Verslag 2015 output van onderzoek en onderwijs. Titus Brandsma Instituut

Transcriptie

1 1 Verslag 2015 output van onderzoek en onderwijs Titus Brandsma Instituut

2 2 INHOUD VOORAF... 3 WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Wetenschappelijke activiteiten in 2015, inleiding Spirituality International (Spirin) Rapportage van de onderzoeksoutput Bijbelse spiritualiteit Mystiek/Mystagogie Moderne Devotie Performativiteit van spiritualiteit en religieus leven in een seculiere tijd Maatschappelijke spiritualiteit Spiritualiteit van het religieus leven Bronnen van de Karmelitaanse spiritualiteit Spiritualiteit en kunst Begeleiding onderzoek Promoties in Begeleiding promotieonderzoek Deelname aan congressen e.d Wetenschappelijke functies, vormen van samenwerking en redactielidmaatschappen VORMING EN ONDERWIJS Publieksevenementen Nacht van de Mystiek Bachs Grote passie Titus Brandsma Lezing Catharijnendag/Katharinentag Studieweek Mystiek School voor Spiritualiteit Vormingsprojecten voor maatschappelijke partners Bezielde professionaliteit samenwerking Stichting Carmelcollege Kerk in de wijk samenwerking met de Ontmoetingskerk Nijmegen Nog steeds geroepen samenwerking met de Zusters Franciscanessen van Dongen 35 5 Colleges in curricula Wetenschappelijk Onderwijs, Hoger Beroepsonderwijs, postdoctoraal onderwijs Overig cursus- en vormingswerk Begeleiding Scripties Masterscripties Eindscripties School voor spiritualiteit PERSONELE OPBOUW VAN HET INSTITUUT PER

3 3 VOORAF Tegen de achtergrond van het nakende 50-jarig jubileum van het Titus Brandsma Instituut in 2018, was het afgelopen werkjaar 2015 een jaar van transitie en vernieuwing. De ambitie van het instituut om wetenschappelijk onderzoek van internationale allure te verbinden met de kerkelijk-maatschappelijke opdracht om de plaats van de christelijke spiritualiteit in de hedendaagse samenleving te herdefiniëren, is niet vanzelfsprekend te realiseren. Het volstaat voor de medewerkers van het instituut niet om alleen maar aansluiting te vinden bij de nieuwste ontwikkelingen op hun wetenschapsgebied op het Titus Brandsma Instituut moet innovatief wetenschappelijk werk altijd ook gebeuren met het oog op de maatschappelijke uitdagingen. Waar het om die maatschappelijke uitdagingen gaat, was 2015 een belangrijk jaar, want na vele jaren van voorbereiding en reflectie kwam het project Maatschappelijke Spiritualiteit op kruissnelheid. Zo resulteerde de samenwerking met de Stichting Carmelcollege, het tweede grootste onderwijsnetwerk van Nederland, in het operationaliseren van een eerste vormingsmodule voor stafleden van de Stichting. Een tweede module is meteen al in voorbereiding. Hiermee is ook gekozen voor een nieuw model van vormingswerk, in samenwerking met maatschappelijke partners die dag in dag uit werken met de uitdagingen van een even professionele als seculiere context. Deze vorm van samenwerken zal hopelijk ook in de toekomst een impuls geven aan ons wetenschappelijk onderzoek. Nog een belangrijke gebeurtenis was de organisatie van de eerste Nacht van de Mystiek, die een overweldigend succes werd. Ook op die manier hoopt het Titus Brandsma Instituut zich duidelijk te positioneren in het maatschappelijke veld. De maatschappelijke uitdagingen vragen ook om wetenschappelijk onderzoek van het hoogste niveau. Daartoe is internationalisering een noodzaak. In 2015 kreeg het platform van de internationalisering, SPIRIN, een nieuwe impuls door de benoeming van een nieuwe projectleider. Dit zal een belangrijke bijdrage leveren aan onze ambitie om een spil te zijn in de internationale netwerken van de studie van de christelijke spiritualiteit. De intentieovereenkomst die met de ambitieuze en uiterst dynamische Oblate School for Theology te San Antonio gesloten werd om samen tot een internationaal consortium te komen voor de studie van de christelijke spiritualiteit versterkt deze lijn alleen nog maar. Vernieuwing en transitie zijn niet alleen organisatorische termen, maar zijn ook realiteiten met een spirituele lading in een veranderende samenleving zijn we ook op zoek naar een veranderende betekenis van de christelijke spiritualiteitstraditie. Vernieuwing kan alleen maar komen vanuit de traditie en zonder vernieuwing is iedere traditie dood. In dit jaarverslag kunt u zeer gedetailleerd lezen op welke vlakken deze vernieuwing zich concreet afgespeeld heeft. Transitie en vernieuwing gaan vaak met afscheid samen. Droevig begon dit jaar met het overlijden van onze goede collega Rudolf van Dijk. De waardige wijze waarop Rudolf van ons afscheid genomen heeft, maakt dat we met dankbaarheid zijn werk verder zetten. Niettemin was Rudolfs overlijden een klap voor het instituut die nog steeds nazindert. Maar er was ook afscheid op een andere manier: Loet Swart heeft immers de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Ook Paul Reehuis en Jos Huls hebben het instituut in de loop van 2015 verlaten, na vele jaren van inzet en betrokkenheid. Een jaarverslag is een heel eigen genre. Het meandert tussen een ambtelijke taal, inclusief alle cijfertjes die daarbij horen, en het geven van een beeld met perspectief op de toekomst. Ambtelijke realiteiten zijn slechts dan bureaucratisch wanneer het zicht op die toekomst ontbreekt. De keuze voor internationalisering enerzijds en meer betrokkenheid van maatschappelijke partners anderzijds zou al iets van de visie op de toekomst moeten kunnen weergeven.

4 4 Dit jaarverslag bestaat uit drie delen: Allereerst komt het wetenschappelijk onderzoek aan bod. In dat deel wordt kort het wetenschapsplan geschetst, waarna de expertmeetings en conferenties van het instituut worden voorgesteld. In een tweede deel gaat het vooral over het internationale netwerk Spirituality International. Het derde deel behelst een opsomming van de afzonderlijke onderzoeksprojecten per onderzoeksgebied. Steeds worden de daaraan deelnemende collega s vermeld, met hun voortgang, planning en publicaties. De daarop volgende paragrafen bieden een overzicht van respectievelijk het afgerond en het nog lopend promotie-onderzoek dat in 2014 (mede) door leden van de staf werd begeleid, een overzicht van hun participatie aan wetenschappelijke congressen en dergelijke, en een opsomming van ieders wetenschappelijke functies (zoals redactielidmaatschappen) in genoemd jaar. Na het wetenschappelijk deel volgt een rapportage van de activiteiten op het gebied van vorming en onderwijs. Daar wordt veel aandacht besteed aan de publieksevenementen evenals het vormingswerk voor maatschappelijke partners, vooral de Stichting Carmelcollege. Tevens wordt de School voor Spiritualiteit beschreven. Tot slot is er een overzicht van de personele opbouw van het instituut per 31 december Dit verslag is een verantwoording over de volle breedte van de arbeid die is verricht bij de uitvoering van ons mission statement: de academische studie van de spiritualiteit in het licht van de joodse en christelijke traditie in verleden en heden, ten dienste van Kerk en samenleving door middel van publicaties, onderwijs en vorming. Dit is ook de plaats om collega Henk Rutten dank en waardering uit te spreken voor de vele uren werk die hij in de archivering en classificering van al deze gegevens heeft geïnvesteerd. Inigo Bocken, wetenschappelijk directeur

