De Europese suikerhervorming van 2006 En de lobbytheorie van Heike Klüver

Transcriptie

1 De Europese suikerhervorming van 2006 En de lobbytheorie van Heike Klüver Masterscriptie Esther Hilke Hessels - s Halteweg RH Heiligerlee Begeleider: dr. A.G. Harryvan 1

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Lijst van afkortingen 4 Inleiding 5 De theorie van Heike Klüver 8 Grootte van de lobbycoalitie 11 Mate van complexiteit 15 Mate van opmerkelijkheid 18 Mate van conflict 23 Manier waarop is gelobbyd 30 Effect van de lobby 39 Conclusie 47 Lijst van gebruikte literatuur en bronnen 50 Lijst van vraaggesprekken 57 2

3 Voorwoord Al voordat ik begon mijn masterscriptie begon, was het duidelijk voor me dat mijn onderzoek te maken zou moeten hebben met het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Ik wilde dit omdat dit een groot onderdeel uitmaakt van de Europese Unie en omdat ik mijn toekomst zie in ons familiebedrijf waar onderdelen worden gemaakt voor landbouwmachines. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is echter een groot en complex beleid en was als geheel te groot voor mijn onderzoek. In samenspraak met mijn scriptiebegeleider, dr. Harryvan heb ik daarom besloten voor één landbouwproduct te kiezen, namelijk suiker. Ook dit is een complex dossier gebleken en bovendien vrij technisch. Aangezien ik de lobby ook altijd erg interessant heb gevonden, besloot ik hier mijn onderzoek op te richten. Het onderzoek naar de lobby die heeft plaatsgevonden bij de suikerhervorming bleek lastig, ook was lastig te achterhalen op welke manier er precies is gelobbyd en welk effect dit had. Daarom heb ik vraaggesprekken gehouden met mensen die nauw betrokken waren bij de hervorming, zowel van de lobbykant als van de beleidsmatige kant. De mensen met wie ik een gesprek heb gehad wil ik erg bedanken, omdat hun openheid onmisbaar was bij mijn onderzoek. Jos van Campen, Martin van Driel, Aike Maarsingh, Ate Oostra, Toine van Poppel en Albert Vermuë, heel veel dank. Ook wil ik een aantal mensen bedanken die mij geholpen hebben bij het leggen van de goede contacten: Gerrit Meester, René van Slooten, Frits Thissen en Roald Lapperre. Als laatste wil ik mijn scriptiebegeleider dr. Harryvan bedanken, omdat hij mij gedurende de periode dat ik schreef wist te motiveren en me van goed advies heeft voorzien. 3

4 Lijst van afkortingen ACS-landen Landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan BEUC Bureau Européen des Unions de Consommateurs CDA Christen Democratisch Appèl CEFS European Committee of Sugar Manufacturers CIBE International Confederation of European Beet Growers CIUS the Committee of Industrial Users of Sugar CLM Stichting Centrum voor Landbouw en Milieu CNV Christelijk Nationaal Vakverbond CSM Centrale Suiker Maatschappij EBA Everything But Arms EU Europese Unie FNV Federatie Nederlandse Vakbeweging GLB Gemeenschappelijk Landbouwbeleid GMO Gemeenschappelijke marktordening LTO Land- en tuinbouworganisatie NAJK Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt NAV Nederlandse Akkerbouw Vakbond NBF Nederlandse Bietenfederatie VEG Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap VVD Volkspartij voor Vrijheid en Democratie VWEU Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie WTO World Trade Organisation 4

5 Inleiding Lange tijd had suiker een speciale status binnen het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. In 1968 was er een gemeenschappelijke marktordening (GMO) voor suiker gecreëerd, om suikerproducenten van een goed inkomen te voorzien, om zelfvoorzienend te worden in suiker en om te zorgen dat overal binnen de Europese Gemeenschap suikerproductie bestond 1. Onder deze marktordening betaalden consumenten hoge suikerprijzen en waren er importheffingen om suiker uit derde landen van de Europese markt te weren. Bietenboeren en suikerproducten kregen een hoge steunprijs en er waren productiequota om de suikerproductie beperkt te houden. Er was een A-quotum voor de Europese markt, een B-quotum voor reserve en een C-quotum voor het productieoverschot, dat tegen lage prijzen werd geëxporteerd naar de wereldmarkt tegen dumpprijzen. De marktordening was extra bijzonder omdat deze niet op de Europese begroting drukte, maar werd bekostigd door middel van de hoge prijs die consumenten moesten betalen. Sinds het ontstaan van de GMO voor suiker in 1968 was deze nauwelijks veranderd. De suikerregeling begon echter wel steeds meer onder druk te staan, zowel intern als extern 2. Binnen de EU kwam de druk voor verandering met name van industriële suikerverwerkers, die zich steeds meer verzetten tegen de hoge EU-suikerprijs. Daarnaast waren andere sectoren binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid grondig hervormd en was er een groot verschil ontstaan in de prijzen die suikerboeren ontvingen vergeleken met prijzen voor andere landbouwproducten. Bovendien hadden de GLB-hervormingen in 2000 en 2003 ertoe geleid dat garantieprijzen voor producten waren afgebouwd en boeren directe inkomenssteun kregen. De suikermarkt was buiten deze hervormingen gebleven, met name omdat deze marktordening zichzelf bekostigde. Externe druk op de GMO voor suiker was er ook, ten eerste door de klacht die Brazilië, Thailand en Australië hadden ingediend bij de WTO over het dumpen van Europese suikeroverschotten op de wereldmarkt. De WTO oordeelde uiteindelijk dat de EU haar gesubsidieerde export volgens WTO-regels moest laten verlopen en dat het dumpen van suikeroverschotten op de wereldmarkt illegaal was. Verder zorgde het Europese Everything But Arms (EBA) initiatief voor druk op de GMO, omdat de minst ontwikkelde landen hiermee vanaf 2009 onbeperkt suiker mochten gaan exporteren naar de Europese markt, tegen vastgestelde minimumprijzen. De extra suiker die op deze manier op de Europese markt terecht zou komen zou kunnen leiden tot ontwrichting van de Europese suikersector. Als laatste kwam er druk door de onderhandelingen in de Doha-ronde van de WTO, die erop gericht was exportsubsidies in te perken. In september 2003 kwam de Europese Commissie met een mededeling waarin drie opties werden genoemd voor de toekomst van de Europese suikermarkt; alles hetzelfde laten, gedeeltelijke liberalisering of volledige liberalisering. Er was binnen de EU overeenstemming 1 OECD Sugar Policy Reform in the European Union and in World Sugar Markets. OECD publications, p OECD 2007, p

