Economische impact Bèta College & Delta Academy

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Economische impact Bèta College & Delta Academy"

Transcriptie

1 Economische impact Bèta College & Delta Academy Onderzoek naar de jaarlijkse economische impact van de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy op de Zeeuwse economie drs. Sven Bakker, ZB Planbureau dr. ir. Dick van der Wouw, ZB Planbureau m.m.v. prof. dr. Koen Schoors, Universiteit van Gent dr. Alexei Karas, University College Roosevelt

2 De jaarlijkse economische impact van de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy op de Zeeuwse economie is naar verwachting 23 miljoen euro en 280 banen bij volledige realisering en capaciteit. ZB Planbureau heeft in opdracht van de gemeente Middelburg berekend wat de te verwachten jaarlijkse economische impact op de Zeeuwse economie is van de realisering van een tweede University College (Bèta College) en de uitbreiding van de Delta Academy (en de daarmee gepaard gaande verplaatsing van de locatie van Vlissingen naar Middelburg). De economische impact is de optelsom van de directe, indirecte en afgeleide jaarlijkse economische effecten van de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy. De economische impact wordt in eerste instantie uitgedrukt in euro s en vervolgens omgerekend naar aantal banen.

3 Samenvatting De te verwachten minimale economische impact van zowel de komst van het Bèta College als de uitbreiding van de Delta Academy in het schooljaar 2022/2023 is afgerond 23 miljoen euro (figuur 1). Omgerekend komt dit neer op 280 banen. Het Bèta College is goed voor een economische impact van 15,4 miljoen euro en de Delta Academy is goed voor 7,5 miljoen euro. Het betreft een conservatieve inschatting van de economische impact omdat zogenaamde synergie-effecten buiten beschouwing worden gelaten (zie Discussie). Figuur 1 Economische impact Bèta College en Delta Academy Economische impact Bèta College: 15,4 miljoen Economische impact Delta Academy: 7,5 miljoen Totale economische impact: 23 miljoen (afgerond) Het aantal banen is berekend op basis van een gemiddeld Bruto Binnenlands Product (BBP) per werknemer in Zeeland van bijna euro. De jaarlijkse economische impact van 23 miljoen euro wordt gerealiseerd wanneer 1) het Bèta College in het schooljaar 2022/2023 op volle capaciteit draait met 583 studenten en 40 FTE en 2) de Delta Academy in zijn volledigheid, inclusief technische opleidingen, uitbreidt naar Middelburg en in het schooljaar 2022/2023 op volle capaciteit draait met studenten en 85 FTE. In de tussenliggende schooljaren van nu tot 2022/2023 stijgt de economische impact geleidelijk naar de uiteindelijk te verwachten impact van 23 miljoen euro, waarmee het Bèta College en de Delta Academy op volle capaciteit 0,06% bijdragen aan het totale BBP voor Zeeland (11,4 miljard euro). Ter vergelijking: een gemiddeld bedrijf in Zeeland draagt 0,003% bij aan het BBP voor Zeeland. Bèta College en de Delta Academy dragen dus het twintigvoudige van een gemiddeld Zeeuws bedrijf bij aan het Zeeuwse BBP. Bèta College en de Delta Academy zorgen voor de financiering van 280 fulltime banen in Zeeland, exclusief banen van personeel van het Bèta College en de Delta Academy. Omdat de focus van dit onderzoek uitsluitend uitgaat naar de economische impact van het Bèta College en de Delta Academy als instituten, is er geen inschatting gemaakt van de maatschappelijke effecten die ontstaan door de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy, zoals synergie-effecten als de impact die deze

4 versterking van het hoger onderwijs in Zeeland heeft op het vestigingsklimaat. Hierdoor spreken we in de uitkomst van dit onderzoek over een minimale economische impact. De economische impact ligt in de lijn van de eerdere berekening van de economische impact van Roosevelt Academy van 15 miljoen euro en 200 banen (bij volle capaciteit met 630 studenten), zoals berekend door Schoors, Karas & Kamphuis (Zeeland and RA: The Annual Impact of Roosevelt Academy on the Economic Activity in Zeeland, 2010). Methoden Directe economische effecten voor een universitaire instelling als het Bèta College en een HBO-instelling als de Delta Academy zijn de optelsom van de bruto personeelssalarissen en afschrijvingen. De directe economische effecten maken onderdeel uit van het conceptueel model waarin ook de indirecte en afgeleide economische effecten (wel in de economische impact) en maatschappelijke effecten (niet in de economische impact) worden uitgebeeld (figuur 2). De geldstroom die wordt gecreëerd doordat lokale bedrijven, instellingen en particulieren diensten, goederen en producten bij het Bèta College en de Delta Academy leveren behoren tot de indirecte economische effecten. Het gaat hier voornamelijk om huisvestingslasten, wervingskosten, overige kosten en kosten die gepaard gaan met open dagen, ceremonies etc. Daarnaast vallen studentenuitgaven en personeelsuitgaven tot de indirecte economische effecten. Voor elke categorie van de indirecte economische effecten is een inschatting gemaakt hoeveel procent ten goede komt aan de Zeeuwse economie. Zo komen, bijvoorbeeld, de uitgaven die een student doet voor een zorgverzekering of mobiele telefoon niet ten goede aan de Zeeuwse economie, maar de uitgaven voor dagelijkse boodschappen wel. Het geld dat door bovenstaande uitgaven door lokale bedrijven, instellingen en particulieren wordt ontvangen wordt ook weer uitgegeven. En de lokale bedrijven, instellingen en particulieren die (een deel van) dit geld ontvangen geven het geld ook weer uit. Enzovoorts en zo verder, totdat het geld uiteindelijk uit Zeeland verdwijnt of niet wordt uitgegeven. Deze geldstroom wordt uitgedrukt in afgeleide economische effecten. Op basis van cijfers van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) wordt bepaald in hoeverre geldstromen bijdragen aan het BBP, oftewel in hoeverre dit een toegevoegde waarde is voor de lokale Zeeuwse economie. Daarnaast wordt met behulp van een verhoudingsgetal, een zogenaamde multiplier, berekend hoe vaak geld rond gaat voordat het wegvloeit uit de lokale economie.

