PROJECTEN IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERANDERPLAN FACULTEIT ARCHEOLOGIE

Transcriptie

1 2008 Thijs van Kolfschoten/Corinne Hofman Harry Fokkens Menno Hoogland Naomi Prins Liesbeth Smulders (ICLON) PROJECTEN IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERANDERPLAN FACULTEIT ARCHEOLOGIE

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Bouwstenen van de onderwijsvisie Inleiding Bouwstenen Onderwijsvisie Projectorganisatie Verbeteracties en prioritering Aandachtspunten Projecten Tijdprioritering van alle projecten Beschrijving projecten Inleiding Project 1: Kwaliteitszorg: levend systeem, alumni en beroepenveld Project 2: Formuleren onderwijsvisie, didactische concept en toetsbeleid Project 3: Herziening Bacheloropleiding Project 4: Mentoraat, Academische vorming en elektronisch portfolio Project 5: Programma Ma en Rma Project 6: Programma Phd Project 7: Internationalisering

3 1. Inleiding In dit rapport staan de projecten van de faculteit Archeologie in het kader van het onderwijsveranderplan centraal. Deze projecten zijn gebaseerd op: * Nota Kiezen voor Talent * Ontwikkelingen t.a.v. Minor * Reacties van de visitatiecommissie * Notities onderwijsdag januari 2006 * Facultaire strategienota * Onderwijsbeleidsplan Een zelfevaluatierapport in het kader van accreditatie dient een duidelijke boodschap te bevatten. Het gaat om een rapport dat vertelt over de stand van zaken bij een opleiding, dat betrekking heeft op de sterke en zwakke punten van een opleiding, dat een doorkijk biedt naar de toekomst en dat op een heldere wijze de bevindingen ten aanzien van de NVAObeoordelingscriteria weergeeft 1. Dezelfde redenering kan men toepassen op het Onderwijsveranderplan. Een nulmeting en aanzetten tot verdere verbetering van het onderwijs kan niet losgezien worden van een visie op het onderwijs. Om die reden wordt in hoofdstuk 2 de bouwstenen van de onderwijsvisie beschreven. Het is van belang dat voordat de projecten starten de onderwijsvisie en daaruit voortvloeiend didactisch concept helder is en gedragen wordt. De onderwijsvisie geeft richting aan de projecten. Op centraal niveau is men naar aanleiding van vragen uit het overleg van de onderwijsdirecteuren ook bezig om een didactisch concept op te stellen vanuit de universiteit Leiden De organisatie van de projecten en communicatie wordt in hoofdstuk 3 beschreven. In hoofdstuk 4 staan de projecten beschreven met een tijdsprioritering. Hoofdstuk 5 omvat een omschrijving van de projecten die samenhangen met de verbeteracties. Het monitoren van de verschillende projecten staat centraal in hoofdstuk 5. 1 Uit T. Douma (2004), Accreditatie een (zelf) diagnose. Beschouwing over de werking van het stelsel. Den Haag. 3

4 2. Bouwstenen van de onderwijsvisie 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk staat de onderwijsvisie van de faculteit centraal. De onderwijsvisie is nog niet volledig uitgekristaliseerd maar heeft wel een aantal bouwstenen.ten aanzien van deze bouwstenen is gestreefd om expliciet te maken wat veelal impliciet als onderwijsvisie in de faculteit aanwezig is. Deze bouwstenen moeten echter nog uitgewerkt worden tot een door de faculteit gedragen onderwijsvisie, zodat deze visie en de projecten een consistent geheel gaan vormen en de onderwijsvisie duidelijk richtinggevend wordt voor de vertaling naar de (toekomstige) onderwijspraktijk. Een eerste aanzet voor verder werken aan deze onderwijsvisie is om deze verder in te vullen met de projecttrekkers van de verschillende projecten en de hoogleraren. Daarna zal deze visie besproken worden met de onderwijscommissie (OC) en de Faculteitsraad (FR). Een volgende stap is om het didactische concept van de visie af te leiden. Belangrijk daarbij is dat duidelijk wordt gemaakt wat deze onderwijsvisie betekent voor de praktijk van het onderwijs. De manier waarop de onderwijsvisie de komende maanden in de gehele faculteit wordt besproken moet nog vorm krijgen. 2.2 Bouwstenen Onderwijsvisie Wij geven vorm aan ons onderwijs met besef van (inter)nationale wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen: internationale benchmarking Ba en Ma bevorderen internationale uitwisseling research intensief onderwijs is maatstaf wetenschappelijke staf: maatgevend voor inhoud onderwijs gastdocenten: link met de praktijk maatschappelijke oriëntatie altijd in beweging: Wetenschappelijk en onderzoeksgericht: eindtermen ontleend aan Dublin-descriptoren, vertaald naar leerdoelen grote nadruk op techniek en proces Praktijk is gestoeld op onderzoek reflectie student op eigen ontwerp/onderzoek bevordert academisch denken Met besef & meerwaarde van andere disciplines: multidisciplinair op zich brede basis Ba specialisatie in Ma: multidisciplinaire verrijking, onderzoekthema s Archeologie onderhoudt allianties met andere universiteiten Op basis van een didactisch concept: brede basis in bachelor opbouw van kennis en onderzoek van eenvoudig naar complex van kleinschalig naar grootschalig van initiatief tot gebruik en beheer verwevenheid onderwijs en onderzoek Curriculum gecentreerd En met oog voor de toekomst: aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt feedback alumni, contacten met het afnemend veld invoering minor in Ba samenwerking met faculteiten kwaliteitsborging 4

