Pedagogische Visie 31/08/2006

Transcriptie

1 Pedagogische Visie 31/08/ Inleiding Als we als kinderverblijf een kwalitatieve dienst- en hulpverlening willen aanbieden, hebben we een stevige basis nodig, een duidelijk kader waarbinnen onze werking gesitueerd kan worden. Zo een kader is opgebouwd aan de hand van verschillende benaderingen die allen bijdragen tot een gediversifieerde en sterk onderbouwde houvast. De missie en opdrachtverklaring van ons kinderverblijf vormen het uitgangspunt dat samen met visieteksten van het ministerie van Welzijn, literatuur over pedagogisch management en gangbare literatuur over pedagogiek en de ontwikkelingspsychologie van het kind een kapstok voor onze werking vormt. Missie: Het Kinderverblijf Koningin Fabiola wil als social-profit voorziening een sterke partner zijn in de regio en biedt een kwaliteitsvolle zorg- en hulpverlening op het domein van de opvoedingsondersteuning en begeleiding aan gezinnen met jonge kinderen binnen het groter geheel van een netwerk van zorgvoorzieningen Werken Glorieux. Opdrachtverklaring: Het is de opdracht van de vzw Werken Glorieux om, vanuit christelijk - evangelische inspiratie, kwalitatief hoogstaande en betaalbare zorgen aan te bieden aan kinderen, zieken en bejaarden, waarbij wetenschappelijke kennis en kunde gepaard gaan met aandacht, respect en dienstbaarheid. Naar het voorbeeld van E.H. Stefaan Modest Glorieux, stichter van de Congregatie van de Zusters van Barmhartigheid, gaat speciale aandacht uit naar de meest kwetsbaren van de maatschappij. Elk contact met de patiënt, met een bewoner of met een kind die aan onze zorgen worden toevertrouwd, zal getuigen van een maximale waardering voor de unieke mens. 2. Wat is opvoeden? De kern van het opvoeden bestaat uit de veelvuldige interacties tussen een kind en een opvoeder. Iedereen die gedurende een langere tijd samenleeft met een kind en zich verantwoordelijk weet voor het kind, wordt beschouwd als een opvoeder. Als we over opvoeders spreken, denken we in de eerste plaats natuurlijk aan de ouders, maar ook onthaalmoeders, kinderverzorgsters in de kinderopvang, leerkrachten zijn opvoeders omdat ook zij gedurende een langere periode intens met het kind samenleven en zich voor het kind verantwoordelijk voelen. Zoals vermeld in het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind is en blijft opvoeden de eerste verantwoordelijkheid van de ouders, zij vullen de waarden en normen in van waaruit zij dit opvoedingsproces samen met hun kinderen gestalte geven. Andere betrokkenen zullen faciliterend en ondersteunend tussenkomen opdat ouders en kinderen zoveel mogelijk kansen krijgen om dit opvoedingsproces vorm te geven met de bedoeling optimale ontwikkelingskansen te creëren en te bieden aan de kinderen. De opvoeding in de kinderopvang of op school zien we als complementair aan de opvoeding van de ouders. 1/7

2 Opvoeden behoort tot het dagelijkse leven met kinderen: vanuit het samenleven met zijn opvoeders wordt het kind volwassen, meer mens. Wanneer we het over opvoeden hebben, spreken we van een proces tussen ouders, kinderen en de ruimere context waarbinnen dit proces zich afspeelt. Opvoeden is daarnaast ook een circulair proces. Opvoeder en kind dragen in gelijke mate bij aan het verloop van het opvoedingsproces. Daarenboven is het zo dat het gedrag van het kind en de aanpak van de opvoeder elkaar wederzijds beïnvloeden en ook beïnvloed worden door de ruimere context waarin het opvoedingsproces zich afspeelt. (Hellinckx, 