blauwe (verzamel)vakjes; pak een ZaaiGoed van stapel 25 Gele (opdrachten)vakjes; pak een Voeding van stapel 3

4 10 Groene (samenwerk)vakjes met afbeelding van Max met Werk samen gebaar ; ruil een kaart met een medespeler volgens de regels van ZaaiGoed ruilen op blz. 5 6 Roze (afpak)vakjes met afbeelding van Tess met Ken je grenzen gebaar ; pak een kaart af van één medespeler 19 Lege vakjes; hier gebeurt niets. De bruggen tussen buitencirkel en binnencirkel en naar het middelpunt zijn ook lege vakjes. Alle bruggen bestaan uit 4 vakjes. Het midden van het spel is het eindpunt Voorbereiding Druk de 5 pionnen uit het vel en zet deze op een voetje. Leg het bord op tafel en plaats de vier pionnen (Tess, Mo, Max, Kate) op de opstartplaats met hun eigen naamplaatje, de pion met de stapel stenen op de bak (positie 1), de stapel ZaaiGoed op het perkament, de stapel Voeding op het vlot en de stapel Groei op de hangmat. Alle kaarten voor de aanvang van het spel goed schudden. Doel Een speler wint wanneer hij als eerste in het bezit is van al zijn ZaaiGoed (7x) en met zijn personage op de middelste cirkel (grote boomstam) arriveert. Begin van het spel en spelverloop De jongste speler mag beginnen met gooien. Iedere speler begint op hun eigen startvakje. Bij elke beurt gooit de speler zowel de dobbelsteen van de bak als de dobbelsteen met 21 ogen. Eerst wordt de dobbelsteen van de bak afgehandeld en daarna de dobbelsteen met 21 ogen. Afhankelijk van het aantal ogen dat er gegooid is, mag een speler zelf bepalen of hij een gelijk aantal stappen naar links of naar rechts zet. Gedurende het hele spel mogen spelers zich naar links of rechts verplaatsen. Eerst mogen zij alleen op de buitenste cirkel lopen. Pas wanneer een speler zijn 4 eigen ZaaiGoed heeft verzameld, kan deze de brug oversteken naar de binnencirkel. Na het verplaatsen van de pion en het eventueel uitvoeren van opdrachten, worden de dobbelstenen met de klok mee doorgegeven. Je mag samen op één vakje staan. 4

5 Uitleg van kaarten en algemene spelregels ZaaiGoed Ieder speler legt de grote ZaaiGoedkaart van de eigen personage naast het bord. Tijdens het spel kun je zien welk ZaaiGoed (7x) je aan het verzamelen bent. Een aantal ZaaiGoed wordt ondersteund met een gebaar. Op deze overzichtskaart zie je afbeeldingen van het personage met gebaar eronder. Op de achterkant staat een verhaal waarin ieder personage zicht voorstelt en uitlegt wat zijn of haar ZaaiGoed betekent. Je kan deze tekst vooraf, tijdens of na het spel, alleen doorlezen of aan de anderen voorlezen. Een speler wint als hij al zijn ZaaiGoed (7x) heeft verzameld. Er zijn verschillende manieren waarop je gedurende het spel aan ZaaiGoed kan komen: a) ZaaiGoed verzamelen Wanneer een speler op een blauw verzamelvakje komt, mag hij één ZaaiGoed pakken (bovenste van de stapel). De speler houdt het ZaaiGoed gesloten in de hand. b) ZaaiGoed ruilen Wanneer een speler op een groen samenwerkvakje komt, mag hij ZaaiGoed ruilen. Dat is niet verplicht. Er mag maximaal één kaart per beurt geruild worden. De speler die aan de beurt is vraagt aan de andere spelers of zij een ZaaiGoed van zijn personage hebben. De andere spelers moeten hier eerlijk antwoord op geven. De speler kiest met wie hij wil ruilen en geeft in ruil een kaart uit zijn hand. Dat kan een ZaaiGoed van de ander, een beschermkaart of een willekeurige andere kaart zijn. Groei omruilen Met het uitvoeren van Voeding (opdrachten en kansen) kunnen spelers Groei verdienen. Een speler mag in zijn