5 3. Projectorganisatie Het bestuur van de faculteit is opdrachtgever van het onderwijsveranderplan. De portefeuillehouder onderwijs is coördinator en eindverantwoordelijke. De onderwijsdirecteuren Undergraduate en Graduate Schools fungeren als gedelegeerd opdrachtnemers en projecttrekkers. Voorwaarde voor een adequate monitoring van de projecten zijn de volgende zaken: (1) onderlinge sturing en afstemming tussen de projecten. (2) goed doordacht begeleiden van de verdere visie-explicitering van het onderwijs Om ervoor te zorgen dat de projecten uitvoerbare projecten worden, is het volgende van belang: 1. Helder en duidelijk neerleggen van de kaders waarbinnen de uitvoering van de projecten plaatsvindt, de verantwoordelijkheden van de projecttrekkers en leden helder expliciteren. 2. Het geven van tijdsperspectief (de deadlines). Duidelijkheid geven over verwachtingen rond de projecten en de financiële randvoorwaarden. 3. Kick off met de projecttrekkers. 4. Voortgang van de projecten bewaken middels het hanteren van deadlines, tussentijdse presentaties door de projecttrekkers en informatie via de website. 5. De coördinator is verantwoordelijk voor de voortgangsbewaking van deze projecten. 6. De tussentijdse presentaties van de projecten zullen gehouden worden voor het Bestuur en afgevaardigden vanuit OC en FR. 7. Actief betrekken van hoogleraren bij de projecten (bijv. als eindverantwoordelijke voor de verschillende projecten). De wijze van participatie van hoogleraren wordt vormgegeven door het bestuur. 8. Afstemming tussen de onderwijsvisie in opbouw en de projecten. 5

6 4. Verbeteracties en prioritering 4.1 Aandachtspunten Hieronder volgen de aandachtspunten: 1. Verbeteren mentoraat d.m.v. gebruik van elektronisch portfolio en koppeling met het vak academische vaardigheden. 2. Toetsbeleid ontwikkelen/opschrijven. 3. Internationaliseringbeleid inclusief programma internationale workshops en gastdocenten. 4. Betrekken van alumni bij het onderwijsprofiel. 5. Bachelor onderwijsprogramma waarbij: a. Minor b. Relatie eindtermen, doel, werkvorm en toetsing c. Beter zichtbaar maken verwevenheid onderwijs en onderzoek d. Zwaar selecterend 1e jaar 6. Overeenstemming verkrijgen over inhoudelijke, didactische en organisatorische zaken binnen graduate school (Ma, RMa-opleiding) ten aanzien van afstuderen en maatregelen treffen om programma en studeerbaarheid te verbeteren. 7. Expliciteren en verankeren van didactisch model binnen Ba- en Ma-opleiding. 8. Aantonen en daar waar nodig lacunes opheffen van vertaling eindtermen naar leerdoelen, naar inhoud naar werkvormen en beoordeling voor Ma en RMa. 9. Bestaand kwaliteitszorgsysteem maken tot een levend systeem. Nadruk op acties nemen n.a.v. evaluatie-uitkomsten. 10. Vormgeven Phd traject volgens universitaire en facultaire richtlijnen. 11. Procesbewaking t.a.v. oplossen stuwmeer van afstudeerders en afspraken vanuit sectie. 12. Fraudeprotocol implementeren. 13. Excellente studenten en honoursprogramma. 14. Eindkwalificaties koppelen aan Dublin descriptoren. 15. Aanvangsperiode van 5 à 6 weken voor internationale studenten. 4.2 Projecten Deze aandachtspunten zijn voor een groot deel al ingekaderd binnen lopende initiatieven. In onderstaande bestaande en nieuwe projecten worden doelen en verbeteracties aangegeven waarbij de relatie met de hierboven vermelde aandachtspunten wordt aangegeven. Algemeen (trekkers Hoogland, Fokkens) Project 1: kwaliteitszorg: levend systeem, alumni en beroepenveld (aandachtspunt 4 en 9) Project 2: formulering ondervisie, didactisch concept en toetsbeleid (aandachtpunt 2, 7, 8, 11, 12 en 14) Undergraduate school (trekker Hoogland) Project 3: herziening Bacheloropleiding (aandachtspunt 5 en 7) Project 4: verbeteren mentoraat (aandachtspunt 1) Graduate school (trekker Fokkens) Project 5: verbetering programma/samenhang RMa en Ma (aandachtspunt 4, 6, 7, 8, 13 en 15) Project 6: programma Phd (aandachtspunt 10) Project 7: internationalisering (aandachtspunt 3 en 15) 6