1990) Dé ideale pedagogische aanpak bestaat echter niet. Wat voor het ene kind goed is, is het niet voor het andere. Elk kind heeft wel dezelfde basisnoden zoals affectie, structuur, ondersteuning en het hebben van een sociaal netwerk maar niet in dezelfde mate. Het is aan de opvoeder om door dagelijks samen te leven met het kind te achterhalen wat voor dit éne specifieke kind de ideale aanpak is. Het kind presenteert zich als ontwikkelende persoon met ontwikkelingsbehoeften en de opvoeder als iemand die deze ontwikkeling mede bewerkstelligt. Het gaat erom het pedagogisch aanbod van de opvoeder zoveel mogelijk te laten harmoniëren met de pedagogisch vraag van het kind, zodat het opvoeden zo optimaal mogelijk kan verlopen. (Hellinckx, 1990) 3. Wat is opvoedingsondersteuning? Onder opvoedingsondersteuning verstaan we het ondersteunen van de opvoeders bij het opvoedingsproces (Burggraaff-Huiskens, 2003). Het doel van opvoedingsondersteuning is de opvoedingssituatie van kinderen te verbeteren, waarbij ouders en opvoeders het aangrijpingspunt vormen. Het gaat dus om opvoeders helpen opvoeden (Prinsen en Lim, 2000). Kousemaker en Timmens-Huigens (1985) constateerden al in de periode een toename van belangstelling en activiteit aangaande professionele pedagogische zorg- en hulpverlening. Er was een toenemende behoefte van ouders en andere opvoeders die informatie, adviezen en hulp vroegen bij opvoedingsvragen en opvoedingsmoeilijkheden. Er was nood aan nabije, makkelijk bereikbare en niet stigmatiserende pedagogische zorg- en hulpverlening. Het onderzoek van Rispens e.a. (1996) ontkent de relatie tussen de groeiende aandacht voor opvoedingsondersteuning en een toenemende opvoedingsonzekerheid van de hedendaagse ouder. Wel stelt dit onderzoek vast dat ouders veel vragen hebben? Daarnaast is de behoefte aan informatie bij ouders over de opvoeding en ontwikkeling van hun kinderen groot. Het eigen sociaal netwerk van ouders is in de opvoeding de belangrijkste steungevers. Pas als ouders bij hen onvoldoende antwoord krijgen op hun vragen, zoeken zij naar een laagdrempelig professioneel systeem. De kinderopvang kan één van die plaatsen zijn waar ouders met hun opvoedingsvragen terechtkunnen. Informatie verstrekken is immers een belangrijke vorm van opvoedingsondersteuning. Door ouders kennis en vaardigheden bij te brengen vergroten we hun draagkracht waardoor ze zelf beter kunnen inspelen op de problemen waarmee ze binnen het opvoedingsproces geconfronteerd worden. Bijgevolg behoort opvoedingsondersteuning tot preventief optreden. Dit preventieve karakter impliceert dat het zich richt tot alle ouders en hun gezinnen en andere opvoeders met opvoedingsvragen. Hierbij denken we niet enkel aan intensieve 2/7

3 ondersteuning aan gezinnen met opvoedingsmoeilijkheden. Ook info die aan jonge ouders gegeven wordt, is een vorm van opvoedingsondersteuning. De nood aan en de inhoud van de ondersteuning kan dus heel verschillend zijn al naargelang de beleefde zwaarte en ernst. In het model van Kousemaker en Timmens-Huigens kan een continuüm van opvoedingssituaties geschetst worden waarbij die beleefde zwaarte en ernst gradueel toenemen. 1. Aan het begin van dit continuüm treffen we de gewone opvoedingssituaties. De ouders kunnen het opvoeden aan, al zijn er soms gewone opvoedingsvragen, die alle ouders hebben. Ouders komen er samen uit, soms na overleg met familie of vrienden. Zij voelen zich competent, ze zijn gerust en tevreden met de alledaagse opvoeding. 