Historische ontwikkeling van tijdstip en modaliteiten van belastbaarheid van aandelenopties

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Historische ontwikkeling van tijdstip en modaliteiten van belastbaarheid van aandelenopties masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Vandercruyssen Celine (studentennr ) Promotor: Prof. Dr. Van Crombrugge S. Commissaris: Prof. Beghin P.

2 Voorwoord Deze masterproef kwam tot stand met het oog op het behalen van het diploma Master in de Rechten aan de Universiteit Gent, academiejaar De redactie ervan vormde een werk van lange adem en kwam tot stand door het hanteren van alle gedurende mijn vijfjarige studie verworven vaardigheden. Deze masterproef vormt dan ook het slotstuk van mijn studieloopbaan. In dit voorwoord wens ik alle personen te bedanken die de realisatie van deze masterproef mogelijk hebben gemaakt. Vooreerst gaat mijn dank uit naar Prof. Van Crombrugge om het promotorschap over mijn werk te aanvaarden. Daarnaast wens ik men ouders te bedanken. Hun financiële en morele steun waren essentieel voor het behalen van mijn diploma. Voorts gaat mijn dank uit naar Christine en Nancy. Zij namen de tijd om mijn werk na te lezen en het te controleren op spellingfouten. Ten slotte wens ik mijn partner Vick te bedanken voor alle steun die hij mij van het begin tot het einde van mijn studieloopbaan heeft geboden. Zijn onvoorwaardelijke geloof in mijn kunnen vormt de beste steun die een mens zich kan wensen. 2

3 Inhoudsopgave Inleiding...7 Afdeling 1: Begripsomschrijving...9 Afdeling 2: Motieven voor het toekennen van aandelenopties aan werknemers Afdeling 3: Fiscale behandeling in hoofde van de begunstigde Hoofdstuk 1: Algemene fiscale regels Hoofdstuk 2: Fiscale behandeling na de wet van 27 december Gereglementeerde aandelenopties A. Bedrag van de vrijstelling B. Vrijstellingsvoorwaarden Voorwaarden betreffende de overeenkomst tot aandelenoptie Voorwaarden betreffende de optieprijs Voorwaarden betreffende de lichting van de aandelenoptie Voorwaarden betreffende de begunstigde van de aandelenoptie a. Hoedanigheid van de begunstigde b. Duur van de tewerkstelling Voorwaarden betreffende de verstrekker van de aandelenoptie Niet-gereglementeerde aandelenopties A. Belastbaar tijdstip Standpunt administratie Standpunt in de rechtsleer a. Onvoorwaardelijke aandelenopties b. Voorwaardelijke aandelenopties B. Belastbaar voordeel Standpunt administratie Standpunt in de rechtsleer a. Onvoorwaardelijke aandelenopties b. Voorwaardelijke aandelenopties C. Evolutie in de rechtspraak betreffende het belastbaar tijdstip en de waardering van het belastbaar voordeel Rechtspraak Hoven van Beroep te Brussel en te Antwerpen: belasting bij de lichting of uitoefening van de aandelenoptie Rechtspraak Hof van Cassatie: arresten van 16 januari 2003 en 7 november Nadere invulling van het begrip toekenning en van de waardering Rechtspraak Hof van Cassatie: arrest van 4 februari

4 5. Reactie van de rechtspraak na de cassatiearresten Besluit Hoofdstuk 3: Fiscale behandeling ingevolge de wet van 26 maart Toepassingsgebied van de wet van 26 maart A. Temporeel toepassingsgebied B. Materieel toepassingsgebied Type van optie Onderliggend effect C. Personeel toepassingsgebied De begunstigde van de aandelenoptie De optiegever Belastbaar tijdstip A. Principe Het vermoeden van toekenning Het aanbod B. Uitzondering Belastbaar voordeel A. Beursgenoteerde aandelenopties B. Niet-beursgenoteerde aandelenopties Principe: forfaitaire waardering a. Algemeen b. Waardering van de onderliggende aandelen Verhoging basiswaarde a. Uitoefenperiode langer dan 5 jaar b. Opties in the money c. Zekere voordelen Vermindering basiswaarde Verlaging belastbaar voordeel Belastingvrijstelling latere realisaties Het arrest van 28 juli 2006 van het Grondwettelijk Hof Besluit Hoofdstuk 4: Aanpassingen aan de wet van 26 maart De Programmawet van 24 december A. De mogelijkheid tot verlenging van de uitoefentermijn B. Nieuwe definitie van het begrip aanbod C. De aanvaarding van het aanbod