7 4.3 Tijdprioritering van alle projecten Deze projecten zijn onder te verdelen in verbeteracties. De meeste verbeteracties moeten op korte termijn d.w.z. vóór 1 februari 2008 worden geformuleerd. Met de implementatie zal een langer tijdstraject gemoeid zijn. Gestreefd wordt naar implementatie vóór 1 september 2008 van alle projecten. Prioritering: a. vóór 1 februari 2008: 1. Project 1: uitvoeren 1 e doel van kwaliteitszorg formuleren 2 e doel 2. Project 2: herformuleren onderwijsvisie, didactisch concept en formuleren toetsbeleid 3. Project 3: blauwdruk bacheloropleiding met minor 4. Project 4: evaluatie mentoraat 5. Project 5: blauwdruk programma / samenhang Ma-Rma 6. Project 6: blauwdruk en implementatie PhD programma b. september 2008: 1. Project 2: implementatie toetsbeleid 2. Project 3: implementatie nieuwe bacheloropleiding 3. Project 5: implementatie programma / samenhang Ma-Rma 4. Project 7: formuleren internationaliseringbeleid doel 1 en 2; implementatie doel 1 c. Verbeteracties die pas op langere termijn effect zullen hebben: 1. Project 1: doel 2 van project kwaliteitszorg > Alumni en beroepenveld 2. Project 7: internationaliseringbeleid doel 2 7

8 5. Beschrijving projecten 5.1 Inleiding In de hiernavolgende paragrafen worden de projecten beschreven. Deze plannen zo veel mogelijk SMART geformuleerd (, Meetbaar, Acceptabel, Resultaat, ). De projecten zijn nog niet alle volledig SMART uitgewerkt. 5.2 Project 1: Kwaliteitszorg: levend systeem, alumni en beroepenveld Het ontwikkelde systeem van interne kwaliteitszorg biedt een goede basisstructuur voor verdere verbetering van het onderwijsprogramma. Echter geconstateerd wordt dat de uitvoering van het systeem nog verbetering behoeft: - resultaten van evaluaties onder studenten worden besproken met docenten echter concrete verbeteracties worden niet vastgelegd en gemonitoord. - alumni en het afnemend beroepenveld zijn nog niet aantoonbaar betrokken bij het kwaliteitszorgsysteem. Doelstelling 1: Zorgdragen dat het kwaliteitszorgsysteem een levend systeem wordt via: 1. Opzetten tijdschema van evaluaties. 2. Rapportage aan studenten en docenten ten aanzien van evaluatieresultaten en eventuele verbeteracties. 3. Beschikbaarheid van managementrapportage 4. Werken aan verbetering van de positie van de Opleidingscommissies (beschikbaarheid gegevens, tijdig gelegenheid geven tot advisering). 5. Vervolmaken van de cyclus Plan-Do-Check-Act. Doelstelling 2: Bewerkstelligen van het cyclisch karakter van het kwaliteitszorgsysteem Ervoor zorgdragen dat de uitkomsten van onderwijsevaluaties, onderzoek alumni en geluiden uit het afnemend beroepenveld omgezet worden in maatregelen ter verbetering van het onderwijs. Belangrijk aandachtspunt is om aan te sluiten bij het UL interne kwaliteitszorgstramien. Meetbaar, Acceptabel en resultaat - Een keer per jaar managementrapportage - Terugkoppeling van de evaluatieresultaten en te ondernemen acties aan de studenten - Handboek Kwaliteitszorg - Vragenlijst Ma en Rma Blauwdruk voor doelstelling 1 gereed vóór 1 februari, implementatie vóór 1 september. Blauwdruk voor doelstelling 2 gereed voor 1 september, implementatie vóór