5 Figuur 2 Conceptueel model directe, indirecte en afgeleide effecten (wel in de economische impact) en maatschappelijke effecten (niet in de economische impact) Directe effecten - Bruto personeelssalarissen en afschrijvingen. Indirecte effecten - Diensten, goederen en producten geleverd door lokale bedrijven, instellingen en particulieren (o.a. huisvesting). - Studenten- en personeeluitgaven. Afgeleide effecten - Het ontvangen geld door deze lokale bedrijven, instellingen en particulieren wordt ook weer uitgegeven, en vervolgens wordt dat geld ook weer uitgegeven, totdat het uit Zeeland verdwijnt of niet wordt uitgegeven Maatschappelijke effecten - Al dan niet economisch te waarderen maatschappelijke effecten. Een voorbeeld zijn synergie-effecten, waarbij het effect van synergie tussen twee elementen groter is dan wat de elementen afzonderlijk bereikt zouden hebben. In dit geval gaat het om de synergie tussen Bèta College/Delta Academy aan de ene kant en de omgeving van Zeeland (bedrijven, instellingen, mensen, gebieden etc.) aan de andere kant. Synergie tussen deze twee elementen kan effect hebben op bijvoorbeeld het vestigingsklimaat. De bruto personeelssalarissen en afschrijvingen (directe economische effecten) en de huisvestingslasten, wervingskosten, overige kosten en kosten die gepaard gaan met open dagen, ceremonies etc. (indirecte economische effecten) zijn verkregen via de gemeente Middelburg en de University College Roosevelt (UCR). Studentenuitgaven (indirecte economische effecten) zijn berekend via het verwachte aantal studenten en de gemiddelde uitgaven van een student zoals becijferd door het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBud). Personeelsuitgaven (indirecte economische effecten) zijn berekend op basis van de bruto personeelssalarissen. Economische cijfers, zoals

6 nationale rekeningen van de productie en toegevoegde waarde en het BBP van Zeeland, zijn verkregen via het CBS. Voor de berekening van de procentuele bijdrage van een gemiddeld bedrijf in Zeeland aan het BBP van Zeeland, is uitgegaan van het aantal bedrijven in Zeeland zoals bekend bij het CBS en is het BBP van Zeeland gedeeld door het aantal bedrijven in Zeeland. De berekeningsmethode zoals gehanteerd voor de economische impact in dit onderzoek is afgeleid van het eerder aangehaalde onderzoek van Schoors, Karas & Kamphuis (2010). Resultaten Bèta College In het eerste schooljaar van het Bèta College (2017/2018) zijn er 143 studenten actief Dit loopt per jaar geleidelijk op: 275 in 2018/2019, 408 in 2019/2020, 510 in 2020/2021, 567 in 2021/2022 en 583 in 2022/2023. De bruto personeelssalarissen zijn in het eerste schooljaar zo n 1,3 miljoen euro en nemen door de stijging van het aantal FTE van 19 naar 40 geleidelijk aan toe: 2,1 miljoen euro in 2018/2019, 2,8 miljoen in 2019/2020, 3,1 miljoen in 2020/2021, 3,7 miljoen in 2021/2022 en 4,3 miljoen in 2022/2023. In tegenstelling tot deze twee variabele posten in de begroting, blijven vrijwel alle overige jaarlijkse uitgaven gelijk over de schooljaren. Oftewel, zo zijn huisvestingslasten even hoog in het schooljaar 2017/2018 als in 2022/2023. Uitzondering hierop zijn de computerkosten en kosten voor wetenschappelijke boeken/leermiddelen, die in de eerste drie schooljaren enigszins toenemen. Het resultaat van de directe, indirecte en afgeleide effecten is dat er in het eerste schooljaar 2017/2018 een totale economische impact op de Zeeuwse economie wordt verwacht van 6,5 miljoen euro (tabel 1). Na zes schooljaren wordt de maximale capaciteit aan studenten en leerkrachten wordt verwacht en zodoende wordt in het schooljaar 2022/2023 de maximale totale economische impact van 15,4 miljoen euro bereikt. Dit is goed voor de financiering van 186 fulltime banen in Zeeland. Het aantal banen is berekend op basis van een gemiddelde BBP per werknemer in Zeeland van bijna euro.

7 Tabel 1 Economische impact Bèta College per schooljaar, in miljoenen euro s 17/ 18 18/ 19 19/ 20 20/ 21 21/ 22 22/ 23 Economische impact Bèta College 6,5 9,0 11,5 13,0 14,5 15,4 Aantal banen Wanneer we de economische impact van het Bèta College uitsplitsen naar directe, indirecte en afgeleide effecten, zien we dat de afgeleide effecten het meeste bijdragen in de economische impact. In het schooljaar 2022/2023, wanneer het Bèta College op volledige capaciteit draait, dragen de afgeleide effecten 6,4 miljoen euro bij aan de totale economische impact van 15,4 miljoen euro (figuur 3). Indirecte effecten dragen 4,6 miljoen euro bij en de directe effecten komen uit op 4,4 miljoen euro. Figuur 3 Economische impact Bèta College per schooljaar, uitgesplitst naar directe, indirecte en afgeleide effecten, in miljoenen euro s 16,0 14,5 15,4 14,0 13,0 12,0 11,5 10,0 9,0 8,0 6,0 4,0 2,0-6,5 2,8 2,2 1,5 5,6 4,9 3,9 4,1 3,6 2,9 3,9 3,3 3,0 2,3 6,1 6,4 4,5 4,6 2017/ / / / / /2023 4,4 Totale impact Direct Indirect Afgeleid Delta Academy Waar het bij het Bèta College gaat om een nieuw op te richten university college, gaat het bij de Delta Academy om een uitbreiding van de bestaande instelling. De Delta Academy is op het moment gevestigd in het hoofdgebouw van de Hogeschool Zeeland in