eigen beurt 2 Groei inruilen tegen één ZaaiGoed. Een Groei die net verdiend is, mag niet in dezelfde beurt al ingeruild worden. Wanneer een speler besluit zijn Groei in te ruilen, legt hij deze onderop de stapel en pakt de bovenste ZaaiGoed van de stapel in zijn hand. Let op: Als het ZaaiGoed op is, mag een speler 2 Groei omwisselen voor het afpakken van een kaart van een medespeler. Je mag zelf kiezen bij wie, maar je mag geen eigen ZaaiGoed van die speler afpakken. c) ZaaiGoed afpakken Wanneer een speler op een roze afpakvakje komt, mag hij bij één medespeler een willekeurige ZaaiGoed uit de hand trekken en deze in zijn eigen hand doen. Er mag niet worden gevraagd wie welke kaarten heeft. 5

6 Let op: Als een speler 4 eigen ZaaiGoed heeft verzameld, mag hij door naar de binnencirkel. De speler die in de binnencirkel is, legt het eigen ZaaiGoed open op tafel. Het eigen Zaaigoed is daar veilig, dus mogen de andere spelers dat niet afpakken. Als de bak volloopt en je alleen eigen ZaaiGoed maar geen beschermkaart hebt, moet je een ZaaiGoed inleveren. Als je hierdoor nog maar 3 eigen ZaaiGoed hebt, moet je terug naar je eigen startvakje op de buitenste cirkel. Groei Groei is de beloning voor het welslagen van een Voeding. Op de Voeding staat wat je ervoor moet doen. Als de opdracht geslaagd is, mag je een Groei pakken, de bovenste van de stapel. De speler mag nu kiezen: óf de speler spreekt het compliment naar zichzelf uit (op de kaart staat voor jezelf ), óf hij geeft de Groei weg door het complimentje aan een andere speler hardop uit te spreken (op de kaart staat voor de ander ). De ander mag het complimentje ontvangen, maar de speler mag de kaart wel zelf houden. Als je voor een opdracht met een medespeler samenwerkt en de opdracht geslaagd is, krijgen jullie allebei een Groei. Spelers die de Voeding niet willen of kunnen uitvoeren, ontvangen geen Groei. Een speler mag altijd de andere spelers om hulp vragen. Degene die hulp biedt, ontvangt bij het welslagen van de opdracht ook een Groei. Voeding Wanneer een speler op een geel opdrachtenvakje komt, mag hij een Voeding pakken (bovenste van stapel). De kaart dient hardop voorgelezen te worden, tenzij er op de Voeding staat dat dat niet mag. Voeding bevat opdrachten en kansen. a) Opdrachten Er zijn verschillende soorten opdrachten die je alleen of samen moet uitvoeren. Je mag je medespelers altijd om hulp vragen. Als je de opdracht niet wilt uitvoeren maar toch een Groei wilt ontvangen, kun je een beschermkaart inzetten (zie uitleg beschermkaarten). Let op: Voor een aantal opdrachten gebruik je de twee bijzondere kaarten: Zijn wie je bent (met onderwerpen om uit te beelden) en Ontvang open (met doorgeefzinnen). b) Kansen Voeding bevat ook 3 kanskaarten waarmee je extra ZaaiGoed of Groei kunt verdienen of waarmee je één van beide kunt kwijtraken. Door de Kans uit te voeren ontvangt de speler een Groei en geldt ook het voordeel van het vakje waar je op komt (op een blauw vakje ontvang je bijvoorbeeld naast de Groei van de Kanskaart ook een ZaaiGoed). 6