9 5.3 Project 2: Formuleren onderwijsvisie, didactische concept en toetsbeleid Ten eerste is het verhelderend om de onderwijsvisie en het didactisch concept vorm te geven en binnen de faculteit op gezette tijden het toetsbeleid te evalueren en eventueel te herzien (aanpassen aan de tijdsgeest), daarnaast kan een herziening van de eindtermen ook leiden tot een herziening van het toetsbeleid. Doel van dit project is om tot een onderwijsvisie, didactisch concept te komen en dit uit te dragen binnen de Faculteit. Speciale aandacht krijgt het toetsbeleid met als achterliggende doelen het vergroten van de diversiteit van toetsen, aandacht voor de frequentie van toetsing, rol van student en docent en de mogelijkheden nagaan om met behulp van ICT te toetsen. Daarnaast heeft de projectgroep ook een relatie met het fraudeprotocol als aandachtspunt en het formuleren en bekend maken van uniforme toetsingscriteria voor scripties. Randvoorwaarde voor de resultaten is dat het toetsbeleid aansluit bij de kaders vanuit de NVAO. Aantonen en daar waar nodig lacunes opheffen van vertaling eindtermen naar leerdoelen, naar inhoud naar werkvormen en beoordeling voor Ba, Ma en RMa. Herformuleren onderwijsvisie, didactisch model en toetsbeleid voor de Undergaduate en Graduate schools vóór 1 februari Implementatie toetsbeleid september Project 3: Herziening Bacheloropleiding Verschillende actoren geven aanleiding tot verandering van delen van het curriculum bij het Bachelorprogramma zoals de resultaten van de curriculumevaluaties, bevindingen van de inspectie, universitaire richtlijn ten aanzien van de minor en het thema verwevenheid Onderwijs en Onderzoek uit de notitie Kiezen voor Talent. Bij de herziening van de bacheloropleiding zijn de volgende uitgangspunten van belang: De opleiding is curriculumgericht De minor is ingebed in het programma Studie onderdelen bestaan uit 5 Ects Een evenredige verdeling van de docentbelasting Hanteren van het uniforme jaarrooster Studeerbaar Bacheloropleiding verschaft een brede basis; uitgaan van huidige A,B en C lijn Verwevenheid onderwijs en onderzoek is in het programma verwerkt Inpassen van het vak academische vorming (overleg met project 4) De bacheloropleiding is een afgerond geheel. Het aantal contacturen in het tweede en derde jaar is minimaal 14 uur per week Per studieonderdeel/vak worden de eindtermen, leerdoelen, werkvorm en toetsvorm aangegeven Het onderwijs is uitdagend wat betekent dat studenten mee denken en sprake is van werkgroeponderwijs De opleiding heeft twee instapmomenten, september en februari De stage is minimaal 14 ECTS in de totale Ba De bacheloropleiding wordt afgesloten met een eindwerkstuk De opleiding heeft een zwaar selecterende propedeuse. 9

10 Meetbaar, Acceptabel, Resultaat Resultaten worden zichtbaar gemaakt in blauwdruk en studiegids. Blauwdruk 1 februari De herziene opleiding gaat in september 2008 van start. 5.5 Project 4: Mentoraat, Academische vorming en elektronisch portfolio Het aantal studenten bij de opleiding Archeologie is in de loop van de jaren flink gegroeid. Niet alleen de studenten uit Nederland, maar ook internationale studenten melden zich in steeds grotere aantallen bij de opleiding. Het aantal docenten groeit niet evenredig mee, terwijl het wel hun taak is om alle studenten voortdurend te begeleiden en te monitoren in hun voortgang. Om deze taak goed te kunnen blijven uitvoeren zou het een oplossing zijn om meer uniformiteit te realiseren in de begeleiding en om deze taak te ondersteunen met een elektronisch systeem, waarmee de voortgang van studenten continue gemonitord kan worden. De student is eigenaar van zijn eigen portfolio. Hij bouwt een archief op met gemaakte producten en onderhoudt zelf een overzicht van zijn studievoortgang, gemaakte afspraken en gestelde doelen. Het College van Bestuur heeft inmiddels besloten het Leids Studiesysteem te optimaliseren in samenhang met de aanscherping van het BSA3. Vanwege de verhoging van de norm is een goed functionerend studiebegeleidingsysteem nog belangrijker. Naar aanleiding van de resultaten van de evaluatie van het functioneren van het Leids Studiesysteem, uitgevoerd door het ICLON begin 2005, is binnen de opleiding Archeologie gekeken naar de mogelijkheden om het portfolio te gebruiken als instrument t.b.v. het Leids Studiesysteem. Doelstelling van het project is om een studiebegeleidingsysteem te ontwikkelen dat aansluit bij de wensen van de opleiding Archeologie en de eisen van het Leids Studiesysteem. Het portfolio biedt structuur aan dit systeem. De doorvoering van het Leids Studiesysteem in hogere studiejaren is daarbij een belangrijke vernieuwing. Meetbaar, Acceptabel en Resultaat Resultaten van het project zijn: Een ontwerp van een studiebegeleidingsysteem dat voldoet aan de eisen van het Leids Studiesysteem en de wensen van de opleiding Archeologie (bachelor en masters). Studiebegeleiders (mentoren) die getraind zijn en werken met het portfolio als instrument dat structuur biedt aan het (Leidse) studiebegeleidingsysteem. Een handleiding voor studiebegeleiders met daarbij instrumenten die zij gebruiken bij de begeleiding van studenten in alle fasen van hun studie. Het project is begin januari 2006 van start gegaan en had een looptijd van één jaar. Na dit jaar is besloten om het project voort te zetten omdat de faculteit een grootte waarde hecht aan een goede academische vorming en van mening is dat het Mentoraat en Electronisch Portfolio hier een positieve bijdrage aan leveren. Een staflid heeft de taak gekregen dit project verder te coördineren. Begin 2008 zal het proces opnieuw geëvalueerd worden. 10

