Analyse impact KCB2 op Zeeland

Transcriptie

1 Analyse impact KCB2 op Zeeland DEEL B De bouw van een tweede kerncentrale bij Borssele biedt kansen voor Zeeland. Tegelijkertijd dienen eventuele nadelige effecten vermeden te worden. Om de impact van de (bouw van) een Tweede Kerncentrale te duiden wordt achtereenvolgens ingegaan op de volgende aspecten: 1. Economie a. Economische impuls b. Werkgelegenheid & demografie c. Kennisinfrastructuur 2. Veiligheid a. Nucleaire veiligheid b. Volksgezondheid c. Beveiliging en anti-terreurmaatregelen 3. Leefbaarheid a. Ruimtelijke ordening (inpasbaarheid) b. Omgevingshinder gedurende bouwperiode c. Ontmanteling 1. Economie 1a Economische Impuls Nederland heeft met EPZ (kerncentrale), URENCO (uraniumverrijking), COVRA (opslag radioactief afval), NRG (wetenschappelijk en toegepast onderzoek en productie medische isotopen) en RID (wetenschappelijk onderzoek en onderwijs) een breed nucleair cluster. Internationaal speelt Nederland een belangrijke rol bij onder andere de productie van medische radio-isotopen en de verrijking van uranium. COVRA wordt bovendien internationaal als leidend voorbeeld op het gebied van bewerking en beheer van nucleair afval gezien. Zeeland heeft een aanzienlijk aandeel in dit nucleair cluster en kan dit met een tweede kerncentrale verder versterken. Door het agglomeratie-effect kan Zeeland zich (nationaal en internationaal) nog effectiever profileren als nucleaire kennisregio, bijvoorbeeld ten behoeve van de gewenste vestiging van de Hoge Flux-reactor. Zeeland kan zich hiermee profileren als hoogwaardige, kennisintensieve regio en haar positie als aantrekkelijke vestigingsplaats tussen twee economische kerngebieden versterken. Naast de structuurversterking die uitbreiding van het cluster met zich meebrengt zijn ook de directe en indirecte bestedingen, verbonden aan de realisatie van een kerncentrale, van groot belang. Structurele bestedingen Gedurende de gehele levenscyclus van een kerncentrale zal (zo blijkt uit vergelijkbare projecten) ongeveer 11 miljard euro besteed worden in de regio. Deze bestedingen komen primair ten gunste van medewerkers, onderhouds-, catering- en bewakingsbedrijven en overige toeleverende bedrijvigheid. De directe bestedingen in Nederland bedragen gedurende de gehele levensduur tot 2,5 miljard euro (prijspeil 2009). Daarbij zijn nog niet de multiplier-effecten van de afgeleide besteding aan recreatie, boodschappen etc. in meegenomen. Uit vergelijkende studies in de VS is gebleken dat indirecte effecten tot meer dan een verdubbeling van deze cijfers leiden. Incidentele bestedingen: bouw De Nederlandse industrie kan een grote bijdrage leveren in de bouw van een kerncentrale. Zoals het leveren en storten van beton (80% van een kerncentrale bestaat uit betonconstructies) en het leveren van staal. Ca 30 % van het totaal te besteden bedrag betreft investeringen in bouwmateriaal, constructie- en bouwwerkzaamheden. Slechts een derde deel van de totale bouwsom (ca. 5 miljard) bestaat uit kosten voor technologie die in Nederland niet voorhanden is (reactorbouw, brandstof, turbinetechnologie) en dus aanbesteed zal worden bij (buitenlandse) nucleaire toeleveranciers. DEEL B Analyse Impact op Zeeland 1

2 In 1985 is in het kader van toenmalige bouwplannen onderzoek gedaan naar de betrokkenheid van de Nederlandse industrie bij de realisatie van een nieuwe kerncentrale. Adviesbureau Motor Columbus schatte destijds de betrokkenheid van de Nederlandse industrie op 55 tot 75 %. De verwachting is dan ook dat 50 tot 70% van de werkzaamheden ten behoeve van KCB2 prima uitgevoerd zou kunnen worden door Nederlandse / regionale bedrijven. Dit is uiteraard exclusief de afgeleide bestedingen bij regionale toeleveranciers in bijvoorbeeld horeca en beveiliging. Voorwaarde voor het uitvoeren van bouwwerkzaamheden is uiteraard wel dat Nederlandse bedrijven (en hun medewerkers) zich kwalificeren voor het aanbestedingstraject. Certificering en kwaliteit zijn immers kritische randvoorwaarden bij de bouw van een kerncentrale, gezien de hoge eisen die opdrachtgever én vergunningverlener stellen aan veiligheid en robuustheid. Daarnaast