8 Vlissingen, maar het plan is om van locatie te veranderen en in Middelburg te huisvesten. Deze uitbreiding zou 1 september 2017 voltooid moeten zijn, waardoor de Delta Academy samen met het eerste schooljaar van het Bèta College (2017/2018) operationeel is in Middelburg. Voor de berekening van de economische impact betekent dit dat alleen de economische effecten van de uitbreiding worden meegenomen. Met andere woorden, elke euro die vanaf het schooljaar 2017/2018 extra wordt gegenereerd ten opzichte van de huidige situatie wordt gezien als de economische impact van de uitbreiding. De Delta Academy als geheel heeft een (veel) groter economisch effect, maar die wordt reeds gegenereerd. Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen wat het effect is van de extra impact ten opzichte van de huidige situatie. Ten eerste berekenen we het effect van de uitbreiding van de Delta Academy zonder dat alle aanverwante technische opleidingen van de Hogeschool Zeeland meegaan in de verhuizing naar Middelburg. Dit noemen we Delta Academy optie 1. In het huidige schooljaar van de Delta Academy optie 1 in Vlissingen zijn er 435 studenten actief. In het schooljaar 2022/2023, wanneer de Delta Academy optie 1 op volle capaciteit draait in Middelburg, zijn er 600 studenten actief. In de tussenliggende schooljaren loopt het aantal studenten gelijk op. De extra studenten per schooljaar ten opzichte van de beginsituatie worden meegenomen als economische impact. De bruto personeelssalarissen zijn in de beginsituatie 3,7 miljoen euro (43,9 FTE). In het schooljaar 2022/2023 is het aantal FTE 60 en dit zorgt voor een stijging van de bruto personeelssalarissen van 1,3 miljoen euro. Alle overige jaarlijkse uitgaven (huisvestingslasten, wervingskosten en overige kosten) blijven gelijk over de schooljaren. In tegenstelling tot het Bèta College zijn er geen extra economische effecten te verwachten van congressen, publieke evenementen (open dagen) en studentenverenigingen. Economische effecten die hieruit voortvloeien zijn al aanwezig en het is niet de verwachting dat door de uitbreiding extra effecten voordoen. In het eerste schooljaar (2017/2018) dat de Delta Academy optie 1 in Middelburg operationeel is, wordt een totale economische impact op de Zeeuwse economie verwacht van 1,9 miljoen euro (tabel 2). Dit betreft de optelsom van de directe, indirecte en afgeleide effecten. Wanneer in 2022/2023 de maximale capaciteit aan studenten en leerkrachten is bereikt, is de totale economische impact naar verwachting 4,9 miljoen euro. Dit is goed voor 60 fulltime banen in Zeeland.

9 Tabel 2 Economische impact Delta Academy optie 1 per schooljaar, in miljoenen euro s 17/ 18 18/ 19 19/ 20 20/ 21 21/ 22 22/ 23 Economische impact Delta Academy optie 1 1,9 2,5 3,1 3,7 4,3 4,9 Aantal banen Delta Academy optie 2 betekent de uitbreiding van de Delta Academy plus een uitbreiding van aanverwante technische opleidingen die nu op de Hogeschool Zeeland in Vlissingen worden gegeven. Dit zou in zijn geheel naar Middelburg worden verplaatst. Delta Academy optie 2 omvat in de huidige situatie 958 studenten (435 van de Delta Academy en 523 van aanverwante technische opleidingen). In het schooljaar 2022/2023 zou de Delta Academy optie 2 op volle capaciteit moeten draaien met studenten. Net als in optie 1 worden de extra studenten per schooljaar ten opzichte van de beginsituatie meegenomen als economische impact. De bruto personeelssalarissen zijn in de beginsituatie 5,2 miljoen euro op basis van 61,9 FTE (43,9 FTE Delta Academy en 18 FTE aanverwante technische opleidingen). In het schooljaar 2022/2023 is het aantal FTE 85 (60 FTE Delta Academy 25 FTE aanverwante technische opleidingen) en dit zorgt voor een stijging van de bruto personeelssalarissen van 1,9 miljoen euro. Alle overige jaarlijkse uitgaven (huisvestingslasten, wervingskosten en overige kosten) blijven gelijk over de schooljaren. Gelijk aan optie 1 zijn er geen extra economische effecten te verwachten van congressen, publieke evenementen (open dagen) en studentenverenigingen. In het eerste schooljaar (2017/2018) dat de Delta Academy optie 2 in Middelburg operationeel is, is de totale economische impact op de Zeeuwse economie naar verwachting 3,0 miljoen euro (tabel 3). De maximale capaciteit van studenten en 85 FTE leerkrachten wordt bereikt in 2022/2023, waarvan de totale economische impact naar verwachting 7,5 miljoen euro is. Dit is goed voor 93 fulltime banen in Zeeland.

10 Tabel 3 Economische impact Delta Academy optie 2 per schooljaar, in miljoenen euro s 17/ 18 18/ 19 19/ 20 20/ 21 21/ 22 22/ 23 Economische impact Delta Academy optie 2 3,0 3,9 4,8 5,7 6,6 7,5 Aantal banen Net als het geval is bij de economische impact van het Bèta College, dragen de afgeleide effecten het meeste bij aan de economische impact. In het schooljaar 2022/2023, wanneer de Delta Academy optie 2 op volledige capaciteit draait, dragen de afgeleide effecten 3,2 miljoen euro bij aan de totale economische impact van 7,5 miljoen euro (figuur 4). De indirecte effecten komen uit op 2,3 miljoen euro en de directe effecten bedragen 2,0 miljoen euro. Figuur 4 Economische impact Delta Academy optie 2 per schooljaar, uitgesplitst naar directe, indirecte en afgeleide effecten, in miljoenen euro s 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 7,5 6,6 5,7 4,8 3,9 3,0 3,2 2,9 2,6 1,9 2,2 1,5 2,3 1,8 2,1 1,1 1,4 1,6 1,6 2,0 1,3 0,4 0,7 1,0 2017/ / / / / /2023 Totale impact Direct Indirect Afgeleid Het schooljaar 2017/2018 is het eerste schooljaar waarin het Bèta College actief is en de Delta Academy operationeel is vanuit Middelburg. Wanneer de Delta Academy als optie 1 uitbreidt, dus zonder de aanverwante technische opleidingen, zorgt dit in de volle

11 capaciteit in schooljaar 2022/2023 voor een economische impact voor de Zeeuwse economie van 20,3 miljoen euro (tabel 4). Dit komt neer op 246 fulltime banen. Wanneer ook de aanverwante technische opleidingen meeverhuizen met de Delta Academy, en zodoende het project in zijn geheel wordt gerealiseerd, komt de optelsom van de economische effecten voor de economie in Zeeland neer op 22,9 miljoen euro. Hiermee worden 279 fulltime banen gefinancierd in Zeeland. Dit is afgerond 23 miljoen euro en 280 fulltime banen. Tabel 4 Economische impact Bèta College en Delta Academy per schooljaar, in miljoenen euro s 17/ 18 18/ 19 19/ 20 20/ 21 21/ 22 22/ 23 Economische impact Bèta College + Delta Academy optie 1 8,3 11,5 14,6 16,7 17,8 20,3 Aantal banen Economische impact Bèta College + Delta Academy optie 2 9,4 12,9 16,3 18,7 21,1 22,9 Aantal banen Uitgaande van schooljaar 2022/2023 en het op volledige capaciteit draaien van het Bèta College en de Delta Academy optie 2, bedraagt de economische impact 22,9 miljoen euro. Daarvan bestaat 6,4 miljoen euro (Bèta College) en 3,2 miljoen euro (Delta Academy) uit afgeleide effecten, in totaal goed voor 9,6 miljoen euro (figuur 5). Indirecte effecten zijn goed voor 8,9 miljoen euro, waarvan 4,6 miljoen euro voor rekening komt van het Bèta College en 2,3 miljoen euro voor de Delta Academy. De directe effecten bedragen in totaal 6,4 miljoen euro: 4,4 miljoen euro van het Bèta College en 2,0 miljoen euro van de Delta Academy.