7 Bak De bak op het bord staat symbool voor je eigen bak (zie de grote ZaaiGoedkaart van Mo). Deze bak wordt tijdens het spel gevuld en geleegd. Tijdens elke beurt wordt niet alleen de dobbelsteen met ogen gegooid, maar ook de dobbelsteen van de eigen bak. Wanneer een regenbui is gedobbeld, wordt de bak gevuld door de pion met de stapel stenen één plaats naar boven te verschuiven. Wanneer de dobbelsteen op het zonnetje komt, wordt de bak geleegd door de pion met de stapel stenen één plaats naar beneden te verschuiven. Hoe vol de bak is, wordt dus bepaald door de plek van de pion met de stapel stenen op de bak. Wanneer de bak vol is gelopen (de pion met de stapel stenen staat op 6), verliezen alle spelers een ZaaiGoed naar keuze. De bak kan ook geleegd worden met een beschermkaart (zie hieronder). Beschermkaart Beschermkaarten Tussen de stapel ZaaiGoed zitten 8 beschermkaarten waarop Tess met een masker staat afgebeeld. Een speler houdt de beschermkaart gewoon tussen het ZaaiGoed vast. Beschermkaarten bieden bescherming tegen drie dingen. De speler kan deze kaart spelen om: 1) de bak leeg te maken zodra deze overloopt: één speler kan met zijn beschermkaart alle spelers tegen het inleveren van een ZaaiGoed beschermen. De speler die dat doet, ontvangt een Groei. 2) een opdracht niet uit te hoeven voeren en toch een Groei te ontvangen. 3) zichzelf tegen het afpakken van een ZaaiGoed te beschermen. Wanneer een beschermkaart is gespeeld, legt de speler deze onderop de stapel van het ZaaiGoed. Wanneer de spelers een ZaaiGoed weg moeten leggen of er een kaart getrokken moet worden, kan een speler er ook voor kiezen om zich niet met de beschermkaart te beschermen. In dat geval mag de beschermkaart ook weggelegd of getrokken worden. 7

8 Bijzondere spelregels Wat te doen bij minder dan 4 spelers? De hierboven beschreven spelregels zijn op basis van 4 spelers. Wanneer je het spel met minder spelers speelt, wel minimaal 3, blijven de regels intact. Bij 3 spelers moet alleen het bijbehorende ZaaiGoed van Tess, Mo, Max of Kate en 2 beschermkaarten minder in het spel worden gelegd. Bij meer dan vier spelers kunnen meerdere spelers een team vormen en met elkaar 1 personage kiezen. Je spreekt dan met elkaar af wie de opdrachten uitvoert. Dat kun je ook afwisselen. Als het ZaaiGoed op is? Als het Zaaigoed op is, mag de speler die op het blauwe vakje komt een ZaaiGoed ruilen volgens de regels van het samenwerken. Je kunt dan geen Groei meer voor ZaaiGoed inwisselen, maar twee Groei mogen wel voor het afpakken van een kaart omgeruild worden, zoals bij het roze afpakvakje. Ook dan geldt dat het eigen ZaaiGoed dat open op tafel ligt, veilig is bij de speler die in de binnencirkel speelt. Het einde van het spel Als een speler al zijn ZaaiGoed (7x) heeft verzameld, mag hij of zij over een hangbrug naar het midden lopen. De speler die het eerst met 7 eigen ZaaiGoed in het midden komt, wint het spel. Je hoeft niet precies uit te komen. Als het spel tussentijds wordt beëindigd dan heeft de speler met het meeste eigen ZaaiGoed gewonnen. De duur van het spel Dit spel duurt ongeveer één uur en gaat over elkaar ontmoeten. Het spel biedt vele gelegenheden om een gesprek aan te gaan of door te vragen. De sfeer die daardoor kan ontstaan is van grote waarde. Dit kan invloed hebben op de duur van het spel. Je bent natuurlijk vrij om er vaart achter te zetten, het spel op een later moment uit te spelen of het eerder af te ronden. Ook kun je besluiten met minder ZaaiGoed te spelen en samen af te spreken bij welk aantal ZaaiGoed je naar de middelste cirkel mag. Bijvoorbeeld; je speelt met maar 5 ZaaiGoed en bij 2 ZaaiGoed mag je de middencirkel in. Uitleg over het ZaaiGoed voor opvoeders (begeleiders van het spel) Aan het einde van dit boekje komen Tess, Mo, Max en Kate nog één keer met een korte uitleg terug over wat het ZaaiGoed per personage inhoudt en hoe je het als opvoeder kunt toepassen. Zij nodigen jullie uit om dit ook