is een aantal andere factoren van invloed op de mate van Nederlandse industriële participatie in het bouwproject. Een goede oriëntatie en voorbereiding op de kansen die de (aanbesteding van de) bouw biedt, en op de ondernemingskansen voor potentiële supplieer (catering, huisvesting, logistiek) kan immers de economische impact op de regio sterk vergroten. Daarbij valt te denken aan randvoorwaardenscheppend beleid door (regionale) partners zoals clustering van potentiële leveranciers, het toeleiden van potentiële arbeidskrachten naar de juiste opleidingsinstellingen, en het faciliteren van kwalificatie- en specialisatietrajecten. Referentieprojecten uit het buitenland (bijvoorbeeld de lopende bouwprojecten in Flamanville en Oikiluoto, maar ook ervaringen uit andere majeure bouwprojecten) leveren nuttige lessen ten aanzien van het randvoorwaardelijk beleid. Dat is echter een primaire verantwoordelijkheid van overheden en geïnteresseerde ondernemers. 1b Werkgelegenheid en demografie Zeeland wordt geconfronteerd met een dreigende leegloop. Niet alleen in kwalitatieve zin (hoogopgeleide jongeren trekken weg uit Zeeland en hoogopgeleiden zijn moeilijk te verleiden naar Zeeland te komen), maar ook in kwantitatieve zin (absolute bevolkingsterugloop en vergrijzing). Het gebrek aan hoogwaardige werkgelegenheid is hier mede debet aan. Door deze demografische ontwikkelingen komt het voorzieningenniveau in Zeeland onder druk te staan: Van de leefbaarheid in kleine kernen tot de benodigde kritische massa van voorzieningen als bijvoorbeeld onderwijs (HZ en ROC s), maar ook voor bijvoorbeeld gezondheidszorg. Met de uitbreiding van het nucleair cluster krijgt Zeeland een forse impuls. De volgende (Nederlandse) werkgelegenheidseffecten zijn te verwachten ten gevolge van de ontwikkeling van een nieuwe kerncentrale Borssele: Voorbereiding: fte Bouw: >3000 fte op piek Bedrijfsvoering: ca 450 fte (exclusief toeleverende bedrijven) Of de aanbesteding van de bouwwerkzaamheden nu geschiedt bij Zeeuwse, Nederlandse of buitenlandse bedrijven, primair zal voor de uitvoering van de werkzaamheden worden gezocht naar gekwalificeerd arbeidspotentieel in de directe omgeving van de bouwlocatie. Dit biedt kansen voor onderwijsinstellingen, overheden en intermediaire organisaties om in gezamenlijkheid de Zeeuwse arbeidsmarkt voor te bereiden op de gevraagde kwalificaties. Zeker wanneer Zeeland in staat is de tijdelijke arbeidskrachten die van buiten de regio worden aangetrokken voor langere tijd aan zich te binden (als provincie waar het goed wonen en leven is, of zelfs door nieuwe werkgelegenheid aan te trekken voor optimale doorstroming na afloop van de bouwperiode) biedt dit perspectief voor versterking van de sociaal-demografische structuur en daarmee voor de leefbaarheid in Zeeland. DEEL B Analyse Impact op Zeeland 2

3 De bedrijfsvoering van de tweede kerncentrale brengt sowieso een structurele versterking van de Zeeuwse arbeidsmarkt. Niet alleen in kwantitatieve zin (ca 450 fte), maar vooral ook omdat dit cluster het soort werkgelegenheid met zich meebrengt dat een sterke aanvulling zal betekenen voor de Zeeuwse arbeidsmarkt: meer arbeidsplaatsen voor hoger opgeleiden. De directe en indirecte werkgelegenheid in dit cluster kan zorgen voor de kritische massa die nodig is voor behoud en versterking van het voorzieningenniveau in Zeeland. 1c kennisinfrastructuur Nieuwe kerncentrales zullen een krachtige impuls geven aan de nucleaire kennisinfrastructuur in Nederland. Een nieuwe kerncentrale vraagt om voldoende kennis en kunde bij de overheid en de betrokken bedrijven ten behoeve van beleidsvoorbereiding, vergunningverlening en toezicht, bouw en onderhoud van de nucleaire installatie(s) en de bediening en onderhoud van de nucleaire installaties, alsook de kwalificatie van toeleverende Nederlandse industrie. Naast het wetenschappelijk onderwijs op de TU Delft ziet ook de Taskforce Onderwijs (Kerend Tij, 2010) een aantrekkelijke niche voor de verdere ontwikkeling van het beroepsonderwijs in Zeeland. In het licht van de toekomstige arbeidsmarktbehoefte is daarom met steun van DELTA, EPZ en COVRA in Zeeland een afstudeerrichting