Patiënteninformatie. Atropine oogdruppels ter voorkoming van hoge myopie. LangeLand Ziekenhuis, Zoetermeer juni 2016/Oogheelkunde

Transcriptie

1 Patiënteninformatie Atropine oogdruppels ter voorkoming van hoge myopie

2 Wat is myopie Myopie of bijziendheid is een brekingsfout (refractie) van het oog waarbij de persoon voorwerpen ver weg niet scherp kan zien, maar wel nabij gelegen voorwerpen. Vandaar ook de naam bijziendheid. Myopie is een refractiefout in het optische systeem van het oog. Een te lang oog of een te sterke ooglens leidt ertoe dat de afbeelding scherp wordt geprojecteerd vóór het netvlies. Met behulp van een negatieve (min) lens kan dit verholpen worden. Een myoop oog, zonder en met correctie Myopie begint meestal in de leeftijd van 6 tot 12 jaar. In de tienerjaren wordt het geleidelijk meer naarmate het oog groeit en de ooglengte toeneemt. Het brandpunt van de lichtstralen zal dan steeds verder voor het netvlies komen te liggen. Wanneer de volwassen leeftijd ( bij ±25 jaar) bereikt wordt, blijft de refractiefout meestal stabiel. Bij uw zoon of dochter is een progressieve vorm van myopie waargenomen. Tot voor kort waren hiervoor geen behandelmogelijkheden. Echter, recente studies hebben laten zien dat atropine oogdruppels een remmend effect hebben op de groei van het oog. Erfelijke factoren Dat myopie erfelijk is weten we eigenlijk al jaren. Welke genen hiervoor precies verantwoordelijk voor zijn wordt nu in wetenschappelijke studies onderzocht. De kans op myopie bij uw kind is hoger als u of de andere ouder ook myopie heeft. Omgevingsfactoren Naast erfelijkheid zijn omgevingsfactoren bekend die de kans op myopie beïnvloeden. Lang achter elkaar lezen( meer dan 30 minuten) vergroot de kans op myopie. Daarnaast heeft uw kind ook meer kans op myopie als hij of zij het leeswerk binnen 30 centimeter van het oog houdt. Kortom, zit uw kind letterlijk met zijn of haar neus in de boeken dan is er meer kans op myopie. Deze twee risicofactoren zijn te voorkomen door een pauze van 5 minuten in te lassen na 30 minuten lezen en te zorgen dat uw kind het boek niet te dichtbij houdt. Naast de risicofactoren is er ook een beschermingsfactor: buiten spelen. Uit bevolkingsonderzoeken is gebleken dat kinderen die veel buiten zijn(. 3 uur per dag) minder myopie hebben. Veel buiten spelen en sporten is dus raadzaam als uw kind in de risicogroep voor myopie zit. Risico s van hoge bijziendheid (myopie) Bij de meeste mensen gaat myopie gepaard met een te lang oog. Een gemiddeld oog zonder brilsterkte is 23 millimeter lang, een bijziend oog is langer en de lengte kan tot meer dan 30 millimeter oplopen. Een ooglengte boven de 26 millimeter of een brilsterkte van -6 dioptrie of hoger noemen we hoge myopie. Vooral hoge myopie kan leiden tot verdunning van het netvlies. Tot je 40 ste jaar merk je daar niets van, na het 40 ste jaar kunnen echter problemen optreden. Er kunnen afwijkingen ontstaan aan de gele vlek van het netvlies, een bloeding of het netvlies kan loslaten. Bij hoge myopie is ook een grotere kans op cataract (staar) en glaucoom (verlies van zenuwvezels van de oogzenuw). De risico s op deze aandoeningen nemen fors toe met iedere toename van een brilsterkte boven de -6 dioptrie en zij kunnen tot ernstige en blijvende