5 5 WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK 1 Wetenschappelijke activiteiten in 2015, inleiding Contemplatio in actione Al het door de stafleden verrichte onderzoek ressorteerde onder het programma Contemplatio in actione. Dit bestaat uit vier met elkaar samenhangende aandachtsgebieden. Een centrale plaats neemt Maatschappelijke spiritualiteit in. (1) Bijbelse spiritualiteit (2) Mystiek/mystagogie (3) Moderne Devotie (4) Performativiteit van spiritualiteit en religieus leven in een seculiere samenleving (4.1) Maatschappelijke spiritualiteit (4.2) Spiritualiteit van het religieus leven (4.3) Bronnen van de Karmelitaanse spiritualiteit (4.4) Spiritualiteit en kunst In bovenstaande volgorde van aandachtsgebieden worden alle individuele projecten in het verslag vermeld (hoofdstuk 3 van het deel Wetenschappelijk Onderzoek)), zodat precies te zien is wie in 2015 met welk project bezig was en met hoeveel tijdsbesteding. Indien geen eindtermijn staat aangegeven, geldt in beginsel dat het desbetreffende project loopt tot eind 2017, wanneer ook het onderzoekprogramma afloopt. Wel is in de loop van 2015 een begin gemaakt van een nieuw bijgesteld wetenschapsplan. Een voorstel hiertoe werd door wetenschapscommissie, Wetenschappelijke Adviesraad en bestuur ook goedgekeurd. Door onverwacht veranderde financiële constellaties moest dit nieuwe wetenschapsplan weer afgevoerd worden. In de loop van 2016 zal dan een aan de veranderde financiële omstandigheden aangepast plan gepresenteerd worden. Ter bevordering van de vakkennis, de samenhang tussen de verschillende aandachtsgebieden en de uitwisseling met vakgenoten van buiten het instituut, waren er onder meer de maandelijkse collationes en een aantal studiedagen en expert meetings. Collatio In het verslagjaar is de traditie voortgezet om met enige regelmaat een samenspraak, collatio, te houden rond een voor de spiritualiteitsstudie relevant thema. Gemiddeld waren er zo n twaalf deelnemers per collatio, merendeels medewerkers van het instituut, met enkele collega s van de Faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen en andere genodigden. Gezien het grote aantal symposia en studiedagen werd dit jaar een iets rustiger ritme aangehouden. - 2 februari Charles Caspers & Rijcklof Hofman, De spiritualiteit van Liduina van Schiedam - 2 maart: Paul Mommaers, De mystiek van Robert Musil - 20 april: Ben Schomakers, Dionysius Areopagita, Proclus en Plotinus: de oorsprong van de westerse mystiek Studiedagen etc. INTERNATIONAL SYMPOSIUM JUSTICE, KNOWLEDGE AND SPIRITUALITY (5-7 MAART) Het project Maatschappelijke Spiritualiteit richt zich niet alleen op maatschappelijk relevante praktijken in Nederland, maar wil zich ook inpassen in een bredere internationale

6 6 ontwikkeling, waarbij over de maatschappelijke rol van spiritualiteit wordt nagedacht, onder impuls van o.a. paus Franciscus. Het Titus Brandsma Instituut is één van de dragende partners in het wereldwijde onderzoeksnetwerk Justice, Knowledge and Spirituality. In het kader van dit netwerk vond een internationaal symposium plaats omtrent Justice and Spirituality. Onderzoekers uit Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Spanje en Zwitserland presenteerden er hun onderzoeksproject. Inigo Bocken opende de bijeenkomst met een probleemschets: Kontemplation und Aktion in der Neuzeit von Ignatius bis Certeau was de titel waarmee hij de horizon voor de Europese projectgroep schetste. Ook initiatiefnemer en spiritus rector, de bekende Cubaans-Duitse filosoof Raul Fornet-Betancourt was naar Beek gekomen om op hem eigen charismatische wijze dit unieke project voor te stellen. Helene Büchel (Liechtenstein), Johann Schelkshorn (Wenen), Josef Estermann (Luzern), Beat Dieschy (Zürich), Fred Poché (Angers), Juan-Antonio Senent (Sevilla), Annette Meutrath (Aachen), Rolando Vazquez (Utrecht) en Nausikaa Schirilla (Freiburg) presenteerden het onderzoek dat ze de komende jaren willen uitvoeren. Het onderzoeksproject zal twee lijnen behelzen: 1) Transformatie-processen en 2) de kritische kracht van spirituele tradities. Met name binnen de tweede lijn zal de thematiek van critical spirituality opgenomen en verder ontwikkeld worden. Zo krijgt het project Critical Spirituality, dat is voortgekomen uit de expertseminars rond het werk van Michel de Certeau echte internationale dimensies. STUDIEDAG VINCENTIAANSE SPIRITUALITEIT (27 MAART) Op vrijdag 27 maart vond in het Grotiusgebouw te Nijmegen opnieuw een zeer geslaagde studiedag plaats in het kader van het project Maatschappelijke Spiritualiteit. Bedoeling van deze reeks studiedagen is het om verbindingen te leggen tussen maatschappelijke praktijken en de spiritualiteitstradities. Daarom was het ook van het grootste belang om een studiedag te wijden aan de Vincentiaanse traditie, die als weinig anderen op dit gebied aan de weg getimmerd heeft, en nu zelf ook op zoek is naar nieuwe perspectieven. Niemand minder dan Broeder Roger Stockman, generale overste van de Broeders van Liefde sprak over de wijze waarop met name de Broeders van Liefde vandaag gestalte geven aan hun spirituele roeping als een maatschappelijke praktijk. Prof. em. Tjeu van Knippenberg, initiatiefnemer van het Vincent de Paul Centre Nijmegen sprak over de actualiteit van de Vincentiaanse spiritualiteit. In een slotsessie werd een panelgesprek gevoerd over het project Schuldhulpverlening, onder leiding van Dolf Mulder, die voor dit project werkzaam is. INTERNATIONAAL SYMPOSIUM MODERNITY AND THE VARIETY OF REFORMATIONS (12 JUNI) Dit symposium werd georganiseerd in samenwerking met het onderzoeksplatform Religion and Transformation in Contemporary European Society en het departement voor christelijke filosofie aan de Universität Wien. Daarom werd besloten dit symposium in Wenen te organiseren, zodat ook meer internationale deelnemers konden aanreizen. Het onderzoek naar spiritualiteit en mystiek in de late middeleeuwen en de vroege moderne tijd neemt een centrale plaats in in het onderzoek van het Titus Brandsma Instituut. Het onderzoek naar de Moderne Devotie speelt daarin al lange tijd een belangrijke rol, maar ook het denken van Michel de Certeau over de vroegmoderne mystiek in haar betekenis voor het verstaan van spiritualiteit en moderniteit speelt een belangrijke rol. De verschillende doorwerkingen van laatmiddeleeuwse bewegingen zoals de Moderne Devotie en de intuïtie van De Certeau dat verschillende scholen van spiritualiteit, mystiek en hervormingsbewegingen in de vroege moderne tijd vanuit gemeenschappelijke vragen en problemen kunnen worden bestudeerd neemt in het onderzoek een steeds belangrijker plaats in. De verschillende hervormingsbewegingen in de vroege moderne tijd zijn een sleutel om de moderniteit zelf te verstaan en ook om de doorwerking en actualiteit van spiritualiteit en mystiek op het spoor te komen.