nucleaire technologie op MBO- en HBO-niveau ontwikkeld. De eerste lichting studenten is in 2011 afgestudeerd op HZ en ROC s Zeeland en Westerschelde. Gedurende de Voorbereidingsfase en bouwperiode zal daarom fors worden geïnvesteerd in het aantrekken van studenten en het kwalificeren van toekomstig medewerkers. Overigens heeft Nederland in de vorm van NRG al veel kennis binnen haar grenzen waar door buitenlandse (Europese) instanties veelvuldig gebruikt van wordt gemaakt. Het Rijk wil dit kennisniveau behouden en versterken. In dat kader is het relevant dat de gemeente Borsele het plan heeft gelanceerd voor een Nucleair Kenniscentrum. Deze ontwikkeling kan een verdere impuls geven aan Zeeland als nucleaire kennisregio. 2. Veiligheid 2a Volksgezondheid Bij normaal bedrijf zijn de stralingseffecten op de omgeving verwaarloosbaar en vallen weg tegen de natuurlijke achtergrondstraling, kosmische straling (bijvoorbeeld in luchtvaartverkeer) en de straling waaraan wij blootstaan vanuit onze bebouwde omgeving en door medische toepassingen. DEEL B Analyse Impact op Zeeland 3

4 2b Nucleaire Veiligheid Binnen de nucleaire industrie wordt er alles aan gedaan om incidenten te voorkomen. Er vindt een internationale uitwisseling plaats van operationele en veiligheidskennis, en wordt gezamenlijke onderzoek gedaan naar de aard, oorzaak en genomen maatregelen van incidenten. Zo ook naar aanleiding van het incident in Fukushima; lessen uit het incident en uit de Europese Stresstest worden meegenomen in het ontwerp van de tweede kerncentrale. Ook na ingebruikname blijft veiligheid centraal staan; hiertoe worden structurele veiligheidsaudits georganiseerd en strikte procedures vastgelegd. Daarop wordt het personeel ook intensief geschoold en geoefend. De derde generatie reactoren vertegenwoordigen momenteel de laatste stand der techniek en zijn commercieel verkrijgbaar. De veiligheid van deze reactoren is zeer hoog. De kans op incidenten is zeer klein en indien deze onverhoopt toch plaatsvinden is er een groot aantal maatregelen genomen om de effecten ervan te beperken. Op dit moment worden in Finland en Frankrijk twee drukwaterreactoren van derde generatie gebouwd. Buiten Europa zijn reactoren van een ander type, kokend waterreactoren, van de derde generatie al meer dan 10 jaar in bedrijf en is een aantal drukwaterreactoren van de derde generatie in aanbouw. Dat betekent dat op het moment dat in Zeeland een derde generatie reactor in bedrijf gaat, er operationele ervaring zal zijn opgedaan met derdegeneratiereactoren, ook in Europa. In Zeeland zal daarvan dus gebruik kunnen worden gemaakt. Reactoren die zich nog in ontwikkelings- of experimenteerfase bevinden, zijn ongewenst omdat hiervoor onvoldoende zekerheden bestaan met betrekking tot de veiligheid en bedrijfszekerheid. Randvoorwaardenbrief Randvoorwaarden voor de bouw van nieuwe kerncentrales, zoals gesteld door het Rijk, zijn: 1. Het ontwerp van de kerncentrale moet gebaseerd zijn op de laatste stand van de techniek. Thans betreft dat de derde generatie reactoren. Het betreft dus geen reactoren die zich nog in ontwikkelings- of experimentfase bevinden. 2. De kerncentrale moet tenminste voldoen aan technische eisen die gelden op grond van Europese en Nederlandse regelgeving, waaronder nucleaire veiligheidsregels en mag géén onacceptabele effecten hebben voor het aquatisch milieu. 3. Op basis van bestaande regels zowel nationaal als internationaal is tot op heden zeer veel gedaan om het risico op een ernstig ongeval te reduceren. Vanuit veiligheidsoogpunt zullen voor nieuwe kerncentrales de laatste inzichten gehanteerd worden voor het vaststellen van technische randvoorwaarden. Daarbij worden in ieder geval de volgende uitgangspunten gehanteerd: a. de kans op een kernsmeltongeval is minder dan eens in de miljoen jaar; b. er zijn voorzieningen aanwezig die voorkomen dat bij kernsmeltongevallen de kern buiten de omhulling (containment) terechtkomt; c. het optreden van een ongeval zonder kernsmelt heeft voor de omgeving geen radiologische gevolgen en zullen zeker geen preventieve maatregelen zoals evacuatie of schuilen tot gevolg hebben; d. er zijn