Echtscheiding en Bijbel

Transcriptie

1 Echtscheiding en Bijbel Henk Siegers> <31 augustus 2013> Inleiding 2 1.Visie in de deputaten rapporten en van de synode Korte samenvatting Geen echtscheiding De stijl van het koninkrijk van Christus Geen, twee of drie gronden Hoe het onderwijs toepassen? 8 2. Hertrouwen na scheiding Hertrouwen na echtscheiding volgens de bijbel De bevestiging van een tweede huwelijk? Scheiding van tafel en bed Tucht Nieuw: de publieke mededeling Toepassen van de tucht Inzet op de gezindheid De wijze van tuchtbediening De gemeente Voorbereiding op het huwelijk 17 Bijlage 1: Uitgangspunten en richtlijnen 19 Uitgangspunten: 19 Richtlijnen (voor kerkenraden) 19 Bijlage 2: Raad van Advies 21 Vereisten een adviesaanvraag 21 copyright 2013 Praktijkcentrum niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Praktijkcentrum

2 pagina 2 v. 22 Echtscheiding en Bijbel Inleiding Binnen de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) is een diepgaande bezinning geweest over de vragen rond bijbel en echtscheiding. In dit artikel geeft ds. H.J. Siegers, voorzitter van de Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding, een overzicht van deze bezinning. Als redactie van Gemeente Vandaag zijn we ervan overtuigd dat ook leden van andere kerken hun winst kunnen doen met deze bezinning. Het artikel bestaat uit 4 onderdelen: 1. Het eerste gedeelte behandelt de vraag of de bijbel wel echtscheidingsgronden kent en kiest er liever voor om de vragen rond huwelijk en echtscheiding te benaderen vanuit de navolging van Christus. 2. Het tweede gedeelte behandelt de vraag of bevestiging van een eventueel tweede huwelijk na echtscheiding mogelijk is. Het gaat uit van het inzicht dat de beloften van trouw nog steeds gelden. 3. Het derde gedeelte gaat in op de vraag, hoe je in echtscheidingssituaties omgaat met de kerkelijke tucht. Er zijn meer mogelijkheden dan de afhouding van het avondmaal. 4. Het vierde gedeelte geeft aandacht aan de preventie van echtscheiding door goede voorbereiding op het huwelijk Er zijn twee bijlagen: 1. Allereerst zijn de door de synode aanvaarde richtlijnen voor omgang met echtscheiding toegevoegd 2. Daarnaast is er informatie over de raad van advies inzake huwelijk en echtscheiding, die binnen de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) functioneert.

3 pagina 3 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 1.Visie in de deputaten rapporten en van de synode 1.1. Korte samenvatting Deputaten Huwelijk en Echtscheiding hebben aan de synode 1 van Zuidhorn 2002 een rapport hebben uitgebracht. De inhoud ervan zorgde voor een brede bespreking op de synode, en ook in de kerken, want de strekking van het rapport week nogal wat af van wat tot dan toe in de kerken gebruikelijk was. De besluitvorming van de synode resulteerde erin dat de bestaande richtlijnen niet werden aangepast of gewijzigd, maar dat het rapport ter bezinning aan de kerken werd aangeboden. Die bezinning moet dan gaan over huwelijk, het alleen-gaan, huwelijksvoorbereiding en echtscheiding. We vatten die jarenlange bezinning kort samen: De actualiteit van het onderwerp heeft met zich meegebracht dat er op verschillende generale synodes over gesproken werd. Vanaf de synode van Ommen 1993 tot en met die van Amersfoort-Centrum 2005 zijn deputaten bezig geweest met punten als: bezinning op de eigentijdse vragen rond scheiding en hertrouwen, onderzoek te doen naar wat Gods Woord leert over eventuele gronden voor echtscheiding en naar de hermeneutische vragen. Ook moesten zij zich beraden op vragen als: zijn er nadere afspraken nodig over de besluitvorming van kerkenraden in situaties van echtscheiding, mag een tweede huwelijk na echtscheiding gesloten worden en hoe zit het met de kerkelijke bevestiging van zo n tweede huwelijk, hoe en wanneer moet tucht geoefend worden en zijn er ook andere vormen van vermaan wenselijk. Verdere studie De Generale Synode van Berkel en Rodenrijs 1996 legde uitgangspunten vast en heeft een aantal richtlijnen gegeven. De daarop volgende synode van Leusden 1999 heeft deze uitgangspunten en richtlijnen verduidelijkt en aangepast. Door verdere studie en bezinning door deputaten, in opdracht van de synode, is het op de synode van Amersfoort-Centrum 2005 tot een afronding gekomen. De richtlijnen en uitgangspunten van 1 Het woord synode wijst in dit artikel telkens op de synode van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) Ook het woord kerken in dit artikel verwijst naar deze kerken.

4 pagina 4 v. 22 Echtscheiding en Bijbel vorige synodes werden vervangen door nieuwe (zie de Acta, art ). In ieder geval is hiermee voorlopig een einde gekomen aan de kerkelijke bezinning en besluitvorming. Er functioneert nu een Raad van Advies inzake Huwelijk en Echtscheiding, maar deze geeft aan kerkenraden advies. De hierboven genoemde deputaten hebben het gesprek in de kerken gestimuleerd en hebben een (vervolg)rapport geschreven voor de synode van Amersfoort-Centrum Deze synode heeft een aantal besluiten genomen, waarbij uitgangspunten werden aanvaard die deputaten op de tafel van de synode van Zuidhorn hadden neergelegd. De synode stemde op hoofdlijnen in met wat deputaten naar voren hadden gebracht. Het besluit luidt: in te stemmen met de hoofdlijn van de door deputaten gekozen benadering van huwelijk en echtscheiding waarin vanuit de overvloedige genade van Christus en binnen het geheel van het christelijke leven in de kerken wordt ingezet op maximale toewijding aan God en zijn wil, op navolging van Christus en op een levensstijl die recht doet aan het komende koninkrijk (Acta, art. 57). 3 Hoofdlijn Wat is de hoofdlijn, die in de rapporten is neergelegd? Samengevat is het dit: a. Gods Woord maakt duidelijk dat echtscheiding niet moet plaatsvinden. b. In het huwelijk en rond echtscheiding moeten we leven naar de stijl van Christus. c. We moeten niet (langer) spreken over twee (of drie) echtscheidingsgronden. d. Inzake hertrouwen na echtscheiding moet grote terughoudendheid betracht worden. e. Tucht bij echtscheiding moet genuanceerd toegepast worden. f. Er moet gestreefd worden naar een goede huwelijksvoorbereiding. In dit artikel worden de verschillende onderdelen van deze hoofdlijn uitgewerkt. 2 De acta van de synode van Amersfoort-Centrum zijn te vinden op internet: 3 Het besluit en het onderliggende rapport zijn te vinden op de website van de gereformeerde kerken vrijgemaakt:

5 pagina 5 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 1.2. Geen echtscheiding De belangrijkste teksten in Bijbel over huwelijk en echtscheiding zijn, (in het OT:) Genesis 2: 24, Exodus 20: 14 (het zevende gebod), Maleachi 2: 13-16, (en in het NT:) Matteüs. 5: en 19: 3-9, Marcus 10: 2-12, Lucas 16: 18, 1 Korintiërs. 7: 7-16, Efeziërs 5: en Hebreeën 13: 4. Uit heel de Schrift is duidelijk dat het huwelijk een instelling van de Schepper is, waarin een man en een vrouw door de belofte van trouw levenslang aan elkaar verbonden zijn. Dit menselijke verbond rust in en ontvangt kracht uit het grote verbond, tussen God en mensen. De Here belooft de getrouwden bij te staan met zijn hulp, zijn Geest. Het huwelijk moet een afspiegeling zijn en mag die al meer worden van de verhouding tussen Christus en zijn gemeente. Een huwelijk blijft, zolang beide partners nog leven, voor God 'gelden'. God geeft beloften aan zijn verbondsvolk (zijn bruid) en vergeet die beloften niet, ook al is die bruid overspelig. Zo vergeet God de beloften ook niet die mensen elkaar gegeven hebben in hun huwelijk. Hij is daarbij getuige (Mal. 2: 14). Beloften die, 'tot de dood ons scheidt', gedaan zijn, kun je niet ongedaan maken, zelfs niet als de ander het je heel moeilijk maakt. Die beloften blijven voor God bestaan. De conclusie kan geen andere zijn dan dat God niet wil dat mensen scheiden (wat Hij verbonden heeft moet de mens niet verbreken). Gebrokenheid Maar de Schrift heeft ook oog voor de gebrokenheid van het leven die ook het huwelijk treft. Wanneer twee mensen trouwen, gaat het om twee zondige mensen. De macht van de zonde kan het huwelijk van binnenuit aantasten en stuk maken, zoals dat ook met andere relaties kan gebeuren (bijvoorbeeld een relatie van ouder en kind waardoor soms een kind uit de ouderlijke macht ontzet moet worden). De Bijbel spreekt over hoererij, echtbreuk en overspel. En met deze gebrokenheid moeten we rekenen, totdat Christus terugkomt De stijl van het koninkrijk van Christus Het koninkrijk van Christus zoeken is van levensbelang (Mat. 6: 33). En leven in dit koninkrijk vraagt om een levensstijl die past bij de Koning van dit rijk. Die stijl is te typeren als navolging. Daarom moeten we de vragen rond echtscheiding niet exclusief benaderen vanuit een gebod (bijv. het zevende), maar vanuit het hele onderwijs van de Here en dit is het onderwijs over zijn koninkrijk. Door Jezus na te volgen kom je zijn koninkrijk binnen. Leven in navolging betekent: nee zeggen tegen de oude mens en tegen de zonde en Jezus volgen. Navolging is geen nieuwe norm, maar ziet op de liefde en de zelfverloochening. Dit is leven als volgeling van Jezus: je neemt je kruis op en volgt Hem (Mat. 16: 24). Dit vraagt dus een radicale keuze. Er is inzicht nodig in de aard van het koninkrijk. Je moet weten waarvoor je kiest en dan Jezus uit overtuiging volgen. Niet ons vlees geeft aan hoe we in het koninkrijk moeten leven, maar daar is de Geest van God voor nodig (Joh. 3: 3). Radicaal betekent ook dat we bereid willen zijn om te lijden om Christus' wil. Maar dan moeten we niet alleen spreken over verdrukkingen als het gaat over huwelijk en echtscheiding - dan gaat het om heel ons leven 4. 4 Zie het artikel Zelfverloochening.

6 pagina 6 v. 22 Echtscheiding en Bijbel Niet alleen voor huwelijk en bij echtscheiding Het is belangrijk dat we ons spreken over zelftucht en offerbereidheid niet beperken tot mensen met huwelijksmoeiten. In de Bijbel wordt de hele gemeente aangesproken. Huwelijk en echtscheiding moeten geen geïsoleerde zaken worden, maar moeten zijn ingebed in het geheel van de stijl van Gods koninkrijk en dat is de stijl van de christelijke gemeente. De stijl vraagt om keuzes maken en christelijke keuzen komen niet tot stand door alleen in te zetten op de geboden. Ze komen wel tot stand doordat Gods werk in Christus ons stempelt en wij daarop door ons vernieuwde denken antwoord leren geven. Daarbij is geloof onmisbaar, want inzicht in de wil van God ontstaat uit innerlijke vernieuwing en groei in de gemeenschap met Christus (zie Rom. 14: 23, Efez. 4: 17-24, Filip. 1: 9,10, Kol. 1: 9,10, Hebr. 5: 14). En dan gaat het ook niet alleen om individueel geloof. De teksten die ik hierboven noemde, staan in het meervoud. Het gaat om we en ons, het gaat om de gemeente die samen deelt in het geloof. We moeten ook een voorbeeld voor elkaar zijn (zie verder Efez. 3: 18v, Filip. 2: 1-4; 3: 17). En het spreken over de stijl van het koninkrijk moet niet gesteld in de plaats van een beroep op Gods geboden of op concrete schriftwoorden, maar als kader daarom heen, zodat bij deze benadering ook concrete schriftwoorden voluit normatief blijven Geen, twee of drie gronden Eerdere kerkelijke uitspraken gaven aan dat we vanuit de Schrift over twee gronden om te mogen scheiden kunnen spreken dat zijn overspel en kwaadwillige verlating. Dat overspel een echtscheidingsgrond is, wordt gefundeerd op wat Christus daarover zegt in bijvoorbeeld Matteüs 19. En voor kwaadwillige verlating beroept men zich op Paulus spreken in 1 Korintiërs7. In geval van overspel of kwaadwillige verlating kan men scheiden zonder schuld. En dan ben je daarna ook vrij om te hertrouwen. Analogie En die gronden kunnen we ook naar analogie gebruiken, zoals we dat noemen. Toch is het werken met gronden voor echtscheiding een aanpak die in de praktijk tot veel discussie leidt. Discussie over ik noem maar - : valt incest onder overspel? Of voorechtelijk geslachtsverkeer? En homoseksuele gemeenschap? Wat is kwaadwillige verlating? En als een vrouw haar man verlaat en niet wil verzoenen, is dat dan ook kwaadwillige verlating? En als de Here Jezus zegt dat begerend kijken naar een vrouw overspel is, is dit dan ook een grond? En regelmatig pornosites bekijken, of seksfilms? Is dat dan weer naar analogie met wat de Here zegt? De praktijk onder ons is duidelijk dat de discussie over de analogie ertoe leidt dat steeds meer situaties onder die gronden gaan vallen. De synode van Leusden noemde daarom de uitspraak dat er ook andere vormen van kwaadwillige verlating zijn rekbaar en kunstmatig, waarbij de analogieredenering niet begrensd wordt. Die éne grond, die in 1 Korintiërs 7 is omschreven en die we kwaadwillige verlating noemen, wordt op deze manier van werken omgevormd tot een principe dat we gaan toepassen. Dan heb je in de Bijbel een voorbeeld (kwaadwillige verlating) en als onze situatie daarop lijkt mogen we scheiden. Hoe je het ook beziet: er zijn dus situaties waarin schuldeloos gescheiden kan worden. Met het naar analogie redeneren, zoeken we dus naar situaties die sterk lijken op wat in de Bijbel staat. Echter er blijven vragen over situaties die niet precies naar analogie te benaderen zijn, maar die wel een grote moeite in een huwelijk betekenen, zodat de kerk toch zegt dat die mensen kunnen scheiden. Er bestaan situaties waarin je als kerkenraad berust in een echtscheiding, terwijl er toch