2. De volgende stap is de opvoedingsspanning. Hier lukt het de opvoeders niet om de opvoedingsvragen voldoende bevredigend te beantwoorden. Het opvoeden is minder effectief. Het kost meer tijd en moeite. Ouders zijn niet meer tevreden en er ontstaat een gevoel van teleurstelling en bezorgdheid, zowel voor het kind, als de partner en zichzelf. Er ontstaat lichte stress. Ouders kunnen hulp zoeken in hun sociale netwerk en raadplegen soms ook boeken en tijdschriften. Wanneer dit niet voldoende blijkt, kan lichte curatieve ondersteuning de uitkomst zijn. Huisartsen en leerkrachten spelen hierbij een rol, maar ook verpleegkundigen en voorlichters van zorginstellingen. 3. Wanneer de opvoedingsvragen echte problemen worden is er sprake van opvoedingscrisis. Ouders voelen zich gedwongen tot noodoplossingen en hebben het idee dat ze meteen moeten handelen. Volgens Kousemaker en Timmens-Huigens (1985) zijn het vaak incidentele gebeurtenissen, zoals financiële onzekerheid of een overlijden die de aanleiding vormen voor een crisis. Soms zijn het ook langslepende opvoedproblemen die opstapelen en tot uitbarsting komen. In geval van crisis wordt het sociale netwerk niet of nauwelijks geraadpleegd. Er wordt dan direct de stap gezet naar professionele hulpverleners. Deze kunnen zelf hulp bieden of de ouders naar de juiste instanties doorverwijzen. 4. Aan het uiteinde van het continuüm bevindt zich de opvoedingsnood. Het gaat daarbij om opvoedingsmoeilijkheden die de betrokkenen als zeer ernstig en zwaar ervaren. Ze zien zelf geen oplossing meer en hulpverlening is onmisbaar om verder te kunnen. Er is crisis na crisis. Het alledaagse non-professionele netwerk van familie en vrienden is niet in staat de problematiek op te lossen. Specialistische en intensieve hulp is nodig. Als kinderverblijf bieden wij binnen de werking van het gesubsidieerd kinderdagverblijf, het zelfstandig kinderdagverblijf, de mini-crèche en binnen het CKG een kwaliteitsvolle zorg- en hulpverlening aan op het domein van opvoedingsondersteuning. Deze ondersteuning zal binnen het kinderdagverblijf van een andere aard en intensiteit zijn dan binnen het CKG. Als we terug verwijzen naar de type-indeling van Kousemaker en Timmens-Huigens stellen we vast dat we binnen het kinderdagverblijf hoofdzakelijk te maken krijgen met gezinnen met een gewone opvoedingssituatie en/of met een opvoedingsspanning. Ouders kunnen tijdelijk om diverse redenen niet zelf op dat eigenste moment hun kinderen opvangen en de kinderopvang biedt op die vragen een oplossing. Binnen de dienstverlening van het 3/7

4 CKG gaat het vooral over gezinnen met een opvoedingscrisis en een opvoedingsnood wat een intensiever ondersteuning zal impliceren. 4. Concretisering van het concept opvoedingsondersteuning Het Kinderverblijf Koningin Fabiola organiseert een zorg- en hulpverlening voor gezinnen met jonge kinderen met een zeer uiteenlopende nood aan ondersteuning. Omdat we tot doel hebben de opvoedingssituatie van kinderen te verbeteren, bieden we een ruime waaier van ondersteuningsmethodieken aan. Op deze manier trachten we zo goed mogelijk tegemoet te komen aan de nood en vraag van opvoeders, kinderen en hun gezinnen naar opvoedingsondersteuning. Ook hier kunnen we een zeker gradueel verloop vaststellen waarbij de ene methodiek al ingrijpender en intensiever is dan de andere. Zo begint opvoedingsondersteuning vaak bij het verschaffen van informatie en voorlichting. Door ouders te helpen bij het uitbreiden van hun kennis over de ontwikkeling en opvoeding