7 7 Sprekers: prof. dr. Johann Schelckshorn (Wien), dr. Herman Westerink (TBI), prof. dr. Ron Rittgers (Valpareiso USA), dr. Gerrit Steunebrink (TBI), prof. dr. Juan Antonio Senent de Frutos (Sevilla, Spanje) en dr. Inigo Bocken (TBI). MINISYMPOSIUM JOODSE MYSTIEK (23 NOVEMBER) Op maandag 23 november vond onder grote belangstelling een mini-symposium plaats rondom Joodse mystiek. Aanleiding was het bezoek van prof. dr. Rachel Elior (Jeruzalem), die een zeer gesmaakte lezing hield en vervolgens het debat aanging met Kees Waaijman. OVERLEGSTRUCTUUR In 2015 is de wetenschapscommissie voor onderzoek en onderwijs hervormd. Niet alleen is de groep opnieuw samengesteld, ook de naam is veranderd: wetenschapscommissie. Deze zal in de toekomst met meer regelmaat vergaderen. Leden van de wetenschapscommissie zijn: Charles Caspers (voorzitter), Herman Westerink (secretaris), Inigo Bocken, Anne-Marie Bos, Thomas Quartier. Omdat Charles Caspers vanaf januari 2016 nieuwe taken zal opnemen, wordt Inigo Bocken opnieuw voorzitter vanaf die datum. Door het vertrek van Charles Caspers is er een vacature, die pas ingevuld wordt, zodra duidelijk is hoe de vacature wetenschappelijk secretaris is ingevuld. Voorts waren er vergaderingen van de Wetenschappelijke Adviesraad (WAR), een algemene stafvergadering en een vergadering van de wetenschappelijke staf. 2 Spirituality International (Spirin) Al vele jaren is het Titus Brandsma Instituut internationaal georiënteerd. Op het gebied van spiritualiteitsonderzoek is het instituut een belangrijk referentiepunt in een net van onderzoeksinstituten die zich met christelijke spiritualiteit bezighouden. Het agreement dat in 2015 werd gesloten met de Oblate School for Theology te San Antonio Texas om samen een consortium te vormen, is de logische consequentie van deze internationale gerichtheid. Met de uitbouw van het SPIRIN-netwerk wil het Titus Brandsma Instituut deze pivotale rol als drager van een internationale samenwerking gestalte geven. Dit netwerk heeft ook een digitaal platform nodig. Dit platform zelf maakt dus deel uit van het grotere project dat SPIRIN heet. Na vele jaren van discussie en exploratie is er met de komst van dr. PD Kirstin Zeyer een belangrijke stap gezet om tot een heldere focus van het platform te komen. In overleg met de nieuw gevormde adviesraad is er gekozen voor twee zwaartepunten: 1) een digitale Encyclopedia of Modern Devotion en 2) een platform van verschillende instituties die aangesloten zijn bij de Society for the Study of Christian Spirituality. Met beide zwaartepunten is een begin gemaakt in Er is gewerkt aan een nieuwe structuur en er werd actief werk gemaakt van internationale contacten met het oog op te schrijven bijdragen. Eveneens is een opzet gemaakt voor Collatie-international. Ook in de lay-out werden grondige aanpassingswerken doorgevoerd. Enkele bestaande werkplaatsen worden gehandhaafd zodat er ook in 2015 nog aan gewerkt kon worden. Binnen de werkplaats die gewijd is aan onze naamgever, Titus Brandsma, is weer een aantal nieuwe gedigitaliseerde teksten opgenomen. Mariska van Beusichem werkte ook gedurende in 2015 binnen Spirin verder aan haar proefschrift.

8 8 3 Rapportage van de onderzoeksoutput 3.1 Bijbelse spiritualiteit Anne-Marie Bos Project: Psalmen Omvang: 0,05 fte In dit jaar is studie verricht naar een achttal psalmen met het oog op het geven van cursussen en vormingsactiviteiten. Kees Waaijman Project: Spiritualiteit van de Psalmen Omvang: 0,4 fte Verricht onderzoek: Alle nadruk lag op bestudering van de psalmen in relatie met de liturgie, in het bijzonder het getijdengebed. Behalve enkele fundamentele studies, werden dit jaar werden tien psalmen onderzocht, vertaald en geschikt gemaakt voor publicatie in Psalmvieringen. Geplande output: Voor 2016 zijn opnieuw tien psalmen in voorbereiding. Vakpublicatie (Boek) De getijden vanuit spiritualiteit gezien (Voor wiens gelaat ik sta, Vol. 1)(48 pp.). Nijmegen: Titus Brandsma Memorial. Lof zij U, Christus. Evangelieacclamaties (249 pp.). Heeswijk: Berne Media, ISBN Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) [diverse teksten]. In C. v. Bruggen (Ed.), Zangen van zoeken en zien. Oecumenische liedbundel (pp. passim). Kampen: Kok, ISBN Vakpublicatie (Artikel) Oefening baart kunst. Franciscaans Leven, 98(2), Huub Welzen Project: Spiritualiteit van het Nieuwe Testament Omvang: 0,55 fte De onderzoeker heeft een studie over vrede en oordeel in het Lucasevangelie afgerond. De tekst is gepubliceerd. Voor het congres over heiligheid in Johannesburg heeft hij een studie gemaakt over de transformatie van de tempel in het Johannesevangelie. De tekst zal worden gepubliceerd. De vertaling in het Engels van het boek over Bijbelse Spiritualiteit is gereed gekomen. Er is een begin gemaakt met een boek over Het Nieuwe Testament. Inleiding, methoden, spiritualiteit. Er zijn 150 pagina s gereed. Wetenschappelijke publicatie (Artikel) Vrede en oordeel in het evangelie volgens Lucas. HTS Teologiese Studies/Theological Studies, 71(1), Art. #2916, 11 pp. Populariserende publicatie (Artikel) Spiritualiteit. Achter de Karmel, 27(4), 8-9.

