Boterhuispolder heringericht. Groen of Groen?

Transcriptie

1 Boterhuispolder heringericht. Groen of Groen? Binnenkort presenteert de gemeente Leiderdorp een herinrichtingsplan voor de Boterhuispolder. De polder ongemoeid laten is hierbij volgens de gemeente geen optie. De gemeente streeft er met de herinrichting naar de polder open en groen te houden. De aanleg van een golfbaan in het gebied, dat begrensd wordt door de Nieuwe Weg en N445 ziet het college daarbij als een wenkend perspectief. Op deze manier zou van bebouwing nooit meer sprake kunnen zijn. Een loffelijk streven of een verkeerde voorstelling van zaken? Daartoe nemen we de Boterhuispolder eens onder de loep. De Boterhuispolder is een unieke veenweidepolder gelegen ten noorden van Leiderdorp, omgeven door Dwarswatering, de Zijl, de Zijp, het Achtergat, de Stroomsloot en de Leysloot. Door de bouw van de wijk de Leyhof in de Boterhuispolder vormt de N445 de zuidgrens van het poldergebied. De polder dankt zijn naam aan een aloude woning aan de Zijl die vroeger het Butterhuis en thans nog het Boterhuis heet. Het functioneerde als Boterwaag, waar de boerenboter uit het gebied werd gekeurd voor die naar de markt in Leiden werd gevaren. De polder is uniek om zijn cultuurhistorische- en zijn natuurwaarden. Kenmerkend voor het veenweidepolderlandschap is de openheid en het groene, waterrijke karakter, dat nauw samenhangt met het agrarisch gebruik van het gebied. Het gebied maakt deel uit van de Ecologisch Hoofdstructuur (EHS) en is een Belvedèregebied. Het beleid van de Nota Belvedère is gericht op het instandhouden en ontwikkelen van de cultuurhistorische identiteit. Ook in het streekplan Zuid-Holland West (2003) heeft dit gebied een beschermde status: de polder valt buiten de rode contouren hetgeen betekent dat er niet gebouwd mag worden. Ondanks de hoge beleidsbescherming van de Boterhuispolder overweegt de gemeente Leiderdorp anno 2006 de aanleg van een golfbaan, terwijl de Dienst Landelijk Gebied (DLG) in 2004 al schrijft: De Golfvereniging Leiderdorp heeft de wens om een groot golfterrein te ontwikkelen in de Boterhuispolder. Het golfterrein zou leiden tot grote aanpassingen van de veenweidestructuur. (drooglegging moet groter worden; de inrichting wordt anders en intensiever). En verder: De Boterhuispolder is geen voor de hand liggende plek om een golfbaan te beginnen. Is dit rapport, nota bene geschreven in opdracht van de gemeente Leiderdorp, dan voor niets geschreven? De gemeente Leiderdorp meent met de aanleg van een golfbaan bebouwing van de Boterhuispolder tegen te gaan en de dorpsrand mooi groen te houden. De Boterhuispolder ligt in de gemeenten Teylingen en Leiderdorp. Voor het Leiderdorpse deel van de polder beslist de gemeente Leiderdorp over eventuele bouwplannen. Moet de golfbaan er dus komen om de eigen bouwdrift tegen te gaan? De Provincie is tot nu toe altijd mordicus tegen ontwikkeling van de Boterhuispolder geweest. Maar mochten Rijk of Provincie ooit van mening veranderen en de Boterhuispolder geheel of gedeeltelijk tot bouwlocatie aanwijzen, dan zal een golfbaan