7 pagina 7 v. 22 Echtscheiding en Bijbel geen sprake is van overspel of kwaadwillige verlating. Bijna alle ambtsdragers kennen daarvan wel voorbeelden. Denk maar aan een man die zijn vrouw mishandelt. De synode van Leusden ging daarom een stap verder. Deze zei dat er ook andere ernstige vormen van zonden zijn tegen een van de geboden van God waardoor het huwelijk fundamenteel wordt aangetast. Er is dus zelfs nog, volgens deze opvatting, een soort derde echtscheidingsgrond. Bezwaren tegen werken met gronden. We voelen wel aan dat hier moeilijke vragen rijzen. Kunnen we vanuit de praktijk besluiten tot een (derde) echtscheidingsgrond die je zo niet in de Bijbel tegenkomt? Waar ligt dan de grens? Dat was zomaar niet duidelijk en er moest nagedacht worden over die vraag: hoe ga je vanuit de Bijbel om met dat soort concrete praktijkgevallen. Zo ontstond het rapport voor de synode van Zuidhorn. En hierin worden bezwaren tegen het werken met gronden aangegeven. a. Wanneer een bepaalde situatie niet ondergebracht kan worden bij de twee gronden (en ook niet naar analogie daarvan), kan er dan wel op grond van de derde grond die Leusden aangaf gescheiden (en hertrouwd) worden. Want het ontbreekt te veel aan afbakening bij die derde grond. Is een duurzaam ontwricht huwelijk (de grond die de overheid hanteert voor echtscheiding) voldoende om ook kerkelijk te kunnen scheiden? b. Paulus geeft maar één keuze aan: verzoenen of ongetrouwd blijven (1 Kor. 7: 10v). Maar geldt dit woord alleen als er niet aan één van de drie gronden om te scheiden wordt voldaan? c. Een derde bezwaar is de analogieredenering, zoals hierboven al aangegeven. Want wie bepaalt welke situaties naar analogie van overspel zijn? Op vergelijkbare wijze kun je je afvragen hoe het met de analogieën van verlating zit. Als er nu geen sprake is van fysieke verlating, maar wel van een situatie waarin gehuwden zich geestelijk en communicatief afsluiten voor elkaar? Deze analogie kan zo eindeloos uitgerekt worden. d. Het grootste bezwaar is het spreken over: schriftuurlijke echtscheidingsgronden. Dit vraagt bredere toelichting. We werken het als volgt uit 1. De woorden van de Here: niet scheiden, behalve in geval van overspel (Mat. 5 en Mat. 19) betekenen niet dat je mag scheiden als er sprake is van overspel. De Here gaat hier in op het verkeerde gebruik van de scheidbrief. Op overspel staat naar de wet van Mozes de doodstraf. Die passen de joden niet meer toe, omdat ze gebruik maken van een scheidbrief. Maar dit is een verkeerd gebruik. Nu zegt de Here dat Hij echtscheiding op grond van overspel buiten beschouwing laat, omdat die in de wet van Mozes al wordt geregeld. We kunnen hieruit dus geen conclusie trekken over een echtscheidingsgrond. 2. De tweede grond (1 Kor. 7: 15 met name, de z.g. kwaadwillige verlating ) daarin gaat het om een speciale situatie in de zendingsgemeente van Korinte. Daarover geeft Paulus een regel. Niet de Here Jezus (vers 12), want in zijn tijd bestond een dergelijke situatie nog niet. Het gaat dus om een speciaal geval. In dit geval van het verlaten worden door de ongelovige partner ben je niet gebonden aan de regel dat je niet mag scheiden. Maar daarvan moeten wij dan geen echtscheidingsgrond maken voor alle tijden en plaatsen. We leren hier uit de woorden van Paulus wel, dat er situaties kunnen zijn waarin het tot echtscheiding kan komen. Maar van dit soort situaties noemt Paulus nu maar één enkel voorbeeld. Dan gaan we te ver als we hiervan een gesloten systeem van gronden willen maken.

8 pagina 8 v. 22 Echtscheiding en Bijbel Conclusie Als we gronden hanteren bevorderen we het gebruik maken van geforceerde analogieredeneringen, want we willen dan zoveel mogelijk situaties beschrijven. En we kunnen nieuwe situaties onrecht doen, omdat ze niet passen onder de bestaande gronden. Als we ons beperken tot slechts enkele basisregels versmallen we het brede spectrum van de bijbelse gegevens Hoe het onderwijs toepassen? Hoe moeten we het onderwijs over het Koninkrijk dan toepassen? Als we de woorden van God serieus nemen betekent het dat geen enkele zonde van de partner bij voorbaat een reden kan zijn de huwelijksrelatie te beëindigen. God zelf is bij zonde immers uit op berouw, vergeving en verzoening. Hij gaat tot het uiterste om zijn relatie met zijn volk in stand te houden en te herstellen. Hij neemt zelfs zijn overspelige verbondspartner weer tot vrouw. Dit tot het uiterste gaan blijkt ook uit de zelfovergave van Gods Zoon. Uit het onderwijs van Jezus volgt ook dat bij overspel het huwelijk, als het maar enigszins mogelijk is, voortgezet moet worden. Bijzonder karakter zonde van overspel De zonde van overspel heeft wel een bijzonder karakter, want seksuele gemeenschap bezegelt de diepe eenheid die God tussen man en vrouw heeft gelegd. Als je die bezegeling buiten je huwelijk zoekt, breek je daarmee je huwelijk stuk. Het overspel tast op deze wijze het huwelijk anders aan dan andere zonden. Dit bijzondere karakter krijgt gevolgen als de overspelige niet tot berouw en verandering wil komen. Dan spreekt voortzetting van het huwelijk niet vanzelf. De les van 1 Korintiërs 7 Paulus zet dit onderwijs van de Here voort in 1 Korintiërs 7. Hij zegt dat je elkaar niet moet verlaten dit is de regel van de Heer (vers 10). Maar als het nu wel is gebeurd, zijn er slechts twee mogelijkheden voor deze gescheidenen: of weer terug naar dat huwelijk of alleen blijven (vers 11). De situatie waarover hij daarna gaat schrijven is die van twee gehuwden, van wie de één gelovig is en de ander niet (die is heiden of jood gebleven). Maar dan moet de (gelovige) man zijn (ongelovig gebleven) vrouw niet wegzenden. In zo'n situatie zou je dan wellicht verwachten dat je wel mag scheiden - zo'n gemengd huwelijk moet er niet zijn (verg. 2 Kor. 6: 4vv), maar het gaat hier niet over een te sluiten huwelijk, maar over een reeds gesloten huwelijk. Als je getrouwd bent heft ook ongeloof van de echtgenoot(e) het huwelijk niet zondermeer op! Zo sterk is de band van het huwelijk. De kern is hierbij ook: als de ongelovige echtgenoot wil blijven samenleven, moet de gelovige niet het initiatief nemen tot scheiding. Maar als nu de ander het initiatief neemt, laat dan een scheiding plaatsvinden. Je moet dan niet koste wat het kost, bij elkaar blijven. Als de keuze gemaakt moet worden tussen God en de partner moet de keuze voor God gemaakt worden. Dan ben je niet gebonden, zegt Paulus ( 7: 15), namelijk:. aan de regel van het niet mogen scheiden. Een nieuwe situatie Voor ons moet het duidelijk zijn dat het hier in Korinte in ieder geval gaat om een nieuwe situatie gaat waarin een antwoord gegeven moet worden op de vraag of gescheiden mag worden. Een situatie die zich nog niet voordeed in