9 9 3.2 Mystiek/Mystagogie Hein Blommestijn Project: Processen van omvorming Omvang: 0,45 fte Verricht onderzoek: In 2015 is onderzoek verricht naar enkele hedendaagse spirituele autobiografieën. De onderzoeker functioneert afhankelijk van de situatie als adviseur voor publicatie, als redacteur, maar vooral als inleider en commentator. Geplande output: Twee boeken zullen verschijnen in Project: Kritische uitgave van Jean de Saint-Samson Omvang: 0,2 fte Voortgang onderzoek: Naast de voorbereiding van deel 4 van de werken van Jean de Saint- Samson is er gewerkt aan de Nederlandse vertaling van een tekst. Met Violaine de Lartigue is in het kader van haar proefschrift voor het Institut Catholique van Toulouse gewerkt aan de voorbereiding van de kritische uitgave en vertaling in modern Frans van enkele teksten. Geplande output: De correspondentie, deel 4 van de werken van Jean de Saint-Samson, zal verschijnen in Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Aanvechting. Luthers uitgangspunt in de middeleeuwse mystiek. In Godsvrucht in geschiedenis. Bundel ter gelegenheid van het afscheid van prof. dr. F. van der Pol als hoogleraar aan de Theologische Universiteit Kampen (pp ). Heerenveen: Uitgeverij Groen, ISBN Vakpublicatie (Boekredactie) Westerink, H., & Blommestijn, H. (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila. Innerlijke burcht (230 pp.). Leeuwarden: Discoverybooks, ISBN Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Introduction. In S. Bruijns & C. Camilleri (Eds.), Into the Living Flame of Love. Facing the Beloved. Mirroring Divine Love. A Proposal for a Carmelite Retreat (pp. XI-XVIII). Quezon City, Philippines: Institute of Spirituality in Asia, ISBN Leven verloren in God. In H. Blommestijn & H. Westerink (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila Innerlijke burcht (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Inleiding. Mystiek als proces van menswording. Teksten. In H. Blommestijn (Ed.), Op zoek naar ons diepste wezen. Mystieke auteurs uit de Middeleeuwen. Inspiratie voor vandaag (pp. 3-40). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN In de school van de Liefde. Bernard van Clairvaux. In H. Blommestijn (Ed.), Op zoek naar ons diepste wezen. Mystieke auteurs uit de Middeleeuwen. Inspiratie voor vandaag (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Verdwijnen in de blik die ons aanziet. In M. Meijer (Ed.), Pamflet uit Avila. Eigentijds visioen van innerlijke weg (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Kunstenaars en mystici maken het ongeziene zichtbaar. In M. Meijer (Ed.), Pamflet uit Avila. Eigentijds visioen van innerlijke weg (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN

10 10 Inleiding. In H. Blommestijn & H. Westerink (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila Innerlijke burcht (pp. 4-6). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Vakpublicatie (Artikel) Schoonheid die overweldigt Teresa van Jezus. Speling, 67(2), Spiritualiteit als zoektocht naar eigen waarheid en als persoonlijke geestelijke vorming. Geestkracht. Bulletin voor Charismatische Theologie(nr. 76: themanummer Leren(d) Leven door de Geest), Jos Huls Project: Mystagogische processen van omvorming Omvang: 0,8 fte Verricht onderzoek: In het verslagjaar heeft de onderzoeker teksten van Søren Kierkegaard geanalyseerd. Gewerkt is aan twee boeken (zie hieronder) en aan enkele analyses van mystieke teksten. Daarnaast is de onderzoeker begonnen aan een nieuwe vertaling uit het Zweeds en een integraal mystagogisch commentaar op Merkstenen van Dag Hammarskjold. Geplande output: In 2015 heeft de onderzoeker een manuscript afgerond van een boek met de analyse van een tekst van Kierkegaard over het lezen van de Bijbel (de eerste toespraak in Kierkegaards boekje Om jezelf te testen, mijn tijdgenoten aanbevolen): In God gezien zijn en vervolgens van een boek met de analyse van het thema aanvechting in de dagboekteksten van Kierkegaard binnen de context van de traditie van Johannes Tauler en Luther: De ontwrichtende werking van het geloof. Beide boeken zullen zowel in een Nederlandse als een Engelse uitgave in 2016 gepubliceerd worden. Wetenschappelijke publicatie (Artikel) The Soul is the House of God Teresa of Avila. Vinayasādhana, Journal of Psycho- Spiritual Formation, 6(2), Vakpublicatie (Artikel) Angst voor het goede Kierkegaard. Speling, 67(1), Een kern van stilheid Dag Hammarskjöld. Speling, 67(3), Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) De ziel is het huis van God Teresa van Jezus. In H. Blommestijn & H. Westerink (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila Innerlijke burcht (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN De weg naar de kern van ons wezen. In M. Meijer (Ed.), Pamflet uit Avila. Eigentijds visioen van innerlijke weg (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Teresa van Avila. Beknopt overzicht. In M. Meijer (Ed.), Pamflet uit Avila. Eigentijds visioen van innerlijke weg (pp ). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Loet Swart, onderzoeker namens de Nederlandse Karmel Project: Middeleeuwse mystiek. Omvang: 0,2 fte Verricht onderzoek: in het verslagjaar heeft de onderzoeker zich beziggehouden met het verder ontwikkelen van een inleiding Middeleeuwse mystiek ten behoeve van cursussen en

11 11 lezingen, meer speciaal voor het seminar Middeleeuwse mystiek in Avila, Universidad de la mística. Vakpublicatie (Artikel) Oprechtheid en strategie in het spreken van Teresa van Avila. Speling, 67(3), Een sermoen van Jeroen In gesprek met Jeroen van Merwijk. Speling, 67(4), Kees Waaijman Project: De mystiek en de mystagogie in de gedichten van Jan van het Kruis Omvang: 0,1 fte Verricht onderzoek: Dit jaar werd Cantico A en B van Jan van het Kruis vertaald en voorzien van een nieuw commentaar. Met de publicatie in Spirin en in tijdschriften is dit onderzoek voltooid. Dit project is hiermee voltooid. Wetenschappelijke publicatie (Artikel) Een herdersknaap: Een gedicht van Jan van het Kruis - Kritisch bekeken. HTS Teologiese Studies/ Theological Studies, 71(1), online article #2891, 7 pp. Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Johannes van het Kruis. Strofen van de ziel die pijnt om God te zien. In De Laura van Abt Poimên (Ed.), De monastieke tuin. 52 teksten voor u gelezen (pp ). Tielt: Lannoo, ISBN Vakpublicatie (Artikel) O schoonheid. Een gedicht van Jan van het Kruis. Speling, 67(2), Kick Bras (geassocieerd onderzoeker) Wetenschappelijke publicatie (boekredactie) Bras, K., Meiden, W. van der, & Brouwer, R. (Eds.), Mystiek en bevinding / Dr. K.H. Miskotte; bezorgd en geannoteerd door Dr. Kick Bras, Dr. Willem van der Meiden, Dr. Rinse Reeling Brouwer (Verzameld werk, Vol. 14)(448 pp.). Utrecht: Kok, ISBN Bras, K. (Ed.), Contemplatief gebed / Thomas Merton; verzorgd door Kick Bras (116 pp.). Zoetermeer: Meinema, ISBN Vakpublicatie (artikel) De artistieke ervaring lijkt op een mystieke ervaring. Herademing, 23(90), Populariserende publicatie (Boek) De ziener. Mystieke inzichten (48 pp.). Gorinchem: Narratio, ISBN De religieuze visie van Vincent van Gogh (Woord op zondag, Vol. (46 pp.). Gorinchem: Narratio, ISBN