2 daar geen verandering in brengen. De aanleg van een golfbaan is de wens van de Golfvereniging Leiderdorp, waaraan de gemeente tegemoet wil komen. Daarbij wordt even vergeten dat de Boterhuispolder zich niet leent voor de aanleg van een golfbaan (DLG, 2004). Een golfbaan heeft toch gauw een oppervlakte van 50 hectare; wordt de golfbaan op een natuurvriendelijk verantwoorde manier aangelegd, dan is minimaal 20 hectare extra nodig. Moet de golfbaan vervolgens ook nog voldoen aan de recreatieve doelen van wandelen en fietsen dan is nog eens 10 hectare nodig. De buitenruimte van een golfbaan wordt vaak aangelegd met bomen, struiken en hagen.(van Apeldoorn, de Boer, 2006). In principe kan een dergelijke golfbaan er prachtig uitzien. Voor de Boterhuispolder echter is de ruimte in het gebied tussen de Nieuwe Weg en de N445 van 40 hectare te klein voor de aanleg van een golfbaan met natuurontwikkeling en recreatieve doeleinden. Belangrijker nog, is dat een golfbaan een negatief effect heeft op de kwetsbare weidevogels, met name de grutto. Deze worden onherroepelijk verjaagd, ten gunste van vogels als merels, vinken, roodborst etc, die oorspronkelijk niet thuis horen in een veenweidegebied! Het verlies aan biotoop voor weidevogels zal dan gecompenseerd moeten worden conform de provinciale richtlijnen voor het compensatie beginsel. Maar waar wil men compenseren? In het plangebied Ade wordt ook al compensatie weidevogelgebied gebied gezocht, waarbij de Boterhuispolder als optie wordt genoemd voor eventuele compensatie (DLG, 2006). Herinrichting op zich is vanuit meerdere oogpunten zeker te verdedigen. Herinrichting van de Boterhuispolder zou zonder golfbaan moeten plaats vinden, waarbij de veenweidepolder met unieke flora en fauna zoveel mogelijk met rust wordt gelaten. De Boterhuispolder kent zeer hoge dichtheden aan weidevogels (kievit, grutto, tureluur, scholekster). Ontwikkeling van een omvangrijk wandel- en fietspadennet in de polder is niet gewenst omdat daarmee verstoring optreedt van weidevogels (biotopen van rode lijst soorten). Deze verstoring is het grootst bij verharde fietspaden en hangt samen met de hoeveelheid geluid en het aantal verkeersbewegingen. De gevoeligheid van weidevogelsoorten voor verstoring verschilt, waarbij bijvoorbeeld de grutto (rode lijst soort) veel gevoeliger is dan een algemene soort als de scholekster. Uit onderzoek blijkt dat binnen een verstoringzone van 100 meter vanaf een fietspad geen optimaal habitat (effect: afname habitatkwaliteit) meer aanwezig is (DLG, 2006). Om toch tegemoet te komen aan de toenemende recreatieve druk vanuit de omliggende gemeenten Leiden en Leiderdorp zou gedacht kunnen worden om het gebied tussen de Nieuwe weg en de N445 wel meer toegankelijk te maken door middel van een wandelpad. Het overige deel van de polder zou aan de randen voorzien kunnen worden van educatieve elementen (vogelhut, informatieborden etc.) desnoods met de aanleg van een wandelpad, zodanig dat het hart van de polder met rust wordt gelaten. Het zou meer dan logisch zijn geweest wanneer de gemeente Leiderdorp gezamenlijk met de gemeenten Teylingen en Alkemade zich had ingezet voor het herinrichtingsplan Ade. Het Gebiedsplan Ade, waartoe ook de Boterhuispolder behoort, had dan in zijn geheel aangepast kunnen worden. Nu valt de Boterhuispolder daarbuiten, omdat de gemeente Leiderdorp het aanpassingsplan niet heeft willen ondertekenen en loopt daarbij de kans om geheel vernietigd te worden!

3 Cultuurhistorische waarden Als we met Google Earth inzoomen op de Boterhuispolder dan valt een onregelmatige blokverkaveling op, waarschijnlijk stammend uit de Karolingische tijd. De verkaveling is nog vrij gaaf, met grote historische waarde. In de verkaveling zijn oude kreekarmen aanwezig. Deze kronkelige veenstromen vormden in die tijd de natuurlijke begrenzing van een stuk grond dat door een boer werd ontgonnen Er wordt verondersteld dat de omgeving van Oud-Ade de oudste veenontginningen zijn van het Groene Hart. Ook de nederzettingsvorm is afwijkend vergeleken met andere veengebieden in het groene hart. Het is het enige gebied waar we verspreide bewoning vinden (b.v. rond het Boterhuis en de Weeswoning in de Boterhuispolder, Boerderij de Eenzaamheid in de Zwanburgerpolder, de Moppenhoeve in de Rode Polder). De dorpen Hoogmade en Rijpwetering, - lintvormig ontwikkeld langs een wetering, - zijn waardevol zowel vanwege hun ruimtelijke structuur als wat de gebouwen zelf betreft. Deze cultuurhistorische waarden maken, dat het Adegebied, waarin de Boterhuispolder ligt, tot Belvedère gebied wordt gerekend. Natuurwaarden De Boterhuispolder bestaat voornamelijk uit agrarisch gebied. De boeren voeren hun bedrijf op een natuurvriendelijk manier door bijvoorbeeld aan nestbescherming te doen, laat en gefaseerd te maaien etc.. Flora De waterkwaliteit in de Boterhuispolder is redelijk goed. Er komt nog weinig algenbloei voor en ook totale kroosbedekking vindt niet plaats. De sloten worden gekenmerkt door een grote variatie in waterplanten; zelfs krabbescheer komt voor. In het Leiderdorpse deel ten zuiden van de Nieuwe weg liggen een paar zogenaamde "atlasblokken", waar beschermde waterplanten (Fonteinkruiden) voorkomen. De flora in en rond de sloten is van waarde: Ratelaar, Echte Koekoeksbloem, Kale Jonker en Zwanebloem treft men er aan. Fauna Behalve een goed weidevogelgebied is de gehele Boterhuispolder ook een belangrijk overwinterings- en doortrekgebied voor vogels uit Noord-Europa en Siberië. Verschillende soorten Zwanen, Ganzen, Eenden en andere watervogels, waaronder Kleine Zwanen en veel Smienten uit de poolstreken verblijven er. Goudplevieren gebruiken het gebied om te rusten en foerageren op doortrek naar het zuiden. De definitie voor weidevogels luidt: "Echte weidevogels, zijn die vogels, die voor hun voortplanting volledig afhankelijk zijn van natte zachte weidelanden". Grutto's komen in de lente vanuit Afrika naar hier om te broeden. Meteen als de jongen vliegvlug zijn, verdwijnen zij weer. Ook de kieviten, die hier broeden, verdwijnen in de zomer. Zij worden opgevolgd door Scandinavische kieviten, die hier overwinteren. Daarom lijkt het net of die kieviten hier het hele jaar zitten. Ook enkele eendensoorten zijn typisch afhankelijk van onze natte