9 pagina 9 v. 22 Echtscheiding en Bijbel de tijd van de Here Jezus op aarde, bijvoorbeeld toen Hij de bergrede sprak. Paulus zegt: in deze nieuwe situatie die ontstaan is in Korinte (en in andere gemeenten waar het evangelie is verkondigd en waar mensen tot geloof zijn gekomen) moet je zo omgaan met huwelijk en scheiding. Heeft Paulus nu bedoeld te zeggen dat je in een situatie van 'kwaadwillige verlating' mag scheiden? Dat hij kwaadwillige verlating als grond voor echtscheiding noemt? Het begrip kwaadwillige verlating kende Paulus natuurlijk niet, hij introduceert dit niet als grond, maar hij geeft aan dat deze nieuwe situatie je zus en zo moet omgaan met huwelijk en scheiding. Dan mogen wij daaruit afleiden dat wij als gemeente van Christus in een nieuwe situatie (een in de bijbel onvoorziene of niet genoemde situatie) ook een standpunt moeten bepalen over scheiding. We mogen de lijn van de Here en zijn apostel Paulus doortrekken en tot conclusies komen voor een situatie die zich vandaag voordoet en die in de Bijbel nog niet genoemd, of voorzien, werd. Zo'n nieuwe situatie vraagt om toepassing van het onderwijs dat Jezus gaf. Paulus geeft daarvoor voortgezet onderwijs. Conclusie uit 1 Korintiërs 7 We concluderen uit 1 Korintiërs 7 dat niet alle situaties bij voorbaat beslist zijn door de regel van het niet ontbinden van het huwelijk. Er zijn situaties waarbij de zonde en gevolgen van de zonde zo dominant zijn dat de regel van het getrouwd blijven tot onaanvaardbare gevolgen voor de gelovigen zou leiden. Vanuit deze aanpak van Paulus willen we werken. In sommige situaties kan een echtscheiding gebillijkt worden. Neem bijvoorbeeld het geval dat een vrouw getrouwd is met een psychopaat die haar leven terroriseert, haar zelfs bedreigt en die het gezin kapot maakt. De kerk moet dan in een dergelijke situatie meer doen dan een afwachtende houding aan de zijlijn aannemen we hopen maar dat de vrouw geloof en kracht genoeg heeft om het vol te houden. Dit is een onaanvaardbare manier om als kerk je handen schoon te willen houden. Je weet dat God niet wil dat iemand zijn partner en zijn gezin helemaal stuk maakt. Je bent ook geroepen op te komen voor het leven en het heil van je naasten, zeker als deze zwak zijn. In een dergelijke situatie, als er geen andere uitweg meer is dient de kerk te zeggen, evenals Paulus in 1 Korintiërs 7: hier bent u niet gebonden. Het is een kwaad als het huwelijk breekt, maar evenals in 1 Korintiërs 7 zou er in deze situatie sprake zijn van een groter kwaad als je de betrokkene dwong om tot elke prijs het huwelijk in stand te houden. 2. Hertrouwen na scheiding De synode heeft uitgesproken dat in de regel nieuwe huwelijken na een echtscheiding niet kerkelijk bevestigd zullen worden. Met als gronden daarbij: De heilige Schrift legt alle nadruk op de onontbindbaarheid van het huwelijk (Mat. 19: 6). Het past bij de stijl van het Koninkrijk, zoals de Here Jezus ons die geleerd heeft, om grote nadruk te leggen op het karakter van het gegeven jawoord. Een eenmaal gegeven belofte blijft gelden en blijft ook naklinken na een scheiding.

10 pagina 10 v. 22 Echtscheiding en Bijbel Voor kerkenraden is het vaak onmogelijk een echtscheidingssituatie goed te beoordelen, zeker als (een deel van) de geschiedenis zich buiten eigen gemeente heeft afgespeeld. Kerkenraden houden een eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de vraag of een tweede huwelijk na echtscheiding aanvaardbaar is en kerkelijk bevestigd kan worden. Dit is nogal ingrijpend vergeleken met wat de huidige praktijk is. Deze uitspraak vergt wel een omslag in het denken van kerkenraden. Momenteel zijn er veel situaties waarin mensen zich vrij voelen om na een scheiding opnieuw te trouwen. En voorgaande besluiten van synodes gaven toch wel vrijheid tot hertrouwen, bijv. bij echtscheiding na overspel. En de kerkelijke praktijk is veelal ook zo dat er tweede huwelijken gesloten worden. Die omslag in denken is noodzakelijk en moet metterdaad gebeuren. Bij die omslag moeten we wel de overgangssituatie in rekening brengen. Deze uitspraak van de synode valt midden in allerlei situaties die soms al jaren voortduren en waarin kerkenraden reeds een standpunt hebben ingenomen. Uiteraard zal een kerkenraad rekening houden met gedane toezeggingen en/of gewekte verwachtingen. Daarover zullen kerken-raden naar hun eigen gemeenten duidelijkheid moeten verschaffen. Tegelijk is het verstandig met de geformuleerde uitgangspunten direct aan de slag te gaan, zodat er geen onhelderheid blijft bestaan over de visie en werkwijze van de raad. Een duidelijke toelichting daarvan, bijvoorbeeld in het plaatselijke kerkblad, kan veel misverstanden voorkomen Hertrouwen na echtscheiding volgens de bijbel Uit wat we in de Bijbel lezen over huwelijk en echtscheiding moeten we concluderen dat hertrouwen na scheiding niet goed mogelijk is. De getrouwden hebben een belofte gegeven totdat de dood hen scheidt, of tot Christus weer terugkomt. Als zich nu een bijzondere situatie heeft voorgedaan waardoor een scheiding gerechtvaardigd was of gebillijkt werd, betekent dit niet dat dáárna ook de weg vrij is voor een tweede huwelijk, waarbij dezelfde beloften weer gegeven worden. Het past bij de stijl van het koninkrijk grote nadruk te leggen op het karakter van ons jawoord. Die eenmaal gegeven belofte blijft gelden. De kerk aanvaardt dat er situaties zijn waarin deze belofte helaas gebroken is, maar het is moeilijk uit te leggen dat je twee keer in je leven kunt beloven een ander trouw te blijven tot de dood je zal scheiden', zonder dat de eerste huwelijkspartner gestorven is. Bijbelse gegevens De Here Jezus heeft alle nadruk gelegd op de levenslange eenheid van een man en een vrouw: wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden ( Mat. 19:6) en: ieder die zijn vrouw verstoot, drijft haar tot overspel tenzij er sprake was van een ongeoorloofde verbintenis; en ook wie trouwt met een verstoten vrouw, pleegt overspel ( Mat. 5: 32); Paulus zegt het zo: Degenen die getrouwd zijn geef ik, nee, niet ik de Heer geeft hun het volgende gebod: een vrouw mag niet scheiden van haar man. (is ze al gescheiden, dan moet ze dat blijven of zich met haar man verzoenen), en een man mag zijn vrouw niet wegsturen ( 1 Kor. 7: 10-11). Deze woorden van de Here Jezus en de apostel Paulus spreken duidelijke taal. Het past bij de stijl van het koninkrijk van Christus, zoals Jezus die ons heeft voorgehouden heeft, grote nadruk te leggen op het karakter van het jawoord. Een eenmaal gegeven belofte blijft gelden. Het is moeilijk

