Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Transcriptie

1 Cover Page The handle holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Jha, Murari Kumar Title: The political economy of the Ganga River : highway of state formation in Mughal India, c Issue Date:

2 Samenvatting van De politieke economie van de Ganges: Snelweg naar staatsvorming in Mogol-India, c door Murari Kumar Jha Deze studie onderzoekt de politieke en economische ontwikkelingen in het oostelijke deel van het Mogolrijk in India door te focussen op één van de beroemdste rivieren ter wereld: de Ganges. In de geschiedschrijving van Zuid-Azië in de vroegmoderne tijd hebben historici zelden voor een historisch-geografische benadering gekozen. Als gevolg hiervan is de Ganges als historische factor nauwelijks onderzocht. Deze studie presenteert de Ganges als aparte geografische eenheid die nederzettingen voedde en politieke economieën vormgaf. De Ganges verbindt twee door historici nader te onderscheiden klimaatgebieden. Een relatief droge zone aan de westelijke en zuidelijke oevers, en een relatief natte zone aan de oostelijke en noordelijke oevers. Het gletsjerwater uit de Himalaya en de moessonregens bepalen de voedselproductie in het hele gebied, maar zorgen vooral in het noordoosten voor een hoog natuurlijk surplus. De landbouw was in de drogere gebieden weliswaar minder stabiel, de daar aanwezige natuurlijke weidegronden waren hier juist weer gunstiger voor grootschalig transport en veehouderij. Vanwege de strategische positie tussen deze twee verschillende maar complementaire zones, functioneerde de Ganges al heel vroeg in de geschiedenis als een snelweg van en naar staatsvorming. Om de ontwikkeling van deze spilfunctie in de longue durée te laten zien, zal het eerste deel van deze studie ingaan op de geschiedenis van twee millennia sedentarisatie en staatsvorming in de Gangesvallei. Daarna zal de studie steeds meer detail aanbrengen en steeds meer in tijd en ruimte inzoomen op het proces van staatsvorming langs de oostelijke oevers van de Ganges ten tijde van het Mogolrijk. Er worden in deze studie vier fases van staatsvorming in de Gangesvalei onderscheiden. De eerste fase begon met de verovering en vestiging van Indo-Arischetalen- sprekende groepen langs de Ganges in het eerste millennium vóór Christus en het daarop volgende proces van urbanisatie. Vanuit Magadha, gelegen in het huidige Bihar, Samenvatting 277

3 ontstonden de grote Maurya- en Guptarijken, die de agrarische bronnen van de Gangesvlakte en de strategische waarde van de goed gedraineerde zuidelijke Chhota Nagpur vlakte succesvol wisten te exploiteren. De tweede periode begon met de economische aansluiting van de Gangesvlakte met de expanderende Islamitische wereld in het noordwesten na de oprichting van het Delhi Sultanaat in de dertiende eeuw. De derde fase van staatsvorming begon toen de Mogolkeizers in de zestiende en zeventiende eeuw hun grip op de Ganges verstevigden. De Mogols controleerden de gebieden langs de rivier vanuit hun garnizoenssteden Patna, Munger, Bhagalpur en Rajmahal. De consolidatie van het Mogolrijk in het oostelijke gedeelte van India ging vergezeld van de commerciële integratie van de Gangesvlakte in de maritieme wereldeconomie. Maar doordat de economie in Bihar zich steeds meer op de overzeese handel ging richten, vinden we vanaf de achttiende eeuw een aantal uit Bihar afkomstige landheren (zamindars) die directe handelscontracten met de (Nederlandse) Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) begonnen af te sluiten. De meerderheid van deze relatief autonome zamindars verbleven in de moeilijk doordringbare heuvels net ten zuiden van de rivier. Vanuit deze strategische leefgebieden waren deze zamindars steeds beter in staat om de handel en de gebieden langs de Ganges te exploiteren en konden ze ook steeds grotere milities op de been brengen. Het drogere grensgebied ten zuiden van de Ganges werd daarmee opnieuw een broeinest van opstand én staatsvorming. De Ganges werd nu plotseling een katalysator, niet van imperiale controle, maar van regionale centralisatie. Vanaf het moment dat invloedrijke lokale groepen (zamindars, kooplieden en ambtenaren) langs de oostelijke kant van de Ganges gingen samenwerken met maritieme machten, werd het voor de Mogols moeilijker om vanuit de westelijk gelegen residenties Delhi en Agra de oostelijke steden te controleren. Met andere woorden: het was de samenwerking van de regionale en maritieme machten die uiteindelijk tot de zegetocht van de Britse East India Company leidde. Dit was het begin van een vierde fase van staatsvorming gebaseerd op de snelle ontwikkeling van een nieuwe metropool in de Gangesdelta: Calcutta. Verder heb ik de ondergang van het Mogolrijk proberen te verklaren door aandacht te schenken aan veranderingen in de mondiale economie. Door hun participatie aan de rivier- economie sinds het midden van de zeventiende eeuw, bewerkstelligden de Europese handelscompagnieën dat Bihar uit de invloed van het Mogolrijk werd losgeweekt. In de achttiende eeuw, toen regionale economieën een sterke kustoriëntatie hadden ontwikkeld en in overzeese handel participeerden, werden veel lokale groepen afhankelijk van de export van goederen en de aanvoer van geld en edelmetalen. De groeiende welvaart van de regio had een destabiliserend effect op de cohesie van het Mogolrijk. De gedeelde economische interesses van de regionale elites en de Europese handelscompagnieën veroorzaakten een politieke omwenteling en het ontstaan van een nieuw, op de zee georiënteerd rijk. De zeven hoofdstukken van dit proefschrift kunnen in drie thematische delen ingedeeld worden. In de eerste twee hoofdstukken plaats ik de Ganges en zijn delta Samenvatting 278

4 vanuit longue durée perspectief in het bredere culturele en geografische kader van het Indiase subcontinent. Terwijl het eerste hoofdstuk de centrale rol van de Ganges in de Indiase cultuur en samenleving vanaf het eerste millennium voor Christus bespreekt, komen in het tweede hoofdstuk vroege migratie en nederzettingsvormen langs de Ganges aan de orde. Hierbij schenk ik in het bijzonder aandacht aan een aantal voor de regio kenmerkende milieufactoren. Het tweede gedeelte bestudeert de Ganges als een rivier die de politieke economie van Noord-India in de vroegmoderne tijd verbond en beïnvloedde. De Ganges verbond de regio met een maritieme economie en bevorderde transport, handel en politieke controle. De hoofdstukken 3 tot en met 6 behandelen de politiek economische ontwikkelingen langs de Ganges in Oost-India, de integratie van de regionale handelseconomie in een maritieme globale economie, de aanvoer van edelmetalen en de productie en verkoop van handelswaar zoals salpeter, opium, en textiel. Het aanbod van deze goederen trok maritieme handelaren via de Ganges naar Bihar. De stijgende vraag van overzeese markten stimuleerde de productie van de landbouw en de nijverheid langs de Ganges. De gestegen aanvoer van geld en edelmetalen leidde derhalve niet tot inflatie, maar faciliteerde de marktwerking. Profiterend van deze ontwikkelingen konden de zamindars in Bihar hun controle over de Ganges versterken. Tegelijkertijd verstoorden zij echter de stroom van belastingen en handelswaar richting de rijksschatkist en versnelden daarmee de ondergang van het Mogolrijk in de achttiende eeuw. Hoofdstuk 7 tegelijk het derde en laatste thematische gedeelte focust op de ondergang van het Mogolrijk, de regionale centralisatie onder leiding van de zamindars en daarmee de politieke machtsverschuiving richting de Britse East India Company. Samenvatting 279

5 Samenvatting 280