4 graslanden. De zeer zeldzame zomertaling broedde jarenlang ten zuiden van de Nieuwe Weg. Na de bouw van de Leiderdorpse woonwijken langs de Dwarswatering zijn zij wat opgeschoven. De laatste jaren is het spannend of er nog een paartje midden in de Boterhuispolder komt broeden. Ook deze vogels overwinteren net als de grutto ten zuiden van de Sahara. Met name de grutto is kwetsbaar en het aantal gaat in Nederland hard achteruit. Dit is zorgwekkend omdat maar liefst 80% van de West-Europese grutto's in Nederland broedt. De internationale verplichting om land waar grutto s broeden, intact te laten, geldt ook voor Nederland en ook in de Boterhuispolder. Naast de weidevogels is het gebied belangrijk voor amfibieën: Groene en Bruine Kikker, Gewone Pad, Rugstreeppad en Kleine watersalamander. Ook zoogdieren vindt men er: Wezel, Hermelijn, Bunzing en vele soorten muizen. De Waterspitsmuis is van de muizensoorten het zeldzaamst. Je treft hem aan in het schone en heldere water in deze polder. Hij leeft van waterinsecten, larven en wat hij nog meer onder water te pakken krijgt. Je ziet hem zelden op het land. De soort is beschermd. Naast de Bruine Glazenmaker en andere libellensoorten komen er ook de Rode Lijstsoorten Vroege Glazenmaker en Groene Glazenmaker voor, die beide hun eitjes afzetten op krabbescheer. Deze libellen zijn dus afhankelijk voor hun voortbestaan van deze waterplant, waarop wij ook al zuinig moeten zijn. Cultuurhistorische waarden maken tezamen met de natuurwaarden de Boterhuispolder tot een unieke polder die beschermd zou moeten worden voor ons nageslacht. Aantasting van de Boterhuispolder door bebouwing of door de aanleg van een golfbaan betekent een onomkeerbare vernietiging van een buitengewoon waardevol gebied. Bovendien is deze polder een onderdeel van de Aangepaste Landinrichting voor het Adegebied. Deze impuls voor de hele streek omvat niet alleen compensatiemaatregelen voor de HSL en A4, maar heeft ook invloed op de kwaliteit van het agrarische bedrijf en de ruimte voor natuur en recreatie. De gemeente Leiderdorp heeft dit plan niet ondertekend, maar velen vinden dat aan zo'n gebaar niet ontleend kan worden om een door Rijk en Provincie Zuid-Holland gedragen plan te negeren (D.L.G., 2006, Impuls voor Ade). Referenties - Van Apeldoorn, R.C., T.A. de Boer Ruim baan voor de bal?! Mogelijkheden en voorwaarden voor de natuurontwikkeling op en recreatief medegebruik van golfbanen. Alterra Rapport 1321, Alterra, Wageningen. - Beintema, A. e.a., Ecologische Atlas van de Nederlandse Weidevogels, Dienst Landelijk Gebied, 2004.Gebiedsvisie Stadsrand Leiderdorp, 2004: blz. 11, Dienst Landelijk Gebied, Ontwerp aanpassingsplan Ade, 2006: blz Streekplan Zuid-Holland West, Waterschap de Oude Venen Verkaveld door de sloten. - G. Borger, A. Haartsen e.a.,1997, Het Groene Hart. Een Nederlands cultuurlandschap. p Dienst Landelijk Gebied, 2006, Impuls voor Ade.

5 - Dijkstra, K.D.B. e.a., De Nederlandse Libellen (Odonata) Namens, De vereniging Houdt Leiderdorp Groen. Samengesteld door Anneke Louwe Kooijmans en Marijke Alderlieste Mede ondertekend door (na overleg, officieel per bevestigd): - Bomenbond Rijnland - LTO, Noord - Milieudefensie - Stichting Comité Doesbrug - Stichting Groen Licht - Stichting Initiatiefgroep Oude Rijnzone (SIOR) - Stichting tot Behoud van Leiderdorpse Bomen (i.o.) - Vereniging Agrarisch Natuurbeheer Ade (VANAde) - Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie IVN Leiden e.o. - Vogelwerkgroep Koudekerk - Weidevogelwacht Rijpwetering - Werkgroep Leiderdorp van IVN Leiden e.o. - Zuid-Hollandse Milieufederatie Leiderdorp, 8 december 2006.