Acta. Bijlage III - VIII. van de Generale Synode Amersfoort-Centrum 2005 van de Gereformeerde Kerken in Nederland

Transcriptie

1 Acta van de Generale Synode Amersfoort-Centrum 2005 van de Gereformeerde Kerken in Nederland Bijlage III - VIII Aanvullend Deputatenrapport Huwelijk en Echtscheiding

2 Het auteursrecht van deze tekst berust hetzij bij de auteur, hetzij bij de Gereformeerde Kerken in Nederland. Voor alle zaken het auteursrecht betreffend kan contact opgenomen worden met het deputaatschap Generaal-synodale publicaties via: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in wat voor vorm of op wat voor manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende, behoudens de uitzonderingen bij de wet gesteld. 2 ACTA GENERALE SYNODE AMERSFOORT-CENTRUM 2005

3 Geachte broeders, Hierbij doen we u ter informatie een kleine aanvulling op ons rapport toekomen, bestaande uit de volgende onderdelen: 1 OVERLEG MET ANDERE KERKEN IN BINNEN- EN BUITENLAND 1.1 Gesprek met afvaardiging OPC op 14 oktober Gesprek met afvaardiging CGK/NGK/COGG op 27 januari KORT VERSLAG VAN EEN GESPREK n.a.v. kritiek 3 ECHTSCHEIDING EN TUCHT 3.1 Pastoraat 3.2 Aanvullende tucht Wij vertrouwen u met deze aanvullende rapportage naar genoegen te hebben geïnformeerd. Met hartelijke broedergroet, Namens deputaten, K. Mulder, secretaris GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND 3

4 OVERLEG MET ANDERE KERKEN IN BINNEN- EN BUITENLAND De Generale Synode van Zuidhorn gaf ons opdracht zorg te dragen voor een brede bezinning in de kerken op de terreinen van huwelijk, het alleen-gaan, huwelijksvoorbereiding en echtscheidingsvragen, alsmede de zin en status van de kerkelijke bevestiging. Daarbij besloot de synode ons te vragen ook de mogelijkheden na te gaan om andere kerken in binnen- en buitenland bij de bezinning te betrekken. Als grond voor dit besluit formuleerde de synode: Ook andere kerken hebben met de vragen rond huwelijk en echtscheiding te maken. Het is goed om zowel van hen te leren en als hen te laten profiteren van de bezinning binnen de Gereformeerde Kerken. Bovendien zijn in situaties van huwelijk, echtscheiding en hertrouwen soms ook andere kerken direct betrokken. Om kerken in het buitenland bij de bezinning te betrekken hebben wij, in overleg met deputaten BBK, gezorgd voor een engelse vertaling van ons studierapport en deze op internet geplaatst. Via Lux Mundi is hieraan bekendheid gegeven.van onze Australische zusterkerken, ontvingen wij een inhoudelijke reactie op ons rapport. Met enkele afgevaardigden van de OPC hadden wij een gesprek in Zwolle op 14 oktober 2004 (zie verder sub 1.1). Om andere (dan gereformeerd-vrijgemaakte) kerken in het binnenland bij de bezinning te betrekken hebben wij ons studierapport met verzoek om commentaar toegezonden aan deputaten van de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Commissie voor Contact en Samenspreking van de Nederlands Gereformeerde Kerken en aan het bestuur van het Contactorgaan voor de Gereformeerde Gezindte. Vanuit de CGK, de NGK en het COGG is inhoudelijk gereageerd op ons rapport. Hun reacties gaven ons redenen hen voor een gedachtewisseling uit te nodigen in Amersfoort op 27 januari 2005 (zie verder sub 1.2). 1.1 Gesprek met afvaardiging OPC op 14 oktober 2004 Een delegatie van drie personen uit de OPC heeft in het kader van de oecumenische betrekkingen een gesprek gevoerd met Deputaten H&E. In dit gesprek zijn verschillende thema s aan de orde gekomen. Status van het rapport. De OPC heeft een vertaling ontvangen van de populaire versie van het rapport. In het gesprek is duidelijk gemaakt dat dit niet de officiële positie van de GKN(v) is, maar een rapport dat het gesprek in de kerken moest stimuleren. De GS van 2005 zal uit deze bezinning conclusies trekken. Sweep of Scripture. De OPC vraagt of in de het betrekken van het hele onderwijs van de Schrift concrete bijbelgedeelten niet te veel genegeerd worden. Zij zijn bezorgd over deze benadering. Deputaten proberen dit punt te verduidelijken met concrete voorbeelden. Teksten moeten niet geïsoleerd gelezen worden maar in de context van de hele Schrift. Dat is het doel van het rapport, dat individuele passages in dat licht gelezen worden. Het is geen methode om concrete teksten buiten spel te zetten (zie daarvoor de exegetische delen van het rapport) Kerkelijke tucht. De OPC vraagt of met de aanvullende tuchtmaatregelen de kerkelijke tucht niet verdwijnt bij huwelijkszonden. Dit berust op een misverstand. Deputaten hebben in hun rapport aangegeven dat een publiek vermaan gecombineerd kan worden met avondmaalsafhouding. Het doel is dat, in het kader van het hooghouden van de bijbelse levensstijl, ook een duidelijk 4 ACTA GENERALE SYNODE AMERSFOORT-CENTRUM 2005