3 slechtziendheid leiden. Deze risico s nemen niet af na refractiecorrectie door middel van laser of een implantlens. Correctie van de brilsterkte De optische correctie van de myopie bestaat in de eerste plaats uit een bril. Bij oudere kinderen kunnen daarnaast ook contactlenzen worden voorgeschreven. De negatieve correctie van de bril of contactlenzen zorgt ervoor dat het beeld weer scherp op het netvlies wordt afgebeeld. de orthoptiste of de oogarts kan met behulp van een druppelonderzoek de brilsterkte exact bepalen. Zolang uw kind in de groei is zal dit regelmatig worden gedaan. De snelheid van toename van de brilsterkte verschilt sterk van kind tot kind, maar aanpassing van de bril of contactlenzen zal van tijd tot tijd nodig zijn om scherp te kunnen blijven zien. Behandeling van de toename van de myopie Om de toenemende lengte van het oog bij het kind te remmen zijn er verschillende methoden: medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelingen. Medicamenteuze behandelingen Uit veel wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat atropine de meest effectieve druppel is om de toenemende myopie te remmen. Atropine 0.5% en 1% zijn het meest effectief, lagere concentraties(0.25% -0.01%) zijn ook effectief, maar minder. Welke dosering uw kind nodig heeft wordt bepaald na onderzoek door de orthoptist en de oogarts. De atropine druppel wordt door de oogarts voorgeschreven en kunt u bij uw eigen apotheek afhalen. In dit onderzoek werden kinderen aan slechts een oog behandeld. De grafiek laat de gemiddelde verandering (D=dioptrieën) van de brilsterkte zien die in 2 jaar optreedt. De brilsterkte verandert in de met atropine 1% behandelde ogen nauwelijks maar neemt sterk toe in de andere ogen. (Chua, Balakrishnan et al. 2006)

4 Wat zijn de bijwerkingen van atropine? Atropine is een alkaloïde die van nature voorkomt in bepaalde plantensoorten (Atropa belladonna). Een van de werkingen van atropine is pupilverwijding en ontspanning van de inwendige scherpstelspieren -(accommodatie) van het oog. Kinderen die voor het eerst atropine druppelen klagen vaak de eerste dagen over lichtgevoeligheid. Wij raden uw kind aan een goede zonnebril of pet te dragen bij zonnig weer. U kunt ook kiezen voor meekleurende glazen in de bril. Door de ontspanning van de scherpstelspieren kunnen ze niet meer scherpstellen bij nabijwerk. De leesklachten die hierdoor ontstaan zijn vaak op te lossen door de vertebril af te zetten bij lezen. Soms moet een leesbril of een multifocale bril worden voorgeschreven; dit wordt 4-6 weken na de start van de behandeling, tijdens een telefonisch consult bepaald. Algemene lichamelijke bijwerkingen komen bij minder dan 1% van de behandelde kinderen voor en kunnen bestaan uit rode ogen, koorts, huiduitslag, snelle hartslag, droge mond en gedragsstoornissen. Als een van deze bijwerkingen zich voordoet moet de behandeling gestopt worden. Is atropine gevaarlijk? Atropine is een giftige stof indien je het in hoge dosis met de mond inneemt. Je mag het daarom niet opdrinken. Atropine als oogdruppel wordt echter al eeuwen lang gebruikt. In verschillende grote studies waarbij atropine als oogdruppel langdurig gebruikt werd, werden geen ernstige gevolgen gezien. Ook werden in deze studies geen lichamelijke bijwerkingen waargenomen. Atropine als oogdruppel kan daarom veilig worden gebruikt voor behandelingen van toenemende myopie. Strikte controle dient door de oogarts gedaan te worden. Voor patiënten met een kans op overgevoeligheid voor atropine, zoals kinderen met het syndroom van Down, wordt gebruik afgeraden. Behandeling van mijn kind met atropine Indien bij uw kind door de orthoptist of de oogarts toenemende myopie is vastgesteld zal mogelijk geadviseerd worden om te starten met een behandeling met atropine oogdruppels. Eerst zal de brilsterkte met oogdruppels en de lengte van het oog bepaald worden. Afhankelijk van de leeftijd van uw kind is de startdosering 0.5%. Voor het slapen gaan druppelt u elke dag beide ogen van uw kind. Soms heeft een kind alleen myopie aan één oog en in dat geval hoeft alleen dat oog gedruppeld te worden. Atropine is pas na 2 weken volledig uitgewerkt. Als u stopt met de behandeling blijven de pupillen nog 2 weken groter dan normaal. Het vermogen om scherp te stellen is echter al een dag na het stoppen van de behandeling teruggekeerd. Om deze reden is het belangrijk om geen één dag over te slaan tijdens de behandeling. Zoals eerder aangegeven, zal 4 tot 6 weken na het starten van de behandeling een telefonisch consult met de oogarts of orthoptist plaatsvinden. Hoe lang de behandeling met atropine moet worden voortgezet hangt af van de leeftijd en de brilsterkte. Per bezoek zal worden bepaald of met de behandeling moet worden doorgegaan. Mocht uw kind niet wennen aan de atropine 0.5% dan kan besloten worden tot een lagere concentratie of een lagere druppelfrequentie. Mocht uw kind ondanks de behandeling toch een snelle toename van de brilsterkte krijgen dan kan worden besloten juist naar een hogere concentratie te gaan. Tevens kan besloten worden tot een niet medicamenteuze behandeling van myopie. deze behandeling vindt niet plaats in het LangeLand Ziekenhuis.