6 over de noodzaak voor hervorming, maar niet over de mate hiervan. De suikersector was op de hervorming tegen, ontwikkelingsorganisaties en de suikerverwerkende industrie wilden het liefst een volledige liberalisering. Ook op het niveau van de lidstaten was het moeilijk tot een besluit te komen, deze kwam er uiteindelijk in november 2005 na vele onderhandelingen en discussies. In de tussenliggende twee jaren is er veel gelobbyd door alle belanghebbenden van de suikermarkt. In dit onderzoek zal worden gefocust op de lobby door de suikersector, met name in Nederland, en het effect dat deze heeft gehad op de besluitvorming. Heike Klüver schreef in haar artikel the contextual nature of lobbying over de factoren die het succes van lobbyen bepalen. Volgens haar ging het hierbij om de grootte van de lobby coalitie, hoe opmerkelijk het onderwerp was, de complexiteit en de mate van conflict. Bij grootte van de lobby ging het er om dat de lobbycoalitie groter was dan die van haar tegenstanders. Hoe opmerkelijker een onderwerp, hoe meer het in het nieuws kwam en hoe meer aandacht erop werd gevestigd. Volgens Klüver was deze factor vooral belangrijk voor de grotere lobbycoalitie. Hoe complexer een bepaald onderwerp, hoe meer besluitvormers informatie willen inwinnen, die wordt veelal verstrekt door lobbyorganisaties. De mate van conflict heeft betrekking op conflict tussen verschillende lobbycoalities. Als er meer verschillende standpunten zijn, is de kans op succes kleiner. Als de meerderheid van de lobbygroepen echter dezelfde mening heeft is de kans op succes zeer groot. Binnen de lobby tegen de suikerhervorming zullen deze vier factoren zullen worden getoetst, om te kijken in hoeverre deze het succes van de lobby hebben bepaald. De hervorming van de suikersector is interessant omdat suiker als laatste landbouwproduct is hervormd. De bestaande literatuur richt zich vooral op de factoren die hebben geleid tot de hervorming en de effecten ervan op boeren en ontwikkelingslanden. De lobby is hierbij echter onderbelicht gebleven, terwijl er zeer actief is geprobeerd invloed uit te oefenen in deze kwestie. De theorie van Klüver is hieraan gekoppeld, omdat deze gericht is op factoren die lobbysucces bepalen. Aangezien het effect van de lobby centraal staat in dit onderzoek, is het interessant om dit te toetsen aan een theorie die lobbysucces verklaart door te kijken naar de bredere context van de lobby. De vraag die met dit onderzoek zal worden is: In hoeverre voldeed de lobby tegen de suikerhervorming van 2006 aan de theorie van Heike Klüver? In het eerste hoofdstuk zal de theorie van Klüver uiteengezet worden. Hierna zullen achtereenvolgend de grootte van de lobbycoalitie, de mate van complexiteit, mate van opmerkelijkheid en mate van conflict worden behandeld. Als laatste zal de manier waarop gelobbyd werd uiteengezet worden, gevolgd door het effect van de lobby. In dit onderzoek zal de lobby in Nederland worden onderzocht, en de invloed die deze heeft gehad op het standpunt van de Nederlandse regering. De suikerhervorming werd namelijk besloten op het niveau van de lidstaten, waardoor ook de lobby met name op nationaal niveau plaatsvond. Wel zullen in het hoofdstuk over de mate van conflict de meningen van de verschillende lidstaten naar voren komen. Om uit te zoeken in hoeverre de lobby tegen de suikerhervorming voldeed aan de theorie van Heike Klüver is op verschillende manieren onderzoek gedaan. Ten eerste is er 6

7 literatuuronderzoek gedaan, waarbij vele wetenschappelijke artikelen, nieuwsartikelen en boeken zijn geraadpleegd. Daarnaast hebben er zes diepte-interviews plaatsgevonden met mensen die in de tijd nauw bij de suikerhervorming waren betrokken. Het gaat hier om lobbyisten namens de suikersector, ambtenaren van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid en een ambtenaar van de Europese Commissie. Bij de interviews is expliciet gevraagd naar de vier factoren uit de theorie in het geval van de suikerhervorming. Ook in met name de nieuwsartikelen waarin bericht werd over de suikerhervorming is gezocht naar overeenkomsten met de theorie. Door de combinatie van deze twee bronnen was een goed beeld te vormen over de mate waarin de factoren uit de theorie van Klüver van toepassing waren op de lobby voor behoud van de suikermarktordening. 7

8 Hoofdstuk 1: De theorie van Heike Klüver Heike Klüver heeft verschillende artikelen geschreven over de lobby bij de Europese Unie. Zo heeft ze geschreven over toegang tot de Europese instellingen en het vermogen om hier gebruik van te maken. 3 Ook schreef ze een artikel over de netwerken die besluitvormers om zich heen ontwikkelen met lobbygroepen om informatie te verkrijgen. 4 Weer een ander artikel ging over de Europeanisering van lobbyactiviteiten. 5 In dit onderzoek zal een artikel van haar uit 2011 centraal staan, waarin ze lobbysucces probeerde te verklaren. 6 Klüver vroeg zich af waarom sommige lobbygroepen succes hebben en andere niet en wat de verklaring is voor het feit dat een lobbygroep soms succes had bij het beïnvloeden van het ene wetsvoorstel, maar niet bij het andere. Tot dan toe werd er gefocust op individuele lobbygroepen en werd vooral gekeken naar het type actor en de toegang tot bronnen. Volgens Andreas Dür, een andere schrijver die zich bezighoudt met de lobby, waren er in de al bestaande literatuur vier clusters te maken met de factoren die lobbysucces bepaalden: de middelen waarover een lobbygroep beschikte, de toegang tot politieke instituties, de kenmerken van het onderwerp, zoals het beleidstype of het technisch karakter ervan en als laatste lobbystrategieën. 7 Er was echter geen eenduidige conclusie aan te verbinden, omdat veel artikelen elkaar tegenspraken. In haar artikel The contextual nature of lobbying wilde Klüver lobbysucces meten door het effect van vier verschillende factoren te testen aan 56 beleidsonderwerpen en 2696 lobbygroepen. 8 Ze keek hierbij naar beleidsformulering, dus naar de invloed die lobbygroepen uitoefenden op beleidsvoorstellen van de Europese Commissie. Ook keek Klüver naar de context waarbinnen werd gelobbyd, omdat lobbygroepen volgens haar zijn ingebed in een omgeving waarin veel interactie is. Het was volgens haar daarom belangrijk dit mee te nemen in de verklaring voor lobbysucces. De eerste factor die volgens Klüver het succes van de lobby bepaalde was de grootte van de lobbycoalitie. Lobbygroepen lobbyden namelijk nooit alleen, maar waren altijd onderdeel van een grotere coalitie met groepen die hetzelfde belang nastreefden. Dit idee van kijken naar het collectief van lobbygroepen kwam van het werk van Baumgartner. 9 De grootte van de lobbycoalitie werd door Klüver gemeten door een voorstel van de Europese Commissie als basispunt te nemen. Er waren dan lobbygroepen die voor en tegen het voorstel waren en probeerden dit naar hun kant te trekken. Ze keek dan hoeveel groepen de plannen wilden 3 Klüver, Heike. (2013) Lobbying as a collective enterprise: winners and losers of policy formulation in the European Union, Journal of European Public Policy 20 (1): Klüver, Heike. (2013) Informational lobbying in the European Union: the effect of organisational characteristics, West European Politics 35(3): Klüver, Heike. (2010) Europeanization of lobbying activities: When national interest groups spill over to the European level, Journal of European Integration 32(2): Klüver, Heike. (2011) The contextual nature of lobbying: Explaining lobbying succes in the European Union, European Union Politics 12 (4): Dür, Andreas. (2008) Interest groups in the European Union: How powerful are they? West European Politics 31(6): Klüver 2011, p Baumgartner FR, Berry JM, Hojnacki M, Kimball DC and Leech BL (2009) Lobbying and Policy Change: Who Wins, Who Loses, and Why. Chicago: University of Chicago Press. 8