11 pagina 11 v. 22 Echtscheiding en Bijbel uit te leggen dat je, nog bij het leven van de eerste partner, voor de tweede keer dezelfde trouwbelofte kunt doen. Het huwelijk als verbond tussen man en vrouw is zo sterk, dat de band tussen hen niet zomaar verbroken kan worden, zelfs niet via een echtscheiding. Anders gezegd: ook een scheiding betekent niet dat je helemaal los van elkaar bent. De beloften van de trouwdag blijven naklinken. Voor mensen kun je scheiden, voor God ben je niet zomaar vrij. Daarbij komt nog dat het voor kerkenraden erg moeilijk is alle situaties rond echtscheiding en hertrouwen te beoordelen, zeker wanneer ( een deel van) de geschiedenis zich niet in eigen gemeente heeft afgespeeld. Ook dit pleit voor grote terughoudendheid bij de bevestiging van een tweede huwelijk De bevestiging van een tweede huwelijk? Deze bijbelse gegevens maken duidelijk dat het huwelijk als verbond tussen man en vrouw zo sterk is dat de band tussen hen niet zomaar verbroken kan worden, zelfs niet via een echtscheiding. Ook een scheiding betekent niet dat je helemaal los van elkaar bent. De beloften van de trouwdag blijven naklinken. Voor mensen kun je scheiden, voor God ben je niet zomaar vrij. Dit betekent dat er een streep gezet moet worden onder de gedachte om grote terughoudendheid te betrachten ten aanzien van een tweede huwelijk en de bevestiging daarvan. De volgorde hiervan is ook belangrijk. De kerk komt niet pas in actie op het moment dat een man en een vrouw de kerkelijke bevestiging van hun huwelijk aanvragen. Het belang van de kerk ligt vooral op het punt van de onderstreping van de onontbindbaarheid van het huwelijk en daarmee van de grote moeite met een tweede huwelijk na echtscheiding. Er kan gevraagd worden: kunnen er situaties zijn waarin een kerk wel positief kan zijn over een belofte van trouw gedaan op het gemeentehuis, maar niet positief over de bevestiging van die belofte voor God en zijn gemeente? Ik ben geneigd om op die vraag ontkennend te antwoorden. En omgekeerd geldt dat een kerkenraad moeilijk kan weigeren de zegen van de Here daarbij mee te geven als hij instemt met een tweede huwelijk,. Van belang is wel dat het toestaan van een tweede huwelijk niet automatisch impliceert dat ook een kerkelijke bevestiging wordt toegestaan. De kerk houdt voor dit laatste een eigen verantwoor-delijkheid. Soms instemming met een tweede huwelijk Er zijn situaties denkbaar waarin kerkenraden een tweede huwelijk niet zonder meer afkeuren en dat er toch hertrouwd wordt. Bijvoorbeeld wanneer na een scheiding een van beide partners een nieuw huwelijk is aangegaan en daardoor herstel van het eerste definitief onmogelijk heeft gemaakt. Ook zullen kerkenraden een afweging maken tussen slecht (zoals bijvoorbeeld iemand die na een scheiding op jonge leeftijd voor altijd alleen zou moeten blijven met daarbij de zorg voor de opvoeding van de kinderen) en minder slecht (hertrouwen in dit geval). Dit kan in de praktijk leiden tot instemming met een tweede huwelijk. Kerkenraden zullen ook bij deze benadering in veel gevallen weer moeten gaan wikken en wegen. Dit lijkt onvermijdelijk. Maar ook in deze situaties moet niet voorbij gegaan willen worden aan de ernst van de breuk in het eerste huwelijk. Concreet betekent dit dat het mogelijk is een huwelijk te bevestigen waarin elementen van schuld en boete doorklinken en niet gezwegen wordt over de breuk in het eerste huwelijk. Kerkenraden kunnen er ook voor kiezen deze elementen een plaats te geven in de officiële afkondiging aan de gemeente over de aangevraagde huwelijksbevestiging.

12 pagina 12 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 2.3. Scheiding van tafel en bed In verband hiermee wil ik met nadruk wijzen op de mogelijkheid om te scheiden van tafel en bed. Scheiding van tafel en bed heft het samenwonen op waartoe getrouwden verplicht zijn, zonder het huwelijk zelf te beëindigen. Deze vorm van scheiding is een mogelijkheid die het leven naar de stijl van het koninkrijk steunt, juist als men het huwelijk op bijbelse gronden als niet verbroken beschouwt, of omdat men de weg naar verzoening open wil houden en daarom geen definitieve stappen wil zetten. Vindt er verzoening plaats, dan eindigt de scheiding van tafel en bed. Het huwelijk blijft in stand, zodat opnieuw trouwen onmogelijk is. Wel kan na drie jaren op verzoek van een van de echtgenoten de ontbinding van het huwelijk worden uitgesproken. De ander kan zich daar dan niet tegen verweren. Scheiding van tafel en bed is niet een zaak die regelrecht uit de Bijbel voortkomt. Ook moeten we dit instrument niet overschatten, want huwelijksbeëindiging blijft immers relatief gemakkelijk. Maar het kan wel de christelijke levensstijl in meer dan één opzicht ondersteunen. Enkele voorbeelden: 1. Er zijn situaties waarin samenwonen niet langer verantwoord is (bijv. bij mishandeling, drankmisbruik) zonder dat er reden bestaat om tot echtscheiding over te gaan. 2. We willen streven naar verzoening en herstel van het huwelijk. Soms vergt dat een lange periode. In die periode kan scheiding van tafel en bed een middel zijn dat blijvend herinnert aan de roeping tot verzoening en de bereidheid daartoe. Wanneer bijvoorbeeld overspel heeft plaatsgevonden en de zondigende partij (nog) geen oprecht berouw en bekering betoont, kan de bedrogen partij zich desondanks inzetten voor verzoening en de ander tot berouw nodigen, terwijl ze al gescheiden zijn van tafel en bed. 3. Het kan een middel zijn in situaties waarin de kerk zich weliswaar neerlegt bij een echtscheiding, maar tegelijk de weg wijst van het ongehuwd blijven. In die omstandigheden kunnen betrokkenen kiezen voor een scheiding van tafel en bed om er uitdrukking aan te geven dat het eens gegeven jawoord nog naklinkt. Ze beschermen zichzelf zo ook tegen het risico toch weer een volgende relatie aan te gaan. Ze geven een signaal af waarin ze laten merken dat hun echtscheiding niet goed is en dat ze de weg van het alleen-zijn willen gaan. 3. Tucht 3.1. Nieuw: de publieke mededeling De synode heeft uitgesproken dat, de kerkenraad gerechtigd is in een publieke mededeling aan de gemeente helderheid te verschaffen over zijn oordeel over het gedrag van een lid van de gemeente dat ten gevolge van zijn gedrag op het terrein van huwelijk en echtscheiding in opspraak is gekomen Dit oordeel wordt niet eerder gegeven dan nadat met de betrokkene hierover is gesproken en zo mogelijk met zijn instemming. Wanneer die instemming niet wordt verkregen, is voorafgaande instemming

13 pagina 13 v. 22 Echtscheiding en Bijbel van de classis vereist. Deze maatregel laat onverlet de plicht van de kerkenraad om zo nodig tucht over de zondaar te oefenen. Ik noem een paar gronden daarbij: 1. In de praktijk van de uitoefening van opzicht en tucht door de kerkenraden kan het wenselijk zijn om de gemeente al in bepaalde opzichten te informeren, terwijl het stadium van de tucht waarin de gemeente officieel wordt ingeschakeld nog niet aan de orde is. Ook doen zich situaties voor die wel af te keuren zijn in het licht van Gods wil maar niet leiden tot afhouding van het avondmaal of publieke censuur. De kerkenraad acht ze wel miserabel maar niet censurabel. Gedacht kan worden aan situaties, waarin sprake is van zonde die - voor zover te beoordelen - niet voortkomt uit bewust verzet tegen God en zijn Woord. 2. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van a. zwakte van geloof of christelijke overtuiging, b. onmacht om het goede in praktijk te brengen of vol te houden, c. te goeder trouw uit Gods Woord gewonnen ander inzicht dat toch als dwaling gezien moet worden. d. gebrek aan vrijmoedigheid tot verdergaand handelen door de kerkenraad vanwege algehele zwakte in de levensstijl binnen de gemeente en de daardoor opkomende risico s van schijnheiligheid en meten met twee maten. 3. Voor het voorkomen van zulke situaties hebben de Kerken altijd oog gehad. Zo sprak de Generale Synode van s Gravenhage 1914 onder meer uit dat onze Gereformeerde Kerken steeds hebben geoordeeld, dat naar het voorbeeld van de Apostolische Kerk tolerantie kan worden geoefend jegens broeders, die ter goeder trouw in eenig stuk der leer dwalen, mits dit niet eenig fundamenteel stuk der waarheid raakt, de dwalenden bereid zijn zich beter te laten onderrichten, en beloven voor dit gevoelen geen propaganda te maken. 4. De Schrift laat zien dat er behalve de censuur zoals die tot nu toe in de Kerkorde. is beschreven, in uiteenlopende situaties ook andere vormen van bestraffing mogelijk zijn (Gal. 2: 11; 1 Tim. 5: 20). Ook de bestaande censuurweg moet gezien worden als een eigen invulling door de kerken van schriftuurlijke aanwijzingen (Mat. 18: 17; 2 Kor. 2: 6) en is aan die aanwijzingen niet volledig gelijk. Op dezelfde wijze kunnen de kerken indien nodig ook verder werken in de lijn van zulke andere vormen van bestraffing. 5. De gemeente moet enige toelichting ontvangen om te kunnen begrijpen dat het eventueel niet oefenen van tucht of nog niet oefenen van publieke tucht in bepaalde situaties, samen gaat met het blijven hoog houden van het Woord van God. In het belang van de betrokkenen moet deze toelichting zo ingetogen zijn als maar mogelijk is. De kerkenraad dient zijn fijngevoeligheid op dit punt te scherpen door indien mogelijk overleg te hebben met de betrokkenen.