5 D. De waardering van de onderliggende aandelen De minister voert een keuzemogelijkheid in De Economische Herstelwet van 27 maart Besluit Afdeling 4: Fiscale behandeling in hoofde van de toekennende vennootschap Hoofdstuk 1: Gevolgen van de lichting van de aandelenoptie De toekennende vennootschap is de werkgever van de begunstigde A. De onderliggende aandelen bestaan reeds De onderliggende aandelen betreffen aandelen van de toekennende vennootschap De onderliggende aandelen betreffen andere aandelen B. De onderliggende aandelen moeten nieuw uitgegeven worden De toekennende vennootschap is niet de werkgever van de begunstigde Hoofdstuk 2: Bedrijfsvoorheffing Hoofdstuk 3: Individuele fiches Samenvattende opgaven Afdeling 5: Internationaalrechtelijke aspecten Hoofdstuk 1: Algemene problemen inzake taxatie in een internationale context Art. 15 OESO- Modelverdrag Principe: voorkeur voor belasting door de werkstaat Uitzondering: de 183-dagenregel de woonstaat mag exclusief belasten Besluit Hoofdstuk 2: Internationale instanties spreken zich uit over aandelenopties Het OESO-rapport van A. Verschil in timing van het belastbare moment in verschillende staten B. Onderscheid tussen beroepsinkomsten en vermogenswinst C. Problematiek van de bepaling van de beroepsactiviteiten waarop de aandelenopties betrekking hebben D. Beroepsactiviteiten in verscheidene staten E. Wijziging van woonstaat F. Problematiek van de formaliteiten G. Overdracht van aandelenopties ingevolge fusie, splitsing of overname en vervanging van de aandelenopties H. Waarderingsproblematiek Het verslag van de Europese Commissie Hoofdstuk 3: Aandelenopties in een internationaalrechtelijk kader bekeken vanuit een Belgisch standpunt Circulaire van 25 mei Algemeen

6 2. Vaststelling van het voordeel dat voor de toepassing van art. 15 OESO-Modelverdrag een bezoldiging uitmaakt Vaststellen van de activiteit waarmee de bezoldiging verband houdt Uitsplitsing van de bezoldiging A. België is de werkstaat B. België is de woonstaat C. België is noch woonstaat, noch werkstaat D. Verandering van woonplaats Termijn voor het indienen van een vraag tot ontheffing Bijkomende belastingheffing Afdeling 6: Besluit Bibliografie