5 publiek signaal afgeven wordt. Ontdekkend is dat deze vorm van publiek vermaan, zoals door Deputaten voorgesteld, functioneert binnen de OPC en vastgelegd is in de kerkorde. Ook binnen de OPC is dit vermaan er niet op gericht om Avondmaalstucht overbodig te maken. Toepassing van schriftuurlijk onderwijs. Doorgesproken wordt over de manier waarop de Schrift in de ethiek betrokken wordt. Niet alle antwoorden zijn rechtstreeks uit de Schrift af te leiden. In het voorbeeld van genetische manipulatie: hier zal gewerkt moeten worden met bijbelse thema s, als rentmeesterschap en schepping, zonder dat een rechtstreeks beroep op de Schrift mogelijk is. Een volledig verslag van deze ontmoeting is beschikbaar bij Deputaten H&E. 1.2 Gesprek met afvaardiging CGK/NGK/COGG op 27 januari 2005 In dit gesprek zijn verschillende thema s aan de orde gekomen. De omgang met de Schrift. Gesproken is over het belang van gezamenlijke bezinning op hermeneutische vragen. De aanwezigen hebben waardering voor de openheid die ons rapport heeft voor de hermeneutische vragen. We kunnen de Schrift niet lezen als een verzameling onhistorische normen. Wie recht wil doen aan de betekenis van het Woord van God bij het zoeken naar antwoorden op eigentijdse vragen, moet oog hebben voor de contextbepaaldheid van bijvoorbeeld diverse apostolische voorschriften. Je moet bij een bijbelse richtlijn of norm altijd proberen na te gaan of deze wel betrekking heeft op dezelfde soort verschijnselen als in onze tijd voorkomen. Eerbiedig luisteren naar de Schrift betekent dat m.b.t. sommige voorschriften niet een rechtstreekse toepassing bedoeld is, maar dat je komt tot een richtlijn op een dieper niveau. Als Christus woorden in al hun rijkdom in ons wonen, verkrijgen we wijsheid om elkaar te onderwijzen en te vermanen (Kol. 3:16). Voor het begrijpen van de betekenis van de apostolische voorschriften voor vandaag is het belangrijk inzicht te krijgen in de motieven die er liggen achter de gebruikte imperatieven, zoals: Het motief van de christelijke vrijheid, de verwijzing naar de Heer zelf Het motief van de opbouw van de gemeente, wat bouwt op? Het missionair motief Het motief van de inzet van je gaven. De benadering van hedendaagse vragen vanuit de stijl van het koninkrijk betekent niet een vervaging of versmalling van het Schriftgebruik, maar juist een verdieping en verbreding ervan. Pastoraat en tucht Met betrekking tot tucht kiest ons rapport voor de invalshoek van de persoonlijk-pastorale benadering en niet voor die van de kerkelijk-juridische benadering. In art. 25 van het AKS staat dat de kerkelijke tucht een geestelijk karakter draagt en er op gericht is de leden van de gemeente die zondigen te behouden, hen met God, de gemeente en hun naaste te verzoenen en de gemeente te bewaren bij de heiligheid van het verbond van de Here. De stijl van het koninkrijk kunnen we bij gemeenteleden niet bereiken door deze op een wettische manier als regel op te leggen en met maatregelen van tucht te handhaven en af te dwingen. Ook als het noodzakelijk is een tuchtmaatregel toe te passen (iemand afhouden van het Avondmaal is een oordeel van de kerkenraad, heeft kerkelijk-juridische aspecten) moeten we beseffen dat niet de maatregel als zodanig centraal staat. Tucht wordt immers altijd bediend met het Woord van God en is een ernstige onderstreping bij het Woord dat gesproken wordt. GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND 5