14 pagina 14 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 3.2. Toepassen van de tucht Het toepassen van tucht in geval van echtscheiding is een moeilijke zaak. Moet het altijd? Moet de tucht doorgaan tot afsnijding? Kun je er mee stoppen? De tucht over ernstige zonde heeft twee doelen 5 : a. de bekering van de (verharde) zondaar; b. de bescherming van de gemeente tegen de invloed van de zonde. Bekering van de zondaar De bedoeling van de tucht is dat de zondaar weer naar God toe getrokken wordt. Hij moet weer in een goede verhouding tot God komen te staan. Het gaat dan het om een zondaar die zich verhardt of om een openbare, ernstige zonde. Iedere tucht vraagt echter om een geestelijke weging door de kerkenraad, het beraad. Denk daarbij aan een broeder en zuster willen leven naar de stijl van Gods koninkrijk, maar op het punt van hun huwelijk dit niet kunnen volhouden door een bepaalde omstandigheid. Ze gaan er echt onder gebukt, ze weten ook dat ze niet uit elkaar moeten gaan, maar ze kunnen ook niet samen blijven leven. Wat dan? Is dan dit vastgelopen huwelijk, dat op een scheiding is uitloopt, een zonde waardoor zij uiteindelijk door de tucht buiten de gemeente gesloten moeten worden? Is de censuur in deze situatie wel het geëigende middel? Daarnaast moeten we ons ook afvragen of afhouding van het avondmaal van gemeenteleden die een diepe persoonlijke crisis doormaken, wel samengaat met de barmhartigheid van Christus voor zondaren. Het gaat om zwakke zondaren die dan juist versterking van hun geloof nodig hebben door het middel dat God gegeven heeft! Bij de tucht geldt hetzelfde als in het hele pastoraat: het gaat erom dat het woord van God het kwaad moet ontmaskeren, zodat de zondaar zijn zonde ontdekt en belijdt, en zich bekeert. Afhouding van het Avondmaal is dan ook niet meteen een eerste stap in een proces naar afsnijding, maar is evangelieverkondiging in toegespitste vorm: als je zo doorgaat tegen de wil van God in, raak je van de weg met God af. De tucht gaat over zondig gedrag van gemeenteleden en is gericht op bekering en verzoening. Wanneer een scheiding in gang gezet wordt en niet meer tegen te houden is, moet er onderscheiden worden tussen een juridisch en een moreel oordeel. Juridisch: de kerkenraad zal een officieel uitgesproken scheiding (moeten) erkennen als een juridisch feit. Dit aanvaarden is een constateren van een feitelijke situatie, het is niet een tolereren of goedkeuren ervan. Moreel: de kerkenraad let achter het feit van scheiding op de houding en gedrag van de betrokken gemeenteleden: is er bijvoorbeeld sprake van evidente ontrouw van een partner, dan zal daar de tucht op gericht zijn. De tucht zal worden doorgezet wanneer op een zodanig concreet punt geen belijdenis van schuld en bekering volgt, ook als het huwelijk allang ontbonden is. De vraag blijft wel hoe lang die afhouding van het Avondmaal moet doorgaan. 5 Zie over de toepassing van de kerkelijke tucht breder het artikel Tucht. De publieke mededeling is niet opgenomen in de voorgestelde nieuwe kerkorde

15 pagina 15 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 3.3. Inzet op de gezindheid We moeten niet teveel focussen op het verkeerde in het doorzetten van een scheiding, maar goed letten op de gezindheid van beide partners, die kan bijvoorbeeld blijken bij het opstellen en nakomen van onderlinge afspraken. Belangrijk is dus dat een kerkenraad zich niet vooral concentreert op de scheiding, maar op het hart van de betrokken gemeenteleden. De beëindiging van een huwelijk impliceert niet automatische de beëindiging van het tuchtproces. De tucht gaat door wanneer er haatgevoelens en onbeleden zonden zijn. Centraal in de tucht moet zijn het blijven inzetten op de trouw, die ze elkaar nu niet meer kunnen geven als getrouwden, maar die ze wel zoveel mogelijk als gescheidenen kunnen laten zien bij gemaakte afspraken en de zorg voor hun kinderen (alimentatie, bezoek-regeling). Hun trouw aan elkaar, na de scheiding, bewijzen ze ook hierin dat ze niet de weg naar een tweede huwelijk in gaan. Ze zijn wel los van elkaar, maar niet vrij van elkaar. In dit verband wordt met nadruk op de kinderen gewezen: de ouderrelatie blijft bestaan na de scheiding, de gemeenschappelijke zorg voor de kinderen geeft al aan dat de gescheiden ouders niet vrij zijn van elkaar. Hoe ze samen de verantwoordelijkheid willen dragen voor de kinderen geeft ook aan hoe ze tegenover elkaar staan. Trouw zijn aan elkaar blijft na de scheiding van kracht en vraagt om een geestelijke houding: vecht niet met elkaar, maar stel je positief op, blijf met elkaar in vrede en liefde omgaan, bidt voor elkaar, bidt zelfs voor mogelijke terugkeer naar elkaar. Verharde zondaar Tucht is ook (vaak) in geval van echtscheiding nodig. Tucht begint echter niet met afhouding, maar met vermaan, gesprek, het aanspreken van elkaar met Gods Woord. In dit proces van vermaan wordt vroeg of laat duidelijk of mensen zich verharden. Als blijkt dat het intensief gegeven onderwijs door de kerkenraad wel begrepen is, maar dat mensen er niet aan willen en zich verzetten tegen het Woord van God op dit punt, dan openbaart zich verharding en is kerkelijke censuur nodig. Kerkenraden moeten de censuur blijven toepassen als betrokkenen zich verharden of verzetten tegen het onderwijs uit Gods Woord. Als iemand zich gedraagt als een ongelovige en zich niet laat aanspreken op zijn daden. Maar de verharding blijkt niet automatisch uit het niet opvolgen van het vermaan. Want het is ook mogelijk dat mensen na vele bemoedigende gesprekken nog steeds geen uitzicht in hun huwelijkssituatie zien. En zelfs na langdurig onderwijs kan het inzicht blijven ontbreken bij de betrokkenen of er blijven rond echtscheiding oprechte verschillen van inzicht tussen de kerkenraad en betrokken gemeenteleden. In die situaties kun je niet spreken van verharding en zul je als kerkenraad ook niet mogen voortgaan met kerkelijke tucht door de stappen van censuur toe te gaan passen. Er zijn dus ook situaties waarin kerkenraden geen vrijmoedigheid hebben tot afhouding van het Avondmaal. Het gaat soms om heel schrijnende omstandigheden van broeders en zusters die merkbaar de Here dienen en liefhebben, maar in hun huwelijk volledig zijn vastgelopen. Soms doen kerkenraden dan helemaal niets. Daarvan gaan ondermijnende effecten uit op anderen in de gemeente. Daarom is tot een nieuwe maatregel van tucht besloten, hoewel echt nieuw is het ook weer niet. Het is ook beslist geen vervanging van de afhouding van het avondmaal, maar aanvulling voor situaties waar kerkenraden voor die afhouding geen vrijmoedigheid hebben. Zie boven.