5 Veel gestelde vragen Hoe kom ik aan atropine druppels? Via de oogarts krijgt u een recept voor atropine. Dit levert u in bij uw eigen apotheek Is atropine gevaarlijk? Atropine is een giftige stof bij oraal gebruik en mag NIET worden ingenomen en ingeslikt Geeft atropine blijvend letsel aan de ogen? Langdurig gebruik van atropine is in verschillende grote studies onderzocht. Er werden geen ernstige bijwerkingen geregistreerd. Het effect op lange termijn is echter niet bekend. Hoe lang moet mijn kind atropine blijven gebruiken? De orthoptist en oogarts zullen per keer een advies geven of er moet worden doorgegaan met de druppels. Als de behandeling aanslaat dan moet uw kind een aantal jaar druppelen. Bronvermelding Gwiazda, J. (2009). Treatment options for myopia. Optom Vis Sci 86 (6): Song, Y.Y., H.Wang, et al. (2011). Atropine in ameliorating the progression of myopia in children with mild to moderate myopia: a meta- analysis of controlled clinical trials. J Ocul Pharmacol Ther 27 (4): Dirani M, Tong L, et al. (2009) Outdoor activity and myopia in Singapore teenage children. Br J Ophtalmol. 93(8): Chua,W.H., V. Balakrishnan, et al. (2006). Atropine for the treatment of childhood myopia. Ophtalmology 113 (12): Tot slot We verzoeken u bij ieder onderzoek uw bevestiging van de afspraak mee te nemen. Bij wijzigingen in de persoonsgegevens dient u deze eerst te laten aanpassen bij de inschrijf- en registratiebalie. Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Oogheelkunde. De polikliniek Oogheelkunde is bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 8.00 tot uur via telefoonnummer: (079) Deze folder is tot stand gekomen in samenwerking met het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam. Meer informatie kunt u vinden via de website: Wij stellen uw mening op prijs. Hebt u opmerkingen of suggesties over deze folder of over uw behandeling, laat dit ons dan weten.

6 Informed Parental Consent voor het onderzoek: 's-gravendijkwal CE Rotterdam, , Atropine oogdruppels ter preventie van progressie van myopie bij kinderen Onderzoekers: Prof. dr. C.C.W. Klaver, oogarts/epidemioloog J.R. Polling, orthoptist, PhD student Organisatie: Erasmus MC Rotterdam, afdeling oogheelkunde Beste ouder/verzorger en patiënt, In het Erasmus MC wordt er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar oorzaken en behandelingsmogelijkheden van diverse oogziekten. Een van de doelen van dit onderzoek is om te achterhalen in hoeverre huidige behandelingen goed zijn en waarin zij mogelijk verbeterd kunnen worden. Uw kind wordt op dit moment behandeld met Atropine oogdruppels voor zijn/haar progressieve myopie (bijziendheid). Bij elke controle afspraak in het ziekenhuis worden er gegevens genoteerd over hoe de behandeling verloopt. Deze gegevens worden opgeslagen in het patiëntendossier. Om een goed beeld te krijgen over hoe de behandeling verloopt en onderzoek te doen naar factoren die het succes van de behandeling bepalen, willen wij de gegevens uit het patiëntdossier van uw kind gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Wij willen u om toestemming vragen om het dossier van uw kind in te zien en de medische gegevens te gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. U mág dit toestemmingsformulier direct tekenen, maar dit hoeft niet. U kunt hier ook eerst rustig nog even over nadenken en mag er uiteraard met iedereen over praten. Mogelijk staan er in deze brief woorden of zinnen die u niet begrijpt. Wij willen deze onduidelijkheden graag uitleggen, dus stel gerust uw vragen aan uw oogarts. Doel van het onderzoek Zoals in de patiëntfolder Atropine oogdruppels ter voorkoming van hoge myopie is uitgelegd, doen wij in het Erasmus MC onderzoek naar de behandeling van progressieve myopie (steeds erger wordende bijziendheid). Uw kind is om die reden gestart met Atropine oogdruppels, met als doel de myopie te remmen. Om te kunnen beoordelen hoe de behandeling verloopt, worden er bij elke poliklinische controle afspraak metingen van de ogen gedaan en gevraagd of er klachten zijn. Door deze gegevens te verzamelen bij alle patiënten die behandeld worden met de Atropine oogdruppels, krijgen we een goed overzicht van deze behandeling. We kunnen dan onder andere zien of de progressie geremd wordt of niet, hoe het oog groeit en of er bijvoorbeeld veel dezelfde klachten zijn bij patiënten. Als u toestemming geeft, slaan wij de gegevens van uw kind op een anonieme manier op. Onze database zal het mogelijk maken te identificeren welke factoren belangrijk zijn in de behandeling met Atropine. Deze gegevens maken het mogelijk advies te geven aan andere centra in Nederland. Zo hopen wij een stap verder te komen in de behandeling van progressieve myopie op grotere schaal.