9 tegenhouden en hoeveel de plannen steunden of nog verder wilden laten gaan en bepaalde zo welke coalitie de grootste was. Volgens haar was een lobby succesvoller als beleidsmakers werden geconfronteerd met een grotere hoeveelheid lobbygroepen die hetzelfde doel nastreefden dan wanneer het slechts om een kleiner aantal groepen ging. Het aantal lobbygroepen in absolute zin maakte hiervoor niet uit, het ging om de grootte van de ene coalitie ten opzichte van de andere. Klüver mat dit door alle lobbygroepen die zich bezighielden met een onderwerp te verdelen over links en rechts van de Europese Commissie. De tweede factor die lobbysucces bepaalde was de complexiteit van de beleidskwestie 10. Hoe complexer een kwestie, hoe moeilijk het voor beleidsmakers was om het probleem te analyseren, te snappen en op te lossen. Om dit op te vangen zochten zij externe informatie bij lobbygroepen die wel verstand hadden van het onderwerp. Deze lobbygroepen konden hiermee beleidsvoorstellen beïnvloeden. Bij complexe onderwerpen hadden beleidsmakers daarom meer externe informatie nodig en was het makkelijker voor lobbygroepen om beleid te beïnvloeden. Bij simpelere onderwerpen hadden beleidsmakers minder informatie van buitenaf nodig en was het minder makkelijk voor lobbygroepen om invloed uit te oefenen. Klüver bepaalde de complexiteit van een beleidsonderwerp door te kijken naar het aantal woorden in een beleidsvoorstel, het aantal overwegingen en het aantal artikelen. De derde factor die lobbysucces bepaalde was de opmerkelijkheid van een onderwerp, of de aandacht die een onderwerp kreeg onder lobbygroepen. Als een onderwerp opmerkelijk was zouden er veel lobbygroepen aandacht aan besteden, zoals bedrijven, NGO s en vakbonden. Het idee om opmerkelijkheid mee te laten wegen kwam van Mahoney, die schreef dat opmerkelijkheid een belangrijke invloed had op lobbysucces. 11 Klüver was het echter niet geheel eens met Mahoney, volgens haar had opmerkelijkheid namelijk alleen een positief effect als een lobbygroep behoorde tot de grotere lobbycoalitie. 12 Voor de kleinere lobbycoalitie had opmerkelijkheid volgens Klüver zelfs een negatief effect. Klüver bepaalde de opmerkelijkheid door te kijken naar het aantal inzendingen tijdens de consultatieperiode van de Europese Commissie. De laatste factor die van invloed was op lobbysucces was de mate van conflict over een onderwerp. Ook deze keer kwam het idee uit het werk van Mahoney 13. Voor lobbygroepen was het volgens Klüver lastiger om invloed uit te oefenen als er veel conflicterende belangen waren bij een onderwerp. Als lobbygroepen het niet met elkaar eens waren krijgen beleidsmakers te maken met groepen die het voorstel allemaal in een andere richting wilden duwen. Beleidsmakers moesten dan eerst nog alle verschillende belangen afwegen en hierin een evenwicht zien te vinden. Als alle lobbygroepen het eens waren was het echter makkelijker om invloed uit te oefenen, omdat dan alle groepen de beleidsmaker dezelfde kant uit duwden. De mate van conflict werd door Klüver als volgt gemeten: ze deelde het aantal 10 Klüver Mahoney, C. (2007) Lobbying success in theunited States and theeuropean Union. Journal of Public Policy 27(1): Klüver Mahoney

10 lobbygroepen in de kleinste coalitie door het totaal aantal groepen. Hier kwam een getal tussen de 0 en de 1 uit. Hoe dichter de uitkomst bij nul in de buurt kwam, hoe minder conflict er was. 10