12 Figuur 5 Economische impact Bèta College en Delta Academy 2022/2023, uitgesplitst in directe, indirecte en afgeleide effecten, in miljoenen euro s 3,2 4,4 Bèta College - Direct 2,3 Bèta College - Indirect Bèta College - Afgeleid 2,0 4,6 Delta Academy - Direct Delta Academy - Indirect 6,4 Delta Academy - Afgeleid Conclusie De jaarlijkse economische impact van de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy, inclusief alle aanverwante technische opleidingen, op de Zeeuwse economie bedraagt naar verwachting 22,9 miljoen euro (afgerond 23 miljoen euro), wanneer in het schooljaar 2022/2023 zowel het Bèta College als de Delta Academy op volle capaciteit draait in aantal studenten en personeelsleden. Dit is goed voor de financiering van 279 fulltime banen in Zeeland (afgerond 280 fulltime banen), exclusief banen van personeel van het Bèta College en de Delta Academy. Het betreft een conservatieve inschatting van de economische impact omdat zogenaamde synergie-effecten buiten beschouwing worden gelaten (zie Discussie). Uitgedrukt in het BBP van Zeeland van 11,4 miljard euro, dragen het Bèta College en de Delta Academy in het schooljaar 2022/2023 0,06% bij aan de Zeeuwse economie. In deze berekening zijn alleen de directe effecten van deze twee instituten afgezet tegen het BBP van Zeeland en niet de indirecte en afgeleide effecten omdat het BBP van Zeeland alleen directe effecten bevat. Een gemiddeld bedrijf in Zeeland draagt 0,003% bij aan het BBP voor Zeeland, wat het twintigvoudige is van wat een gemiddeld Zeeuws bedrijf bijdraagt aan het Zeeuwse BBP.

13 Discussie In dit onderzoek is het uitgangspunt dat het Bèta College en de Delta Academy beide een solitair instituut zijn dat directe, indirecte en afgeleide economische effecten teweeg brengt in de Zeeuwse economie. Deze economische effecten zijn natuurlijk niet de enige effecten van de komst dan wel uitbreiding van een dergelijke instelling. Ook andere economisch te waarderen maatschappelijke effecten verdienen aandacht. Denk hierbij aan synergie-effecten van deze versterking van het hoger onderwijs in Zeeland en de impact die dat heeft op het vestigingsklimaat. Het idee bij synergie-effecten is dat er synergie ontstaat tussen twee of meer elementen in dit geval Bèta College/Delta Academy en de omgeving van Zeeland bestaande uit bedrijven, instellingen, mensen, gebieden etc. en dat het effect van deze synergie groter is dan wat de afzonderlijke elementen afzonderlijk bereikt zouden hebben. Een voorbeeld van een synergie-effect is dat de komst van een Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy het voor bedrijven en jongeren aantrekkelijk(er) maakt om zich in Zeeland te vestigen en/of om in Zeeland te blijven. Dit kan op zichzelf al een reden zijn om het Bèta College te ontwikkelen en de Delta Academy uit te breiden, buiten de economische redenen die in dit onderzoek aan bod zijn gekomen. Immers, de hier berekende economische impact bedraagt slechts 0,06% van het BBP in Zeeland. Het in zijn volledigheid in kaart brengen van synergie-effecten is een studie op zich. De verwachting is dat de impact van het Bèta College en de Delta Academy (aanzienlijk) zal toenemen in grootte met inbegrip van synergie-effecten, echter voor een onderbouwde inschatting hiervan verdient het de aanbeveling aanvullend onderzoek te doen. In Zeeland in een stroomversnelling, de adviesrapportage van de commissie- Balkenende, wordt de komst van het Bèta College opgenomen als één van de vijf acties binnen het actieprogramma om de economische structuur en werkgelegenheid in Zeeland te versterken. In dit rapport wordt het Bèta College als verbinder gezien: Dit initiatief kan sterk bijdragen aan de noodzakelijke verbinding van het regionale bedrijfsleven bij de onderwijsinfrastructuur. In de uitgave Campus Zeeland!, het advies van de Onderwijs Autoriteit Zeeland (OAZ) voor de versterking van het Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek in Zeeland, wordt gesproken over het meer robuust en toekomstbestendig maken van de kennisinfrastructuur. Hier zijn de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy een onderdeel van. Behalve van economische effecten, wordt gesproken van effecten voor de leefbaarheid en vitaliteit van de regio.

14 Al met al gaat de komst van het Bèta College en de uitbreiding van de Delta Academy gepaard met zowel economische als uiteenlopende maatschappelijke effecten. Dit onderzoek heeft een start gemaakt met het blootleggen van de betekenis van het Campus Zeeland-plan door inzicht te verschaffen in de te verwachten economische effecten van twee belangrijke pijlers van dit plan: het Bèta College en de Delta Academy.

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief 5.6 Het s hoger onderwijs in internationaal perspectief In de meeste landen van de is de vraag naar hoger onderwijs tussen 1995 en 2002 fors gegroeid. Ook in gaat een steeds groter deel van de bevolking

Nadere informatie

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers Prognose 2020 Door Alexander Otgaar, RHV Erasmus Universiteit Rotterdam Diverse studies zijn in het verleden uitgevoerd met als doel om de economische bijdrage van Rotterdam the Hague Airport (hierna aan

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta BZW Bijeenkomst Middelburg, 4 april 2017 Inhoudsopgave 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken

Nadere informatie

Lesbrief Rekonomie havo 2 e druk

Lesbrief Rekonomie havo 2 e druk Hoofdstuk 1. 1.11 a. 102,4 88,8 c. 25,4 d. 204,0 Rekenen 1.12 a. 4.700 52.500 c. 9.000 d. 108.000 1.13 1.945 miljoen is 1,945 miljard. 76 miljard/1,945 miljard = 39,07. Of: 76 miljard is 76.000 miljoen.