aandachtig door te lezen. Ieder van hen doet dat met een eigen focus (Tess met haar oren, Mo met zijn mond, Max met zijn ogen en Kate met haar neus). Tijdens het spel kun je deze informatie gebruiken ter verduidelijking van het ZaaiGoed en/of de Voeding of om een gesprekje te begeleiden. Wij adviseren je om het ZaaiGoed met eigen ervaringen te illustreren, zodat de kracht van de ontmoeting kan toenemen. In onze trainingen leren wij opvoeders om het gedrag te herkennen dat bij kinderen past die ondersteuning door het ZaaiGoed goed kunnen gebruiken. Daarnaast trainen we opvoeders hoe ze het ZaaiGoed in kunnen zetten en op hun eigen opvoedsituaties kunnen toepassen. Mocht je interesse hebben, dan verwijs ik je graag naar onze website: 8

9 De eerste pijler is Bewust Zijn van Tess en dit is het ZaaiGoed van Tess 1. Ken je filters; wat zijn dat? 2. Focus; waar is jouw aandacht? 3. Blijf bij jezelf; wie ben jij? 4. Zorg voor jezelf; zorg je goed voor jouw lichaam? 5. Ken je bescherming; hoe ziet dat er bij jou uit? 6. Ken je grenzen; waar ligt jouw grens en die van anderen? 7. Maak ruimte voor anderen; ga je met anderen om zoals je zou willen dat ze met jou omgaan? We leren kinderen dat ze door een bepaalde bril naar de wereld kijken. Een filter ontstaat door ervaringen die gevoelens en gedachtes oproepen. Deze gevoelens worden door iedereen op een eigen manier ontvangen en ingevuld. Er ontstaat een filter; een nieuwe bril. Vervolgens bepaalt deze nieuwe bril (de filter) wat je in de wereld ziet, hoort en voelt. Zo ontstaan overtuigingen. Deze overtuigingen maken jou wie jij bent. Sommige versterken je en sommige staan je in de weg. Als kinderen weten dat ze door ervaringen en filters gevormd worden, leren ze zichzelf beter kennen. Een voorbeeld van een filter is wanneer je aan het lijnen bent en je overal ineens eten ziet of dat je van plan bent een auto te kopen bent en opeens overal dat merk ziet rijden. (Zaaigoed 1: Ken je filters; wat zijn dat?) Als je in aandacht bent, kan je dichter bij jezelf komen en kan je makkelijker je filters ontdekken. Het focussen helpt kinderen meer in aandacht te zijn. (Zaaigoed 2: Focus: waar is jouw aandacht?) We spiegelen ons aan anderen in onze ontmoetingen en aan de wereld om ons heen. Door het kind bewust te maken van de invloed die de wereld op zijn of haar beleving heeft, kan het in zijn of haar eigen kracht (blijven) staan en heeft het kind meer invloed op wie het zelf wil zijn. (Zaaigoed 3: Blijf bij jezelf: wie ben jij?) Het is belangrijk dat kinderen hun lichaam accepteren voor wat het is en dat ze leren wat er voor nodig is om ervoor te zorgen. (Zaaigoed 4: Zorg voor jezelf: zorg je goed voor jouw lichaam?) Als reactie op ervaringen die niet altijd prettig zijn of prettig worden ervaren, gaan kinderen zichzelf beschermen en maskers dragen. Je gaat weg bij wie je werkelijk van binnen bent. Door jouw bescherming te leren herkennen, komt er ruimte om je bescherming bewust af te doen. (Zaaigoed 5: Ken je bescherming; hoe ziet dat er bij jou uit?) We geven de kinderen steeds mee hoeveel invloed ze zelf hebben op wat ze in de wereld ervaren. Ze kunnen niet bepalen in welke situaties ze komen, maar wel leren dat ze kunnen kiezen hoe ze de wereld laten binnenkomen en hoe ze hiermee omgaan. Het bewust worden van grenzen is hierbij van belang. Door deze grenzen van de ander en van jezelf te ontdekken en te respecteren, weet je wie je bent en wie de ander is. (Zaaigoed 6: Ken je grenzen: waar ligt jouw grens en die van