11 Hoofdstuk 2: Grootte van de lobbycoalitie Volgens Heike Klüver werd lobbysucces mede bepaald door de grootte van de lobbycoalitie. Lobbyen gebeurt namelijk altijd in coalities van groepen die hetzelfde doel nastreven. Volgens Klüver hebben de groepen die samen de grootste lobbycoalitie vormen de meeste kans om succes te boeken. Zij mat dit door te kijken hoeveel lobbygroepen voor en tegen een Commissievoorstel waren, op basis van de inzendingen bij de online consultatieperiode van de Europese Commissie. Elk van de coalities probeerde het Commissievoorstel dan een kant op te trekken, waar de grotere coalitie volgens Klüver beter in zou slagen. Aangezien er in het geval van de suikerhervorming geen online consultatieperiode was, zullen de lobbycoalities en de grootte ervan worden bepaald op basis van informatie uit de beschikbare literatuur. Ook in het geval van de suikersector waren er twee duidelijke coalities; één die de hervormingsplannen als zeer negatief zag en aan de andere kant een coalitie die voor vergaande hervorming van de suikersector was. In dit hoofdstuk zal een beeld worden geschetst van deze twee coalities. Hierbij zal met name worden gekeken naar de situatie in Nederland. De voorstanders van hervorming vormden een coalitie die bestond uit de suikerverwerkende industrie, ontwikkelingsorganisaties en consumentenorganisaties. Voor deze organisaties was de suikerregeling al langer een doorn in het oog, vanwege ofwel de hoge suikerprijzen of het gebrek aan mogelijkheden voor andere landen om suiker naar de EU te exporteren. Met liberalisatie van de markt werd gedacht dat de prijs van suiker omlaag zou gaan, hier zouden zowel consumenten als fabrikanten van profiteren. De suikerverwerkende industrie bestond uit fabrikanten die suiker verwerkten in hun producten en binnen deze industrie bestonden eigen organisaties die voor liberalisering van de suikermarkt waren. Zo was de Vereniging voor de Bakkerij en Zoetwarenindustrie (VBZ) van mening dat suiker en zoetwaren veel te duur waren door de Europese marktordening voor suiker 14. Een andere industrie die veel suiker verwerkte was de frisdrankindustrie, die ook graag van de suikermarktordening af wilde. Zonder Europese interventie op de suikermarkt zou er goedkoper suiker kunnen worden ingekocht, waar ook consumenten van zouden profiteren 15. Tegen het einde van 2003 werd bekend dat koekjes- en banketbakkers, zuivelorganisaties, suikerwerk-, chocolade- en ijsfabrikanten zich bij de frisdrankindustrie aansloten om samen ten strijde te trekken tegen de hoge Europese suikerprijs 16. Een jaar later zagen echter ook suikerverwerkende fabrikanten de hervormingsplannen als zorgelijk, omdat hiermee ook voor hen de exportrestitutie op suiker zou verdwijnen 17. Ook deze fabrikanten profiteerden namelijk van het suikerbeleid, omdat ook zij steun kregen om het verschil tussen de Europese suikerprijs en de wereldmarktprijs te overbruggen. De belangen van de 14 Lalkens, Pieter. Bescherming suikerbedrijven lost langzaam op, Het Financieele Dagblad, 25 februari Tonjes, Jorg. WTO suikerdiscussie draait om eigenbelang, Boerderij Vandaag, 9 mei Industrie protesteert tegen dure suiker, Boerderij Vandaag, 14 november Tonjes, Jorg. Geraffineerde suikermarkt, Boerderij Vandaag, 27 november

12 suikerverwerkende industrieën in Nederland werden behartigd door CIUS NL, die alle regels voor de suikermarkt het liefst zo snel mogelijk afgeschaft had willen zien 18. Ook ontwikkelingsorganisaties Oxfam en Novib waren tegenstanders van het Europese suikerregime, omdat deze in arme landen de handel en arbeid in suiker zou vernietigen 19. Met name het dumpen van Europese suiker op de wereldmarkt werd als probleem gezien, omdat zo de wereldmarktprijs voor suiker naar beneden werd gedrukt en ontwikkelingslanden niet tegen deze lage prijs suiker kon exporteren. Ontwikkelingsorganisaties waren sowieso fel gekant tegen het Europese landbouwbeleid, dat door middel van subsidies voor Europese boeren en hoge invoertarieven geen eerlijke kans bood aan boeren in ontwikkelingslanden. In het geval van de suikerhervorming behoorden ontwikkelingsorganisaties echter tot zowel de voor- als de tegenstanders, omdat zij vonden dat de armste landen geen eerlijke kans kregen op de wereldmarkt, maar anderzijds wilden zij niet dat de preferentiële toegang voor suiker uit ACP-landen zou verdwijnen. Er werd gevreesd dat het openstellen van de Europese markt slechts voordelig uit zou pakken voor grote suiker exporterende landen als Brazilië 20. De ontwikkelingslanden konden hiermee niet concurreren, zij moesten hun suikersector kunnen opbouwen door middel van hoge suikerprijzen. Er waren echter ook ontwikkelingslanden die niet tot de ACP-landen behoorden en dus geen preferentiële toegang hadden. Ook voor deze minst ontwikkelde landen wilden ontwikkelingsorganisaties moesten kansen worden gecreëerd om suiker te exporteren naar de Europese Unie. De Europese consumentenorganisatie Beuc was ook tegenstander van het suikerregime, omdat dit ervoor zorgde dat consumenten een te hoge suikerprijs moesten betalen 21. De Europese suikermarktordening werd bekostigd door middel van een productieheffing op suiker, waardoor consumenten betaalden voor het dumpen van Europese suiker op de wereldmarkt. Consumentenorganisaties gingen er net als CIUS vanuit dat liberalisering van de suikermarkt zou leiden tot een daling van de prijs. De consumentenorganisatie vond tevens dat consumenten niet zouden moeten meebetalen aan de herstructurering van de Europese suikermarkt, wat in de hervormingsplannen uit 2005 wel het geval was. Beuc vond daarom dat de plannen verder zouden moeten gaan, zodat consumenten niet voor de plannen zouden opdraaien. Toch waren de meningen erover verdeeld of de consument iets zou merken van de prijsverlaging van suiker in zoetwaren, omdat dit maar één grondstof is van de vele 22. De kans zou daarom klein zijn dat de lagere suikerprijs zou worden doorberekend aan de consument. Ook de tegenstanders van hervorming vormden een coalitie bestaande uit verschillende groepen. Deze bestond uit boeren, vakbonden, loonwerkers, ontwikkelingslanden en ontwikkelingsorganisaties. Deze organisaties vreesden voor verlies van werkgelegenheid en voor het verdwijnen van de suikersector uit Europa. 18 Vre, Kees de. Vrije suikerprijs maakt cola en snoep goedkoper, Trouw, 14 november Aanval op Europees suikerbeleid, Het Financieele Dagblad, 22 augustus Tonjes, Jorg. Uitspraak WTO over suiker komt ongelegen voor telers en verwerkers, Boerderij Vandaag, 6 mei Suikerplannen van EU gaan zeker pijn doen, Het Financieele Dagblad, 23 juni Lalkens, Pieter. Sinterklaas in de suikertermijnhandel, Het Financieele Dagblad, 21 november

13 De twee Nederlandse suikerproducenten CSM Suiker en Suiker Unie (onderdeel van coöperatie Royal Cosun) waren tegen de plannen om de suikermarktordening te hervormen. Zij vreesden dat de hervormingsplannen het einde zouden betekenen voor de Nederlandse suikersector en richtten daarom samen Platform Toekomst Suikermarkt op, dat zich inzette voor een verantwoorde suikerregeling 23. Met de combinatie van een prijsdaling en een verlaging van het quotum dacht de suikerindustrie niet meer rendabel te kunnen produceren. De hervorming van de suikermarktordening was wel bespreekbaar voor de suikerproducenten, maar volgens hen moest er wel een marktordening blijven bestaan. Dit zorgde namelijk voor stabiliteit en duurzame productie. Verder waren de boeren tegen, zij werden in dit geval vertegenwoordigd door twee organisaties; de Nederlandse Bietenfederatie en de LTO vakgroep akkerbouw. De Europese organisatie voor bietentelers CIBE heeft geen lobby gevoerd, omdat de leden geen overeenstemming konden bereiken over een gezamenlijk standpunt. De boerenorganisaties waren tegen de plannen, omdat deze veel banen in de EU op het spel zouden zetten en de armste landen ook profiteerden van de Europese garantieprijzen 24. Gevreesd werd dat bij lagere suikerprijzen veel boeren zouden stoppen met de teelt van suikerbieten. In het kielzog van de boerenorganisaties was daarom ook loonwerkersorganisatie Cumela tegen de hervormingen, omdat ook banen van loonwerkers op het spel zouden komen te staan. Het verlies van banen was ook de reden dat vakbonden FNV, CNV en de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) tegen de hervormingsplannen waren 25. De vakbonden vonden dat er bij de hervormingsplannen meer gekeken moest worden naar mensen, om zo een sociaal drama te voorkomen. Er stonden banen op het spel, waarvan veel in economisch zwakkere gebieden, zoals Groningen, Zeeland en West-Brabant. In deze regio s zouden mensen die hun baan in de suikersector verloren minder snel een nieuwe baan kunnen vinden. Ook voor de vakbonden was hervorming van de suikermarkt bespreekbaar, maar dan moest deze wel een langere looptijd krijgen om de sector de tijd te geven zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Tijdens de periode van verzet tegen de hervormingsplannen betuigde ook ontwikkelingsorganisatie Novib haar steun aan de plannen van het Platform 26. Het was nog nooit eerder vertoond dat een ontwikkelingsorganisatie zich aansloot bij de landbouwlobby. De NAV speelde een bemiddelende rol bij de toenadering van Novib tot het Platform, want ondanks het gezamenlijk belang verschilden de twee van mening over de suikerhervorming 27. Niet alleen ontwikkelingsorganisaties, ook ontwikkelingslanden zelf vreesden voor de 23 Lalkens, Pieter. Suikerindustrie strijdt om haar voortbestaan, Het Financieele Dagblad, 26 november Boeren laken afbraak suikerbeleid, Het Financieele Dagblad, 2 december Brussels plan bedreigt suikersector; verlaging minimumprijs Nederland een van de efficientste producenten, Trouw, 22 juni Europese suikerplannen blijven oneerlijk en duur, Het Financieele Dagblad, 29 juli Vraaggesprek Jos van Campen, 18 februari

14 hervormingsplannen 28. Met ACP-landen waren afspraken gemaakt over preferentiële toegang tot de Europese suikermarkt tegen hoge prijzen, die ook omlaag zouden gaan. Deze landen vreesden dat de hervorming zou leiden tot sociale onrust en meer drugssmokkel naar de EU en pleitten daarom voor een minder sterke prijsverlaging. Het besluit Het is lastig te zeggen welke coalitie het grootst was, met name door het ontbreken van een online consultatieperiode bij de Europese Commissie. Hierdoor is moeilijker vast te stellen welke organisaties precies hebben geprobeerd invloed uit te oefenen en bij welke coalitie zij hoorden. Wat de grootte ook lastiger te bepalen maakte was de soms tegenstrijdige belangen van organisaties. Zo waren ontwikkelingsorganisaties in het begin voor hervorming van de suikerregeling en draaide dit standpunt later bij. Wel is vast te stellen dat de coalities dicht bij elkaar lagen in grootte. In het maandelijkse overleg op het ministerie van Landbouw met de suikersector was de coalitie die tegen de hervormingsvoorstellen van de Europese Commissie was het grootst. De belanghebbenden bij dit overleg waren de LTO, de Nederlandse Akkerbouw Vakbond, CIUS, CLM, Novib en het Platform Toekomst Suikermarkt. Van deze partijen was CIUS de enige die de alternatieve plannen van het Platform niet ondersteunde. Ook de direct betrokkenen bij de hervorming waren het niet eens over welke lobbycoalitie de grootste was. Volgens Aike Maarsingh was er een brede coalitie, maar werd de suikermarktordening van alle kanten aangevallen 29. Ate Oostra, op het moment van de hervorming Directeur-Generaal op het ministerie van Landbouw, zag juist dat de kant van de suikercoöperaties zwaarder woog in de lobby 30. Een ambtenaar bij de Europese Commissie op DG Agri, zag twee coalities die zulke tegenstrijdige belangen hadden dat het voorstel niet sterk veranderd kon worden 31. Wel zag hij een meerderheid die overtuigd was van de noodzaak tot verandering van de marktordening voor suiker. Bij de belanghebbenden zag hij een meerderheid voor de suikersector, met name omdat er meer bietentelers waren dan fabrikanten in de frisdrank- en voedingsmiddelensector. 28 Fischer-Boel verwerpt suikereisen arme landen, Boerderij Vandaag, 20 september Vraaggesprek Aike Maarsingh, 12 februari Vraaggesprek Ate Oostra, 4 maart Vraaggesprek Martin van Driel, 11 maart

15 Hoofdstuk 3: Mate van complexiteit De tweede factor die volgens Heike Klüver lobbysucces bepaalde was de complexiteit van de beleidskwestie 32. Hoe complexer een kwestie, hoe moeilijk het voor beleidsmakers zal zijn om het probleem te analyseren, te snappen en op te lossen. Om dit op te vangen zoeken zij externe informatie bij lobbygroepen die wel verstand hebben van een onderwerp. Deze lobbygroepen kunnen hierdoor beleidsvoorstellen beïnvloeden. Bij complexe onderwerpen hebben beleidsmakers daarom meer externe informatie nodig en is het makkelijker voor lobbygroepen om beleid te beïnvloeden. Bij simpelere onderwerpen zullen beleidsmakers minder informatie van buitenaf nodig hebben en zal het daarom minder makkelijk zijn voor lobbygroepen om invloed uit te oefenen. Klüver bepaalde de complexiteit van een beleidsonderwerp door te kijken naar het aantal woorden in een beleidsvoorstel, het aantal overwegingen en het aantal artikelen. In dit onderzoek zal de complexiteit worden bepaald door de meningen van mensen die betrokken waren bij de hervorming en signalen die de media hierover uitzonden. Hier is voor gekozen, omdat het bij de methode van Klüver nodig is om vele beleidsvoorstellen met elkaar te vergelijken om de complexiteit te bepalen. In dit geval wordt slechts de suikerhervorming getoetst en op basis van één beleidsvoorstel kan moeilijk de complexiteit worden vastgesteld door middel van het aantal woorden, overwegingen en artikelen. Wat de suikerregeling met name een complexe kwestie maakte, was dat er veel partijen bij betrokken waren die allemaal hun eigen belangen verdedigden 33. Bij de argumenten van beide kanten liepen feiten en emoties door elkaar, waardoor het lastig kon zijn voor beleidsmakers en politici om de daadwerkelijke belangen te wegen en tot een evenwicht te komen. Wat het nog lastiger maakte, was dat deze verschillende belangen zowel tegengesteld als elkaar overlappend waren 34. Ook Ingrid Wouda Kuipers van het Platform Toekomst Suikermarkt had het over een complexe regeling, waar niet lukraak in mocht worden gesneden 35. Een kleine verandering in de regeling kon namelijk al verregaande gevolgen hebben voor de suikersector of ontwikkelingslanden. De ingewikkeldste beschermingsregeling van de EU bestond uit een combinatie van quota, gegarandeerde prijzen, invoerheffingen en voorkeursregelingen voor derde landen 36. Dit maakte het moeilijk een nieuw evenwicht te vinden, omdat wat goed was voor een boer in de ene lidstaat slecht kon uitpakken voor boeren in een ander land. Verder kon een beslissing in het voordeel van de minst ontwikkelde landen weer nadelig zijn voor de ACP-landen. Elke verandering in de suikerregeling zou invloed hebben op elk bedrijf in de voedingsmiddelenindustrie 37. Veranderingen in de suikerregeling hadden ook weer invloed op de import en export van voedingsmiddelen waar suiker in was verwerkt. Ook hiervoor 32 Klüver Suikerindustrie strijdt om haar voortbestaan, Het Financieele Dagblad, 26 november Severt, Stef. De strijd om suiker, Boerderij Vandaag, 16 juli Suikersector is bereid tot een redelijk offer, Het Financieele Dagblad, 25 september Pandora, Het Financieele Dagblad, 27 september Horst, Klaas van der. Suikerverwerkers ook massaal dupe van hervormingen, Boerderij Vandaag, 24 november

16 bestond een exportrestitutie, om het verschil tussen de Europese en de wereldmarktprijs voor suiker te overbruggen. De exportsubsidies zouden ook voor deze industrie verdwijnen en daarmee zouden ook suikerverwerkers worden getroffen door de hervorming. Ook binnen de beschermingsmaatregelen waren veel variaties mogelijk, waardoor er veel mogelijkheden tot onderhandeling bestonden 38. Zo waren er drie verschillende quota, het A- quotum voor de interne markt, het B-quotum voor reserve en het C-quotum voor het overschot. Bij het aanpassen van de voorkeursregelingen voor derde landen waren ook niet alle ontwikkelingslanden gebaat. Sommige landen hadden namelijk preferentiële toegang tot de Europese markt en garantieprijzen voor de geëxporteerde suiker. Deze garantieprijs zou ook voor deze landen omlaag gaan. Andere ontwikkelingslanden hadden echter geen toegang tot de Europese Unie en hadden wel baat bij liberalisering. Ook bij de partijen die lobbyden bestond het idee dat de suikerhervorming een complex dossier was. Jos van Campen van Royal Cosun vond de hervorming complex vanwege de vele partijen die betrokken waren 39. Bij het eigen lobbywerk was dit te merken doordat ontwikkelingsorganisatie Novib de plannen van het Platform Toekomst Suikermarkt ondersteunde, maar anderzijds erg kritisch was op de suikerregeling. Daarnaast moest er naast het ministerie van LNV nog overeenstemming worden bereikt met het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking over de hervorming. Voormalig adjunct-directeur Internationale Zaken van het ministerie van Landbouw, Albert Vermuë, vond de complexiteit meevallen 40. Er waren weliswaar veel verschillende belangen, maar het ging om één product en er waren goede voorbeelden voor de aanpak van de hervorming. Wel gaf hij aan dat de suikerregeling steeds ingewikkelder werd in een globaliserende wereld, vanwege de doorwerking van de suikerprijs in producten waarin suiker is verwerkt. Wat het verder complex maakte was dat er op het moment van de hervorming al 24 lidstaten waren, ook met verschillende belangen. Zo waren er lidstaten die een hervorming wilden die goed was voor ontwikkelingslanden, lidstaten waar de nationale suikersector zou verdwijnen door de hervorming, lidstaten zonder suikersector en lidstaten waar vooral suiker werd geraffineerd. Oud Directeur-Generaal op het ministerie van LNV Ate Oostra vond de hervorming wel een ingewikkelde kwestie, vanwege de tegengestelde belangen tussen vrijhandel, ontwikkelingssamenwerking en bescherming van Europese boeren 41. Wat het echter wel makkelijker maakte was volgens hem het feit dat de suikerregeling geen kostenpost vormde op de begroting van de Europese Unie. Ambtenaar bij de Europese Commissie Martin van Driel vond de complexiteit meevallen, met name omdat het voorstel van de Commissie uiteindelijk weinig was veranderd 42. Hij zag wel dat er sprake was van veel tegenstrijdige belangen, ook tussen de lidstaten, maar hij zag teveel tegengestelde belangen om het voorstel compleet te veranderen. 38 Hinrichs, Jule. Het laatste bastion, Het Financieele Dagblad, 26 juni Vraaggesprek Jos van Campen. 40 Vraaggesprek Albert Vermuë, 4 maart Vraaggesprek Ate Oostra. 42 Vraaggesprek Martin van Driel. 16

17 Het besluit De vele tegengestelde belangen maakten de kwestie van de suikerhervorming vrij complex, omdat het moeilijk was hierin een evenwicht te vinden. De suikerregeling zat zo in elkaar dat veranderingen invloed hadden op zowel de suikersector, ontwikkelingslanden als de voedingsmiddelenindustrie. De verschillende soorten quota zorgden voor veel onderhandelingsmogelijkheden en de exportrestituties op voedingsmiddelen waar suiker in was verwerkt werden steeds ingewikkelder. De verschillende belangen waren niet alleen tegengesteld, ook overlapten ze elkaar soms. Zo waren ontwikkelingsorganisaties zeer kritisch over de oorspronkelijke suikerregeling, maar ze wilden wel de preferentiële toegang van ACP-landen tegen vaste prijzen behouden. Toch zijn er ook zaken die de complexiteit relativeren, zoals het feit dat de hervorming om slechts één product draaide, de suikerregeling niet drukte op de Europese begroting en de belangen niet zwart-wit waren. De complexiteit was echter moeilijk helemaal objectief vast te stellen, omdat in Klüvers methode meerdere beleidsvoorstellen met elkaar werden vergeleken en er in dit geval slechts één casus kwestie was. Toch is het met de inzichten van beleidsmakers goed mogelijk gebleken de complexiteit in te schatten. 17