12 Moderne Devotie Charles Caspers Project: De strijdende en pelgrimerende kerk Omvang: 0,5 fte Verricht onderzoek: - I.s.m. P.J. Margry (KNAW, Meertens Instituut) is verder gewerkt aan een boek over de Heilige Stede en de Stille Omgang te Amsterdam (1345 heden). - Met betrekking tot het project Encyclopedie binnen Spirin is door de wetenschappelijk directeur besloten om dit toe te spitsen op het onderzoeksveld van de Moderne Devotie. Door de onderzoeker zijn adviezen gegeven op vooral bibliografisch vlak. Daarnaast is door de onderzoeker een advies uitgewerkt over de continuering van het Moderne Devotie onderzoek aan het instituut in de toekomende jaren. Verdert zijn de eerste voorbereidingen getroffen voor een internationaal wetenschappelijk congres najaar De projectaanvraag i.s.m. B. de Vries (Historisch Centrum Overijssel) over de Moderne Devotie is niet gehonoreerd door de provincie Overijssel. De komende jaren wordt gewerkt aan een andere project dat niet tot het onderzoeksgebied van de Moderne Devotie behoort (zie bij Spiritualiteit van het Religieus leven ). Geplande output: samen met P.J. Margry, Het Mirakel van Amsterdam (verschijnt najaar 2016 in het Nederlands en in het Engels); enkele bijdragen in wetenschappelijke bundels. Wetenschappelijke publicatie (Boekredactie) Caspers, C., & Tongeren, L. van (Eds.), Unitas in pluralitate. Libri ordinarii als Quelle für die Kulturgeschichte Libri ordinarii as a Source for Cultural History (Liturgiewissenschaftliche Quellen und Forschungen, Vol. 103)(VIII-411 pp.). Münster: Aschendorf, ISBN Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) The Original Place and Meaning of Corpus Christi in the Liturgical Year. In L. Andreani & A. Bagliani (Eds.), Il "Corpus Domini". Teologia, antropologia e politicai (pp ). Firenze: SISMEL Edizione del Galuzzo, The Spiritual Meaning of the Feasts of Trinity Sunday and Corpus Christi in the Low Countries. An Exploration with the Aid of libri ordinarii. In C. Caspers & L. van Tongeren (Eds.), Unitas in pluralitate (pp ). Münster: Aschendorf, Libri ordinarii als Quelle für die Kulturgeschichte. Zur Einführung. In C. Caspers & L. van Tongeren (Eds.), Unitas in pluralitate (pp. 1-14). Münster: Aschendorf, Libri ordinarii as a Source for Cultural History. Introduction. In C. Caspers & L. van Tongeren (Eds.), Unitas in pluralitate (pp ). Münster: Aschendorf, Vakpublicatie (Boekredactie) Caspers, C., Leys, A., & Castillo Guerra, J. (Eds.), Voortbouwen op het fundament. Religieus leven en de flexibele mens (122 pp.). Heeswijk: Berne Media, ISBN Vakpublicatie (Artikel) H. Noordegraaf e.a., Beelden van Liduina. Heilige van Schiedam. Schiedam 2015.

13 13 Scyedam, 41, Populariserende publicatie (Artikel) Pelgrim word je onderweg. De Heeriaan, 44(1), Boekbespreking H. de Schepper, Belgium dat is Nederlandt. Identiteiten en identiteitenbesef in de Lage Landen, Epiloog: Koninkrijk der Nederlanden, Breda: Papieren Tijger, Noordbrabants historisch jaarboek, 32, T. Kox, Kweekplaats van katholieke deugd. De onderwijsstrategie van de Congregatie van de Fraters van Tilburg tussen 1844 en Tilburg: Zuidelijk Historisch Contact, Noordbrabants historisch jaarboek, 32, T. Leesen, Tussen hamer en aambeeld. De Theologische Faculteit Tilburg op het snijvlak van wetenschap, kerk en samenleving. Nijmegen: Valkhof Pers, Noordbrabants historisch jaarboek, 32, Rudolf van Dijk Project: Salome Sticken ( ) en de oorsprong van de Moderne Devotie Verricht onderzoek: in 2015 is het boek over Salome Sticken postuum gepubliceerd in de reeks Bibliotheca Dissidentium Neerlandicorum van de Coornhert Stichting. Wetenschappelijke publicatie (Boek) Salome Sticken ( ) en de oorsprong van de Moderne Devotie / Rudolf van Dijk; met medewerking van Rijcklof Hofman, en met een eerste kritische editie van de Statuten van het Meester-Geertshuis, bezorgd door Marinus van den Berg (Bibliotheca Dissidentium Neerlandicorum)(457 pp.). Hilversum: Verloren, ISBN Rijcklof Hofman Project: Opera Omnia van Geert Grote en de Devotio Moderna Omvang: 0,6 fte Verricht onderzoek: Gedurende het verslagjaar heeft de onderzoeker zijn werk aan de tekstuitgave van het zg. Simoniedossier van Geert Grote afgerond, en daarna aan de inleiding gewerkt. Geplande output: De publicatie is voorzien voor de serie Corpus Christianorum, Continuatio Mediaeualis (Turnhout: Brepols), en zal in juni 2016 verschijnen. Daarnaast zal als spinoff een baanbrekend artikel getiteld The recipient(s) of Geert Grote s Letters 15, 27 and 85 in Ons geestelijk erf, 87.2 (2016) verschijnen. Wetenschappelijke publicatie (Boek) Salome Sticken ( ) en de oorsprong van de Moderne Devotie / Rudolf van Dijk; met medewerking van Rijcklof Hofman, en met een eerste kritische editie van de Statuten van het Meester-Geertshuis, bezorgd door Marinus van den Berg (Bibliotheca Dissidentium Neerlandicorum)(457 pp.). Hilversum: Verloren, ISBN Boekbespreking De impact van de Moderne Devotie op de contemporaine maatschappij. Boekbespreking van: Die Devotio Moderna. Sozialer und kultureller Transfer ( ), Bd. 1. Frömmigkeit, Unterricht und Moral. Einheit und Vielfalt der Devotio Moderna an den Schnittstellen von Kirche und Gesellschaft, vor allem in der deutsch-niederländischen Grenzregion D. de Boer und I. Kwiatkowski (Eds.), ISBN ; Bd. 2.