11 5.6 Project 5: Programma Ma en Rma In het kader van de nieuwe Ba-Ma structuur is het van belang dat er een Master- en Rma opleiding bestaat die losgekoppeld is van de bacheloropleiding Archeologie van dezelfde faculteit. Aan de projectgroep wordt met name gevraagd om na te gaan of en zo ja waar aansluiting tussen Ma en Rma mogelijk is. Daarnaast ook de vraag om selectiecriteria voor zij-instromers op te stellen Randvoorwaarden voor de programma s zijn: Het programma dient een A, B en C deel te omvatten Programma sluit aan bij het didactische concept Het praktijkgedeelte wordt een plaats gegeven Rekening houden met internationale Ma studenten twee instapmomenten Minimaal 14 contacturen per week Structuur wordt mede geboden op grond van studiebegeleiding Curriculumgericht; voorstellen tot clustering van specialisaties zodat een specialisatie niet van een docent afhankelijk is. Duidelijke eindtermen, leerdoelen, werkvorm en toetsing Meetbaar, Acceptabel en Resultaat Blauwdruk en studiegids Blauwdruk van het programma moet vóór 1 februari 2008 gereed zijn. Implementatie september Project 6: Programma Phd Met het instellen van de graduateschool door het CvB is binnen Archeologie een start gemaakt met het inrichten van de organisatie van de graduateschool en het verbeteren van het PhD programma. Met het opzetten van een organisatiestructuur voor de graduateschool zullen aandachtsgebieden, verantwoordelijkheden en aanspreekpunten helder omschreven zijn. Daarnaast wordt in overleg met een afvaardiging vanuit de PhD en RMa studenten het onderwijs programma verder ingevuld en meer gestructureerd om de kwaliteitsstandaard te behalen. Meetbaar, Acceptabel en resultaat Evaluatieresultaten van PhD en RMa programma. PhD: In de eerste maand een werk- en opleidingsplan, na één jaar een algemeen bindend promotiebesluit. RMa: proces van onderzoek wordt gemonitoord en de studenten volgen samen met PhD workshops en forums. 11

12 Blauwdruk van het programma moet vóór 1 februari gereed zijn. Implementatie volgt direct daarna. 5.8 Project 7: Internationalisering De toenemende mate waarin de Universiteit zich richt op internationalisering heeft uiteraard ook gevolgen voor de Faculteit der Archeologie. Zo worden naast de contacten die er reeds bestaan met buitenlandse universiteiten ook steeds meer studenten uit het buitenland aangetrokken. De faculteit wil deze studenten een goed programma aan kunnen bieden evenals een goede begeleiding. Doel 1: er dient een internationaliseringsbeleid geformuleerd te worden (gebaseerd op het Universitaire beleid). In het onderwijsprogramma zullen vaker internationale workshops georganiseerd worden en er zullen meer buitenlandse gastdocenten aangetrokken worden (deels door middel van het Honours Traject). Doel 2: de opstart van het programma voor internationale studenten moet verbeterd worden (i.s.m. het International Office) Doel 1 heeft zijn aanvang in 2008; meetbaar eind 2008 en verder doorlopend. Doel 2 zal op zijn vroegst in de zomer van 2009 in werking treden. 12