18 Hoofdstuk 4: In hoeverre was de suikerhervorming opmerkelijk? De derde variabele binnen de theorie van Heike Klüver is de mate van opmerkelijkheid van de beleidskwestie. Een opmerkelijke kwestie krijgt veel aandacht, bij een breder publiek dan alleen de sector die in de kwestie is gespecialiseerd 43. Een kwestie die veel aandacht krijgt, zal echter ook meer aandacht krijgen van verschillende lobbygroepen. Volgens Klüver kan de opmerkelijkheid van een kwestie invloed hebben op het succes van een lobby, maar dit is afhankelijk van de grootte van de lobbycoalitie. Opmerkelijkheid heeft slechts een positief effect op de lobby als een lobbygroep tot de grotere coalitie behoort. Indien een lobbygriep tot de kleinere coalitie behoort, heeft een grotere opmerkelijkheid enkel een negatief effect. Klüver bepaalde in haar eigen artikel de opmerkelijkheid van een beleidskwestie door te kijken naar het aantal inzendingen bij online consultaties van de Commissie tijdens een consultatieperiode. Tijdens een dergelijke periode vraagt de Commissie om de mening van belanghebbenden alvorens met een definitief voorstel te komen. In het geval van de suikerhervorming heeft er echter geen publieke consultatie plaatsgevonden. De opmerkelijkheid van de suikerhervorming zal daarom op een andere manier worden bepaald, namelijk door te kijken naar de mate waarin over het onderwerp is gepubliceerd op de Europese nieuwswebsite EU Observer en de behandeling van het onderwerp in het Europees Parlement. Er is hierbij gekeken naar de periode tussen 2000 en 2006, de periode waarin de plannen zijn voorgesteld, aangepast en uiteindelijk aangenomen. EU Observer schreef voor het eerst over de suikerhervorming in augustus 2002, met het bericht dat Australië zich aansloot bij Brazilië met het plan om de Europese suikersubsidies te laten stoppen via de WTO 44. De suikermarkt zou niet worden betrokken in de hervormingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, maar Australië hoopte dat de stap naar de WTO als effect zou hebben dat de EU rekening ging houden met de zorgen die leefden bij verschillende suiker exporterende landen. In dezelfde maand werd er geschreven dat ontwikkelingsorganisatie Oxfam van mening was dat het Europese suikerbeleid ervoor zorgde dat mensen in ontwikkelingslanden niet konden ontsnappen aan de armoede 45. De suikersubsidies hadden ervoor gezorgd dat Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk de grootste exporteurs van suiker waren geworden, maar dat deze landen ook de duurste producenten ter wereld waren. Oxfam stelde daarom voor de Europese quota te verlagen met 25%. In 2004 verscheen er pas weer een bericht over de suikersector, er werd toen geschreven over een rapport dat was uitgebracht door Oxfam 46. Uit dit rapport bleek dat de zes grootste suikerproducenten uit de EU samen 819 miljoen euro aan exportsubsidies hadden ontvangen in In 2004 kwam de besluitvorming over de suikerhervorming binnen de EU echt op gang, van dit jaar was er dan ook de meeste berichtgeving te vinden bij EU Observer. Het eerste bericht 43 Klüver 2011, p Frydrich, Marcin. EU sugar subsidies to enrage Australia, EU Observer, 19 augustus Ruuda, Marit. Oxfam accuses EU of hypocrisy, EU Observer, 23 augustus Beatty, Andrew. Debate rages over agricultural reform, EU Observer, 14 april

19 verscheen in juni, toen geschreven werd over de aanstaande strijd tussen Eurocommissaris Fischler en de Europese suikerlobby 47. Verder werd gemeld dat Fischler waarschijnlijk een maand later met voorstellen zou komen en dat dit ertoe zou leiden dat de suikerproductie zou verdwijnen in niet-concurrerende gebieden in met name Zuid-Europa, Oost-Europa en Finland. Een dag later werd gemeld dat de hervorming van de suikersector koel was ontvangen door belangengroepen 48. Met name NGO s vonden de hervormingen niet ver genoeg gegaan en met de aanstaande uitspraak van de WTO was het de vraag of de hervormingen voldoende waren. In juli verscheen er een artikel over de plannen zoals deze waren gepresenteerd door Commissaris Fischler, met maatregelen om de quota voor producenten, de interventieprijzen en subsidies te verlagen 49. Ook werd genoemd dat op deze dag boeren uit drie lidstaten buiten het gebouw stonden te demonstreren tegen de plannen, omdat ze bang waren hun werk te verliezen. Volgens Fischler zouden de banen van suikerboeren echter ook niet veilig zijn zonder de voorgenomen hervormingen. In augustus werd geschreven over de prejudiciële beslissing van de WTO over de Europese suikersubsidies, die in strijd met internationale handelsregels werden bevonden 50. De kans was groot dat deze beslissing overeind zou blijven in het uiteindelijke besluit van de WTO en betekende dat er een grotere noodzaak zou bestaan voor het doorvoeren van de hervormingsplannen in de suikersector. In september kwam de WTO met haar definitieve oordeel, waarmee de Europese suikersubsidies definitief in strijd met internationale regelgeving werden bevonden 51. Volgens dit artikel zou de Commissie de uitspraak bestuderen en daarna bepalen of het tegen de uitspraak in beroep zou gaan. Eind november werd de suikerhervorming ook in het Europees Parlement besproken, door middel van een publieke hoorzitting met verschillende experts over de hervormingsvoorstellen 52. Hierbij stond centraal hoe de belangen van de Europese suikerboeren konden worden verenigd met de belangen van ontwikkelingslanden en de regels van de WTO. Rapporteur Jean-Claude Fruteau beschuldigde de Commissie ervan alleen geïnteresseerd te zijn in vrije handel en niet in duurzame ontwikkeling van de suikermarkt. In maart 2005 werd een motie ingediend in het Europees Parlement over de suikerhervorming 53. De belangrijkste punten hierin waren dat het Parlement wilde dat de Commissie duidelijkheid zou verschaffen aan de suikermarkt met betrekking tot de periode na 2008, in verband met het doen van investeringen om competitiever te worden. Verder wilde het Parlement dat de quota niet verhandelbaar zouden worden tussen de lidstaten en dat de hervormingen weliswaar in overeenstemming moesten komen met WTO-regels, maar dat dit 47 Kirk, Lisbeth. EU to reform disputed sugar subsidy regime, EU Observer, 24 juni Kirk, Lisbeth. Frosty reaction to EU sugar policy reforms, EU Observer, 25 juni Beatty, Andrew. Sugar industry to get radical overhaul, EU Observer, 14 juli Mahony, Honor. WTO knocks EU over sugar subsidies, EU Observer, 5 augustus Beatty, Andrew. Brussels sugar exports ruled illegal, EU Observer, 8 september European Parliament, News Report, 2 december European Parliament. European Parliament resolution on the forthcoming reform of the common organisation of the market in sugar, P6_TA(2005)0079, 10 maart