14 14 Die räumliche und geistige Ausstrahlung der Devotio Moderna - zur Dynamik ihres Gedankengutes I. Kwiatkowski and J. Engelbrecht (Eds.), ISBN Tijdschrift voor geschiedenis 128(4), Matthias Laarmann (geassocieerd onderzoeker) Vakpublicatie (Artikel) Thomas von Aquin zum bellum iustum. Eine Systematisierung der Friedensethik der Kirchenväter im Zeitalter der Kreuzzüge. Der Altsprachliche Unterricht, 58(2/3 [themanummer Bellum iustum"]), Ius gentium und bellum iustum. Hugo Grotius' Suche nach der legitima auctoritas in Zeiten des aufkommenden staatlichen Souveränitätsbegriffs. Der Altsprachliche Unterricht, 58(2/3 [themanummer Bellum iustum"]), Texte über Caesars Kriegsbrutalität - auch ein Einstieg in die Caesar-Lektüre. Didaktische und bibliographische Notizen. Forum Classicum, 58(2), Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Der lachende Lateiner. Die spaßigen Seiten eines Gelehrtenlebens im spätbarocken Hamm im Spiegel der Otia parerga (1725) des Wilhelm Neuhaus. In V. Pirsich & I. Stolzenburg (Eds.), Zeitenweise Hamm. Eine Hammer Literaturgeschichte in Autorenporträts (lilawe Literaturland Westfalen) [Vortragsreihe April Juni 2013 in Hamm] (pp. 7-30; ). Hamm: Stadtbüchereien Hamm, ISBN Wolfgang Schneider (geassocieerd onderzoeker) Wetenschappelijke publicatie (Artikel) Das Tieropfer und die Kritik am Tieropfer in der Antike. Coincidentia, 6(2 [themanummer 'Tier und Mensch']), Sprechen über das Wort hinaus. Das Denken der Philosophie und das Denken der Dichtung. Allgemeine Zeitschrift für Philosophie, 40(2/3), Das Buch Daniel bei den Spiritualisten der Reformationszeit. Thomas Müntzer und Melchior Hoffman. Coincidentia, 6(1 [themanummer 'Daniel-Deutungen']), Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Mensch und Natur in der Antike. In S. Graupe & H. Schwaetzer (Eds.), Bildung gestalten. Akademische Aufgaben der Gegenwart [herausgegeben zur Eröffnung der Cusanus Hochschule] (Coincidentia. Beihefte, Vol. 5)(pp ). Münster: Aschendorff, ISSN X. Wegführung und Sinnspiel. Poetik der Gottes-Neologismen des Cusanus. In H. Schwaetzer & M.-A. Vannier (Eds.), Der Bildbegriff bei Meister Eckhart und Nikolaus von Kues (Texte und Studien zur Europäischen Geistesgeschichte. Reihe B, Vol. 9)(pp ). Münster: Aschendorff, ISBN Kirstin Zeyer Project: Spirin (zie ook pagina 7) Omvang: 1 fte Verricht onderzoek: In het kader van het SPIRIN-project zijn ook een aantal publicaties omtrent de Moderne Devotie vervaardigd door de onderzoeker.

15 15 Wetenschappelijke publicatie (Boek) Cusanus in Marburg. Hermann Cohens und Ernst Cassirers produktive Form der Philosophiegeschichtsaneignung (Texte und Studien zur Europäischen Geistesgeschichte, Reihe B, Vol. 10)(389 pp.). Münster: Aschendorff, ISBN Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Rezeption des Problems der Gottesnamen in Cassirers Philosophie der symbolischen Formen. In H. Schwaetzer, M.-A. Vannier, J. Hueck, M. Vollet & K. Zeyer (Eds.), Der Bildbegriff bei Meister Eckhart und Nikolaus von Kues (Texte und Studien zur europäischen Geistesgeschichte, Reihe B, Vol. 9)(pp ). Münster: Aschendorff, ISBN Vakpublicatie (Artikel) (samen met J.M. Bos, I.M.K. Bocken & H. Westerink) Laudato Si Uitnodiging tot geloofsgesprek. Handreiking Laudato Si. Missionaire Agenda. Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk (Special van de over de encycliek Laudato Si ), 33(3), Performativiteit van spiritualiteit en religieus leven in een seculiere tijd Maatschappelijke spiritualiteit Inigo Bocken Project: Theorievorming Maatschappelijke spiritualiteit Omvang: 0,15 fte Gezocht wordt naar categorieën die de vertaling van de christelijke spiritualiteitstraditie naar de laatmoderne samenleving mogelijk maken. Een belangrijke auteur in dit verband is Michel de Certeau. Zijn studie van de mystiek hangt nauw samen met zijn analyse van maatschappijkritische spiritualiteit vandaag de dag. In het huidige programma zullen de werkzaamheden van de onderzoeker zich toespitsen op vragen naar de betekenis van de christelijke spiritualiteit in de Moderne Tijd, met name vanuit Michel de Certeau. Geplande output: in 2016 staat een monografie over het werk van Michel de Certeau gepland. In 2017 wordt een grotere studie over de invloed van de Moderne Devotie op de moderne spiritualiteit gepland. Wetenschappelijke publicatie (Artikel) Who is a Layman? Historical and Philosophical Perspectives on the Idiota / Laicus. INTAMS review, 20(2), Das Denken des Übens. Die Exerzitien des Ignatius von Loyola als Artikulationsform des Denkens. Allgemeine Zeitschrift für Philosophie, 40(2-3), (2014). Aequitas. Gerechtigkeit in actu von Thomas von Aquin bis Suarez. Coincidentia, 5(2), Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Konkrete Universalität. Die performative Wahrheit der Konjekturen bei Nicolaus Cusanus. In C. Ströbele (Ed.), Singularität und Universalität bei Cusanus. Beiträge der 5. Jungcusanertagung Oktober 2012 (Philosophie interdisziplinär, Vol. (pp. 72-