16 pagina 16 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 3.4. De wijze van tuchtbediening De manier waarop in de kerk de christelijke tucht moet worden bediend, is niet precies voorgeschreven in de Bijbel. De bestaande censuurweg, zoals beschreven in de kerkorde, volgt niet rechtstreeks uit Matteüs 18, maar is een eigen invulling door de kerken van de schriftuurlijke aanwijzingen die wij onder meer in dit schriftgedeelte ontvangen. De Schrift laat zien dat er in uiteenlopende situaties ook andere vormen van bestraffing mogelijk zijn, dan welke wij thans gebruiken in de kerk. Wanneer er nu in de gemeente sprake is van bepaalde zonden die publiek bekend zijn geworden, mogen we niet volstaan met een algemene afkeuring van die zonden in prediking en ander onderwijs. Paulus schrijft aan Timoteüs: Wie gezondigd hebben moet je in aanwezigheid van alle anderen terechtwijzen, zodat ook zij gewaarschuwd zijn (1 Tim. 5: 20). Dus om te voorkomen dat anderen het slechte voorbeeld volgen, is een openlijk oordeel in het midden van de gemeente belangrijk. De manier waarop dit openlijke oordeel wordt gegeven mag nooit de indruk wekken dat iemand aan de schandpaal genageld wordt, maar hoort plaats te vinden in een geest van zachtmoedigheid. Erkenning en belijdenis van schuld(ige onmacht) en verootmoediging voor de Here, zowel van betrokkenen als van de gemeente. Samen blijf je verlangen naar de vergeving. In het belang van de betrokkenen moet de formulering ingetogen zijn. De kerkenraad mag hierover in eigen verantwoordelijkheid besluiten, maar dient zijn fijngevoeligheid op dit punt wel te scherpen door indien mogelijk overleg te hebben met de betrokkenen. Het moet gedaan worden in de sfeer van zachtmoedigheid. Terughoudendheid met censuur Er moet sprake zijn van terughoudendheid in censuur wanneer er sprake is van gebrek aan inzicht, zwak geloof, psychisch onvermogen of als er sprake is van een oprecht verschil van mening tussen kerkenraad en gemeentelid. De voorwaarde moet dan wel zijn dat er samen (kerkenraad en betrokkenen) vanuit Gods Woord over gesproken kan worden. Als er geen vrijmoedigheid is tot afhouding zal de weg van stimuleren van geloofsgroei gekozen moeten worden. Ook dit is tucht, maar dan in opvoedende, onderwijzende en bemoedigende zin. Als er bijvoorbeeld bij een broeder en zuster van wie het huwelijk is vastgelopen, sprake is van gebrek aan inzicht in het Woord van de Here, of een zwak geloof en weinig besef van wat de navolging van Christus inhoudt, dan is er tijd en ruimte nodig voor een misschien wel lange weg van onderwijs, bemoediging en vermaan door de kerkenraad. En ook dit is tucht om iemand door onderwijs, bemoediging en vermaan weer in het goede spoor achter Christus aan te krijgen. Deelname aan de viering van het Avondmaal kan juist voor deze gemeenteleden, in hun persoonlijke crisis, van grote betekenis zijn voor de versterking van hun geloof. Na enige tijd zal wel blijken of iemand dichter bij Christus komt en Hem wil navolgen, dan wel of hij het onderwijs en vermaan verwerpt. Als dat laatste het geval is, zal alsnog de avondmaalstucht moeten worden bediend. Andere vormen van afkeuring Juist voor situaties waarin verschil van mening is blijft of als er sprake is een zwak geloof, kunnen andere vormen van afkeuring gebruikt dan de censuur in de zin van afhouding. De kerkenraad benoemt de situatie wel, waarschuwt de gemeente ervoor, maar geeft tegelijk ruimte aan de betrokkenen om in geloof te groeien. Deze vorm van afkeuring past bij die situaties waar geen sprake is van verharding in zonde.

17 pagina 17 v. 22 Echtscheiding en Bijbel 3.5. De gemeente Naast de bekering van de zondaar heeft tucht ook tot doel: de bescherming van de gemeente tegen de invloed van de zonde. Daarom is het belangrijk dat de kerkenraad helderheid naar de gemeente verschaft in situaties die afwijken van de weg van de Here en die publiek bekend zijn geworden. In de gemeente moet wat zonde is, ook inderdaad zonde worden genoemd, ook in situaties waarin afhouding van het avondmaal (nog) niet aan de orde is. De pastorale mededeling zal de gemeente ook opwekken tot gezamenlijke verootmoediging, tot gebed voor en christelijk liefdebetoon aan betrokkenen en tot gebed om samen de Here Jezus na te volgen en de stijl van zijn koninkrijk hoog te houden. Een dergelijke mededeling past bij de taak van de kerkenraad om geestelijk leiding te geven aan de gemeente. Een dergelijke mededeling kan er goed aan bijdragen dat het christelijke getuigenis rond het huwelijk in de gemeente wordt versterkt. Als er geen tuchtstappen gezet worden, is de kerkenraad niet gedwongen passief te zijn. Gewezen kan worden op schriftgegevens als: Matteüs 18: 17, 2 Korintiërs 2: 6, Galaten 2: 14 en 1 Timoteüs 5: 20. Er zijn aanvullingen mogelijk. Te denken valt aan: Het uitspreken van een openlijk vermaan. De aanvullende maatregel is bedoeld voor situaties die publiek bekend zijn geworden in de gemeente. Deze aanvullende maatregel kan van betekenis zijn in situaties waarin de kerkenraad geen vrijmoedigheid heeft tot afhouding van het Avondmaal, maar hoeft zich daartoe niet te beperken. Een openlijk oordeel in de gemeente kan ook gewenst zijn in een situatie, waarin (nu of later) wel afhouding van het Avondmaal of verdergaande censuur aan de orde is. Als de zonde in de gemeente publiek bekend is geworden, kan de kerkenraad door een mededeling waarin de zonde als zonde wordt benoemd, bijdragen aan het hoog houden van de stijl van het koninkrijk. Inhoud: de kerkenraad laat de gemeente weten dat broeder en zusterr X willen gaan scheiden en dat ze hiermee handelen tegen Gods bedoeling in. Of: Het bekendmaken van een standpunt door de kerkenraad. De kerkenraad kan bij echtscheiding (of hertrouwen) de gemeente laten weten de stappen van de betrokkenen af te keuren in het licht van Gods Woord, maar die aan hun eigen verantwoordelijkheid over te laten. 4. Voorbereiding op het huwelijk De synode bepaalde dat het aanbeveling verdient dat elke kerkenraad structureel huwelijks-catechese invoert en het volgen daarvan krachtig stimuleert bij degenen die zich voor-bereiden op een huwelijk. Met als gronden: Echtscheiding is een ernstig kwaad, dat zoveel mogelijk voorkomen moet worden. Daarom is een grondige voorbereiding op het huwelijk van groot belang.