anderen?) De eerste zes ZaaiGoed richten zich op IK. Daarnaast is het belangrijk om bij WIJ te komen. Als je je van jezelf bewust bent, leer je jezelf beter kennen en komt er ook ruimte voor de ander. Je weet dan hoe je je zelf in bepaalde situaties hebt gevoeld. De vraag Ga je met anderen om, zoals je zou willen dat ze met jou omgaan? is niet eenvoudig, maar zet wel aan tot denken en hopelijk tot een onderzoekende houding. (Zaaigoed 7: Maak ruimte voor anderen; ga je met anderen om zoals je zou willen dat ze met jou omgaan?) 9

10 De tweede pijler is Bewust Legen van Mo en dit is het ZaaiGoed van Mo: 1. Ken je bak; wat zit er in je eigen bak? 2. Voel je bak; wat zegt jouw lichaam? 3. Leeg je eigen bak; wat deel als je begint met IK? 4. Herken stapelen; wat is er in jouw bak gebleven? 5. Wees eerlijk; hoe vrij ben je naar jezelf en anderen? 6. Laat los; wat wil je niet meer in je bak? 7. Vraag om hulp; wanneer heb jij anderen nodig? In de pijler Bewust Zijn van Tess hebben we gezien hoe we worden gevormd. Door onze ervaringen vormen we filters en gaan we de wereld op een andere manier zien, horen en voelen. In de pijler Bewust Legen van Mo maken we kinderen bewust dat ze een eigen bak hebben. Dat visualiseren we voor ze om het makkelijker te maken. (ZaaiGoed 1: Ken je bak; wat zit er in je eigen bak?) Het lichaam geeft signalen wanneer er een ervaring in je eigen bak komt. Het voelt voor veel kinderen als een kriebel in hun buik. Die kriebel komt als je iets leuks of iets vervelend ervaart. We maken kinderen er dus van bewust dat hun lichaam een ontvanger is die hen laat merken als er iets in hun bak komt. (ZaaiGoed 2: Voel je bak; wat zegt jouw lichaam?) Als er iets in je bak is gekomen, kan het er ook weer uit. Je kunt je bak op verschillende manieren legen, door bijvoorbeeld te sporten, te huilen, boos te worden of plezier te maken; met andere woorden, door je te uiten in de wereld. We willen kinderen ervan bewust maken dat je door praten vanuit IK je bak kunt legen.(zaaigoed 3: Leeg je eigen bak; wat deel je als je begint met IK?) Het woord IK gebruiken is hierbij van belang. Vaak is het moeilijk om je te durven uiten, om jezelf te durven zijn en eerlijk te zeggen wat je voelt. Als je jezelf niet goed uit, dus als je je eigen bak niet goed leegt, blijven er ervaringen achter en ben je aan het stapelen. We willen kinderen ervan bewust maken dat dit kan gebeuren en dat daar gevolgen aan vastzitten. Je stapelt emoties op en die kunnen in je lichaam vast gaan zitten (bijvoorbeeld in je nek) of tot uitbarsting komen als je bak overstroomt. Door te stapelen gaan je filters anders staan en verandert jouw kijk op de wereld. Je krijgt een gekleurd beeld over jezelf en de ander. (ZaaiGoed 4: Herken stapelen; wat is er in jouw bak gebleven?) Het is belangrijk dat kinderen leren zich te blijven uiten en leren trouw te blijven aan hun gevoel en zichzelf durven uit te spreken. (ZaaiGoed 5: Wees eerlijk; hoe vrij ben je naar jezelf en anderen?) Door je steeds eerlijk te uiten, kunnen ervaringen in je bak oplossen en kun je ze loslaten. Soms ineens, of soms in kleine beetjes ontstaat er ruimte voor jezelf en voor de ander. (ZaaiGoed 6: Laat los; wat wil je niet meer in je bak?) De eerste zes ZaaiGoed richten zich op IK. Daarnaast is het belangrijk om bij WIJ te komen en om hulp te leren vragen. We maken kinderen ervan bewust dat hun bak van henzelf is en dat ze zelf hun bak kunnen legen, maar dat ze niet alleen op de wereld zijn en om hulp kunnen vragen. (ZaaiGoed 7: Vraag om hulp; wanneer heb jij anderen nodig?). 10