voorzieningen aanwezig die ervoor zorgen dat na het optreden van een ongeval met kernsmelt hoogstens beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn die slechts gelden voor een beperkt gebied en voor een beperkte tijd. Dat betekent bijvoorbeeld dat directe evacuatie buiten de onmiddellijke nabijheid van de installatie niet nodig is; e. de omhulling (containment) is bestand tegen hoge overdruk van binnenuit en tegen een ongeval met een verkeersvliegtuig van buitenaf; f. de kerncentrale beschikt over een lange responstijd in geval van ongevallen, zodat de operators bij incidenten voldoende tijd hebben om te bepalen of en hoe zij moeten optreden; g. de nieuw te bouwen kerncentrale voldoet aan alle geldende regels zoals omtrent conventionele milieuaspecten, natuurbescherming, stralingsbescherming en nucleaire veiligheid. DEEL B Analyse Impact op Zeeland 4

5 4. Volgens de Kernenergiewet zal regelmatig een evaluatie van de veiligheidssituatie in relatie tot de stand der techniek plaats moeten vinden. In Nederland leidt dit er toe dat periodiek (in ieder geval eens per tien jaar na het verstrekken van de oprichtingsvergunning) de installaties aan de dan geldende stand der techniek getoetst moeten worden. Daarbij zal tevens bezien worden welke verbeteringen redelijkerwijs mogelijk zijn. Tijdens de oprichtingsfase dient rekening gehouden te worden met belangrijke ontwikkelingen. Indien zich tussentijds bijzondere voorvallen voordoen, zoals de ontdekking van gebreken bij soortgelijke andere kerncentrales, kan dat aanleiding zijn om ook tussentijds evaluaties uit te voeren. NB De volledige Randvoorwaardenbrief vindt u in de bijlagen behorende bij deel C. 2c Beveiliging en anti-terreurmaatregelen Sinds 11 september 2001 is de zorg met betrekking tot de noodzakelijke beveiliging tegen terrorisme aanzienlijk toegenomen. Zo zijn nationale en internationale wet- en regelgeving voor nucleaire inrichtingen en transport aangepast en aangescherpt. Voor een nieuwe kerncentrale zal het huidige beveiligingsbeleid gelden. Belangrijke aspecten daarbij zijn onder meer het identificeren van mogelijke dreigingsbeelden, het anticiperen daarop met voorzieningen en maatregelen in de ontwerpfase en de toedeling van verantwoordelijkheden aan de interne beveiligingsorganisatie (IBO) van de kerncentrale zelf en de externe beveiligingsorganisatie (EBO) van de overheid. Een goede coördinatie en afstemming tussen deze twee organisaties is vanzelfsprekend ook van groot belang. De beveiligingsmaatregelen van de nucleaire inrichtingen en desbetreffende overheidsdiensten zijn afgestemd op de meest actuele dreigingsbeelden, zoals beschreven in de Regeling beveiliging nucleaire inrichtingen en splijtstoffen. Bij de ontwikkeling en het ontwerp van een kerncentrale moeten afdoende maatregelen getroffen zijn om de beveiligings- en veiligheidsmaatregelen zowel gedurende de bouwperiode als tijdens de operationele fase adequaat uit te kunnen voeren. Kosten Kosten die gemaakt worden voor ongevallenbestrijding en beveiligingsmaatregelen kunnen enerzijds behoren tot de normale overheidstaken (optreden in het kader van de openbare orde en individuele veiligheid van personen) en -privileges (geweldgebruik), anderzijds kan het maatregelen betreffen die de kerncentrale in dat kader neemt (bijvoorbeeld op het punt van de beveiligingsdienst, het plaatsen van extra hekken en controleapparatuur e.d.). De huidige kostenverdeling op dat punt is geregeld op basis van de respectievelijke verantwoordelijkheden. 3. Leefbaarheid 3a Ruimtelijke ordening (inpasbaarheid) ARCADIS heeft in opdracht van het Ministerie van EL&I, in samenspraak met de betrokken overheden, een verkenning uitgevoerd naar de ruimtelijke inpassing van de verschillende (energie-) initiatieven in het Sloegebied. Hierin is geconcludeerd dat er zowel in ruimtelijk opzicht, als qua koelwatervoorziening en qua ontsluiting (hoogspanningsverbinding) voldoende ruimte is voor realisatie van alle nu bekende initiatieven inclusief de voorgenomen bouw van een tweede kerncentrale. DELTA heeft inmiddels een bouwkavel ter grootte van 25 hectare verworven en is er inmiddels in geslaagd een aantal (tijdelijke) werkterreinen te verwerven. Deze werkterreinen zijn gelegen in en aan de randen van het Sloegebied, en worden na afloop van de bouwperiode in hun oorspronkelijke functie hersteld danwel getransformeerd naar natuurfuncties (Sloebos). 3b Omgevingshinder gedurende bouwperiode De bouw van een kerncentrale brengt veel bedrijvigheid met zich mee. In economisch opzicht een zeer welkome impuls, die tegelijkertijd ontegenzeggelijk enige overlast voor de omgeving met zich DEEL B Analyse Impact op Zeeland 5