van hun kinderen, zorgen we ervoor dat hun opvoedingsonzekerheid afneemt. Ouders hebben behoefte aan informatie over de verzorging en ontwikkeling van hun kind en over de voorzieningen in hun omgeving waar ze terechtkunnen. Hierbij is het belangrijk ouders informatie te geven op het moment dat ze nog geen problemen ervaren. Dit is niet enkel een verrijking op zich voor hen waarmee je hun draagkracht vergroot, het zal bovendien makkelijker zijn voor de ouders om tijdig en op de juiste manier te reageren zodat grote problemen kunnen worden voorkomen. Bij het verstrekken van informatie kan het altijd interessant zijn om praktisch pedagogische of instrumentele steun te geven. Hierbij denken we dan aan het ter beschikking stellen van diensten, materiaal en pedagogische documentatie. Opvoedingsondersteuning draait echter niet enkel over het doorgeven van kennis maar ook om emotionele steun. Ouders zijn vaak al een stuk geholpen als ze begrepen worden door iemand die de tijd neemt om naar hun verhaal te luisteren. We hebben het hier dan over een luisterend oor zijn waarbij we niet direct gedragsveranderingen nastreven. Dit alles impliceert het tonen van betrokkenheid, het uiten van respect, waardering en begrip en het bieden van bevestiging bij de zienswijze van de betrokken opvoeders. Emotionele steun wordt vanuit wetenschappelijke hoek sterk benadrukt omdat het ondersteund bij het goed verlopen van het opvoedingsproces. Net omdat dit luisterend oor en deze emotionele steun zo belangrijk zijn, is het stimuleren van sociale samenhang waar mensen steun ervaren en dat de zelfhulp bevordert, een aandachtspunt binnen de opvoedingsondersteuning. Ouders richten zich met hun opvoedingsvragen in de eerste plaats tot hun informeel sociaal netwerk. In die zin zijn de meest kwetsbare ouders diegenen die sociaal geïsoleerd geraken. Het is dus zinvol om ontmoetingskansen te creëren voor ouders en informele netwerken te stimuleren. Een goed functionerend sociaal netwerk versterkt de draagkracht van ouders. Vragen van ouders zijn sterk gevarieerd, zowel in aard als in ernst van de problematiek. Het belang van tijdig signaleren binnen de opvoedingsondersteuning houdt in dat men waarneemt wanneer er veranderingen optreden in de situatie van een 4/7

5 kind en diens ouders en overwegen of er wel of niet tot actie moet worden overgegaan om op het juiste moment hulp te bieden of door te verwijzen als dat nodig is. Wanneer ouders nood hebben aan intensievere ondersteuning is er de pedagogische advisering en/of licht mobiele ondersteuning. Dit houdt verschillende vormen van laagdrempelige, kortdurende ondersteuning in die tot doel heeft om ouders te ondersteunen in het verbeteren van hun eigen opvoeding van hun kinderen. Gesprekken of huisbezoeken in dit verband bieden steun in situaties waarin sprake is van een opvoedingsspanning. Ouders zoeken ondersteuning bij opvoedingsvragen of problemen als ze twijfels hebben over hun eigen aanpak en actief zoeken naar andere mogelijkheden. Vaak gaat het over een duidelijke vraag om advies of begeleiding bij de aanpak van bepaald probleemgedrag of bij een specifieke pedagogische situatie. Ouders ervaren dat het anders moet maar weten niet hoe. Bijvoorbeeld het slaapritueel bij een peuter. Bij pedagogische advisering gaat het om het verhelderen van het probleem samen met de ouders, zicht krijgen op de factoren die het probleem beïnvloeden en mogelijk in stand houden en uitstippelen van een bepaalde aanpak. Dit alles geeft ouders de mogelijkheid hun vaardigheden en competenties uit te breiden. Natuurlijk kan het ook zijn dat er nood is aan meer gespecialiseerde trainingen die gericht zijn op meerdere levensdomeinen en toch nog laagdrempelig zijn. Hier zullen we ouders zo goed mogelijk trachten te adviseren en begeleiden naar andere hulpverleningsdiensten die beter aansluiten bij hun behoeften. 