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Bijpraten Raadsleden Vlissingen, 10 april 2017 Agenda > Welkom: Harry van der Maas (voorzitter stuurgroep) > Stand

Nadere informatie

BEHIND THE BOTTLE. De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie

BEHIND THE BOTTLE. De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie BEHIND THE BOTTLE De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie Bij Coca-Cola werken 725 werknemers Coca-Cola ondersteunt,3 miljard BBP in Nederland 21% van alle banen bij frisdranken-, water-,

Nadere informatie

Vragen waar deze maar ook de andere Zeeuwse onderwijsinstellingen onder meer voor staan zijn:

Vragen waar deze maar ook de andere Zeeuwse onderwijsinstellingen onder meer voor staan zijn: bericht op brief van: uw kenmerk: Aan de voorzitter van Provinciale Staten van Zeeland p/a Statengriffier ons kenmerk: 09027445 afdeling: Welzijn bijlage(n): 1 behandeld door: Mevr. M.J.H.M. van Groeningen

Nadere informatie

Datum 28 november 2016 Uitvoering motie Bruins/Duisenberg: monitor omvang alfa-, bèta-, gamma-, en technische wetenschappen

Datum 28 november 2016 Uitvoering motie Bruins/Duisenberg: monitor omvang alfa-, bèta-, gamma-, en technische wetenschappen >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Onderzoek en Wetenschapsbeleid Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375

Nadere informatie

UIT groei en conjunctuur

UIT groei en conjunctuur Economische groei. Economische groei drukken we uit in de procentuele groei van het BBP op jaarbasis. De groei van het BBP heeft twee oorzaken. Het BBP kan groeien omdat de prijzen van producten stijgen

Nadere informatie

Zeeland in stroomversnelling. Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht

Zeeland in stroomversnelling. Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht Zeeland in stroomversnelling Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht Wat is er gebeurd sinds 2 juni? Het advies van de Commissie Balkenende

Nadere informatie

.., Algemene Rekenkamer. BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Gen era a Binnenhof 4 2513 AA Den Haag

.., Algemene Rekenkamer. BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Gen era a Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Algemene Rekenkamer.., BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der StatenGen era a Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Lange Voorhout 8 Postbus 20015 2500 EA Den Haag T 070 3424344 070 3424130 voorlichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

ZB Planbureau & TU Delft AANPAK EN OFFERTE. Een tolvrije Westerscheldetunnel. voor. mei 2017

ZB Planbureau & TU Delft AANPAK EN OFFERTE. Een tolvrije Westerscheldetunnel. voor. mei 2017 ZB Planbureau & TU Delft AANPAK EN OFFERTE Een tolvrije Westerscheldetunnel voor mei 2017 Geachte heer Liefting, beste Cees, Hierbij ontvang je naar aanleiding van ons gesprek een voorstel, aanpak en de

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2006-II

Eindexamen economie 1-2 havo 2006-II Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: kosten van politie-inzet

Nadere informatie

Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen

Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Rapport Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Drie afbakeningen van het MKB Oscar Lemmers Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Er waren geen

Nadere informatie

R&D-uitgaven en capaciteit naar wetenschapsgebied

R&D-uitgaven en capaciteit naar wetenschapsgebied R&D-uitgaven en capaciteit naar wetenschapsgebied In Nederland werd in 2014 in totaal 13,3 miljard uitgegeven aan R&D: wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling (de voorlopige cijfers 2015 laten een groei

Nadere informatie

Den Haag: Internationale stad van vrede en recht

Den Haag: Internationale stad van vrede en recht Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Cultuur en expatorganisaties Ambassades en consulaten Den Haag: Internationale stad van vrede en recht De gemeente Den Haag is internationale stad

Nadere informatie

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de

Nadere informatie

Emissielekken in België

Emissielekken in België Milieu-economische analyses voor België, de Gewesten en Europa 13 september 2012 Emissielekken in België Guy Vandille Federaal Planbureau Wat is een emissielek? Emissielek = verschil tussen : emissies

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur Economische wetenschappen 1 en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven

Nadere informatie

116 De Pensioenwereld in 2015

116 De Pensioenwereld in 2015 12 116 De Pensioenwereld in 2015 Verslaggeving & communicatie 117 Meer inzicht nodig in evenwichtige belangenbehartiging bij uitvoeringskosten Auteurs: Myrna van Engelen en Tristan Helsloot Pensioenfondsen

Nadere informatie

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

Samenvatting Economie Rekonomie

Samenvatting Economie Rekonomie Samenvatting Economie Rekonomie Samenvatting door een scholier 1570 woorden 24 oktober 2011 5,3 76 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Rekonomie Hoofdstuk 1 De cijfers achter de komma worden ook

Nadere informatie

ONDERZOEKMEMORANDUM. Bestedingsimpuls EZ-beleid

ONDERZOEKMEMORANDUM. Bestedingsimpuls EZ-beleid ONDERZOEKMEMORANDUM Bestedingsimpuls EZ-beleid 2007-2009 De uitvoering van projecten gaat gepaard met investeringen die aan de economie een extra bestedingsimpuls geven. Dus nog los van de beoogde EHOHLGVHIIHFWHQ

Nadere informatie

Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer 5: december 2015

Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer 5: december 2015 Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer : december 2 Zeeuwse ondernemers blijven gunstig gestemd Winstgevendheid bouwondernemers pas volgend jaar op peil Krapte aan personeel in sectoren ICT en

Nadere informatie

Werkgelegenheid en verhouding wonen en werken per gemeente, 2013

Werkgelegenheid en verhouding wonen en werken per gemeente, 2013 Werkgelegenheid en verhouding wonen en werken per gemeente, 2013 Indicator 10 september 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Armoede in 2010 niet verminderd, toename verwacht in 2011 en 2012

Armoede in 2010 niet verminderd, toename verwacht in 2011 en 2012 Centraal Bureau voor de Statistiek Sociaal en Cultureel Planbureau Inlichtingen bij ONDER EMBARGO TOT DINSDAG 6 DECEMBER 2011 09:30 UUR Prof. dr. J.J. Latten persdienst@cbs.nl T 070 337 4444 Dr. J.C. Vrooman

Nadere informatie

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Schouwen Duiveland en Tholen. Bruinisse, 20 juni 2017

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Schouwen Duiveland en Tholen. Bruinisse, 20 juni 2017 Campus Zeeland Regiobijeenkomst Schouwen Duiveland en Tholen Bruinisse, 20 juni 2017 1 Agenda 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken 4. Versterken hele onderwijskolom (onderwijs

Nadere informatie

Persbericht. Herzien BBP bijna 32 miljard gulden hoger

Persbericht. Herzien BBP bijna 32 miljard gulden hoger Persbericht PB99-102 27 april 1999 10.00 uur Herzien BBP bijna 32 miljard gulden hoger Door een herziening van definities en berekeningsmethoden komt de raming van het bruto binnenlands product (BBP) voor

Nadere informatie

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen. 22 juni 2017

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen. 22 juni 2017 Campus Zeeland Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen 22 juni 2017 1 Agenda 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken 4. Versterken hele onderwijskolom 5. Financiering 6. Conclusies

Nadere informatie

Zeeuwse Verhuisatlas deel II. Waar gaan mensen van buiten Zeeland wonen?