6 mee zal brengen. Uitgangspunt voor de uitwerking van de bouwplannen is het minimaliseren van deze overlast. In overleg met de bewoners van omliggende dorpen is in dat kader opzettelijk gekozen voor een bouwlocatie aan de westzijde van de Europaweg, waardoor het bouwlawaai wordt afgeschermd. Alhoewel een en ander nog nader moet worden uitgewerkt, is opzet van de bouwplannen dat de arbeidsintensieve werkzaamheden op de bouwlocatie worden uitgevoerd, en de meer statische activiteiten (opslag van bouwmaterialen, parkeerterrein, kantoorfuncties en bezoekerscentrum) op de werkterreinen aan de buitenzijde van het Sloegebied worden gelokaliseerd. Met vertegenwoordigers van omliggende dorpen is eind september 2011 een werkbezoek afgelegd aan een vergelijkbaar bouwproject van EDF in Flamanville. Op basis hiervan worden wensen van omwonenden geïnventariseerd en wordt een klankbordstructuur opgetuigd. Doelstelling is gezamenlijk zaken als huisvesting tijdelijke medewerkers, verkeersstromen, parkeeroverlast en lichten geluidshinder te adresseren. Tegelijkertijd is een goede betrokkenheid van de omwonenden instrumenteel om de positieve effecten op de lokale economie te versterken. 3c Ontmanteling Na het einde van de normale bedrijfsvoering van de kerncentrale wordt direct begonnen met de buitengebruikstelling en ontmanteling. Dit wordt zo snel als redelijkerwijs mogelijk voltooid. Als eindtoestand van de buitengebruikstelling en ontmanteling wordt een groene weide gecreëerd. Dit houdt in dat er geen beperkingen meer bestaan voor een volgende functie, voor zover die het gevolg zijn van het bestaan van de nucleaire inrichting. De vergunninghouder van een kerncentrale is verantwoordelijk voor alle kosten met betrekking tot de buitengebruikstelling en ontmanteling, en beschikt daartoe over een financiële voorziening die goedgekeurd is door de ministers van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en van Financiën. De voorziening die de vergunninghouder treft voor deze financiële zekerheid dient te zijn gebaseerd op een actueel ontmantelingsplan, en goedgekeurd te zijn door de minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en de minister van Financiën. CONCLUSIE De bouw en bedrijfsvoering van een tweede kerncentrale biedt grote kansen voor Nederland en in het bijzonder Zeeland als het gaat om economische structuurversterking, investeringen, werkgelegenheid en versterking van de arbeidsmarkt en sociaal-demografische opbouw van Zeeland in het bijzonder. Tegelijkertijd zijn afdoende randvoorwaarden gecreëerd om eventuele negatieve effecten op volksgezondheid en leefbaarheid te mitigeren door de in de Randvoorwaardenbrief gestelde eisen ten aanzien van techniek en veiligheid en door een zorgvuldige voorbereiding van de bouwwerkzaamheden. Betrokkenheid van alle stakeholders hierbij (bedrijfsleven, potentiele toeleveranciers, toezichthoudende instanties en uiteraard de omwonenden) is hierbij essentieel. DELTA kan als initiatiefnemer (en beoogd toekomstig aandeelhouder) van KCB2 uiteraard geen garanties geven over de mate waarin Nederlandse en Zeeuwse bedrijven en inwoners zullen profiteren van de investeringen die de bouw van een tweede kerncentrale met zich meebrengt. Dat is vooral afhankelijk van de voorbereidingen die anderen (overheden, bedrijfsleven, onderwijsinstellingen, particuliere initiatiefnemers) treffen in de aanloop naar het bouwtraject. Wel streeft DELTA er naar om, door goed overleg met de Nederlandse en Zeeuwse stakeholders, te bevorderen dat de lasten die KCB2 met zich meebrengt worden beperkt, en de lusten worden vergroot. DEEL B Analyse Impact op Zeeland 6