6 Een gemeente verwacht soms maatregelen, vaste regels, duidelijkheid. Daarin treffen we nog sporen van het beheersingsdenken aan. En dat is bepaald niet geestelijk. Hier is onderwijs van kerkenraad richting gemeente belangrijk. Met de aanvullende maatregel laten deputaten zien dat er middelen zijn om de ondermijnende effecten van openbaar geworden zonden te voorkomen. Je wilt de radicaliteit van het evangelie niet kwijtraken in de gemeente. Daarom moeten we niet volstaan met alleen maar persoonlijk-pastoraal bezig te zijn. Dat geldt niet alleen in situaties van echtscheiding, maar ook bijvoorbeeld bij het trouwen met een ongelovige. Je laat het dan niet bij de persoonlijke benadering, maar wilt ook recht doen aan de collectieve verantwoordelijkheid van de gemeente. In de bespreking wordt verder aandacht gevraagd voor het belang van het trachten te vermijden dat je door publiek vermaan een drempel opwerpt voor verder pastoraat. Het gaat om het zoeken naar wegen om de stijl van Christus hoog te houden in de gemeente, zonder dat je de persoon om wie het gaat, kwetst. Tweede huwelijken en de kerkelijke bevestiging ervan In verband met de tijd wordt over dit onderwerp slechts kort gesproken. Ons rapport zet in op de onontbindbaarheid van het huwelijk. We benadrukken vanuit het onderwijs van de Schrift dat een huwelijk onontbindbaar is. Ook als je uit elkaar gaat, ben je niet vrij van elkaar. In de kerkelijke praktijk wordt vaak te gemakkelijk iets afgesloten. Er is in de kerken een ontwikkeling in de richting van steeds meer echtscheidingen en steeds meer tweede huwelijken. Het is goed om te trachten daar een dam tegen op te werpen. In het rapport benadrukken we meer de moeite die we hebben met het sluiten van het tweede huwelijk zelf dan de moeite met de kerkelijke bevestiging ervan. In de discussie blijkt dat sommigen vinden dat het rapport op het punt van de tweede huwelijken komt tot rigide uitspraken. Ook wordt de vraag gesteld of er situaties van hertrouwen zijn, waar je tucht moet toepassen? Spanning is er tussen enerzijds het hooghouden van het onderwijs van Christus en anderzijds het rekening houden met de gebrokenheid. 6 ACTA GENERALE SYNODE AMERSFOORT-CENTRUM 2005

7 2 KORT VERSLAG VAN EEN GESPREK n.a.v. kritiek Op maandag 25 april 2005 hebben deputaten een gesprek gehad met twee predikanten die in Nader Bekeken kritisch hebben gereageerd op onderdelen van het rapport Huwelijk en Echtscheiding en met drie predikanten die op de website in een artikel Schriftverstaan kritiek hebben uitgebracht op de standpunten van deputaten. Het gesprek vond plaats in het kader van de opdracht die deputaten hebben om zorg te dragen voor een brede bezinning in de kerken op de vragen betreffende huwelijk en echtscheiding. Doel van het gesprek was: Zicht krijgen op wat de kern is van de meningsverschillen en weging van de verschillen. Bijdragen aan de eenheid in de kerken. Helderheid scheppen over de verwachting van voortgaande publieke discussie. Het gesprek concentreerde zich rond enkele thema s: Schriftverstaan en voortgaande openbaring; ethiek en exegese Gebod en bedoeling; zoeken naar onderliggende beginselen Hermeneutische vragen m.b.t. de toepassing van 1 Kor. 7 Echtscheidingsgronden Voortgaande openbaring? Paulus heeft in Korinte te maken met een dilemmasituatie waarin een christen kan komen. Een situatie waarin twee bijbelse inhouden twee verschillende richtingen wijzen, zodat een keus onvermijdelijk is. Dit ligt niet aan God of zijn werk en woord maar aan onze door de zonde aangetaste wereld. Je moet dan kiezen voor het minste kwaad. Maar het blijft wel een kwaad waarvoor je in verootmoediging een beroep moet doen op het offer van Christus. Daarom mag je niet in legitimerende zin spreken over de keus die gemaakt wordt. In het in 1 Kor. 7: 15 genoemde dilemma is het duidelijk dat de handhaving van de relatie met Christus voorrang moet hebben op de opdracht om trouw te blijven aan je huwelijkspartner. Wij kunnen op grond van wat ons geopenbaard is niet zeggen dat de in 1 Kor. 7 geschetste situatie de enige dilemmasituatie is waarin een christen kan terechtkomen. Er doen zich andere dilemmasituaties voor. Voor het maken van een keus in dergelijke situaties kunnen wij leren van wat Paulus schrijft in 1 Kor. 7. Daarvoor moeten wij samen de wijsheid van de Geest zoeken. In de ethiek is het niet mogelijk je te beperken tot hetgeen in de Schrift geopenbaard is. Er is geen sprake van voortgaande openbaring, maar wel van voortschrijdend inzicht onder leiding van de Heilige Geest. Het begrip illuminatie mag je wel benoemen. Gebod en bedoeling Moeten wij zoeken naar de bedoeling van de geboden of de er achterliggende beginselen? Moeten we op zoek naar het Woord achter het woord? Komt zo het gemeenschappelijk inzicht van de verlichte gemeente niet boven het geschreven Woord van God te staan? Deputaten stellen dat hier sprake is van misverstand. Het is niet zo dat wij al denkend moeten reconstrueren wat Gods bedoeling is van hetgeen in de Schrift ons is geopenbaard. Wij moeten deze bedoeling zoeken binnen de Schrift. De bedoeling van een gebod of regel wordt duidelijk door te verdisconteren in welke context in de Schrift dit gebod of deze regel is gegeven. Het gaat dus om een geopenbaarde bedoeling. GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND 7

