Betekenis en consequenties van de NAVO Top in Warschau. Notitie ten behoeve van Samenleving, Parlement, Media en leden NOV & KVMO.

Transcriptie

1 Betekenis en consequenties van de NAVO Top in Warschau Notitie ten behoeve van Samenleving, Parlement, Media en leden NOV & KVMO.

2

3 Betekenis en consequenties van de NAVO Top in Warschau Notitie ten behoeve van Samenleving, Parlement, Media en leden NOV & KVMO.

4

5 Colofon Betekenis en consequenties van de NAVO Top in Warschau Notitie t.b.v. Samenleving, Parlement, Media en leden NOV & KVMO. is een uitgave van Defensiebeleid en Krijgsmacht van de Nederlandse Officieren Vereniging ten behoeve van de GOV MHB. GOV MHB Wassenaarseweg CH Den Haag Tel: Fax: info@prodef.nl

6

7 Gezamenlijke Officieren Vernigingen Tijdens de NAVO top in Warschau heeft onder meer - de specifiek militaire NAVO reactie op de toegenomen assertiviteit van Rusland centraal gestaan. Eerder zijn al diplomatieke en economische maatregelen overwogen en besloten. Om die reactie van de NAVO te kunnen begrijpen is het goed eerst te focussen op de Russische opstelling die door velen als dreiging wordt ervaren. Vervolgens zal de NAVO-reactie aan de orde worden gesteld; hierbij wordt ook ingezoomd op het mogelijke Nederlandse aandeel hierin. De Russische dreiging Na 1990 ontstond er een verregaande ontspanning in Europa. De Koude Oorlog was definitief voorbij. In de jaren 90 verwaarloosde Rusland zijn defensie. Het failliet van het vroegere gevreesde Sovjetleger was overal zichtbaar. Overigens is het belangrijk te constateren dat die ontwikkeling in rustig en rationeel overleg tussen de beide blokken tot stand is gekomen. Het leidde onder ander tot het Rusland- NAVO Founding Act waarin afspraken zijn gemaakt hoe met elkaar om te gaan. Deze afspraken leken een solide basis om zonder spanningen met elkaar samen te leven. Begin 2000 begon er een andere, killere wind te waaien. Na de herverkiezing van Poetin in 2004 startte een grootschalige heroprichting van de Russische krijgsmacht. Tot 2004 ontwikkelde zich ook de gedachte van een gemeenschappelijk optrekken van de Europese landen en de Russische Federatie. Vele dachten reeds aan een Groot Europa waarin Rusland een prominente partner zou zijn. Ook in het overleg tussen NAVO- landen werd Rusland intensief betrokken. De NATO-Russia Permanent Joint Council functioneerde voor het ontwikkelen van vertrouwen en voor consultatie. Na 2004 zien wij dat Rusland afstand neemt en zelfs oppositie gaat voeren tegen het Westen. Vanaf 2004 wordt er stelselmatig ook afscheid genomen van de westerse waarden en normen zoals democratie, vrijheid van meningsuiting en de scheiding van kerk en staat. Stap voor stap wordt de persvrijheid/vrijheid van meningsuiting ingeperkt en is Rusland feitelijk een kleptocratie. Het individu wordt weer ondergeschikt aan de staat; Moedertje Rusland. In 2008 wordt de vernieuwde Russische krijgsmacht voor het eerst getest in Georgië. Dit valt slecht uit, wat meteen leidt tot grote veranderingen. Kwaliteit gaat nu boven kwantiteit. Alleen al tussen 2011 tot 2020 worden investeringen ter waarde van 723 miljard dollar gepland. Om e.e.a. in perspectief te plaatsen. Duitsland heeft onder druk van de Russische assertiviteit nu besloten om meer te gaan investeren en wel 90 miljard in de komende 10 jaar (130 miljard euro in de komende 15 jaar). Duitsland heeft een BNP van miljoen 7