7 Soort onderzoek Het onderzoek dat we willen gaan doen, is een zogenaamd observationeel onderzoek. Dit betekent dat we gegevens uit het patiëntendossier, op een anonieme manier, in een database gaan zetten en hier verbanden in gaan zoeken. Uw kind hoeft voor dit onderzoek geen extra oogmetingen te ondergaan. Vrijwillige deelname Wij willen benadrukken dat het meedoen aan dit onderzoek, geheel vrijwillig is. U bent niet verplicht hier toestemming voor te geven. U mag ook op een later tijdstip hierover beslissen of op uw beslissing terugkomen. Duur Indien u toestemming geeft dat wij gegevens over u kind mogen gebruiken voor het onderzoek, zullen wij de gegevens gedurende het gehele behandeltraject blijven volgen. Vertrouwelijkheid en risico s Er zijn geen risico s verbonden aan het onderzoeken van patiëntgegevens. Wij zijn wettelijk verplicht om zorgvuldig, vertrouwelijk en op een anonieme manier met deze gegevens om te gaan. Indien wij dit niet doen, zijn wij strafbaar en zullen er voor ons consequenties volgen. Verspreiden van onderzoeksresultaten Aan het einde van de studie zullen we de deelnemers aan het onderzoek via hun oogarts op de hoogte brengen van onze resultaten. Vervolgens zullen we de gevonden resultaten ook gebruiken voor wetenschappelijke publicaties, waarbij de anonimiteit van de deelnemers gewaarborgd blijft. Contact Als u vragen hebt over deelname aan dit onderzoek of vragen of over de Atropine behandeling kunt u contact opnemen met de behandelend arts van uw kind. De behandelend arts heeft nauw contact met het team van specialisten in het Erasmus MC die lange ervaring hebben met het behandelen van kinderen met Atropine.

8 Toestemmingsformulier behorende bij het onderzoek Atropine oogdruppels ter preventie van progressie van myopie bij kinderen Wij zijn gevraagd toestemming te verlenen om de gegevens van ons kind te laten gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Wij hebben de voorafgaande informatie doorgenomen of dit is aan ons voorgelezen. Wij hebben de mogelijkheid gehad om vragen te stellen over het onderzoek en alle vragen die wij hadden zijn naar tevredenheid beantwoord. Wij verklaren hierbij dat wij vrijwillig toestemming geven voor mijn kind om zijn/haar patiënt dossier te laten gebruiken voor deze studie. Naam kind: Geboortedatum kind: ouder/verzorger 1 ouder/verzorger 2 Naam van ouder: Handtekening: Datum: Indien uw zoon of dochter 12 jaar of ouder, is zijn/haar handtekening ook vereist: Naam van kind: Handtekening van kind: Datum: Indien zeggenschap over het kind maar bij 1 ouder gelegen is kunt u dit hieronder aangeven en is 1 handtekening voldoende:

9 Indien analfabeet Een geletterd getuige moet ondertekenen (indien mogelijk, deze persoon dient te worden geselecteerd door de deelnemer en mag er geen verbinding met het onderzoeksteam hebben). Deelnemers die analfabeet zijn moeten ook hun duimafdruk geven. Ik ben getuige geweest van het nauwkeurig doornemen van het toestemmingsformulier voor de ouders van de potentiële deelnemer, en het individu heeft de gelegenheid gehad om vragen te stellen. Ik bevestig dat de persoon vrijwillig toestemming heeft gegeven. Naam getuige EN duimafdruk deelnemer Handtekening getuige Datum dag/maand/jaar Verklaring door de onderzoeker/persoon die verklaring afneemt Ik verklaar de informatie duidelijk te hebben uitgelegd aan de ouder/verzorger van de potentiële deelnemer. Ik verklaar dat ik naar mijn beste kunnen heb proberen uit te leggen dat het volgende zal gebeuren: 1. informatie uit het patiëntdossier gaat worden opgezocht en verwerkt in het onderzoek 2. de informatie vertrouwelijk en in anonimiteit blijft 3. de gevonden resultaten gebruikt worden voor de wetenschap en mogelijk gepubliceerd worden Naam onderzoeker/ persoon die verklaring afneemt: Handtekening onderzoeker/ persoon die verklaring afneemt: