224 Across the North Sea

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "224 Across the North Sea"

Transcriptie

1 Summary in Dutch Het dagelijkse leven in het Noordzeegebied in de vroegmoderne tijd werd grotendeels bepaald door internationale krachten. Internationale handel, effecten van oorlogen en nieuwe ideeën over religie bereikten alle lagen van de samenleving en vrijwel iedereen voelde de gevolgen van deze ontwikkelingen. Mensen in Noordwest-Europa kwamen echter niet alleen op indirecte wijze in aanraking met de wijde wereld. In veel gevallen zagen de mensen zélf de wereld buiten het dorp, de stad of het land waarin zij waren opgegroeid. Internationalisering was daarom niet alleen een fenomeen dat de vroegmoderne mens overkwam, in veel gevallen internationaliseerde men zichzelf actief: door migratie. In het Noordzeegebied vertrokken mensen vanaf het einde van de zestiende eeuw steeds vaker van de vertrouwde geboortegrond op zoek naar een beter leven. Hoewel migratie geen nieuw fenomeen was voor deze regio, zou de opkomst van een nieuwe groeiende economie aan het einde van de zestiende eeuw het migratiegedrag van de bevolking van de omliggende landen veranderen op een tot dan toe ongeëvenaarde wijze. In het centrum van de aandacht van de meeste migranten stond de Republiek der Verenigde Nederlanden. Vanaf de laatste decennia van de zestiende eeuw tot aan de invasie van de Fransen aan het einde van de achttiende eeuw zou de Republiek een grote impact hebben op het dagelijkse leven van mensen die in de buurt van de Noordzee leefden. Niet alleen omdat Holland, de kernprovincie van de Republiek, een regionaal en soms zelfs mondiaal centrum voor handel, cultuur en religie werd, maar ook omdat het gedurende de vroegmoderne tijd talrijke migranten aantrok. Deze mensen vonden werk in de aldaar opkomende industrieën, op de bouwplaatsen, aan boord van schepen of in de huishoudens van de vele boven- en middenklasse families. Migranten uit heel Europa kwamen naar de Republiek. Het grootste gedeelte van de migranten was echter afkomstig uit de haar omliggende landen. Dit boek gaat over deze arbeidsmigraties, over hoe de Republiek de geografische mobiliteit van mensen uit de landen rondom de Noordzee beïnvloedde. Het eerste hoofdstuk behandelt de omvang van de migratie. Welke omvang had de emigratie vanuit de landen rondom de Noordzee? Welke landen kenden de meeste migranten? Waar trokken ze naar toe? Een schatting van de omvang van de zogenaamde sedentaire migratie (migratie waarbij migranten zich vestigen) laat zien dat gelet op vijf onderscheidende bestemmingen (intra-regionale migratie, migratie naar de Amerika s, naar Ierland, naar Azië en Afrika en naar de rest van Europa), de intra-regionale migratie dat wil zeggen migratie tussen de landen die grenzen aan de Noordzee

2 Summary 223 het belangrijkst was. Tussen 1600 en 1800 was de omvang van deze migratie ongeveer mensen, terwijl op het hoogtepunt in 1650 zo n mensen geboren in een van de landen grenzend aan de Noordzee in een ander Noordzee-land woonden. Meer mensen migreerden dus naar deze landen dan naar Noord- en Zuid-Amerika waar op het hoogtepunt maximaal emigranten naartoe gingen of naar andere bestemmingen in Europa of de wereld. Alleen de migratie vanuit Engeland en Schotland in 1700 was groter in omvang dan de Noordzeemigraties. Wanneer we inzoomen op de intra-regionale migraties is het belang van de Republiek moeilijk te onderschatten. Alhoewel de Republiek en dan met name Holland niet het enige land was dat migranten aantrok, was het ontegenzeggelijk de belangrijkste bestemming. Kijken we naar de omvang en de structuur de richting van de migraties dan kan gezegd worden dat de Republiek in het centrum stond van een zogenaamd Noordzee-migratiesysteem. Een systeem dat gekarakteriseerd werd door de aantrekkingskracht van de Republiek. Engeland valt buiten dit systeem. Vanuit dit land migreerden er nauwelijks mensen naar de Republiek. Bij de bestudering van de herkomst van de migranten en de vraag welk land de meeste emigranten telt, is het van belang rekening te houden met de omvang van de bevolking. Wanneer de omvang van de emigratie gerelateerd wordt aan de bevolkingsgrootte, dan blijkt Schotland het migratieland bij uitstek te zijn, gevolgd door de westelijke Duitse staten, de Zuidelijke Nederlanden en Noorwegen. Inwoners uit Denemarken en Zweden emigreren dan relatief het minst. Wanneer we echter alleen de relatieve emigratie binnen de Noordzeeregio in ogenschouw nemen, dan blijken deze laatste landen niet meer onder aan de ladder te staan. Landen met belangrijke connecties buiten Europa, zoals Engeland en Nederland, staan dan onderaan de ranglijst. Bovenaan, dus het land dat per hoofd van de bevolking de meeste emigratie naar andere landen rond de Noordzee kende, staan dan de Habsburgse Nederlanden, gevolgd door Noorwegen en Schotland. Het tweede hoofdstuk gaat nader in op het Noordzee-migratiesysteem. De centrale vraag hier is hoe dit systeem tot stand kwam. Wat waren de oorzaken van de massamigraties naar de Republiek? Wanneer we kijken naar de vraagzijde van het systeem de Republiek dan is de groeiende economie de belangrijkste oorzaak voor haar aantrekkingskracht. Door de economische groei werd arbeid een steeds schaarser goed. Als gevolg hiervan stegen de lonen in de Republiek ten opzichte van de haar omliggende landen (met als uitzondering Engeland). Lonen in Holland lagen gemiddeld 20 tot 60 procent hoger dan in de overige Noordzeelanden. Zelfs als er rekening gehouden wordt met het hogere prijspeil in Holland, dan waren de loonverschillen nog steeds een belangrijke prikkel voor potentiële migranten uit de regio. Werkgelegenheid was eveneens een belangrijke motivatie voor migratie. Ook dit laatste bood de Republiek in overvloed. Vanwege de economische rug-

3 224 Across the North Sea wind gedurende de zeventiende eeuw ruwweg tot aan 1670 bestond er een grote vraag naar arbeid in diverse sectoren. Zo trokken grote bouwprojecten duizenden Duitse werklieden aan rond de helft van de dagarbeiders in Amsterdam bestond bijvoorbeeld uit Duitsers. Voor vrouwelijke migranten boden de vele bemiddelde huishoudens emplooi. Meisjes en vrouwen uit Noorwegen, Zweden en Denemarken vonden een baan als dienstbode in de Hollandse steden. Een sector waarin buitenlanders eveneens een zeer grote rol speelden was de maritieme arbeidsmarkt. De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), de marine en de koopvaardij kenden ook een grote buitenlandse participatie. In hoofdstuk 4 is aan deze sector meer aandacht besteed. De aanwezigheid van buitenlanders die zich in Nederland vestigden, loopt vrijwel synchroon met de economische ontwikkeling. Het percentage buitenlanders is het hoogst in 1650 en daalt daarna om rond 1850 een dieptepunt te bereiken. Naast werkgelegenheid ontstaan door economische groei, zijn er ook demografisch factoren aan te wijzen die leidden tot een vergrootte vraag naar arbeid. Vanwege de onhygiënische omstandigheden in de Hollandse steden bestond daar een hoog sterftecijfer. Als gevolg hiervan bestond er geen natuurlijke bevolkingsgroei. Alleen door migratie kon de bevolking op peil gehouden worden, en in de zeventiende eeuw ondanks de grote stedelijke sterfte groeide de bevolking van Holland, met dank aan de komst van immigranten. Aan de aanbodzijde van het Noordzeemigratie-systeem, de landen waar de migranten vandaan kwamen, bestond een diametrale economische en demografische situatie. Geringer economisch welvaren leidde in landen als Noorwegen, Schotland en de westelijke Duitse staten en gebieden tot lagere lonen. Ook wat betreft werkgelegenheid, hetzij in betaalde arbeid, hetzij in agrarische en hoofdzakelijk autarkische bedrijfjes, leidde de geringere economische ontwikkeling tot problemen: er waren in het algemeen te veel mensen voor het beschikbare werk. Dit laatste was mede het gevolg van de grote natuurlijke groei; hierdoor ontstond een bevolkingsoverschot. Emigratie was in veel gevallen de beste oplossing, de Republiek was de logische bestemming. Natuurlijk valt emigratie niet alleen economisch te determineren. Oorlogen, onderdrukking en vervolging lagen ook ten grondslag aan geografische mobiliteit. Een goed voorbeeld hiervan in de Noordzeeregio was de migratie vanuit de Zuidelijke Nederlanden. Omdat de Republiek relatief tolerant was, trok het veel vervolgden aan. Dat zij voor de Republiek kozen was dan ook niet alleen vanwege het economisch gewin voor sommige beroepsgroepen kon de verwachte verdienste daar zelfs lager liggen. In het derde hoofdstuk wordt nader ingegaan op de twee economische grootmachten in het Noordzeegebied tijdens de vroegmoderne tijd: Engeland en de Republiek. Hoe kunnen de twee landen worden vergeleken wat betreft de aantrekkingskracht voor migranten? En waarom kiezen migranten uit Noordwest-Europa massaal voor de Nederlanden en niet voor Engeland?

4 Summary 225 Zoals al in hoofdstuk 1 naar voren kwam, bestond er nauwelijks migratie tussen de twee landen en, belangrijker, kozen migranten uit het Noordzeegebied inderdaad massaal voor de Republiek boven Engeland. Dit laatste betekent echter niet dat aan de overzijde van het kanaal mensen niet migreerden. Een analyse van de migratie naar Londen, het economisch centrum van Engeland, laat zien dat er analoog aan het Noordzee-migratiesysteem met Amsterdam als centrum, een Engels migratiesysteem bestond met Londen als belangrijkste centrum. Hier trokken migranten vanuit Engeland, Schotland en Ierland naar toe. Een vergelijking van de twee systemen laat zien dat er veel overeenkomsten zijn. Het demografische raamwerk waardoor in Amsterdam (en de rest van Holland) een voortdurende vraag naar arbeid bestond was ook aanwezig in het centrum van het Engelse systeem. Ook wanneer we kijken naar de loonverschillen tussen het achterland en het centrum binnen beide systemen blijken die nagenoeg identiek. Zo zijn voor een groot gedeelte van de zeventiende eeuw de lonen in Edinburgh ongeveer 40 procent van de lonen in Londen. Dit is ongeveer hetzelfde verschil als tussen de lonen in Stockholm en Amsterdam, die ongeveer op dezelfde afstand van elkaar liggen als Edinburgh en de Engelse hoofdstad. Ook qua opbouw lijken de migratiesystemen veel op elkaar. Zo leert een vergelijking van de rekruteringsgebieden van de twee centra dat het achterland vrijwel even groot is. De voorkeur van migranten voor Holland boven Engeland blijkt vooral te liggen in economische factoren. Hoewel Engeland in de achttiende eeuw Hollands economische suprematie overnam, blijken de loonverschillen tussen de twee landen klein. Voor migranten uit bijvoorbeeld Zuid-Noorwegen (ongeveer even ver van Londen verwijderd als van Amsterdam) blijkt de bekendheid met Holland een doorslaggevende factor te zijn geweest. Voor Duitsers, die veelal te voet reizen, is de reis naar Londen simpelweg te duur; een iets hogere verdienste in Londen woog daar nauwelijks tegenop. In het vierde hoofdstuk is onderzocht hoe de Nederlandse arbeidsmarkt voor migranten zich ontwikkelde door de tijd. Door een schatting te maken van de omvang van de maritieme arbeidsmarkt, een van de belangrijkste arbeidsmarkten voor migranten, is onderzocht hoe de arbeidsmogelijkheden voor migranten veranderden tussen 1600 en Uit de reconstructie van de omvang van de maritieme arbeidsmarkt blijkt dat deze sector al zeer groot was aan het begin van de zeventiende eeuw, een hoogtepunt bereikte halverwege deze eeuw en pas echt in omvang afnam tijdens de Franse Tijd. De participatie van buitenlanders in deze belangrijke sector kent echter een andere ontwikkeling. Opmerkelijk genoeg loopt deze niet synchroon met het percentage buitenlanders. Niet halverwege de zeventiende eeuw toen het percentage buitenlanders in Nederland het hoogst was is het aandeel van buitenlandse zeelieden het grootst, maar pas aan het einde van de achttiende eeuw, toen de Nederlandse economie allang over haar hoogtepunt heen was.

5 226 Across the North Sea De gevolgtrekking hiervan is dat gedurende de achttiende eeuw weliswaar het aantal zich in Nederland vestigende (of sedentaire) migranten afnam, maar het aantal niet-sedentaire migranten (migranten die zich dus niet vestigden) sterk toenam. Tijdens de zeventiende en achttiende eeuw ontwikkelden deze twee lagen in de arbeidsmarkt voor migranten zich dus diametraal, als de een steeg daalde de ander. Dit betekent dat de stijging van het aantal sedentaire migranten in de eerste helft van de zeventiende eeuw gepaard ging met een daling van het aantal niet-sedentaire migranten, en de afname van het aantal zich in Nederland vestigende migranten na 1650 samenging met een toename van het aantal migranten op tijdelijke basis. Migranten kwamen dus nog steeds in groten getale aangetrokken door de groeiende mogelijkheden in een sector als de scheepvaart maar men vestigde zich alleen steeds minder. De reconstructie van de maritieme arbeidsmarkt leidde eveneens tot een herziening van het bestaande beeld van de ontwikkeling van de arbeidsmarkt van de Republiek. Voorheen werd altijd de nadruk gelegd op zogenaamde arbeidsmarktsegmentering het proces van afsluiten van de toplaag van de arbeidsmarkt voor bijvoorbeeld vreemdelingen. In de Republiek zou dit geleid hebben tot het weglopen van Nederlanders uit de slechtere sectoren en het afsluiten van de betere banen voor onder meer buitenlanders, met als gevolg dat daardoor de participatie van migranten in minder betaalde sectoren zou zijn toegenomen. Dit lijkt in eerste instantie wel het geval te zijn: meer en meer buitenlanders penetreerden de minder geliefde sectoren, zoals de maritieme sector. Toch blijkt dit niet zozeer het gevolg te zijn van een bewuste segmentatie. Nederlanders blijken de maritieme sector bijvoorbeeld nauwelijks te ontvluchten om naar de betere sectoren over te stappen. Wel maken buitenlanders in grote mate gebruik van de groeiende mogelijkheden in de mindere sectoren. Toen daar een groei in werkgelegenheid ontstond maakten zij daar gebruik van. Het grote verschil is echter dat zij dit steeds meer deden op tijdelijke basis. Na verrichte werkzaamheden keerden zij weer terug naar huis, hoewel dat in het geval van bijvoorbeeld de VOC wel enkele jaren kon duren. In het vijfde en laatste hoofdstuk word een vergelijking gemaakt tussen de migraties van de vroegmoderne tijd en de beter beschreven en grondiger onderzochte volksverhuizing van de negentiende eeuw. Hoe verhouden de migraties in het Noordzeegebied van de zeventiende en achttiende eeuw zich kwantitatief en kwalitatief tot de migraties naar de Nieuwe Wereld in het industriële tijdperk? De kwantitatieve vergelijking laat zien dat er tussen 1550 en 1950 in het Noordzeegebied twee golven van migratie hebben bestaan. De eerste piekte halverwege de zeventiende eeuw, de tweede aan het einde van de negentiende eeuw. Kijken we naar de gemiddelde omvang (gerelateerd aan de bevolkingsgrootte) van de twee pieken, dan zien we dat de tweede piek aanzienlijk hoger lag dan de eerste, ongeveer twee keer zo hoog.

6 Summary 227 Op het niveau van de individuele landen zijn er echter interessante patronen te ontdekken. Het meest opmerkelijke is dat gedurende de negen steekjaren Schotland en de Zuidelijke Nederlanden hun piek hadden in de vroegmoderne tijd. Noorwegen daarentegen kent een ander patroon; daar blijkt de vroegmoderne migratie gering te zijn geweest ten opzichte van de migraties in de negentiende eeuw per hoofd van de bevolking migreert men dan vele malen meer. Hoewel de vergelijking van relatieve migratie door de tijd op basis van de schattingen van zich vestigende migranten veel zegt, geeft het geen compleet beeld van de veranderende geografische mobiliteit door de eeuwen heen. Mensen migreren binnen een land, en zoals in hoofdstuk vier werd geconstateerd, migreren mensen ook zonder zich te vestigen. Was deze groep meegerekend, dan is het mogelijk dat het verschil tussen de twee golven in werkelijkheid kleiner was. Meer onderzoek moet hier echter duidelijkheid over verschaffen. De oorzaak van de twee golven blijken sterk overeen te komen. Behalve vervolging en oorlogen, blijken in beide gevallen gelijkwaardige demografische processen ten grondslag aan de opkomst van migratie te hebben gelegen. Ook processen als urbanisatie en proletarisering, die een cruciale rol speelden in de migratie vanuit het negentiende-eeuwse Noordwest-Europa naar bijvoorbeeld Noord-Amerika, lagen ten grondslag aan de migraties in de vroegmoderne tijd. Kettingmigratie en het bestaan van migrantennetwerken zijn eveneens fenomenen die in de opkomst van beide golven een rol speelden. De fasen van neergang van beide golven hebben ook overeenkomsten. In veel van de literatuur rond de negentiende-eeuwse migratiegolf wordt loonconvergentie (het kleiner worden van loonverschillen) door massamigratie een cruciale rol toebedeeld in de oorzaak voor de afname van het migratievolume. In de vroegmoderne Noordzeeregio is een dergelijk principe niet terug te vinden. Waar loonconvergentie tussen de Republiek en omliggende landen bestond, lijkt dit veelal het gevolg te zijn geweest van een endogene economische ontwikkeling. Toch kan beargumenteerd worden dat eenzelfde oorzaak ten grondslag lag aan de tweede golf, en dat het al dan niet bestaan van loonconvergentie niet de neergang van beide golven verklaart. De ontwikkeling van industriegebieden in Duitsland in de tweede helft van de negentiende eeuw is bijvoorbeeld een reden waarom minder mensen vanuit het continent migreerden, net zoals de afname van sedentaire migratie in de vroegmoderne tijd het gevolg was van de ontwikkeling van lokale arbeidsmarkten, bijvoorbeeld in Noorwegen. Ook in de neergang van beide golven zijn dus identieke oorzaken aan te wijzen.

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.

Nadere informatie

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het

Nadere informatie

Demografische ontwikkelingen in Curaçao in 2015

Demografische ontwikkelingen in Curaçao in 2015 Demografische ontwikkelingen in Curaçao in 2015 Menno ter Bals Inleiding Bij het bevolkingsregister van Curaçao 1 worden geboortes, sterftes, binnenlandse en buitenlandse verhuizingen (migraties) en huwelijken

Nadere informatie

(65%) Totaal Mannen Vrouwen. Totaal jaar jaar

(65%) Totaal Mannen Vrouwen. Totaal jaar jaar Ontwikkeling van de WW in de periode 21 24 Ton Ferber Tussen eind 21 en eind 24 is het aantal WW-uitkeringen bijna verdubbeld. Vooral het aantal uitkeringen aan mannen jonger dan 45 is sterk gestegen.

Nadere informatie

Emigrerende Nederlander heeft nooit heel erge haast

Emigrerende Nederlander heeft nooit heel erge haast Tekst 4 Emigrerende Nederlander heeft nooit heel erge haast 5 10 15 20 25 30 35 40 (1) Postbodes gezocht. Standplaats: Reykjavik. Vereist: een goede conditie. Kennis van de IJslandse taal niet nodig. Zomaar

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek

Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-073 13 december 2012 9.30 uur Potentiële beroepsbevolking blijft straks op peil dankzij 65-plussers Geen langdurige krimp potentiële beroepsbevolking

Nadere informatie

2. Groei allochtone bevolking fors minder

2. Groei allochtone bevolking fors minder 2. Groei allochtone bevolking fors minder In 23 is het aantal niet-westerse allochtonen met 46 duizend personen toegenomen, 19 duizend minder dan een jaar eerder. De verminderde groei vond vooral plaats

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038 Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-085 18 december 2008 9.30 uur Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038 Nog 1 miljoen inwoners erbij, inwonertal zal harder groeien dan eerder gedacht

Nadere informatie

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007 De groei voorbij Jaap van Duijn september 2007 1 Een welvaartsexplosie Na WO II is de welvaart meer gestegen dan in de 300 jaar daarvoor Oorzaken: inhaalslag, technologische verandering en bevolkingsgroei

Nadere informatie

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs

Nadere informatie

Wijnimport Nederland naar regio

Wijnimport Nederland naar regio DO RESEARCH Wijnimport Nederland naar regio Sterke opmars wijn uit Chili Jeroen den Ouden 1-10-2011 Inleiding en inhoudsopgave Pagina I De invoer van wijn in Nederland 1 II De invoer van wijn naar herkomst

Nadere informatie

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten

Nadere informatie

Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet Demografische ontwikkelingen: blijvende groei Amsterdamse bevolking

Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet Demografische ontwikkelingen: blijvende groei Amsterdamse bevolking Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet nummer 7 november 2005 Demografische ontwikkelingen: blijvende groei Amsterdamse bevolking Het inwonertal van Amsterdam is in 2004 met ruim 4.000 personen tot 742.951

Nadere informatie

Profit. Europa is een van s werelds meest welvarende regio s. en heeft een van de grootste interne markten. Deze

Profit. Europa is een van s werelds meest welvarende regio s. en heeft een van de grootste interne markten. Deze Profit Europa is een van s werelds meest welvarende regio s en heeft een van de grootste interne markten. Deze positie wordt echter bedreigd door de snelle opkomst van Azië, maar ook door het steeds groter

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2006 - II

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2006 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. MIGRATIE EN DE MULTICULTURELE SAMENLEVING kaarten 1 en 2 Spreiding allochtonen in Den Haag kaart 1 kaart 2 uit Indonesië totaal

Nadere informatie

Praktische opdracht Wiskunde C Bevolkingsgroei

Praktische opdracht Wiskunde C Bevolkingsgroei Praktische opdracht Wiskunde C Bevolkingsgroei Praktische-opdracht door een scholier 2048 woorden 22 april 2003 5,9 100 keer beoordeeld Vak Wiskunde C PRACTISCHE OPDRACHT WISKUNDE: BEVOLKING Inhoudsopgave:

Nadere informatie

Allochtonen, 2012 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl)

Allochtonen, 2012 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl) Indicator 13 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2012 woonden er in Nederland

Nadere informatie

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs 7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/

Nadere informatie

8. Werken in bestuur en zorg

8. Werken in bestuur en zorg 8. Werken in bestuur en zorg De uitzendbranche is van oudsher een belangrijke werkgever voor niet-westerse allochtonen van de eerste generatie. Bij de teruggang in de werkgelegenheid van de afgelopen jaren

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Tempo vergrijzing loopt op

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Tempo vergrijzing loopt op Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB10-083 17 december 2010 9.30 uur Tempo vergrijzing loopt op Komende 5 jaar half miljoen 65-plussers erbij Babyboomers leven jaren langer dan vooroorlogse

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Binnenlandse Migratie in de VS

Werkstuk Aardrijkskunde Binnenlandse Migratie in de VS Werkstuk Aardrijkskunde Binnenlandse Migratie in de VS Werkstuk door een scholier 2966 woorden 1 januari 2003 7,6 254 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het onderzoeksterrein Mijn onderzoeksterrein is

Nadere informatie

Kernprognose : tijdelijk minder geboorten

Kernprognose : tijdelijk minder geboorten Bevolkingstrends 214 Kernprognose 213 : tijdelijk minder geboorten Dit artikel verscheen eerder, op 16-12-213, als thema-artikel en webartikel op de website. Coen van Duin Lenny Stoeldraijer januari 214

Nadere informatie

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen

Nadere informatie

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen Artikelen Huishoudensprognose 28 2: uitkomsten Coen van Duin en Suzanne Loozen Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 28 tot 8,3 miljoen in 239. Daarna zal het aantal

Nadere informatie

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009 FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 29 Groei van werkloosheid onder zet door! In het 2 e kwartaal van 29 groeide de werkloosheid onder (niet-westers)

Nadere informatie

CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren

CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren Het aantal mensen met een baan is de afgelopen drie maanden met gemiddeld 6 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren hadden vaker werk. De beroepsbevolking

Nadere informatie

Regionale verscheidenheid in bevolkingsconcentraties Deel 2: Huishoudensgrootte

Regionale verscheidenheid in bevolkingsconcentraties Deel 2: Huishoudensgrootte Deel 2: Huishoudensgrootte Mathieu Vliegen en Niek van Leeuwen Er bestaan soms aanzienlijke regionale verschillen in de grootte van huishoudens binnen hetzelfde type bevolkingsconcentratie. Het grootst

Nadere informatie

fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012

fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe  Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012 Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari 2011 647.282 inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse

Nadere informatie

1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie

1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie Productiviteit, concurrentiekracht en economische ontwikkeling Concurrentiekracht wordt vaak beschouwd als een indicatie voor succes of mislukking van economisch beleid. Letterlijk verwijst het begrip

Nadere informatie

Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren,

Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, Fact sheet nummer 1 maart 2004 Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, 1994-2003 Waar in Amsterdam wonen allochtone jongeren en ouderen? Allochtonen wonen vaker dan autochtonen in gezinsverband

Nadere informatie

Wonen zonder partner. Arie de Graaf en Suzanne Loozen

Wonen zonder partner. Arie de Graaf en Suzanne Loozen Arie de Graaf en Suzanne Loozen In 25 telde Nederland 4,2 miljoen personen van 18 jaar of ouder die zonder partner woonden. Eén op de drie volwassenen woont dus niet samen met een partner. Tussen 1995

Nadere informatie

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2013. Gemeente Dordrecht

Woningmarktrapport - 4e kwartaal 2013. Gemeente Dordrecht Woningmarktrapport - 4e kwartaal 213 Gemeente Dordrecht Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 1 aantal verkocht 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement

Nadere informatie

5.2. Praktische-opdracht door een scholier 1531 woorden 18 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding

5.2. Praktische-opdracht door een scholier 1531 woorden 18 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding Praktische-opdracht door een scholier 1531 woorden 18 september 2003 5.2 49 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik wil wat vertellen over sommige bevolkingsgroepen die uit andere landen in ons lang

Nadere informatie

Statistisch Bulletin. Jaargang 70 2014 47

Statistisch Bulletin. Jaargang 70 2014 47 Statistisch Bulletin Jaargang 70 2014 47 20 november 2014 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Iets meer banen en vacatures in het derde kwartaal 3 Werkloze beroepsbevolking 4 2. Macro-economie 5 Koerswaarde

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud 7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-245 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie

Nog steeds liever samen

Nog steeds liever samen Nog steeds liever samen Steeds meer alleenstaanden 20 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder alleenstaand Momenteel zijn er 486 duizend eenoudergezinnen 16 Trouwen niet uit de gratie Ongeveer drie

Nadere informatie

CBS-berichten: Arbeidsmigratie naar en uit Nederland

CBS-berichten: Arbeidsmigratie naar en uit Nederland André Corpeleijn* Inleiding Arbeidsmigratie is de laatste tien jaar weer in de belangstelling gekomen. De uitbreiding van de Europese Unie en de komst van Oost-Europese werknemers naar Nederland hebben

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 1. Inleiding In 2012 hebben Etil en Research voor Beleid in opdracht van de Provincie Limburg de ontwikkeling van de Limburgse arbeidsmarkt onderzocht

Nadere informatie

Uit huis gaan van jongeren

Uit huis gaan van jongeren Arie de Graaf en Suzanne Loozen Jaarlijks verlaten bijna een kwart miljoen jongeren het ouderlijk huis. Een klein deel van hen is al vóór de achttiende verjaardag uit huis gegaan. De meeste jongeren gaan

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-248 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Zzp ers in de provincie Utrecht 2013. Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep

Zzp ers in de provincie Utrecht 2013. Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep Zzp ers in de provincie Utrecht 2013 Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep Ester Hilhorst Economic Board Utrecht Februari 2014 Inhoud Samenvatting Samenvatting Crisis kost meer banen in 2013 Banenverlies

Nadere informatie

Migratie en pendel Twente. Special bij de Twente Index 2015

Migratie en pendel Twente. Special bij de Twente Index 2015 Migratie en pendel Twente Special bij de Twente Index 2015 Inhoudsopgave Theorieën over wonen, verhuizen 3 Kenmerken Twente: Urbanisatiegraad en aantal inwoners 4 Bevolkingsgroei grensregio s, een vergelijking

Nadere informatie

CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal

CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Persbericht PB14 56 11 9 214 15.3 uur CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Meer werklozen aan de slag Geen verdere daling aantal banen, lichte groei aantal vacatures Aantal banen

Nadere informatie

Vergrijzing, verkleuring en individualisering. Voor wie verstandig handelt!

Vergrijzing, verkleuring en individualisering. Voor wie verstandig handelt! Vergrijzing, verkleuring en individualisering Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Conclusies Invloed Impact Bronnen Vergrijzing, verkleuring en individualisering De wereldbevolking neemt toe, waarbij

Nadere informatie

Geboorteplaats en etnische samenstelling van Surinamers in Nederland

Geboorteplaats en etnische samenstelling van Surinamers in Nederland Chan Choenni 1) en Carel Harmsen Anders dan het geval is voor de bevolking in Suriname zelf, is er geen gedetailleerde informatie beschikbaar over de etnische samenstelling van de Surinaamse bevolking

Nadere informatie

Administratieve correcties in de bevolkingsstatistieken

Administratieve correcties in de bevolkingsstatistieken Maarten Alders en Han Nicolaas Het saldo van administratieve afvoeringen en opnemingen is doorgaans negatief. Dit saldo wordt vaak geïnterpreteerd als vertrek naar het buitenland. Het aandeel in het totale

Nadere informatie

People. Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft. wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s

People. Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft. wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s People Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s in de wereld. De gemiddelde Europeaan wordt steeds ouder en krijgt steeds minder kinderen. Veel

Nadere informatie

Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016

Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Werken er nu meer of minder huisartsen dan 10 jaar geleden en werken zij nu meer of minder FTE? LF.J. van der Velden & R.S. Batenburg,

Nadere informatie

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming - Internationalisering Leidse regio www.leidenincijfers.nl BELEIDSONDERZOEK 071-516 5123 I info@leidenincijfers.nl

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-247 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2

Nadere informatie

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D. M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten

Nadere informatie

Bevolkingsprognose van Amersfoort 2013-2030 Gemeente Amersfoort Marc van Acht en Ben van de Burgwal maart 2013

Bevolkingsprognose van Amersfoort 2013-2030 Gemeente Amersfoort Marc van Acht en Ben van de Burgwal maart 2013 Bevolkingsprognose van Amersfoort 213-23 Gemeente Amersfoort Marc van Acht en Ben van de Burgwal maart 213 In april verwacht Amersfoort haar 15.ste inwoner te mogen begroeten. Ondanks de recessie in de

Nadere informatie

Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten

Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten Huishoudensprognose 26 2: belangrijkste uitkomsten Elma van Agtmaal-Wobma en Coen van Duin Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 26 tot 8,1 miljoen in 23. Daarna

Nadere informatie

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...

Nadere informatie

Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier. Grafiek 1 - Nederlandse aankopen buitenlandse effecten

Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier. Grafiek 1 - Nederlandse aankopen buitenlandse effecten Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier Nederlandse beleggers hebben in 21 per saldo voor bijna EUR 12 miljard buitenlandse effecten verkocht. Voor EUR 1 miljard betrof dit buitenlands

Nadere informatie

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

5.1. Impact van de wijzigingen van het nationaliteitswetboek

5.1. Impact van de wijzigingen van het nationaliteitswetboek 5. Verkrijgen en toekennen van de Belgische nationaliteit 1 5.1. Impact van de wijzigingen van het nationaliteitswetboek Sinds het ontstaan van het Koninkrijk stijgt het aantal vreemdelingen dat Belg wordt

Nadere informatie

Statistisch Bulletin. Jaargang 71 2015 17

Statistisch Bulletin. Jaargang 71 2015 17 Statistisch Bulletin Jaargang 71 2015 17 23 april 2015 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren 3 Werkloze beroepsbevolking 4 2. Inkomen en bestedingen 5 Vertrouwen

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud 4 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud In 2010 verscheen de eerste editie van de Economische Monitor Voorne-Putten, een gezamenlijk initiatief van de vijf gemeenten Bernisse, Brielle,

Nadere informatie

Artikelen. Allochtonenprognose : naar 5 miljoen allochtonen

Artikelen. Allochtonenprognose : naar 5 miljoen allochtonen Artikelen Allochtonenprognose 28 2: naar miljoen allochtonen Joop Garssen en Coen van Duin Volgens de nieuwe allochtonenprognose zal Nederland in 2 bijna, miljoen allochtonen tellen, 1,8 miljoen meer dan

Nadere informatie

Artikel 38 vragen Rvo

Artikel 38 vragen Rvo Partij van de Arbeid Kerkrade 6463 DB Kerkrade Aan het College van Burgemeester en Wethouders Postbus 600 6460 AP Kerkrade Datum: Betreft: Inzake: Artikel 38 vragen Rvo NIDI (Nederlands Interdisciplinair

Nadere informatie

Samenvatting WijkWijzer 2017

Samenvatting WijkWijzer 2017 Samenvatting WijkWijzer 2017 Bevolking & wonen Inwoners Op 1 januari 2017 telt Utrecht 343.134 inwoners. Met 47.801 inwoners is Vleuten-De Meern de grootste wijk van Utrecht, gevolgd door de wijk Noordwest.

Nadere informatie

Allochtonen, 2013 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl)

Allochtonen, 2013 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl) Allochtonen, 2013 Indicator 22 januari 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2013 woonden

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 20 december 2013

PERSBERICHT Brussel, 20 december 2013 PERSBERICHT Brussel, 20 december 2013 Werkgelegenheid stabiel, werkloosheid opnieuw in stijgende lijn Arbeidsmarktcijfers derde kwartaal 2013 Na het licht herstel van de arbeidsmarkt in het tweede kwartaal

Nadere informatie

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief 5.6 Het s hoger onderwijs in internationaal perspectief In de meeste landen van de is de vraag naar hoger onderwijs tussen 1995 en 2002 fors gegroeid. Ook in gaat een steeds groter deel van de bevolking

Nadere informatie

53% 47% 51% 54% 54% 53% 49% 0% 25% 50% 75% 100% zeer moeilijk moeilijk komt net rond gemakkelijk zeer gemakkelijk

53% 47% 51% 54% 54% 53% 49% 0% 25% 50% 75% 100% zeer moeilijk moeilijk komt net rond gemakkelijk zeer gemakkelijk 30 FINANCIËLE SITUATIE In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de financiële situatie van de Leidse burgers. In de enquête wordt onder andere gevraagd hoe moeilijk of gemakkelijk men rond kan komen met het

Nadere informatie

Auteur: Gemeente Dronten Datum: Februari 2018 Voor vragen: Feiten en cijfers 2017 Bevolking

Auteur: Gemeente Dronten Datum: Februari 2018 Voor vragen: Feiten en cijfers 2017 Bevolking Auteur: Gemeente Dronten Datum: Februari 2018 Voor vragen: h.van.eijken@dronten.nl Feiten en cijfers 2017 Bevolking Inleiding Wat is Dronten feiten en cijfers Dit document is een jaarlijks rapport met

Nadere informatie

Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten

Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten Spreekbeurt door een scholier 1713 woorden 9 december 2001 5,9 272 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdvraag: Wat is na 1980 het patroon

Nadere informatie

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2015 aanzienlijk gestegen. Het aantal werkzame personen is toegenomen met 1,4% (1.700). Het totaal komt hiermee op ruim 119.000 arbeidsplaatsen (voltijds)

Nadere informatie

Eindexamen vwo economie 2014-I

Eindexamen vwo economie 2014-I Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord. Samenvatting. I. Inleiding Ten Geleide Onderzoeksvragen & leeswijzer 10

Inhoudsopgave. Voorwoord. Samenvatting. I. Inleiding Ten Geleide Onderzoeksvragen & leeswijzer 10 Inhoudsopgave Voorwoord Inhoudsopgave Samenvatting I III V I. Inleiding 1 1.1 Ten Geleide 1 1.2 Onderzoeksvragen & leeswijzer 10 II. Nederland: migratie en sociale zekerheid 13 2.1 Ten Geleide 13 2.2 Immigratie

Nadere informatie

Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet Demografische ontwikkelingen in 2005: emigratie stopt groei Amsterdamse bevolking

Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet Demografische ontwikkelingen in 2005: emigratie stopt groei Amsterdamse bevolking Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet nummer 7 november 2006 Demografische ontwikkelingen in 2005: emigratie stopt groei Amsterdamse bevolking Na een aantal jaren van groei is door een toenemend vertrek

Nadere informatie

Samenvatting Twente Index 2016

Samenvatting Twente Index 2016 Samenvatting Twente Index 2016 Kijk voor regionale en lokale data op www.twenteindex.nl INLEIDING De Twente Index wordt door Kennispunt Twente samengesteld in opdracht van de Twente Board. De Board wil

Nadere informatie

Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen

Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen Mensen verhuizen om allerlei redenen. Om samen te wonen, voor werk of studie of vanwege de woning zelf. Deze verhuizingen spelen een

Nadere informatie

PEARL: uitkomsten van de regionale bevolkings- en allochtonenprognose 2005 2025 voor provincies

PEARL: uitkomsten van de regionale bevolkings- en allochtonenprognose 2005 2025 voor provincies PEARL: uitkomsten van de regionale bevolkings- en allochtonenprognose 225 voor provincies Andries de Jong 1) In 26 hebben het Ruimtelijk Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek voor het eerst

Nadere informatie

Arbeidsdeelname van paren

Arbeidsdeelname van paren Arbeidsdeelname van paren Johan van der Valk De combinatie van een voltijdbaan met een is het meest populair bij paren, met name bij paren boven de dertig. Ruim 4 procent van de paren combineerde in 24

Nadere informatie

Beroepsbevolking 2005

Beroepsbevolking 2005 Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel

Nadere informatie

80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER,

80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, Meting juni 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl 80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, AL ZIEN MINDER

Nadere informatie

Bevolkingsstatistieken 2016 Verslag dienst Burgerzaken

Bevolkingsstatistieken 2016 Verslag dienst Burgerzaken Bevolkingsstatistieken 2016 Verslag dienst Burgerzaken 21 februari 2017 De statistieken voor het jaar 2016 werden getrokken op 16 februari 2017 door Cipal Schaubroeck en op 23 januari 2017 door Binnenlandse

Nadere informatie

Opkomst en ondergang van de VOC

Opkomst en ondergang van de VOC Les 5 De eerste multinational ter wereld. gatentekst versie 1 Ontstaan In het voorjaar van 1594 staken Amsterdamse kooplieden de koppen bij elkaar. wilden proberen het Portugese monopolie op handel in

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) De economie van India is snel gegroeid sinds aan het begin van de jaren 90 verregaande hervormingen werden doorgevoerd in o.a. het handels- en industriebeleid. Groei van

Nadere informatie

6,1. Wat is migratie? On the move. Samenvatting door een scholier 1685 woorden 3 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 2.

6,1. Wat is migratie? On the move. Samenvatting door een scholier 1685 woorden 3 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 2. Samenvatting door een scholier 1685 woorden 3 juni 2009 6,1 33 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand 2.1 Migratie Wat is migratie? migratie = van woonplaats veranderen Als je let op de

Nadere informatie

Personen met een uitkering naar huishoudsituatie

Personen met een uitkering naar huishoudsituatie Personen met een uitkering naar huishoudsituatie Ton Ferber Ruim 1 miljoen personen van 15 tot 65 jaar ontvingen eind 29 een werkloosheids-, bijstands- of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Gehuwden zonder

Nadere informatie

Factsheet Demografische ontwikkelingen

Factsheet Demografische ontwikkelingen Factsheet Demografische ontwikkelingen 1. Inleiding In deze factsheet van ACB Kenniscentrum aandacht voor de demografische ontwikkelingen in Nederland en in het bijzonder in de provincie Noord-Holland.

Nadere informatie

Statistisch Bulletin. Jaargang

Statistisch Bulletin. Jaargang Statistisch Bulletin Jaargang 72 2016 43 27 oktober 2016 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Werkloosheid daalt verder 3 Werkloze beroepsbevolking (38) 4 2. Bevolking 5 I. Bevolking, stand en dynamiek

Nadere informatie

Fact sheet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven. Eigen woningbezit 1e en 2e generatie allochtonen. Aandeel stijgt, maar afstand blijft

Fact sheet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven. Eigen woningbezit 1e en 2e generatie allochtonen. Aandeel stijgt, maar afstand blijft Dienst Wonen, Zorg en Samenleven Fact sheet nummer 1 januari 211 Eigen woningbezit 1e en Aandeel stijgt, maar afstand blijft Het eigen woningbezit in Amsterdam is de laatste jaren sterk toegenomen. De

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-246 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Lansingerland 2015

Bevolkingsprognose Lansingerland 2015 Bevolkingsprognose Lansingerland 2015 Auteur: Bart Waasdorp Afdeling: Team Planontwikkeling & RO Juridisch Versienummer: 1.0 Datum: 12 januari 2015 Corsanummer: T15.00406 Inleiding Lansingerland heeft

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2008 tot en met 2012

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2008 tot en met 2012 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 28 tot en met 212 Maart 213 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Analyse van de instroom van allochtone studenten op de pabo 1

Analyse van de instroom van allochtone studenten op de pabo 1 Analyse van de instroom van allochtone studenten op de pabo 1 Inleiding Hoeveel en welke studenten (autochtoon/allochtoon) schrijven zich in voor de pabo (lerarenopleiding basisonderwijs) en blijven na

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I In deze economische monitor vindt u cijfers over de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt van de gemeente Ede. Van de arbeidsmarkt zijn gegevens opgenomen van de tweede helft

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Bevolkingsprognose

Bevolkingsprognose Onderzoek, Informatie & Statistiek Bevolkingsprognose 218-24 Bevolkingsprognose 218-24 OIS publiceert elk jaar in februari de nieuwe bevolkingsprognose van Amsterdam. In de prognose wordt de meest waarschijnlijke

Nadere informatie