8 Betekenis en Consequenties van de NAVO top in Warschau dollar en Rusland miljoen dollar 1. Duitsland heeft 80 miljoen inwoners. Rusland 143 miljoen. Het is evident als je met 1/3 van het BNP van Duitsland met een bevolking die ½ groter is 7 keer zoveel in defensie gaat investeren, dat een land dan de economische pijngrens opzoekt. En ook hier weer de vraag, waarom? In de periode vanaf midden jaren 90 tot 2014 inde Europa het vredesdividend. De Europese legers leverden zoveel middelen en wapensystemen in, dat zij uiteindelijk binnen Europa geen grootscheeps militair optreden meer konden uitvoeren; er lijkt dus geen enkel gevaar voor wie dan ook van uit te gaan. Amerika was weliswaar de wereldwijde politieagent, maar bedreigde nergens het Russische grondgebied. En de vraag is dan ook wederom waarom deze Russische militaire krachtenopbouw. Waar Russische militaire bestedingen groeiden als kool, daar verminderde gelijktijdig het Westen zijn budgetten. Bovendien werden het Westen in beslag genomen door conflicten in Afghanistan en Irak. De inzet in Irak en Afghanistan leidde bepaald ook tot het niet meer geoefend zijn van de Westerse bondgenoten voor grootschalig optreden en het lichter toerusten van de resterende eenheden. Waar in 1984 nog een oefening plaatsvond van de westerse bondgenoten van man, is in de afgelopen 10 jaar de grootste oefening 6000 man geweest aan Westerse zijde en aan Russische zijde. Vooral het zeer snel kunnen verplaatsen en operationeel gereed hebben van grote aantallen inzetbare eenheden, verontrust zeer. De westerse eenheden worden gekenmerkt door een erg lage gereedheid status, onder andere door het niet kunnen beschikken over voldoende munitievoorraden en reservedelen om een conflict te kunnen voeren. Bovendien ontbreken de strategische transportmiddelen zoals speciale treinen voor het transport van militaire rupsvoertuigen. BOODSCHAP: West-Europese landen concentreerden zich meer en meer op relatief kleinschalig stabiliteitsoptreden in landen ver buiten Europa. Zij doekten meer en meer hun grote militaire verbanden op en verloren als consquentie steeds meer de vaardigheid en het militaire vermogen om grootschalige manoeuvres uit te voeren. Op dit moment is die capaciteit nihil. Aan Russische zijde zagen we exact de omgekeerde beweging. Het is onweerlegbaar dat de militaire dreiging van het westen richting Rusland verwaarloosbaar is en was. De vraag is dan ook valide; Waarom investeert Rusland tot ver over de economische pijngrens in zijn militaire capaciteiten? Dat doe je niet zomaar. Daar heb je een expliciet doel mee. Een tweede tegengestelde ontwikkeling ligt op het gebied van politieke en militaire besluitvorming in het geval van een crisis. Aan NAVO-zijde moet een besluit om artikel 5 van het NAVO verdrag (optreden indien een lidstaat is bedreigd of wordt aangevallen) door een ge- 1 IMF

9 Gezamenlijke Officieren Vernigingen zamenlijke raad van 28 lidstaten worden genomen. Dat is meer dan in de tijd van de Koude Oorlog en dus in potentie een nog tragere besluitvorming. Rusland is in staat om veel sneller tot actie over te gaan omdat er in de afgelopen twee decennia veel besluitvormingslagen zijn weggehaald en bovendien de Doema geen serieuze rol meer speelt. De absolute macht is meer en meer in handen van een persoon terecht gekomen, i.c. President Poetin. BOODSCHAP: West-Europese landen hebben ook nog eens de handicap dat zij volslagen op achterstand staan waar het gaat om snelheid en duidelijkheid van besluitvorming in geval van een plots opdoemende crisis. Bovendien is consensus tussen 28 landen kwetsbaar om tegen elkaar uitgespeeld te worden. In Georgië heeft Rusland zich niet gehouden aan de internationaal vastgelegde grenzen. De Krim is geannexeerd, ondanks een verdrag hierover met de Oekraïne en Amerika. In de oostelijke Oekraïne vecht zij actief mee en heeft daar ook het verschil gemaakt. Vanuit Kaliningrad en vanuit de Krim worden nu Area Denial gebieden door Russische systemen gecreëerd die bijv. elke beweging over land, over zee of in de lucht tot in de omgeving van Berlijn lam kunnen leggen. Landen mogen zelf beslissen waar ze bij willen horen. Vele voormalige Warschaupact landen hebben het veilige schild van de NAVO opgezocht. Zweden en Finland maken nu ook aanstalten, onder dreiging van de Russische dreiging, om onder deze paraplu te gaan schuilen. Georgië en de Oekraïne hebben dit ook al gevraagd. Landen doen dit niet voor niets. Hun directe veiligheid is in het geding. En ook wij hanteren toch het uitgangspunt dat soevereine staten soevereine beslissingen moeten kunnen nemen. Dat is toch een universeel uitgangspunt! Ook dat is vastgelegd destijds in die Russia-NATO Foundation Act 2. BOODSCHAP: Rusland heeft het militaire en politieke vermogen, capabilities, om grote aantallen eenheden te concentreren en daarmede Europa te bedreigen. Zijn bedoelingen; Intentions zijn op zijn minst dubieus. De eerste stap in een oorlog is altijd het voorbereiden van de eigen bevolking. Dit vindt nu plaats. Het houdt zich ook niet meer aan verdragen en treedt ze met voeten. Dit vindt dagelijks plaats. Door de invallen in Georgië, Krim, Oekraïne, het inrichten van Kaliningrad als een strategisch militair scherm over Polen en de Baltische staten, zijn er terecht ernstige twijfels over zijn Intentions. Niet in het minst ook door de enorme militaire investeringen, tot ver over zijn economische pijngrens, in Defensie. 2 In die Foundation Act spreken Rusland en NATO uit: respect for sovereignty, independence and territorial integrity of all states and their inherent right to choose the means to ensure their own security, the inviolability of borders and peoples right of self-determination as enshrined in the Helsinki Final Act and other OSCE documents. 9

10 Betekenis en Consequenties van de NAVO top in Warschau Waarom investeert een land in zijn leger als zijn opponenten hun legers aan het afbouwen zijn. Nederland van 900 tanks naar 0. Artillerie van 400 naar 18. F-16 van 220 naar 61 en nu 37 F-35. Waarom? BOODSCHAP: Wat is het antwoord hierop van NAVO. In 2014 in Wales zijn in hoofdzaak twee besluiten genomen namelijk enerzijds het oprichten van een VJTF (Very high readiness Joint Task Force), de zogenaamde flitsmacht en anderzijds het streven om de Defensie budgetten in 10 jaar weer te laten groeien naar 2% van het BBP. In Warschau wordt het pallet nu verder ingevuld langs twee lijnen. Het versterken van de geloofwaardigheid van artikel 5, een aanval op een van de leden wordt gezien als een aanval op alle leden.. en het opbouwen van een geloofwaardige afschrikking. Hierbij zal met name de snelheid van reageren centraal staan. De NAVO reactie Oost-Europese landen hebben historisch gezien slechte ervaringen met Rusland. Poetin s Rusland is op dit moment onvoorspelbaar. De investeringen in zijn krijgsmacht hebben geleid tot zeer snel inzetbare, kwalitatief hoogstaande, eenheden. De politieke leiding staat garant om snel verregaande beslissingen te kunnen nemen. De NAVO moet hier wel op reageren. Deze reactie richt zich voornamelijk op het versterken van het vertrouwen van het bondgenootschap in elkaar en in het kunnen reageren op de snelheid van politieke besluitvorming en krachtenopbouw. BOODSCHAP: Samenvattend, de maatregelen zijn reactief en gericht op afschrikking en veel minder dan in de periode van koude oorlog op een aaneengesloten verdediging. Welke maatregelen liggen er voor: Enhanced Forward Presence Om de eenheid van het bondgenootschap te benadrukken zullen er vier multinationale eenheden van bataljonsgrootte (ongeveer 1000 man sterk, inclusief vuursteun en logistiek) op rotatie basis (3 maanden) in Estland, Letland, Litouwen en Polen worden gelegerd. Roemenië en Bulgarije hebben ook om een bataljon verzocht maar hier is men nog niet over uit. Nederland zal aan deze voorgenomen actie naar verwachting met een compagnie deelnemen in een Duits bataljon. Dit betekent dat elke drie maanden een Nederlandse compagnie ( man/vrouw) roulerend aanwezig zal zijn in een van de eerder genoemde staten; zeer waarschijnlijk Litouwen). Vier signalen: 10

11 Gezamenlijke Officieren Vernigingen Landen binnen NAVO tonen solidariteit met de leden die zich ook al vanuit historische ervaring bedreigd voelen. Rust en stabiliteit verhoogt kansen op economische ontwikkeling. NAVO landen wensen in deze confrontatie als één blok op te treden; ze voorkomen daarmede dat zij uit elkaar gespeeld kunnen worden. De multinationaliteit van de bataljons leidt tot een hogere betrokkenheid bij de deelnemende landen in geval van een incident aan de grens of een gevechtsactie. De mate van afschrikking is hier dus direct bij gebaat. Lidstaten nemen de noodzaak voor samenwerking en zelfs soms integratie serieus. Het is evident dat een bataljon slechts een geringe gevechtskracht is, maar vooral door de multinationale samenstelling, is het wel een krachtig signaal. Let wel: het wordt dus een continue presentie 365 dagen per jaar! De VJTF, (Very high readiness Joint Task Force) De zogenaamde Flitsmacht zal in een vast ritme van aflossing worden gegoten. Nederland/Duitsland/Noorwegen (2015) en Spanje (2016) hebben hier sinds Wales het voortouw genomen. De verwachting is dat Duitsland samen met Nederland en Noorwegen één rotatie zullen vullen. De geluiden zijn dat het een 4-jarig of 7-jarig ritme zal moeten worden. Elke 4 jaar zullen wij dan dus samen met Duitsland en Noorwegen deze eenheid leveren. Er worden 7 brigades operationeel gesteld die op 10 dagen reactietijd komen te staan. Deze brigades zullen dus met hun eerste elementen binnen 10 dagen moeten kunnen verplaatsen naar een crisishaard. Onze partner Duitsland zal hier zeker één van de brigades gaan leveren. De VS heeft hierin het voorbeeld gegeven door 3,4 miljard dollar op zijn begroting hiervoor te bestemmen en daarmede een eenheid van brigade sterkte, eveneens op roterende basis, in Europa te legeren. Vervolgens zijn er de Follow on Forces. In de NATO Review voor Nederland zoals deze onlangs aan de Kamer is aangeboden, dringt de NAVO niet aan op meer eenheden, maar op het leveren van snel inzetbare zware, (volledig gevulde) gemechaniseerde eenheden. In concreto, onze 13 Brigade wordt nu omgevormd tot een Lichte Brigade, hier stelt de NAVO dus ernstige vraagtekens bij. Bovendien heeft ook de minister al geconcludeerd dat op het gebied van CS (Combat support, zoals artillerie) en CSS (Combat Service Support, bijv. logistiek en geneeskundig) de eenheden weer zelfstandig gemaakt moeten worden De Luchtmacht zal wederom in NAVO verband in een air task force gaan optreden. De inmiddels ontstane gewoonte om in een groot deel van het onderhoud vanaf Woensdrecht te kunnen doen, zo gegroeid vanwege efficiency redenen, zal voor een deel niet meer lukken. Ook zullen de squadrons voor zijn logistiek weer meer onafhankelijk van bases in 11

12 Betekenis en Consequenties van de NAVO top in Warschau Nederland moeten kunnen opereren. Voor de Luchtmacht geldt in deze wel dat het aantal van slechts 37 F-35 een buitengewoon laag aantal is voor een middelgroot Europees land. De dreiging op de Zuidflank zal vooral met ook Nederlandse maritieme middelen plaats gaan vinden. De vraag is dan ook, worden onze schepen vervangen. Bijna de hele vloot is aan het einde van zijn levensduur en moet worden vervangen. De uitingen van onze minister van Defensie en de noodzaak om te groeien naar 2% van het BBP kunnen wij nu voor het eerst in zijn verband gaan zien. Wales en Warschau zullen leiden tot een gefaseerde aanpak. In 2012 heeft deze minister de nota In het Belang van Nederland (IHBVN) het licht doen laten zien. Dit was nodig omdat er na de bezuinigen van 1 miljard in het eerste kabinet Rutte (2010), aanvullende bezuinigingen opgelegd werden. De doelstelling was om ambitie en middelen met elkaar in overeenstemming te brengen. Nu, aan het einde van de kabinetsperiode, blijkt dat door in het bijzonder het niet toekennen van de jaarlijkse prijscompensatie, de doelstellingen van IHBVN niet gehaald zijn. Zoals overigens ook aangegeven en bevestigd door de Algemene Rekenkamer. De exploitatie van de neerwaarts bijgestelde ambitie in de nota kost jaarlijks 200 miljoen meer dan er nu beschikbaar is. Alleen al de vervanging van de huidige beschikbare middelen (de investeringsquote) heeft een extra injectie nodig van 500 miljoen jaarlijks. De evaluatie van de nota In Het Belang Van Nederland (IHBVN )heeft geleid, zoals de minister ook in de Kamer al heeft aangegeven, tot extra benodigde Combat Support (Artillerie, luchtverdediging) en Combat Service Support (logistiek en onderhoudscapaciteit). De jaarlijkse kosten hiervan worden geraamd op 400 miljoen. Op een begroting van 8 miljard zijn deze bedragen onthutsend. Een conclusie is helder; de al zeer geringe en neerwaarts bijgestelde ambitie is niet in overeenstemming met de beschikbare financiële middelen. In de NATO Review wordt vervolgens aangegeven dat er meer militaire middelen benodigd zijn dan in de nota IHBVN is voorzien. Volledig gevulde brigades, meer schepen en meer F-35 s. Ook hier heeft de minister zich financieel reeds over uitgelaten in de Kamer, het zogenaamde meerjarig perspectief. Het streven is 2% van het BBP in 10 jaar zoals aangegeven in Wales, maar in de tussentijd wordt het eerste doel om te komen tot een niveau van het Europees gemiddelde, de inmiddels bekende 1,43%. Overigens heeft hier de minister zich meerdere malen op het standpunt gesteld dat zij de bouwstenen zou aanleveren, maar dat een volgend kabinet hier de verantwoordelijkheid voor moet nemen. Vooruitlopend op deze maatregelen zijn er in Warschau al beslissingen genomen om ten minste de gewenste Enhanced Forward Presence te kunnen garanderen. Ook deze toezeggingen gaan drukken op het Defensiebudget. Voor het realiseren van de nota IHBVN is op een begroting van 12

13 Gezamenlijke Officieren Vernigingen 8 miljard, 1,1 miljard extra nodig. Om invulling te geven aan de NATO Review zal Defensie moeten gaan toegroeien via de genoemde 1,43 naar de 2% BBP. In haar Deltaplan voor Defensie heeft de GOV/MHB aangegeven wat er nodig is om aan de eisen van de NATO op grond van het NATO Review nodig is 3. Welke additionele kosten voorzien we nu door de Warschau-maatregelen voor de Nederlandse krijgsmacht? Allereerst die enhanced forward presence compagnie. Inschatting is dat die circa 20 miljoen op jaarbasis gaat kosten. Plus eenmalig zo n 6 miljoen om munitie voor deze compagnie op het noodzakelijk voorraadniveau te krijgen. Deze taak is nieuw en nu niet begroot. Dan de vierjaarlijkse bijdrage aan de VJTF. We praten dan over een brigadestaf als commando-element en een bataljon. Training in internationaal optreden geïntegreerd wordt op basis van eerdere ervaringen geschat op 15 tot 20 miljoen. Gezien de vereiste snelle inzetbaarheid zullen ook voor deze militairen adequate munitievoorraden gereserveerd gereed moeten liggen. Die voorraden zijn nu veel te laag. Eenmalig opbouwen wordt geschat op circa 50 miljoen. Ook deze taak is nieuw en niet terug te vinden in de begroting. De opbouw van noodzakelijke reservedelen die nu zoals genoegzaam bekend ook veel tekorten laat zien vanwege eerdere bezuinigingen zijn nog niet berekend. Maar ook die kosten zullen substantieel zijn. Deze eerste stap zal gaan plaatsvinden in deze regeringsperiode. De kosten van deze stap bedragen ongeveer 100 miljoen euro op jaarbasis. Deze kosten zouden expliciet zichtbaar gemaakt moeten worden op de begroting en niet ten laste van het huidige defensiebudget mogen komen. Dit is de eerste stap in het toegroeien naar de 1,43% en vervolgens het doorgroeien naar de 2% zoals aangegeven in Wales. De tweede stap, omvat het weer op orde brengen van de brigades met slagkracht, eigen vuursteun en logistieke eenheden. Deze zijn allemaal weggesneden in de bezuinigingen van 2011 en dus verdampt, het logistiek weer zelfstandig maken van de luchtstrijdkrachten en de vervangen en de benodigde uitbreiding bij de luchtmacht en de marine. De minister heeft al aangegeven dat zij daarvoor de bouwstenen zou neerleggen om tijdens de formatie van het nieuwe kabinet hier de richting voor te bepalen. 3 Deltaplan voor Defensie; publicatie van de Gezamenlijke Officieren Verenigingen; websites van zowel Nederlandse Officieren Vereniging (NOV) als van de Koninklijke Vereniging van Marine Officieren (KVMO). 13