7 Inleiding 1. In de zoektocht van werkgevers naar alternatieve verloningswijzen, spelen fiscaalrechtelijke motieven een uitermate belangrijke rol. Eén van deze alternatieve bezoldigingswijzen bestaat erin aandelenopties toe te kennen aan werknemers. De problematiek van de belastbaarheid van dergelijke toegekende voordelen bestrijkt reeds een lange periode en heeft meermaals aanleiding gegeven tot optreden van de wetgever in een poging om dergelijke voordelen fiscaal gunstiger te behandelen en om verduidelijking te brengen in die fiscale behandeling. Dit onderwerp vormt dan ook een uitgebreide bron voor het redigeren van een masterproef. 2. In de eerste twee afdelingen van mijn werk verstrek ik een omschrijving van het begrip aandelenoptie en geef ik de motieven weer voor het toekennen van dergelijke opties aan werknemers In een derde afdeling ga ik de fiscale behandeling van aandelenopties na in hoofde van de begunstigde werknemer. 2 Eerst worden enkele algemene regels in dit kader besproken. 3 Vervolgens bespreek ik de wet van 27 december Deze voorziet in een belastingvrijstelling op het ogenblik van de lichting van de optie. Om van deze vrijstelling te kunnen genieten, moet er evenwel aan een aantal voorwaarden voldaan worden. De grootste moeilijkheid bestaat er echter in de fiscale behandeling te achterhalen van opties die niet onder het toepassingsgebied van de wet van 27 december 1984 vallen. Voor deze zogenaamde niet-gereglementeerde opties moet men teruggrijpen naar de algemene gemeenrechtelijke fiscale regels. Maar zoals hieronder zal blijken, bestaat geen zekerheid over de inhoud van deze algemene fiscale regels. Voornamelijk over het belastbaar tijdstip en de waardering van het belastbaar voordeel bestaat er discussie. Dienaangaande bespreek ik het standpunt van zowel de administratie, als de rechtsleer en geef ik een uitgebreide analyse van de rechtspraak. De twee volgende hoofdstukken bestaan uit de bespreking van de wet van 26 maart 1999 (hierna: de Aandelenoptiewet) en de latere aanpassingen hiervan In een vierde afdeling wordt ingegaan op de fiscale behandeling van aandelenopties in hoofde van de vennootschap. 6 In een eerste hoofdstuk bespreek ik de gevolgen van de lichting van een aandelenoptie. 7 Dit hoofdstuk houd ik bewust zeer summier. Deze masterproef richt zich hoofdzakelijk op de fiscale behandeling van opties in hoofde van werknemers. Het omstandig behandelen van de repercussies van de toekenning van aandelenopties in de vennootschapsbelasting 1 Infra, nr. 6 e.v. 2 Infra, nr. 23 e.v. 3 Infra, nr. 23 e.v. 4 Art. 45 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december 1984; Infra, nr. 30 e.v. 5 Wet 26 maart 1999 betreffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen, BS 1 april 1999 (ed. 1); Infra, nr. 141 e.v. 6 Infra, nr. 254 e.v. 7 Infra, nr. 255 e.v. 7

8 zou ons buiten de grenzen van de afbakening van mijn werkstuk brengen. Daarom zal dit zeer kort behandeld worden. In een tweede hoofdstuk bespreek ik vervolgens de verplichting tot het inhouden van bedrijfsvoorheffing. 8 In een laatste hoofdstuk komt ten slotte de verplichting tot het vermelden van de voordelen op de individuele fiches en de samenvattende opgaven aan bod In een laatste afdeling buig ik me over de internationaalrechtelijke aspecten van aandelenopties. 10 Door de toenemende mobiliteit van werknemers situeren aandelenopties zich meer en meer in grensoverschrijdende situaties. Dit creëert verschillende problemen inzake de belastbaarheid van voordelen uit opties. In de laatste afdeling van mijn werkstuk zal ik dan ook die verschillende problemen die kunnen rijzen in een grensoverschrijdende context omschrijven en hieromtrent de mogelijke oplossingen bespreken. Het OESO-rapport van 2004 dienaangaande 11 en de circulaire van 25 mei 2005 van de Belgische belastingadministratie 12 vormen hierbij het uitgangspunt. Het minste wat men kan zeggen over de fiscale behandeling van aandelenopties in een grensoverschrijdende context is dat dit een uiterst complexe aangelegenheid vormt. 8 Infra, nr. 262 e.v. 9 Infra, nr. 266 e.v. 10 Infra, nr. 271 e.v. 11 Report on cross-border income tax issues arising from employee stock-option plans, approved by the OECD committee on fiscal affairs, 23 augustus 2004, 25p., 12 Circ. Nr. Ci.AFZ 2005/0652 (AFZ 08/2005), 25 mei 2005, 8

9 Afdeling 1: Begripsomschrijving 6. Een optiecontract is een overeenkomst waarbij een partij (de optieschrijver) zich ertoe verbindt, in voorkomend geval tegen onmiddellijke betaling van een prijs (de optiepremie) door de optiehouder, een goed (het onderliggend actief) te kopen (aankoopverbintenis) van of te verkopen (verkoopverbintenis) aan de optiehouder, als deze laatste hiertoe beslist, tegen een vooraf bepaalde of bepaalbare prijs (de uitoefenprijs) op een welbepaalde datum of tijdens een welbepaalde periode. 13 Een optie is aldus een tweeledig contract. Het is een contract dat de mogelijkheid geeft bepaalde verbintenissen in het leven te roepen door een eenzijdige wilsuiting van de optiehouder. Het is als het ware een contract dat toelaat een nieuw contract te laten ontstaan door de wil van één van de partijen Er bestaan twee soorten opties: de call-optie en de put-optie. Wanneer de optieschrijver een aankoopverbintenis aangaat, ontstaat er voor de optiehouder een verkoopoptie of put-optie. Wanneer daarentegen de optieschrijver een verkoopverbintenis aangaat, ontstaat er voor de optiehouder een aankoopoptie of call-optie. 8. Indien de optie recht geeft om een bepaalde hoeveelheid aandelen te kopen of te verkopen, hebben we te maken met een aandelenoptie. 15 Conform art. 41, 3 van de wet van 26 maart 1999 (hierna: de Aandelenoptiewet) is een aandelenoptie «het recht om, gedurende een welbepaalde termijn een bepaald aantal aandelen aan te kopen of, naar aanleiding van een verhoging van het kapitaal van de vennootschap op een bepaald aantal aandelen in te schrijven tegen een vastgestelde of een nog vast te stellen prijs» 16. Een aandelenoptie is dus een verkoopbelofte, waarbij de ene partij zich ertoe verbindt aan de andere partij de mogelijkheid te geven aandelen te kopen of in te schrijven op aandelen aan een vooraf vastgestelde prijs en binnen bepaalde voorwaarden en termijnen. 17 In de praktijk zal de werknemer enkel tot lichting van de aandelenoptie overgaan, indien de waarde van het onderliggende aandeel groter is dan de uitoefenprijs. In dat geval kan de werknemer namelijk aandelen verwerven tegen een lagere prijs dan de werkelijke waarde van die aandelen Het toepassingsgebied van mijn masterproef beperk ik bewust tot aandelenopties toegekend aan werknemers. Over dergelijke opties is er namelijk in fiscaal opzicht heel wat te doen. 13 Commissie voor Boekhoudkundige Normen, Advies nr. 167/1 inzake boekhoudkundige verwerking van aandelenopties (als dusdanig), Bulletin CBN 1992, nr. 28, R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options,, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Y. VERDINGH, Het fiscale regime van aandelenopties na de wet van 26 maart 1999, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 1999, Art 41, 3 wet 26 maart 1999 betreffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen, BS 1 april F. DE LANGHE, Forfaitaire waardering van aandelenopties, V&F 1998, M. VANDENDIJK en A. DE REYMAEKER, De fiscale behandeling van aandelenopties vóór en na de nieuwe wetgeving, AFT 1999, afl. 4,