Zeeuwse Verhuisatlas deel II. Waar gaan mensen van buiten Zeeland wonen? Zeeuwse Verhuisatlas deel II Waar gaan mensen van buiten Zeeland wonen? Middelburg, maart 2012 Sociale Staat van Zeeland Colofon Scoop 2012 Samenstelling Ankie Smit Han Schellekens Scoop Zeeuws instituut

Nadere informatie

Kostenreglement Kifid 2015

Kostenreglement Kifid 2015 Kostenreglement Kifid 2015 Het Bestuur van de Stichting Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) heeft, gelet op artikel 27 van de Statuten, op 17 december 2014 het volgende reglement vastgesteld.

Nadere informatie

Beleggingen n institutionele beleggers maken pas op de plaats in 2007

Beleggingen n institutionele beleggers maken pas op de plaats in 2007 7 Beleggingen n institutionele beleggers maken pas op de plaats in 27 drs. J.L. Gebraad Publicatiedatum CBS-website: 24 oktober 28 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig

Nadere informatie

Opbrengst van belastingen op een milieugrondslag,

Opbrengst van belastingen op een milieugrondslag, Indicator 22 januari 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De opbrengst van belastingen

Nadere informatie

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Inleiding Nederland werkt, net als de andere Europese landen aan de Lissabon-doelstellingen van de EU om te komen tot een dynamische en concurrerende

Nadere informatie

Regionale economische groei, 2012

Regionale economische groei, 2012 Indicator 15 juli 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De Nederlandse economie kromp in

Nadere informatie

Kostenreglement Kifid 2019

Kostenreglement Kifid 2019 Kostenreglement Kifid 2019 Het Bestuur van de Stichting Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) heeft, gelet op artikel 28 van de Statuten, op 7 december 2018 het volgende reglement vastgesteld.

Nadere informatie

WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE. Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019

WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE. Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019 WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019 KENNISCENTRUM KUSTTOERISME Onderdeel van HZ University of Applied

Nadere informatie

Factsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014

Factsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014 Nummer 6 juni 2014 Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014 Factsheet Ondanks eerste tekenen dat de economie weer aantrekt blijft de werkloosheid. Negen procent van de Amsterdamse beroepsbevolking is werkloos

Nadere informatie

Den Haag: Internationale Stad van Vrede en Recht

Den Haag: Internationale Stad van Vrede en Recht Intergouvernementeel/VN Europees Kennis NGO Onderwijs Cultuur Expat serviceorganisaties Ambassades en consulaten Aan ambassades gelieerde organisaties Den Haag: Internationale Stad van Vrede en Recht Den

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 31 482 Cultuursubsidies Nr. 94 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 22 april 2015 De commissie voor de Rijksuitgaven en de vaste commissie

Nadere informatie

Windmolenparken Zichtbaar vanaf de kust

Windmolenparken Zichtbaar vanaf de kust Windmolenparken Zichtbaar vanaf de kust De impact op recreatie en toerisme -Addendum bij de studie uit 2014- Inhoud Blz. 1 Inleiding 1 2 Omvang van de impact (actualisatie) 3 3 Conclusies en aanbevelingen

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Haaglanden en Rijn Gouwe

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Haaglanden en Rijn Gouwe De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio en datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Utrecht

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Utrecht De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Opbrengst van milieuheffingen,

Opbrengst van milieuheffingen, Indicator 7 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De opbrengsten van de meeste

Nadere informatie

Macro-economie van offshore wind-energie

Macro-economie van offshore wind-energie Macro-economie van offshore wind-energie Windkracht14 World Trade Center, Rotterdam 22/01/2014 David de Jager Stelling > De (potentiële) economische waarde van de Nederlandse toeleverende economische sectoren

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Noord-Holland

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Noord-Holland De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Noord-Holland datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Statistisch bedrijvenregister

Statistisch bedrijvenregister Administrative bron Statistisch bedrijvenregister Algemene informatie FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie - Domein Verwante administratieve bronnen Trefwoorden - Bijwerking van het document Periodiciteit

Nadere informatie

Wie werken er in het christelijk en reformatorisch onderwijs?

Wie werken er in het christelijk en reformatorisch onderwijs? Artikel pag. 5-8 Wie werken er in het christelijk en reformatorisch onderwijs? Opzet en verantwoording van het onderzoek In de afgelopen maanden heeft een projectgroep vanuit de redactie van DRS Magazine

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economische groei valt terug

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economische groei valt terug Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB11-069 15 november 2011 9.30 uur Economische groei valt terug Economie 1,1 procent gegroeid op jaarbasis in derde kwartaal Kwartaal op kwartaal 0,3 procent

Nadere informatie

Hoofdstuk 15 Economische relaties

Hoofdstuk 15 Economische relaties Hoofdstuk 15 Economische relaties Open vragen 15.1 Gegeven is de onderstaande economische kringloop: Verder is nog gegeven dat de afschrijvingen van bedrijven gelijk zijn aan 200. De overheid schrijft

Nadere informatie

Health Campus Zeeland

Health Campus Zeeland Health Campus Zeeland Bundeling van kennis en kracht voor een vitale regio www.goes.nl 2 Wat is een campus? De filosofie van een campus is gebaseerd op het uitgangspunt dat het samenbrengen van activiteiten

Nadere informatie

Opbrengst van belastingen op een milieugrondslag,

Opbrengst van belastingen op een milieugrondslag, Indicator 4 september 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De opbrengst van belastingen

Nadere informatie

Regiobericht 1.0 Noord

Regiobericht 1.0 Noord Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband

Nadere informatie

A 2017 N 80 PUBLICATIEBLAD. De Minister van Economische Ontwikkeling,

A 2017 N 80 PUBLICATIEBLAD. De Minister van Economische Ontwikkeling, A 2017 N 80 PUBLICATIEBLAD MINISTERIËLE REGELING MET ALGEMENE WERKING van de 19 de september 2017 ter uitvoering van artikel 2, eerste lid, van de Prijzenverordening 1961 1 (Regeling basispremie wettelijke

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economische groei derde kwartaal 2008 vertraagt tot 1,8 procent

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economische groei derde kwartaal 2008 vertraagt tot 1,8 procent Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-077 14 november 2008 9.30 uur Economische groei derde kwartaal 2008 vertraagt tot 1,8 procent Bijna een halvering in vergelijking met eerste halfjaar

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI UUR

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI UUR SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI 2016 15.30 17.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie ALGEMENE ECONOMIE Maandag 27 juni 2016 B / 9 2016 NGO-ENS B / 9 Opgave 1 (20 punten)