14 Betekenis en Consequenties van de NAVO top in Warschau Een extra overweging om dit geld te markeren is de overweging dat in deze kabinetsperiode Defensie financieel gezond zou worden gemaakt. Op dit moment ontbreekt 1,1 miljard jaarlijks om de neerwaarts bijgestelde ambitie uit de nota IHBVN uit te kunnen voeren. Maar door het ontbreken van voldoende investeringen (investeringsquote in 2016= 13,8% i.p.v. tenminste 20%) zijn de exploitatiekosten door verouderd materieel steeds verder opgelopen. Deze trekken vervolgens de investeringsbudgetten weer omlaag en zo is Defensie in een vicieuze neerwaartse spiraal terecht gekomen. Dit kabinet heeft in het beleidsstuk IHBVN aangekondigd dat aan het einde er een evenwicht zou zijn in ambities en financiën. De ambities zijn inderdaad fors teruggeschroefd, maar het financiële evenwicht met de ambities is verder weg dan ooit. Wat kan er gebeuren nu onze ministers en onze minister-president opgewekt en opgelucht uit Warschau zijn terug gekeerd, na de terechte toezeggingen van Nederland maar zonder dat duidelijk is gemaakt hoe de maatregelen gefinancierd zullen worden? Dan lopen we dus grote kans dat de kosten die gepaard gaan met deze extra taken gehaald moeten worden uit de huidige Defensiebegroting. Dan gebeurt dus precies waar de Algemene Rekenkamer nu ongeveer elk jaar voor waarschuwt: Defensie gaat dan door met zichzelf uit te hollen. Of zichzelf te kannibaliseren, zo u wilt. Taken erbij zonder dat extra middelen beschikbaar worden gesteld. Het tekort gaat oplopen van 1,1 naar 1,2 miljard jaarlijks. De enige post waar dit geld weggehaald kan worden is bij investeringen, daardoor holt Defensie zich verder uit en wordt het probleem over deze kabinetsperiode heen geschoven. Onze Tweede Kamer is zich hiervan bewust. In haar controlerende taak zal de Kamer zich tegen zo n ontwikkeling moeten verzetten. En dan niet zoals gebruikelijk langs lijnen van coalitie-afspraken en partij ambities. Neen, langs de lijn dat elke weldenkende parlementariër begrijpt en intrinsiek aanvoelt dat je Nederlandse mannen en vrouwen niet met lege handen en haperend materiaal op missie moet sturen. Nog een keer de kosten van extra taken op de schouders van defensie leggen is niet meer mogelijk, zowel investeringen als exploitatie zijn al onvoldoende. 14

15 Gezamenlijke Officieren Vernigingen NOOT 1 Tijdens Algemeen Overleg van 9 juni 2016 heeft minister Hennis aan de Kamer toegezegd nog met een brief met standpunten voor NATO summit Warschau te komen. Uit de Handelingen: voorafgaand aan de NAVO-top worden de kosten in beeld gebracht, mits die bekend zijn. Dus uiterlijk donderdag 30 juni. Nader: op 1 juli 2016 kwam die brief, echter toezeggingen en kosten werden er niet in vermeld. NOOT 2 Minister in hetzelfde AO: het aanwezig hebben van de enhanced forward presence (dus de Nederlandse compagnie) is niet strijdig met de NATO-RUS Founding Act aangezien het een aanwezigheid op rotatiebasis is van eenheden met een beperkte omvang. 15