10 10. Er bestaan verschillende varianten van aandelenopties. Deze variaties kunnen slaan op alle aspecten van aandelenopties: - Zo kan de optiegever zowel een vennootschap-werkgever zijn die haar eigen aandelen inkoopt, als een dochtervennootschap die daartoe aandelen inkoopt van haar moeder. - Opties kunnen worden toegestaan aan alle werknemers van een onderneming. Maar dit kan evengoed worden voorbehouden aan een bepaalde categorie van werknemers of aan één specifieke werknemer. - Het aantal aandelen dat door de optiehouder kan worden verworven door het lichten van de optie kan verschillen. - De optieprijs kan ook verschillen. Deze varieert van een vaste prijs tot een variabele prijs in functie van welbepaalde parameters, zoals de beurs- of boekhoudkundige waarde van de onderliggende aandelen. - Ook de termijnen en voorwaarden bepaald in een overeenkomst tot aandelenoptie variëren sterk. Deze determineren onder meer wie de optie wanneer kan lichten en wanneer en onder welke voorwaarden de onderliggende aandelen vatbaar zijn voor doorverkoop Het aandelenoptieplan vermeldt dus meestal een aantal voorwaarden. Deze houden voornamelijk verband met de getrouwheid aan en de positie binnen de onderneming. Deze voorwaarden kunnen slaan op diverse stadia van het aandelenoptieplan: - voorwaarden om van het plan te kunnen genieten; - voorwaarden om de optie te kunnen lichten en de aandelen tegen een voordeliger prijs te kunnen verwerven; - voorwaarden om over de aldus verworven aandelen te kunnen beschikken Inzake aandelenopties kan men overigens verschillende fasen onderscheiden. - Het aanbod van de optie: dit is het ogenblik waarop de aandelenoptie wordt aangeboden aan de werknemer. - De toekenning van de optie: Dit is het tijdstip waarop de begunstigde de optie verwerft. Omtrent de precieze draagwijdte van dit begrip is al heel wat inkt gevloeid De vesting of maturiteit 22 van de optie: het tijdstip waarop de werknemer definitief verworven rechten krijgt op de optie - De uitoefening of lichting van de optie: het ogenblik waarop de werknemer gebruik maakt van zijn optierecht en aldus de onderliggende aandelen verwerft. 19 M. BUYST, Aandeelhouderschap van werknemers, Or. 1986, afl. 6-7, G. BONTINCK en M. BUYST, Bouwstenen uit de sfeer van het arbeidsrecht en het personeelsbeheer in Technologische innovatie en overdracht van technologie, Antwerpen, Kluwer, 1985, Infra, nr. 106 e.v. 22 J. LAMBRECHTS, Nieuwe rechtspraak inzake oude aandelenopties. Zijn oude aandelenopties belastbaar bij de uitoefening?, Fisc.Act. 2001, afl. 26, 3. 10

11 - Het beschikken over de onderliggende aandelen: het ogenblik waarop de werknemer beschikt over de aandelen die hij ingevolge het lichten van de aandelenoptie verkregen heeft. 13. Wanneer een aandelenoptie wordt toegekend naar aanleiding van de beroepswerkzaamheid van de begunstigde, betreft dit in principe een voordeel van alle aard. Dit leidt in beginsel tot belasting bij die begunstigde. Maar een werknemer kan middels een aandelenoptie verscheidene voordelen verkrijgen. Door de verkoop van de aandelenoptie zelf is er kans op realisatie van een meerwaarde. Voorts verkrijgt de werknemer door lichting van de optie de onderliggende aandelen. Daardoor kan hij de daaraan verbonden dividenden innen. Bovendien kan hij die aandelen later tegen een hogere prijs verkopen, waardoor ook een meerwaarde ontstaat. 23 Het is dan ook van groot belang te weten op welk ogenblik en op welke grondslag de belastbaarheid van een voordeel uit een aandelenoptie ingrijpt. 23 M. BUYST, Aandeelhouderschap van werknemers, Or. 1986, afl. 6-7,