8 Echtscheidingsgronden Deputaten hebben van GS Leusden 1999 opdracht gekregen tot bezinning op hermeneutische vragen betreffende huwelijk en echtscheiding. Als deputaten op het spoor gegaan waren van verdere oprekking van de bestaande gronden en uitbreiding met nieuwe gronden, zou dit op gespannen voet komen te staan met de gehoorzaamheid aan wat geopenbaard is. Deputaten brengen het gehele onderwijs uit de Schrift in rekening en beogen indamming van de echtscheidingspraktijk. Als zij, evenals GS Leusden dat deed, erkennen dat er situaties zijn waarin je naar billijkheid moet berusten in een gebroken huwelijk en dat benoemen als een onvermijdelijke keus voor het minste kwaad, zit daar niets legitimerends in. Ook dan blijven ze zeggen dat je iets doet wat de Here niet wil. Als winst van de discussie is genoteerd dat de standpunten verhelderd zijn en misverstanden zijn weggenomen. Er is geen sprake van dat deputaten een beleid van uitzonderingen voorstaan of in sommige situaties een keus voor iets wat kwaad is, willen legitimeren. De broeders van gereformeerdblijven.nl blijven echter grote moeite houden met de in het DHE-rapport gekozen hermeneutische benadering en handhaven hun oordeel dat hier sprake is van een breuk met het gereformeerde verleden. 8 ACTA GENERALE SYNODE AMERSFOORT-CENTRUM 2005

9 3 ECHTSCHEIDING EN TUCHT Naar aanleiding van ontvangen reacties willen deputaten hun rapport aanvullen met een korte notitie over pastoraat (3.1) en over aanvullende tucht (3.2). 3.1 Pastoraat Door de opdracht van GS Zuidhorn hebben deputaten zich in het rapport voornamelijk beperkt tot zaken rond tucht en tweede huwelijk. Maar de kerkelijke zorg aan gemeenteleden met huwelijksproblemen is meeromvattend dan een oordeel over wel of geen tucht oefenen. Deputaten willen daarom ook benadrukken dat er goede pastorale aandacht moet gegeven worden aan broeders en zusters die in dergelijke situaties terechtkomen. En dit geldt ook voor reeds gescheidenen. Er is dan vaak sprake van veel nood en diepe crisis. In een juridische tuchtprocedure is het goed mogelijk dat er pastoraal weinig gebeurt met het stille leed van jarenlang leven in een relatie die nauwelijks die naam verdient. Ook in de zonde rond echtscheiding komt ontzettend veel eenzaamheid, teleurstelling, gekwetstheid en verdriet mee. Niet zelden is er ook intens verlangd en gezocht naar verbetering van de relatie. Aan zulke gemeenteleden moet liefdevolle hulp en zorg worden gegeven. We willen u wijzen op het rapport dat deputaten aan Zuidhorn hebben uitgebracht, onderdeel 7.4.3, punt Deputaten benadrukken dat in echtscheidingssituaties pastoraal wordt omgegaan met gemeenteleden. 3.2 Aanvullende tucht Bij het voorstel tot aanvullende maatregel van tucht (voorstel besluit 5) zijn door kerken en kerkleden kanttekeningen geplaatst. Deputaten willen wijzen op een vergelijkbare parallel. De Synode van Sneek 1939 heeft bij de uitvoeringsbepalingen over tucht over doopleden ook besloten tot een publieke bekendmaking aan de gemeente (Acta GS Sneek, Art 336, IIB). Het betreft dan doopleden, die zoals genoemd wordt, nalatig zijn in het doen van geloofsbelijdenis, maar overigens kerkelijk meeleven en geen ongelovig of goddeloos leven leiden. Als deze nalatige doopleden geen gehoor geven aan de vermaningen van de kerkenraad zal de raad overgaan tot een publieke bekendmaking. Want deze ongehoorzaamheid aan de duidelijke geboden van de Koning van de kerk is te ernstig dan dat met vermaningen (bedoeld is door de kerkenraad, dep.) zou kunnen worden volstaan. Hierbij, zo wordt bepaald, is het advies van de classis nodig. Zij worden dus niet afgesneden (de uiterste remedie), maar wel vermaand en daar hoort een afkondiging bij om de gemeente erbij te betrekken. Als echter blijkt dat niet zozeer schuchterheid, gebrekkig inzicht, maar beslist ongeloof de oorzaak van het niet doen van belijdenis is, kan tot afsnijding worden overgegaan, zo oordeelde Sneek. Het komt ons voor dat dit een parallel is met wat wij voorstellen als mededeling aan de gemeente. Deputaten stellen immers dat gemeenteleden, die zwak in geloof staan, niet afgesneden moeten worden, maar dat er in zo n situatie de mogelijkheid bestaat van een publieke vermaning of mededeling. En als er sprake is van ongeloof wordt de censuur (tot afsnijding toe) toegepast. Is het wenselijk om in de lijn van GS Sneek 1939 advies aan de classis te vragen indien een kerklid niet instemt met het doen van een publieke mededeling? GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND 9

10 Advies van de classis is vermoeden wij-- vooral ingegeven vanwege het feit dat het in GS Sneek 1939 om doopleden gaat, m.a.w. om leden die niet of nog niet middels een openbare geloofsbelijdenis beloften hebben afgelegd waarop zij zelf rechtstreeks kunnen worden aangesproken. Voorts zal een belangrijke rol spelen dat tucht in de vorm van afhouding HA uiteraard niet mogelijk is. Dit instrument kan dus niet worden toegepast, zodat slechts de zwaarste vorm van censuur --al dan niet na openlijke vermaning-- mogelijk is: afsnijding. Beide punten vragen om een extra zorgvuldige behandeling. Omdat dit alles zich bij openlijk vermaan/tucht t.a.v. belijdende leden niet voordoet, lijkt het ons niet nodig vooraf de classis advies te vragen indien de betrokkene niet instemt met een publieke mededeling. Beroep op de classis is voor betrokkene natuurlijk wel mogelijk en wellicht dat een verstandige kerkenraad bij enige twijfel de uitkomst van dat beroep afwacht alvorens het besluit tot afkondiging te effectueren. Een regeling op dit punt lijkt ons niet noodzakelijk. Ontdekkend is dat deze vorm van publiek vermaan, zoals door Deputaten voorgesteld, functioneert binnen de OPC en vastgelegd is in de kerkorde. Ook binnen de OPC is dit vermaan er niet op gericht om Avondmaalstucht overbodig te maken. Wij stellen voor een verheldering aan te brengen in de formulering van de besluittekst over aanvullende tucht. De nieuwe voorgestelde besluittekst is als volgt: Wanneer iemand ten gevolge van zijn gedrag, in de gemeente in opspraak is gekomen, is de kerkenraad gerechtigd om in een publieke mededeling aan de gemeente helderheid te verschaffen omtrent zijn oordeel over dat gedrag. Dit oordeel wordt niet eerder gegeven dan nadat met de betrokkene hierover is gesproken en zo mogelijk met zijn instemming. Deze maatregel laat onverlet de plicht van de kerkenraad om zonodig tucht over de zondaar te oefenen. 10 ACTA GENERALE SYNODE AMERSFOORT-CENTRUM 2005