16 16 88). Regensburg: Roderer, ISBN Niet-weten of niet-handelen. Oek de Jong tegen de achtergrond van de christelijke mystiek. In J. Goud (Ed.), Het leven volgens Oek de Jong. Terug naar een naaktheid (pp ). Zoetermeer: Klement, ISBN Vakpublicatie (Artikel) (samen met Anne-Marie Bos, Herman Westerink & Kirstin Zeyer) Laudato Si Uitnodiging tot geloofsgesprek. Handreiking Laudato Si. Missionaire Agenda. Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk (Special van de over de encycliek Laudato Si ), 33(3), Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) De troost van het beeld. Het oordeel bij Jan Van Eyck en de spiritualiteit van de Moderne Devotie. In K. Struys (Ed.), Hij zal komen oordelen de levenden en de doden. Over zin en onzin van de geschiedenis (Logos. Leuvense Ontmoetingen rond Geloof, Openbaring en Spiritualiteit; 10, Vol. (pp ). Antwerpen: Halewijn, ISBN Anne-Marie Bos Project: Opleiding Maatschappelijke Spiritualiteit Omvang: 0,15 fte Er is verder gewerkt aan de invulling en uitwerking van de nieuwe opleiding Maatschappelijke Spiritualiteit. Deze opleiding is in september 2015 van start gegaan. Tevens is gewerkt aan de ontwikkeling van de collatio-methode. Hierover wordt een publicatie voorbereid. Project: Bezielde Professionaliteit (Stichting Carmelcollege) Omvang: 0,15 fte Ten dienste van docenten van de Stichting Carmelcollege is de module bezielde professionaliteit: aandacht gemaakt. Vervolgens is in dit kader een tweede module voorbereid rond het thema rituelen. Vakpublicatie (Boek) Bezielde professionaliteit: Aandacht (41 pp.). Hengelo: Stichting Carmelcollege. Vakpublicatie (Artikel) (samen met Inigo Bocken, Herman Westerink & Kirstin Zeyer) Laudato Si Uitnodiging tot geloofsgesprek. Handreiking Laudato Si. Missionaire Agenda. Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk (Special van de over de encycliek Laudato Si ), 33(3), Thomas Quartier Project: Spiritualiteit van een nieuw religieus leven (binnen het project Maatschappelijke spiritualiteit) Omvang: 0,15 fte Verricht onderzoek: In 2015 werd uitvoerig veldwerk verricht: een vragenlijstonderzoek verricht, een serie interviews in monastieke kring en een aantal collatio-gesprekken als onderzoeksinstrument. Hierover zijn diverse artikelen verschenen. Verder werd aandacht besteed aan de kruisbestuiving cultuur/maatschappelijke spiritualiteit. De onderzoeker deed bronnenonderzoek door het schrijven van een inleiding en commentaar op de Regula

17 17 Benedicti en publiceerde een monografie over de relevantie van monastiek leven vandaag. Zijn resultaten communiceerde hij in talrijke lezingen. Wetenschappelijke publicatie (Boek) Anders leven. Hedendaagse monastieke spiritualiteit (172 pp.). Heeswijk: Berne Media, ISBN Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Participation in monastic liturgy as experience of the mystery. Empirical liturgical explorations in a monastic context. In J. Geldhof (Ed.), Mediating mystery, understanding liturgies (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, Vol. 278)(pp ). Leuven: Peeters, ISBN Aan geloof doen. Exploraties vanuit de liturgische en monastieke spiritualiteit. In R. te Velde (Ed.), Tussen geloof en ongeloof. Religie en geloof in een seculiere wereld (Annalen van het Thijmgenootschap, Vol ) (pp ). Nijmegen: Valkhof Pers, ISBN Wetenschappelijke publicatie (Artikel) Kloostertijd. Over het monastieke leven van de flexibele mens. Tijdschrift voor Theologie, 55(1), Monastisches Engagement in Kunst und Kloster. Lebensentwürfe im hermeneutischen Lehrgespräch mit dem Liedermacher Konstantin Wecker. Studies in Spirituality, 25, Liturgische Keimzellen. Monastische Erfahrungen des Stundengebets für heutige Pastoral. Jaarboek voor Liturgie-onderzoek/Yearbook for Liturgical and Ritual Studies, 31, Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Het religieuze leven herontdekken. Traditie en creativiteit voor klooster, kerk en wereld vandaag. In A. Leys, C. Caspers, J. Castillo Guerra (Eds.), Voortbouwen op het fundament (pp ). Berne Media, ISBN Vakpublicatie (Artikel) De kloostercultuur. Contrapunt in de maakbare wereld. De Kovel. Monastiek Tijdschrift voor Vlaanderen en Nederland, 7(5, 35), De monastieke knipoog. Een vleugje ironie in het klooster. De Kovel. Monastiek Tijdschrift voor Vlaanderen en Nederland, 8(3, 38), Den Mönch in sich (wieder)entdecken. Ein spiritueller Dialog mit dem Liedermacher Konstantin Wecker. Briefe aus der Abtei Gerleve, 46(153), Erfahrungen des Stundengebets. Gottesdienst, 49(10), 1-4. Konstantin Wecker. De strijdbare monnik in de flamboyante Liedermacher. De Kovel. Monastiek Tijdschrift voor Vlaanderen en Nederland, 8(1, 36), Liturgische Gezeiten. Stundengebet als Bestandteil des Gemeindelebens. Praxis Gottesdienst, 2015(6), 4-5. Spiritualität in der Klosterkirche. Empirisch-liturgische Impressionen aus der Abtei Gerleve. Erbe und Auftrag. Benediktinische Zeitschrift., 91(2), Contemplatief getuigen. Over waarachtigheid en spiritueel engagement. Speling, 67(3), Een school voor de dienst aan de Heer. Perspectieven voor liturgische en monastieke spiritualiteit. Tijdschrift voor Theologie, 55(3),

18 18 Gelaat van God. Beeldloosheid in klooster en kunst. Herademing. Tijdschrift voor spiritualiteit en mystiek, 90(23), 14. In het licht van de eeuwigheid. Eschatologisch leven op de monastieke weg. De Kovel. Monastiek Tijdschrift voor Vlaanderen en Nederland, 40, Kontemplation als Zeugnis des Leidens. Inter-spiritueller Dialog mit dem engagierten Buddhismus. Acta Comparanda, 26, Lastige keuzes. Levensvorm en spiritualiteit voor jonge mensen. Vieren. Tijdschrift voor Liturgie en Spiritualiteit, 3, Leitartikel Liturgische Konsumenten? Formen der Teilnahme unter Gottesdienstbesuchern. Gottesdienst, 49(16), 1-3. Mensen herontdekken. Over de tweede frisse blik. Speling, 67(2), Monastiek pacifisme. De waarheid van David Graeber en Thomas Merton over de zoektocht naar vrede. De Kovel. Monastiek Tijdschrift voor Vlaanderen en Nederland, 2015(39), 28. Populariserende publicatie (Krantenartikel) Het gaat om wat je doet. Volzin. Magazine voor religie en samenleving, 1 oktober, pp Kees Waaijman Project: Grondslagenonderzoek van Maatschappelijke spiritualiteit Omvang: 0,35 fte Verricht onderzoek: op basis van het grondslagenonderzoek werd de reflectieve exploratie van het begrip ziel, in samenwerking met Frans Maas, in de sectoren onderwijs, zorg en werk verder ontwikkeld. De studie is afgerond met een artikel. Hiermee is dit project afgesloten. Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Silencing my soul... In P. Choudhury & R. Ponce (Eds.), Dancing with God in the 21st century: spirituality in the Asian context (Lecture Series, Vol. 14)(pp ). Quezon City, Philippines: Institute of Spirituality in Asia. Vakpublicatie (Boek) Lokroep van het Onuitsprekelijke. Gesprekken (256 pp.). Leeuwarden: DiscoveryBooks, ISBN Vakpublicatie (Artikel) Greetings from Albert. Carmel in the world, 53 (2014)(2), Erkenning, de wil tot waarheid. Speling, 67(3), Om het goede te zien. Speling, 67(1), Herman Westerink Project: Theorievorming Maatschappelijke spiritualiteit Omvang: 0,6 fte In het jaar 2015 is goede voortgang geboekt met het project Maatschappelijke spiritualiteit. De aandacht is met name uitgegaan naar de ontwikkeling, vormgeving en praktijk van verschillende spiritualiteitstradities, zoals de karmelitaanse (boek en mystieke week over Teresa van Avila), de Vincentiaanse (studiedag), de reformatorische en ignatiaanse (symposium in Wenen, geplande symposia in 2016 in voorbereiding). Tevens is de aandacht uitgegaan naar de opkomst van het discours over mystiek en spiritualiteit aan het