11 De derde pijler is Bewust Ontvangen van Max en dit is het ZaaiGoed van Max: 1. Herken je filters; door welke bril zie jij de wereld? 2. Kijk verder; wat ontdek je bij jezelf en bij anderen? 3. Ken je verwachtingen; waar vertrouw jij op? 4. Ontvang open; hoe voel jij je daarbij? 5. Maak een keuze; waar kies jij voor? 6. Wees verantwoordelijk; welke verantwoordelijkheid ligt bij jou? 7. Werk samen; wat kan je met anderen bereiken? Het is belangrijk dat kinderen zich ervan bewust worden dat ze ontvangen (het ZaaiGoed van Tess: ken je filters), wat ze ontvangen (het ZaaiGoed van Mo; ken je bak en voel je bak) en ook van hoe ze ontvangen. Doordat onze filters op een bepaalde manier staan, ontvangen we ook op een bepaalde manier. Als kinderen hun filters herkennen, kunnen ze hier ook zelf meer invloed op hebben. Ze kunnen dan bepalen of ze door deze bril willen blijven kijken of niet. (ZaaiGoed 1: Herken je filter; door welke bril zie jij de wereld?) Ook met het kijken naar een ander heb je een filter. Als je wilt weten waarom een ander zich op een bepaalde manier gedraagt, is het handig om verder te kijken; om niet naar het gedrag te kijken, maar naar wat er achter ligt. We leren kinderen vragen aan anderen te stellen in plaats van de antwooren zelf voor hen in te vullen. (ZaaiGoed 2: kijk verder; wat ontdek je bij jezelf en bij anderen?) Als kinderen ook verder naar het eigen gedrag kijken, is de kans groter dat ze zich openen. Waarom reageer ik zo? Wat gebeurde er eigenlijk? We stimuleren de waarneming en een onderzoekende houding door het stellen van vragen. Als je ontdekt dat iets of iemand je heeft teleurgesteld, heeft dat vaak te maken met de verwachtingen die je had. Door je verwachtingen te leren kennen weet je beter waardoor je teleurgesteld, boos of verdrietig bent. (ZaaiGoed 3: ken je verwachtingen; waar vertrouw jij op?) Door steeds je bak te (kunnen) legen kun je ook op een andere manier ontvangen. Je kunt dan als het ware door een opgepoetste bril kijken. Hoe schoner je bril, hoe beter je kunt zien. We maken kinderen ervan bewust dat ze een ander niet altijd met een schone bril ontvangen. (ZaaiGoed 4: ontvang open; hoe voel jij je daarbij?) In iedere ontmoeting en situatie is het prettig als je bewust kunt kiezen wie je wilt zijn. Leren kiezen zorgt ervoor dat je een eigen persoonlijkheid ontwikkelt. Ook het verantwoordelijk voor je keuzes zijn, is een boodschap die wij willen zaaien. Als je een keuze maakt, kies je voor het één en laat je het ander los. Soms heb je een verkeerde keuze gemaakt. (ZaaiGoed 5: maak een keuze; waar kies jij voor?) Verantwoordelijkheid nemen voor de keuzes die je maakt, zorgt ervoor dat je in je eigen kracht kunt blijven staan. Het nemen van verantwoordelijkheid geldt ook voor materiële zaken, zoals spullen. We leren kinderen op deze manier het principe van oorzaak en gevolg. (ZaaiGoed 6: Wees verantwoordelijk; waar ben jij verantwoordelijk voor?) De eerste zes ZaaiGoed richten zich op IK. Daarnaast is het belangrijk om bij WIJ te komen. We leren kinderen hun talenten te bundelen en samen te werken. Als we samenwerken, kunnen we meer bereiken en dat maakt ons samen sterker. (ZaaiGoed 7: Werk samen; wat kun je met anderen bereiken?) 11