18 pagina 18 v. 22 Echtscheiding en Bijbel De voorbereiding op het huwelijk via huwelijkscatechese mag niet uitsluitend afhankelijk zijn van de welwillendheid van het aanstaande bruidspaar; daarom verdient het sterke aanbeveling deze vorm van huwelijksvoorbereiding krachtig te stimuleren. Het verdient aanbeveling dat meer aandacht wordt geschonken aan het voorkómen van gebroken huwelijken door een goede huwelijksvoorbereiding aan te bieden. Huwelijken die onvoldoende geestelijke basis hebben, kunnen gemakkelijk leiden tot echtscheiding. De kerken moeten een actievere rol nemen bij de voorbereiding op het huwelijk. Op deze wijze wordt gewerkt aan preventie. Als extra energie gestoken wordt in het geven van bijbels onderwijs over het huwelijk, wordt het kwaad van de echtscheiding mede bestreden. Kerkenraden zouden een actievere rol moeten gaan spelen in: Huwelijksvoorbereiding. Kerkelijke huwelijkssluiting kan bijv. gekoppeld worden aan deelname aan een serie gesprekken in het kader van de voorbereiding. Na de huwelijkssluiting is een herhalingscursus gewenst. Zo n cursus zal kunnen bestaan uit een aantal gespreksavonden, waarin gesproken wordt door echtparen die een aantal jaren zijn getrouwd, over onderwerpen als gezinsvorming, seksualiteit, omgaan met verschillen en conflicten. Het is van belang dat getrouwde mensen niet hun huwelijk als een puur privézaak beschouwen: ook een huwelijk moet ingebed zijn in een goede, veilige, liefdevolle gemeente. Daarin spreek je ook samen door over dit soort zaken. Het moet in de kerk niet langer normaal zijn dat gehuwden hun echtscheiding alleen burgerlijk regelen, waarbij de kerk vaak achter de feiten aanloopt. In geval van huwelijks-moeiten, die vaak op een echtscheiding uitlopen, moet de functie van de kerk versterkt worden. H.J. Siegers, predikant te Ommen-West en voorzitter van De Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding (benoemd door de generale synode van Amersfoort-Centrum 2005).

19 pagina 19 v. 22 Echtscheiding en Bijbel Bijlage 1: Uitgangspunten en richtlijnen In bovenstaande werd al aangegeven dat eerdere geformuleerde uitgangspunten door de synode zijn vervangen door nieuwe. Uitgangspunten: 1. Het huwelijk is door de Here ingesteld. Deze hechte band tussen man en vrouw mag niet door mensen ontbonden worden (Gen. 2:24; Mal. 2:14-16; Mat. 19:3-9; 1 Kor. 7:10-11). Echtscheiding is een ernstig kwaad, dat zoveel mogelijk voorkomen en bestreden moet worden. Leven naar de stijl van het koninkrijk van Christus betekent dat we bij alle huwelijksmoeiten inzetten op verzoening en herstel van de relatie. 2. Indien een huwelijk ten gevolge van zonden of door de gevolgen van de zondeval is aangetast, dient in navolging van Christus door berouw, vergeving en verzoening gestreefd te worden naar het herstel van de huwelijksband en/of in de weg van zelfverloochening de huwelijksband zoveel mogelijk te worden bewaard. 3. In geval van de feitelijke beëindiging van de huwelijksband past het meest bij de stijl van het koninkrijk van Christus het huwelijk formeel in stand te laten en te kiezen voor een oplossing waarbij de partners onderling afspraken maken en (doen) vastleggen of voor scheiding van tafel en bed. 4. Ook in de hiervoor bedoelde situaties blijft de gegeven trouwbelofte van kracht, zolang de beide echtgenoten in leven zijn. Daarom past hertrouwen na een scheiding in principe niet bij de stijl van het koninkrijk van Christus. 5. De kerkelijke bevestiging van een opvolgend huwelijk is in de regel niet mogelijk indien het voorafgaande huwelijk door echtscheiding is ontbonden. Richtlijnen (voor kerkenraden) 1. Wanneer zich een scheiding dreigt voor te doen in het huwelijk van kerkleden, zal de kerkenraad zijn herderlijke zorg voor de betrokkenen gestalte geven in troost, bemoediging en vermaan. Indien de kerkenraad op basis van gesprekken met betrokken partijen zich een oordeel vormt over de situatie, zal dit oordeel geargumenteerd in de notulen worden vastgelegd. 2. Indien de kerkenraad behoefte heeft aan advies, bijvoorbeeld indien tussen de kerkenraad en de betrokken gemeenteleden verschil van inzicht blijft bestaan over de vraag of in de beëindiging van het huwelijk en/of een opvolgend huwelijk moet worden berust in het licht van Gods

20 pagina 20 v. 22 Echtscheiding en Bijbel Woord, dan kan de kerkenraad advies vragen aan de Raad van Advies. Ook kan de kerkenraad naar art. 41 KO. advies vragen aan de classis. 3. Indien betrokkenen (of één van hen) vertrekken naar een andere gemeente, gedurende de tijd dat de sub 3 genoemde situatie zich voordoet, wordt aan de kerkenraad aldaar beknopt de informatie verstrekt die noodzakelijk is voor de overdracht van de ambtelijke zorg. Voordat de andere kerkenraad wordt ingelicht, zal de betrokken broeder en/of zuster op de hoogte worden gesteld van de inhoud van deze informatie. 4. Is de echtscheiding een feit geworden, dan wordt op de attestatie vermeld: "deze broeder/ zuster is gehuwd geweest. Het huwelijk werd op (datum) ontbonden door echtscheiding. Hij/zij was op dat moment lid van de Geref. Kerk te..." 5. Indien een kerkenraad nadere informatie nodig heeft, met name ter beoordeling van een eventuele nieuwe huwelijkssluiting, zal hij met medeweten van de betrokkene zich wenden tot de raad van de in de attestatie genoemde kerk. 6. Overleg zal plaatsvinden tussen kerkenraden die met dezelfde huwelijksbreuk en echtscheiding te maken krijgen. De resultaten van dit overleg zullen schriftelijk worden vastgelegd. Indien zich tussen de betrokken kerkenraden een verschil voordoet in de beoordeling van een huwelijksbreuk en zij tot verschillende oordelen komen ten aanzien van tuchtoefening en/of kerkelijke bevestiging van een nieuw huwelijk, zal aan de Raad van Advies dan wel de classis van de kerk die in de desbetreffende zaak een beslissing moet nemen, advies worden gevraagd. 7. In situaties van echtscheiding of hertrouwen waarbij sprake is van verwerping van vermaan en verharding in de zonde, zal de kerkenraad censuur toepassen naar art. 76 K.O. Een kerkenraad zal de aanvullende maatregel toepassen in situaties die bekend zijn geworden in de gemeente en waar het uitblijven van een publiek signaal ondermijnende effecten kan hebben op anderen. De mededeling aan de gemeente kan zowel plaatsvinden in situaties waarin een kerkenraad betrokkene(n) niet afhoudt van het Heilig Avondmaal als in situaties waarin daarvan (nu of later) wel sprake kan zijn. 8. Het verdient aanbeveling dat elke kerkenraad een huwelijkscatechese verzorgt en dat het volgen van die catechese in de regel verplicht wordt gesteld voor hen die zich op hun huwelijk voorbereiden en te zijner tijd een kerkelijke huwelijksbevestiging zullen aanvragen. Door deze uitgangspunten en richtlijnen te hanteren wordt het gesprek in de kerkenraad over de rechtvaardiging van een scheiding niet gestopt. Integendeel. We zullen geen stelsel van regels (casuïstiek) kunnen vaststellen en daarmee alles geregeld hebben. Het bredere kader is dat we het huwelijk en echtscheiding moeten beoordelen naar de stijl van Gods koninkrijk. En daarom moet de gemeente ook niet pas in actie komen als het om scheiding gaat, maar veel eerder, bij voorbereiding en huwelijkssluiting. Het huwelijk (en niet alleen de scheiding) moet een onderwerp van gesprek zijn in de gemeente.