20 niet ten koste mocht gaan van een gebalanceerde Europese suikermarkt, voortzetting van suikerproductie binnen de EU en de levensstandaard van boeren. In april 2005 deed het beroepsorgaan van de WTO uitspraak over de Europese suikersubsidies, die net als eerder in strijd werden bevonden met de WTO-regels 54. Van Eurocommissaris Fischer-Boel werd verwacht dat ze eerder in 2005 al met nieuwe hervormingsvoorstellen zou komen, maar zij wilde de beslissing van het beroepsorgaan van de WTO afwachten. Zij gaf aan op 22 juni met hervormingsvoorstellen zou komen en op de WTO-top in december van dat jaar te verschijnen met een definitief hervormingsplan. In juni kwam Fischer-Boel met haar plannen voor de hervorming van de suikersector, waar een dag voor de presentatie een artikel over verscheen 55. Deze plannen zouden de laatste zijn in een reeks hervormingen sinds 2003, die de landbouwsubsidies in overeenstemming moesten brengen met internationale handelsregels. Ook werd geschreven dat suikerboeren in de EU makkelijk konden overstappen op maïs en dat alleen suikerfabrieken te maken zouden krijgen met grote verliezen. Op 22 juni 2005 presenteerde Fischer-Boel haar plannen voor hervorming van de suikermarkt, die een strijd zouden gaan aanwakkeren tussen de lidstaten en internationale handelspartners van de EU 56. Boeren vonden deze plannen veel te drastisch en ook de ACP-landen vreesden voor de gevolgen, maar er was één groep die van de plannen zou profiteren; de suikerverwerkende industrie, zoals snoepgoed- en frisdrankfabrikanten. Ook in het Europees Parlement werden de plannen niet enthousiast ontvangen 57. De leden van de landbouwcommissie wilden dat de suikerproductie in Europa behouden zou blijven en dat er niet de mogelijkheid zou komen voor grote suikerproducten als Brazilië om suiker via ACPlanden door te sluizen naar de Europese markt om zo een hogere prijs te ontvangen. Ook zagen Europarlementariërs de hervorming als het begin van complete liberalisering van de Europese markt, wat niet positief werd geacht. Halverwege juli werden de hervormingen opnieuw besproken in het Europees Parlement, met een publieke hoorzitting 58. Rapporteur Fruteau vond dat de voorstellen te veel waren gericht op competitiviteit en te weinig rekening hield met de sociale gevolgen. Ook vond hij dat de Commissie zich meer had moeten verdiepen in nieuwe toepassingen voor de suikeroverschotten. Een paar dagen later bespraken de landbouwministers de hervormingsplannen en verwacht werd dat vele boeren zouden gaan demonstreren in Brussel 59. Volgens de Europese koepelorganisatie voor bietenboeren stonden er banen op het spel met het afschaffen van de gemeenschappelijke marktordening voor suiker. Op de vergaderdag kwamen er inderdaad veel boeren naar Brussel, in totaal zo n uit ongeveer 54 Sapp, Meghan. EU subsidised sugar exports ruled illegal, EU Observer, 29 april Sapp, Meghan. EU prepares for showdown over sugar reform, EU Observer, 21 juni Sapp, Meghan. EU announces overhaul of sugar subsidies, EU Observer, 22 juni European Parliament. MEPs react warily to sugar reform plans, EP News Report, 22 juni European Parliament. Sour reaction to sugar reform, EP News Report, 14 juli Rufino, Felipe. EU farmers fight for European sugar, EU Observer, 18 juli

21 20 verschillende lidstaten 60. Dit leek echter weinig effect te hebben, omdat de meeste ministers het eens waren met de prijsverlagingen. Met name boeren uit uithoeken van de Unie waren bang dieper getroffen te worden door de hervormingen dan de rest van de lidstaten. In september werden de hervormingsvoorstellen besproken in het Europees Parlement, waar Fischer-Boel ervan werd beschuldigd de WTO voor de EU te plaatsen 61. Verschillende Europarlementariërs vroegen Fischer-Boel om opnieuw te onderhandelen over de Everything but Arms overeenkomst, die de armste landen de mogelijkheid gaf om ongelimiteerd suiker te exporteren naar de Europese markt. Dit zou ten koste gaan van de Europese suikerproductie, maar Fischer-Boel stond er niet voor open om de overeenkomst open te breken. In oktober werd geschreven dat de positie van de EU bij de WTO in het geding kwam, omdat elf lidstaten opnieuw aangaven tegen de voorgestelde hervormingen te zijn 62. Deze lidstaten wilden een verminderde prijsdaling en een meer graduele invoering hiervan. De Commissie en het Britse voorzitterschap wilden echter nog steeds tijdens de vergadering met de ministers van landbouw in november tot een akkoord komen. Later deze maand werd geschreven dat de WTO de EU een deadline had gegeven voor herziening van het suikerregime per mei Na de uitspraak van de WTO was het namelijk een tijd onduidelijk wanneer de EU een definitief hervormingsplan moest presenteren. Voorafgaand aan de vergadering van de landbouwministers in november schreef EU Observer over de zware onderhandelingen die zouden gaan beginnen 64. Om de landen die tot dan toe tegen de hervormingen waren toch te laten instemmen, had het Britse voorzitterschap nieuwe voorstellen gemaakt. Verschillende diplomaten zagen de negatieve houding bij enkele lidstaten omslaan, omdat werd ingezien dat hervormingen onvermijdelijk waren. Anderen waren echter minder optimistisch en dachten dat er nog een extra vergadering nodig zou zijn. Na twee dagen vergaderen werd er echter toch een akkoord bereikt, met Polen en Griekenland als enige twee lidstaten nog fel gekant tegen de plannen 65. De overige lidstaten waren niet geheel tevreden, maar wel bereid officieel akkoord te gaan in het begin van Ook het Europees Parlement stemde in met de plannen, op 19 januari Het besluit Ondanks het feit dat er geen online consultatieperiode heeft plaatsgevonden over de suikerhervorming was het goed mogelijk om de opmerkelijkheid van de kwestie vast te stellen. Over de hervorming van de suikermarkt is namelijk zeer veel geschreven door EU Observer en er is ook veel discussie over geweest in het Europees Parlement. Ter vergelijking; in dezelfde periode werd ook de markt voor olijfolie hervormd en hier was veel 60 Sapp, Meghan. Thousands of sugar beet farmers descend on Brussels, EU Observer, 18 juli Sapp, Meghan. Angry MEPs take EU farm chief to task on sugar EU Observer, 13 september Beunderman, Mark. EU trade talks undermined as sugar reform blocked, EU Observer, 26 oktober Sapp, Meghan. WTO gives EU May deadline for sugar reform, EU Observer, 28 oktober Rettman, Andrew. Doubt hangs over EU sugar talks success, EU Observer, 22 november Rettman, Andrew. EU smashes 40 years of sugar protectionism, EU Observer, 24 november