19 19 begin van de 20 e eeuw. Er is gewerkt aan tal van publicaties, m.n. ook in geredigeerde bundels die in 2016 zullen verschijnen (over Critical Spirituality en over Modernity and the Variety of Reformations ). Onderwijsactiviteiten en publieksactiviteiten hebben plaatsgevonden (interviews, mystieke week) en zijn in voorbereiding (School voor Spiritualiteit). Een aantal samenwerkingen zijn opgezet en uitgebouwd (Vincent de Paul Center, KSGV, Verus, Carmel College). Wetenschappelijke publicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Le Petit Hans et la création de Dieu dans Totem et Tabou. Projection, substitution et exaltation. In G. Ribault (Ed.), Freud au cas par cas. Lectures philosophiques des cas freudiens (Figures de l Inconscient, Vol. (pp ). Leuven: Leuven University Press, ISBN Spiritualiteit - een spanningsvol begrip. In R. ten Velde (Ed.), Tussen geloof en ongeloof. Religie en geloof in een seculiere wereld (Annalen van het Thijmgenootschap, Vol )(pp ). Nijmegen: Valkhof Pers, ISBN Wetenschappelijke publicatie (Artikel) De problematische plaats van de woede in het denken van Freud over agressiviteit, in Tijdschrift voor Filosofie 77 (2015/4), Vakpublicatie (Boekredactie) Westerink, H., & Blommestijn, H. (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila. Innerlijke burcht (230 pp.). Leeuwarden: Discoverybooks, ISBN Vakpublicatie (Boekdeel Hoofdstuk) Inleiding. In H. Blommestijn & H. Westerink (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila Innerlijke burcht (pp. 4-6). Leeuwarden: Discovery Books, ISBN Verbeelding van een innerlijk leven. In H. Westerink & H. Blommestijn (Eds.), Als de vogels leren spreken. Teresa van Avila. Innerlijke burcht (pp. 7-27). Leeuwarden: Discoverybooks, ISBN Vakpublicatie (Artikel) (samen met Anne-Marie Bos, Inigo Bocken & Kirstin Zeyer) Laudato Si Uitnodiging tot geloofsgesprek. Handreiking Laudato Si. Missionaire Agenda. Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk (Special van de over de encycliek Laudato Si ), 33(3), Boekbespreking P. Moyaert, Opboksen tegen het inerte. De doodsdrift bij Freud. Tijdschrift voor filosofie, 77(2), H. Will, Freuds Atheismus im Widerspruch. Freud, Weber und Wittgenstein im Konflikt zwischen säkularem Denken und Religion. Luzifer-Amor, 28(56), D. Capps, The Resourceful Self. Mental Health, Religion & Culture, 18(3), D. Capps, Erik Erikson's Verbal Portraits. Mental Health, Religion and Culture, 18(2), C. Davis, M. Pound & C. Crockett (Eds.), Theology after Lacan. Mental Health, Religion & Culture, 18(4),

20 20 Gerrit Steunebrink (geassocieerd onderzoeker) Populariserende publicatie (Krantenartikel) De Armeense genocide als wond van Turkije. De Gelderlander, 21 april. Vakpublicatie (Artikel) Cultuur [lemma]. In H. Willemsen & P. de Wind (Eds.), Woordenboek Filosofie Antwerpen/Apeldoorn: Garant, ISBN Cultuurrelativisme [lemma]. In H. Willemsen & P. de Wind (Eds.), Woordenboek Filosofie Antwerpen/Apeldoorn: Garant, ISBN Cultuurwetenschappen, Filosofie van de [lemma]. In H. Willemsen & P. de Wind (Eds.), Woordenboek Filosofie Antwerpen/Apeldoorn: Garant, ISBN Islamitische filosofie [lemma]. In H. Willemsen & P. de Wind (Eds.), Woordenboek Filosofie Antwerpen/Apeldoorn: Garant, ISBN Spiritualiteit van het religieus leven Charles Caspers Project: Geschiedenis van de spiritualiteit van de Congregatie Dochters van Maria en Joseph (Zusters van de Choorstraat, Den Bosch). Omvang: 0,2 fte Verricht onderzoek: - volgens plan is de spirituele biografie van Anna Catharina van Hees uitgegeven (presentatie 7 juli 2015), omkaderd met enkele conferenties. Tevens werd voorbereidend werk verricht voor een vervolgopdracht voor de Congregatie Dochters van Maria en Joseph, namelijk een congregatiegeschiedenis met bijzondere aandacht voor de spiritualiteit van de zusters. Dit tevens met het oog op het tweede eeuwfeest in Samen met A. Leys (KNR) en J. Castillo werd door ondergetekende een bundel ingeleid en uitgegeven in het kader van het jaar van de religieuzen. Geplande output: uitgave van het boek congregatiegeschiedenis medio Wetenschappelijke publicatie (Boek) Zacht doch krachtdadig. Anna Catharina van Hees en de oorsprong van de Congregatie Dochters van Maria en Joseph (192 pp.). Baarn: Adveniat, ISBN Pierre Humblet Project: De spiritualiteit van het religieus leven Omvang: 0,8 fte (het betreft een samenwerkingsproject tussen de Konferentie Nederlandse Religieuzen en het Titus Brandsma Instituut, waarvan 0,5 fte ten laste van KNR en 0,3 fte ten laste van het instituut). Verricht onderzoek: Net als voorgaande jaren, stond binnen dit project in 2015 de opbouw van het Huis van de Roeping centraal, als instrument voor de begeleiding van personen met vragen rond hun roeping. Vorderingen werden vooral gemaakt bij het opbouwen van (1) een netwerk van begeleiders en vormingsverantwoordelijken en (2) een netwerk van relaties met religieuze instituten die geroepenen een plek willen en kunnen bieden. Gericht op deze twee netwerken werden twee bijeenkomsten van het Atelier Huis van de Roeping