5. Opvoedingsondersteuning in het Kinderverblijf Koningin Fabiola In het Kinderverblijf Koningin Fabiola bieden we een waaier van diensten aan. Dit aanbod bestaat uit: het kinderdagverblijf met 109 kindplaatsen, (erkend en gesubsidieerd door Kind en Gezin) gewone dagopvang met een klein segment buitenschoolse opvang [o 3j] het zelfstandig kinderdagverblijf met 35 kindplaatsen, flexibele kinderopvang met een klein segment buitenschoolse opvang [0-6j] de mini-crèche met 7 kindplaatsen voor sporadische opvang en 14 kindplaatsen gewone dagopvang, occasionele kinderopvang en gewone dagopvang [0 3j] het CKG waar gezinnen zowel mobiel bijgestaan worden in het opvoedingsproces als waar kinderen voor korte periode residentieel kunnen opgevangen worden gezinsbegeleiding en (semi) residentiële kinderopvang [0 12j] het pedagogische spreekuur. [0 3j] Door deze ruime variëteit aan diensten vervullen we naast de economische en pedagogische functie ook een sociale functie. Wegens de werksituatie van ouders vangen we kinderen op in het gesubsidieerd kinderdagverblijf, het zelfstandig kinderdagverblijf en de mini-crèche. (economische functie) Maar onze dienst- en hulpverlening beperkt zich niet enkel tot opvangen alleen. Opvangen houdt veel meer in. Dit impliceert ondersteunen, bijstaan, een meerwaarde bieden aan het kind en zijn gezin. Kinderen brengen vanaf heel jonge leeftijd een zekere tijd door in één van onze diensten. Ze krijgen hier de kans om op verkenning te gaan, anderen te leren kennen en respectvol om te gaan met hen. Een belangrijke educatieve factor binnen ons kinderverblijf is de socialisering van kinderen. Het kinderverblijf is een omgeving waar het verschil met thuis maximaal benut wordt, waar er maatschappelijke 5/7

6 diversiteit aanwezig en zichtbaar is en benut wordt. Bovendien heeft opvoedingsondersteuning binnen ons Kinderverblijf Koningin Fabiola ook een sociale functie. We willen uitsluiting van kansengroepen tegengaan en hun integratie bevorderen. Kinderen van ouders die een opleiding zoeken of solliciteren kunnen opgevangen worden in de minicrèche, gezinnen die behoefte hebben aan intensievere ondersteuning bij de opvoeding van hun kinderen worden geholpen in het centrum voor kinderopvang en gezinsondersteuning. Door deze sociale functie leveren we als kinderverblijf een bijdrage aan een sociaal rechtvaardige maatschappij. Omdat binnen het opvoedingsproces de aandacht niet enkel gaat naar de kinderen maar ook naar de ouders en de ruimere context, liggen onze betrachtingen ook bij deze drie actoren. We willen de kinderen bewustmaken van de multiculturele, diverse maatschappij, ruimere context, waarin ze opgroeien en als voorziening willen wij hen alle kansen bieden om hiermee kennis te maken. Kinderen zijn niet de enigen waartoe wij ons richten binnen onze dienst- en hulpverlening. Aan onze ouders willen we informatie verstrekken en luisteren naar hun vragen en opmerkingen waardoor een wederzijds vertrouwen tot stand kan komen. We streven participatie na o.a. door een ouderraad, enquêtes, schriftelijke bevragingen en bouwen contacten op met het ganse gezin zodat verdere contacten constructief kunnen verlopen, zowel in het belang van het kind, de ouders als de kinderverzorgenden en andere begeleiding. Voor de kinderen willen we optimale ontwikkelingskansen creëren, omstandigheden scheppen, hen stimuleren en uitdagen opdat ze alle kansen krijgen om op eigen tempo en volgens de eigen mogelijkheden te ontwikkelen en te ontplooien waarbij het welbevinden van het kind centraal staat en uiteindelijke onze ultieme aandacht krijgt. Kinderen met een hoog welbevinden voelen zich heel erg goed in hun vel, de hoofdtoon van hun bestaan is genieten, plezier hebben, deugd hebben aan elkaar en aan de dingen. Een kind dat zich goed voelt, straalt vitaliteit uit, is vol energie en levenslust maar is tegelijk ontspannen en ervaart een innerlijke rust. Deze kinderen durven zichzelf zijn, reageren spontaan en stellen zich ontvankelijk en open op voor wat op hen afkomt. Het welbevinden van het kind staat hoog aangeschreven binnen onze voorziening omdat het verbonden is met het zelfvertrouwen, een goed gevoel van zelfwaarde en de weerbaarheid van het kind. Het fundament van welbevinden is het voeling hebben met zichzelf en met de eigen gevoelens, pas dan kunnen kinderen genieten en moeilijke momenten het hoofd bieden. Al vanaf de eerste levensfases wordt de basis voor de persoonlijkheid gelegd waardoor er niet genoeg aandacht kan geschonken worden aan het welbevinden van het kind. Om deze reden trachten we zo goed mogelijk te voldoen aan de basisbehoeften van de kinderen omdat er een causaal verband is met het welbevinden. Deze basisbehoeften zijn terug te vinden binnen de kwaliteitseisen op het vlak van pedagogische interactie opgesteld door Kind&Gezin. De vertaling van de ontwikkelingsbehoeften van het kind naar de concrete interacties met zijn opvoeders wordt ook benoemd als het pedagogisch aanbod van de opvoeder zoveel mogelijk laten harmoniëren met de pedagogische vraag van het kind, zodat het opvoeden zo optimaal mogelijk kan verlopen (Hellinckx, 1990). Zo krijgt de behoefte aan veiligheid, duidelijkheid en continuïteit uitgebreide aandacht. We willen kinderen opvangen in een emotioneel warm klimaat waar het kind begrepen en gekoesterd wordt. We willen de kinderen vertrouwen in anderen en zelfvertrouwen bijbrengen 6/7

7 waarbij we rekening houden met de individualiteit van het kind. Het kind zoveel mogelijk zichzelf laten zijn en sensitief zijn voor zijn emoties, temperament en de verschillende mogelijkheden die kinderen hebben. Hierbij tonen we de nodige flexibiliteit zodat de kinderen zich op eigen ritme en tempo kunnen ontwikkelen. Kinderen hebben behoefte aan structuur, een houvast waardoor ze zich nog veiliger voelen. Hierbij willen we kinderen leren omgaan met regels en grenzen die hun leven zullen structureren. Binnen dit duidelijk klimaat stimuleren we de kinderen om op verkenning te gaan en hun eigen mogelijkheden te ontdekken en uit te breiden. Daarbij is voldoende bewegingsvrijheid van groot belang waar kinderen onbezorgd zich kunnen uitleven en met elkaar kunnen spelen. Hierbij leren we de kinderen om assertief te zijn, voor zichzelf op te komen en om te gaan met ruzies. Bij dit alles heeft het kind de behoefte zichzelf als kundig te ervaren. Het bevorderen van de zelfstandigheid van het kind heeft betrekking op de mate waarin een kind de kans krijgt om zelf handelingen tot een goed einde te brengen. Kortom, het tegemoet komen aan de basisbehoeften van het kind komt ten goede aan het welbevinden dat een uiting is van levenskwaliteit! 7/7