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Rotterdam / Rijnmond

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Rotterdam / Rijnmond De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio / datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Samenvatting Economie Toetsweek 2

Samenvatting Economie Toetsweek 2 Samenvatting Economie Toetsweek 2 Samenvatting door E. 1301 woorden 3 december 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Economie VERKOOPWAARDE 2000 INKOOPWAARDE: (INTERMEDIAIR VERBRUIK) GRONDSTOFFEN 1100 DIENSTEN

Nadere informatie

Lokale lastendruk in Kampen

Lokale lastendruk in Kampen Lokale lastendruk in Kampen Notitie opgesteld in opdracht van de gemeente Kampen (herziene versie) Dr. ir. C. Hoeben COELO 19 februari 2004 COELO Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden

Nadere informatie

Persbericht. Armoede gedaald in 2006 en 2007, maar in 2008 vrijwel stabiel

Persbericht. Armoede gedaald in 2006 en 2007, maar in 2008 vrijwel stabiel Centraal Bureau voor de Statistiek Sociaal en Cultureel Planbureau Persbericht PB08-086 18 december 2008 9.30 uur Armoede gedaald in 2006 en 2007, maar in 2008 vrijwel stabiel In 2006 verkeerden 623 duizend

Nadere informatie

Duurzame elektriciteit,

Duurzame elektriciteit, Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 is de productie van duurzame

Nadere informatie

Multiplicatoren: handleiding

Multiplicatoren: handleiding Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Multiplicatoren: handleiding De multiplicatoren van het finaal gebruik behelzen een klassieke toepassing van het traditionele inputoutputmodel

Nadere informatie

Persbericht. Economische groei in de eerste negen maanden 4,1% Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Economische groei in de eerste negen maanden 4,1% Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB00-265 23 november 2000 9.30 uur Economische groei in de eerste negen maanden 4,1% De volumegroei van het bruto binnenlands product (BBP) komt in het derde

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Zeeland

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Zeeland De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Friesland

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Friesland De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Flevoland

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Flevoland De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Netto milieulasten in de industrie en energiesector,

Netto milieulasten in de industrie en energiesector, Indicator 27 maart 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De netto milieulasten van bedrijven

Nadere informatie

Overheid en economie

Overheid en economie Overheid en economie Overheid en economie Het aandeel van de overheid in de economie, de overheid als actor en de overheid op regionaal niveau, een verkenning Inleiding Het begrip economische groei komt

Nadere informatie

Hernieuwbare elektriciteit,

Hernieuwbare elektriciteit, Indicator 3 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 is de productie van

Nadere informatie

Samenvatting. De Kvk en IKE hebben de onderzoeksresultaten aangeboden aan het College van B&W van Etten- Leur.

Samenvatting. De Kvk en IKE hebben de onderzoeksresultaten aangeboden aan het College van B&W van Etten- Leur. JJuunni i 22 Uitkomsten Ruimtebehoefteonderzoek Gemeente Etten-Leur Samenvatting De provincie Noord-Brabant en de gemeente Etten-Leur zijn een onderzoek gestart naar de meest geschikte locatie voor een

Nadere informatie

Eindexamen havo economie 2012 - I

Eindexamen havo economie 2012 - I Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 3 bij (1) substitueerbaar voor bij (2) stijging

Nadere informatie

Bruto toegevoegde waarde en werkgelegenheid,

Bruto toegevoegde waarde en werkgelegenheid, Indicator 2 november 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Uit voorlopige cijfers blijkt

Nadere informatie

Beleggingen institutionele beleggers stijgen naar 1,7 biljoen euro halverwege 2012

Beleggingen institutionele beleggers stijgen naar 1,7 biljoen euro halverwege 2012 11 Beleggingen institutionele beleggers stijgen naar 1,7 biljoen euro halverwege 212 J.L. Gebraad Publicatiedatum CBS-website: 16-11-211 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * =

Nadere informatie

Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar

Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar Het CPB heeft haar vooruitzichten voor de Nederlandse economie sterk neerwaarts aangepast. Het bbp daalt volgens het CPB dit jaar met 3,5 procent en

Nadere informatie

Nogmaals: De besteding van de NOA gelden

Nogmaals: De besteding van de NOA gelden Nogmaals: De besteding van de NOA gelden Samenvatting De Inspectie van het Onderwijs claimt dat de NOA gelden die in 2013 ter beschikking kwamen, uiteindelijk in 2015 en 2016 hebben geleid tot 6.000 extra

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio West- en Midden-Brabant

De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio West- en Midden-Brabant De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio West- en datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Effecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland

Effecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland Effecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland Indicatie van het potentieel van Mobility Mixx wanneer toegepast op het gehele Nederlandse bedrijfsleven Notitie Delft, november 2010 Opgesteld door: A.

Nadere informatie

Lerarenbeurs en het aantal masteropgeleide leraren in het po 14 september 2016 Joost Schaacke

Lerarenbeurs en het aantal masteropgeleide leraren in het po 14 september 2016 Joost Schaacke Lerarenbeurs en het aantal masteropgeleide leraren in het po 14 september 2016 Joost Schaacke Inleiding Aanleiding van deze notitie is de vraag waarom het masterpercentage niet harder stijgt ondanks dat

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-II

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-II Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 0,15 0,12 100% = 25%

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Zuid- en Oost-Gelderland

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Zuid- en Oost-Gelderland De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Zuid- en Oost-Gelderland datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten

Nadere informatie

Persbericht. Economie verder gekrompen. Centraal Bureau voor de Statistiek. Uitvoer blijft groeien. Minder investeringen

Persbericht. Economie verder gekrompen. Centraal Bureau voor de Statistiek. Uitvoer blijft groeien. Minder investeringen Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB13-011 14 februari 2013 9.30 uur Economie verder gekrompen Economie krimpt in vierde kwartaal 0,2 procent t.o.v. kwartaal eerder Ten opzichte van een jaar

Nadere informatie

Minder startende ondernemers

Minder startende ondernemers Starters ING Economisch Bureau Minder startende ondernemers in 2012 Aantal starters loopt in alle provincies terug Dit jaar zijn er tot en met september circa 95.000 mensen een onderneming gestart, ruim

Nadere informatie

Financiële consequenties akkoorden: duidelijkheid voor bekostiging 2014/2015

Financiële consequenties akkoorden: duidelijkheid voor bekostiging 2014/2015 Financiële consequenties akkoorden: duidelijkheid voor bekostiging 2014/2015 Nu OCW een aangepaste regeling bekostiging personeel 2014-2015 heeft gepubliceerd, kan bepaald worden wat de financiële consequenties

Nadere informatie

Beantwoording vragen Tweede Kamer over rapport Geldstromen in het hoger beroepsonderwijs in 2010

Beantwoording vragen Tweede Kamer over rapport Geldstromen in het hoger beroepsonderwijs in 2010 Algemene Rekenkamer PERSOONLIJK De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Algemene Rekenkamer Lange Voorhout 8 2500 EA Den Haag T 070 3424344 070 3424130 E w voorlichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

Examen HAVO en VHBO. Economie 1,2 oude en nieuwe stijl

Examen HAVO en VHBO. Economie 1,2 oude en nieuwe stijl Economie 1,2 oude en nieuwe stijl Examen HAVO en VHBO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Vooropleiding Hoger Beroeps Onderwijs HAVO Tijdvak 2 VHBO Tijdvak 3 Woensdag 21 juni 13.30 16.30 uur 20 00 Dit

Nadere informatie

Wat motiveert u in uw werk?