12 De vierde pijler is Bewust Vullen van Kate en dit is het ZaaiGoed van Kate: 1. Zaai Goed in je eigen bak; waar word jij sterker van? 2. Maak ruimte voor jezelf; wat zijn jouw behoeftes? 3. Laat alles er zijn; durf je te zijn wie je bent? 4. Van fouten kun je leren; waar ben je door gegroeid? 5. Bedank; waar ben je blij mee? 6. Sta in je eigen kracht; durf jij jezelf vrij te laten zien en horen? 7. Zaai Goed bij anderen; wat kun je geven waar anderen sterk van worden? Wanneer je je bewust bent van wie je bent (Tess) en je kunt delen door je bak te legen (Mo), kun je je filters herkennen en heb je meer invloed op hoe je de wereld wilt laten binnenkomen (Max), waardoor je in staat bent jezelf te vullen. Dit is het laatste deel van de cyclus (zie cirkel in het midden van het spelbord) en is het ZaaiGoed van Kate. We maken kinderen ervan bewust dat ze hun eigen overtuigingen in hun bak kunnen leggen. We oefenen dit door complimenten in je eigen bak te zaaien. Door het kennen van je eigen talenten word je sterker en is het makkelijker om iemand om hulp te vragen (Mo) die andere talenten heeft. Door het kennen van je eigen talenten, vul je jezelf met overtuigingen waar je sterker van wordt. (ZaaiGoed 1: Zaai Goed in je eigen bak; waar word jij sterker van?) Jezelf vullen gebeurt ook als behoeftes worden vervuld. Het is belangrijk voor kinderen om hun behoeftes te herkennen en te leren benoemen, en daardoor ruimte te maken voor wie ze zelf zijn. Als je je eigen behoeftes kent, ben je beter in staat om ze serieus te nemen en te proberen om ze te verwezenlijken. Natuurlijk kunnen niet alle behoeftes vervuld worden. Je kunt je wel gehoord en gezien voelen als er aandacht voor is en de ander met jou verder kijkt naar waar deze behoefte vandaan komt. Welke behoefte wil het kind vervullen als het om speelgoed vraagt? Kan deze behoefte op een andere manier worden ingevuld? (ZaaiGoed 2: Maak ruimte voor jezelf: wat zijn jouw behoeftes?) Je vult jezelf ook als je al je emoties toestaat. Het gaat er niet om dat het kind altijd vrolijk moet zijn. Boosheid en verdriet hebben een functie en mogen er ook zijn. Natuurlijk zijn er grenzen in het gedrag van het kind, maar door alle emoties de ruimte te geven, voelt het kind dat het er helemaal mag zijn met alles wat er is. (ZaaiGoed 3: Laat alles er zijn; durf je te zijn wie je bent?) Als er ruimte is om fouten te maken, kunnen kinderen zich veilig genoeg voelen om dingen te proberen en te durven. Door dit ZaaiGoed regelmatig te herhalen, wordt het kind gestimuleerd om tot één geheel (op) te groeien. (ZaaiGoed 4: Van fouten kun je leren; waar ben je door gegroeid?) Je kunt jezelf ook vullen door je filter zó te zetten dat je het goede in de wereld ziet. Door het kind bewust te maken van het goede zal het meer waardering krijgen voor wat er al wel is. Als bedanken een vaste gewoonte wordt, ontstaat er een positiever filter. (ZaaiGoed 5: Bedank; waar ben je blij mee?) Door al het ZaaiGoed van Kate toe te passen en jezelf te vullen worden kinderen zelfbewuster en (durven) ze hun talenten te laten zien. Hierdoor komt een kind in zijn of haar eigen kracht te staan. (Het is fijn als kinderen dit ook fysiek voelen, want dan worden ze nog sterker. ZaaiGoed 6: Sta in je eigen kracht; durf jij jezelf vrij te laten zien en horen?) De eerste zes ZaaiGoed richten zich op IK. Daarnaast is het belangrijk om bij WIJ te komen. Wanneer het kind zichzelf kan vullen en merkt dat het hiervan groeit, snapt het dat een ander ook groeit als je hem of haar complimenten geeft. Ook het eerlijk delen van ervaringen en gevoelens, zoals bij Mo, kan de ontmoeting versterken. (ZaaiGoed 7: Zaai Goed bij anderen; wat kun je geven waar anderen sterk van worden?) 12