Wat motiveert u in uw werk? Wat motiveert u in uw werk? Begin dit jaar heeft u kunnen deelnemen aan een online onderzoek naar de motivatie en werktevredenheid van actuarieel geschoolden. In dit artikel worden de resultaten aan u

Nadere informatie

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Gemeente \jromngen OndenA/erp Rapport werkgelegenheidseffecten Ring Zuid Steller Jeroen Engels De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Telefoon (050) 367 83 31 Bi lage(n) I Ons kenmerk

Nadere informatie

Studenten aan lerarenopleidingen

Studenten aan lerarenopleidingen Studenten aan lerarenopleidingen Factsheet januari 219 In de afgelopen vijf jaar is het aantal Amsterdamse studenten dat een lerarenopleiding volgt met ruim 9% afgenomen. Deze daling is het sterkst voor

Nadere informatie

Aanvullende informatie Obligatielening Nuon Samen in Zon Eemshaven Nuon Samen in Zon B.V.

Aanvullende informatie Obligatielening Nuon Samen in Zon Eemshaven Nuon Samen in Zon B.V. Aanvullende informatie Obligatielening Nuon Samen in Zon Eemshaven Nuon Samen in Zon B.V. 13 februari 2019 Foto: Zonnepark Eemshaven INHOUDSOPGAVE 1 WIJZIGING ZONNEPARK EEMSHAVEN 3 2 ZONNEPARK EEMSHAVEN

Nadere informatie

's-hertogenbosch. in de rij. 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan inwoners O&S september 2012

's-hertogenbosch. in de rij. 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan inwoners O&S september 2012 's-hertogenbosch in de rij 2 0 1 2 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan 100.000 inwoners O&S september 2012 Voorwoord In deze publicatie wordt 's-hertogenbosch

Nadere informatie

De schuldratio van de gemeente Drimmelen is laag.

De schuldratio van de gemeente Drimmelen is laag. Startpunt van de houdbaarheidstest is de beginbalans van het lopende boekjaar. Hiervan worden alle bezittingen op de linkerzijde van de balans en de schulden op de rechterzijde van de balans in ogenschouw

Nadere informatie

Met dank aan Jolanda Jansen (Ahoy), Jan van Vliet (Ahoy) en Gerda IJff (Rotterdam Topsport)

Met dank aan Jolanda Jansen (Ahoy), Jan van Vliet (Ahoy) en Gerda IJff (Rotterdam Topsport) ECONOMISCHE IMPACT ABN AMRO WORLD TENNIS TOURNAMENT ROTTERDAM 2013 19 augustus 2013 Rapportage op basis van een rapport van de volgende studenten van de Hogeschool Rotterdam: Djordy Heikoop, Marc Kruiper,

Nadere informatie

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Limburg

De arbeidsmarkt voor leraren po Regio Limburg De arbeidsmarkt voor leraren po 2015-2020 Regio Limburg datum 16 maart 2015 auteurs dr. Hendri Adriaens dr.ir. Peter Fontein drs. Marcia den Uijl CentERdata, Tilburg, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie 0,7 procent gekrompen

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie 0,7 procent gekrompen Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-009 15 februari 2012 9.30 uur Economie 0,7 procent gekrompen In vierde kwartaal 0,7 procent krimp t.o.v. een jaar eerder Consumptie 1,8 procent lager

Nadere informatie

Sport en Economie. Arnhem, november 2012

Sport en Economie. Arnhem, november 2012 Sport en Economie Arnhem, november 2012 Inhoud Sport en economie als begrip Consumentenuitgaven aan sport Overheidsuitgaven aan sport Sport gerelateerde productie en toegevoegde waarde Werkgelegenheid

Nadere informatie

UBO-REGISTER: RUIM EIGENAREN VAN FAMILIEBEDRIJVEN DREIGEN HUN PRIVACY TE VERLIEZEN

UBO-REGISTER: RUIM EIGENAREN VAN FAMILIEBEDRIJVEN DREIGEN HUN PRIVACY TE VERLIEZEN UBO-REGISTER: RUIM 270.000 EIGENAREN VAN FAMILIEBEDRIJVEN DREIGEN HUN PRIVACY TE VERLIEZEN Door: prof. dr. Roberto Flören en dr. Marta Berent-Braun (Nyenrode Business Universiteit) en mr. Laura Bles-Temme

Nadere informatie

Het creëren van een innovatieklimaat

Het creëren van een innovatieklimaat Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke

Nadere informatie

NATIONALE REKENINGEN Derde kwartaal. Kwartaalaggregaten. Instituut voor de Nationale Rekeningen

NATIONALE REKENINGEN Derde kwartaal. Kwartaalaggregaten. Instituut voor de Nationale Rekeningen NATIONALE REKENINGEN 1999 - Derde kwartaal Kwartaalaggregaten Instituut voor de Nationale Rekeningen Dienst Financiële en Economische Statistieken Nationale Bank van België, Brussel Inhoud van de publicatie

Nadere informatie

Economische meerwaarde organisatieadviseurs

Economische meerwaarde organisatieadviseurs Markeringslijn afbeelding Raad van Organisatieadviesbureaus (ROA) Economische meerwaarde organisatieadviseurs Rapportagedatum: 17 november 2017 Publicatiedatum: 23 oktober 2018 ECONOMISCH ONDERZOEK EN

Nadere informatie

's-hertogenbosch. in de rij. 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan inwoners O&S augustus 2013

's-hertogenbosch. in de rij. 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan inwoners O&S augustus 2013 's-hertogenbosch in de rij 2 0 1 3 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan 100.000 inwoners O&S augustus 2013 Voorwoord In deze publicatie wordt 's-hertogenbosch

Nadere informatie