12 Afdeling 2: Motieven voor het toekennen van aandelenopties aan werknemers 14. Vennootschappen zijn voortdurend op zoek naar alternatieven voor de klassieke verloningswijzen. Onder meer de fiscale druk op beroepsinkomsten vormt daarvan een oorzaak. De methode van verloning moet ondernemingen helpen hun objectieven te bereiken en daarenboven het personeel motiveren deze doelstellingen te bereiken. En wat is nu een betere methode tot het motiveren van personeel dan hen te laten participeren in het kapitaal van de vennootschap? Personeelsleden worden daardoor beloond voor de verhoogde inspanningen die ze leveren. Eén van de mogelijkheden daartoe bestaat erin aandelenopties toe te kennen aan personeelsleden Vaak wordt de algemene term financiële participatie door de werknemer in de mond genomen. Deze algemene term slaat echter op twee vormen van financiële participatie. - Bij winstparticipatie verkrijgen de werknemers de mogelijkheid om deel te nemen in de winst van de onderneming, zonder dat zij aandelen van de onderneming verwerven. Deze vorm van participatie kan middels verschillende technieken gerealiseerd worden. Zo kan de onderneming winstbewijzen of een winstdelende bezoldiging toekennen. - Bij kapitaalparticipatie neemt de werknemer deel in het risicodragend kapitaal van de onderneming. Dit kan gebeuren middels het verwerven van aandelen van de onderneming waar deze werknemer werkzaam is of van een hiermee verbonden onderneming. Men kan aldus rechtstreeks deze aandelen verwerven of onrechtstreeks via het verkrijgen van aandelenopties. 25 Het toekennen van aandelenopties vormt aldus een onrechtstreekse kapitaalparticipatie. De participatie wordt immers uitgesteld tot het ogenblik van effectieve lichting of uitoefening van de optie. 16. Economisch gezien biedt de verkrijging van aandelenopties twee grote voordelen voor de werknemer: - Vooreerst bestaat er het zogenaamde hefboomeffect. Wanneer een werknemer een aandelenoptie gratis verkrijgt of tegen een gunstige prijs, moet deze niet onmiddellijk het aandeel verwerven en niet onmiddellijk overgaan tot de betaling van de volledige prijs ervan. Maar desalniettemin bezorgt de optie aan de optiehouder toch de mogelijkheid om te genieten van de meerwaarde over de gehele waarde van het onderliggende aandeel. - Daarnaast is het risico voor de optiehouder beperkt. Alleen de eventueel betaalde koopprijs van de aandelenoptie is aan risico onderhevig. Wanneer de onderliggende aandelen een 24 G. BONTINCK en M. BUYST, Bouwstenen uit de sfeer van het arbeidsrecht en het personeelsbeheer in Technologische innovatie en overdracht van technologie, Antwerpen, Kluwer, 1985, G. VUYLSTEKE, Financiële participatie: van aandelenopties tot werknemersparticipatie. Fiscale dossiers Vandewinckele, Mechelen, Kluwer, 2001, 7. 12

13 waardevermindering ondergaan, zal de optiehouder de optie niet lichten en aldus ontsnappen aan de realisatie van een minderwaarde op de aandelen Maar de werknemer kan natuurlijk ook nadeel ondervinden van deze alternatieve verloningstechniek. Wanneer de waarde van de onderliggende aandelen van de optie beneden de uitoefenprijs daalt, zal de werknemer, zoals zojuist vermeld, de optie niet lichten. De werknemer grijpt dan naast het verhoopte voordeel. De situatie is nog dramatischer wanneer de werknemer in ruil voor die aandelenoptie, afstand heeft gedaan van een deel van zijn normale geldelijke bezoldiging. 18. Ook in hoofde van de onderneming heeft het verstrekken van aandelenopties talrijke voordelen. Zoals hierboven reeds geïllustreerd, zal men door het toekennen van aandelenopties de werknemers motiveren het beste van zichzelf te geven. Hoe meer de werknemers zich inzetten om een optimale groei van de onderneming te bekomen, hoe groter het voordeel voor hen wordt. Zij zullen immers streven naar de verwezenlijking van een zo groot mogelijke meerwaarde op de aandelen, die zij door de lichting van de optie kunnen verkrijgen. 19. Het verlenen van aandelenopties maakt ook een geschikte techniek uit om werknemers aan de onderneming te binden. In de meeste optieplannen worden voorwaarden opgelegd. Een veel voorkomende voorwaarde bestaat erin dat de optie niet onmiddellijk mag gelicht worden, maar pas na een bepaalde termijn. Door deze voorwaarde, zal de werknemer verplicht zijn ten minste gedurende deze termijn werkzaam te blijven in de onderneming, wil hij tot het lichten van de aandelenoptie overgaan. Het is dus een middel tot verhoging van de loyaliteit ten aanzien van de onderneming. Dit is vooral interessant voor ondernemingen die hooggekwalificeerde werknemers in hun personeelsbestand hebben. 27 Het is namelijk niet ongewoon dat de concurrentie een beroep doet op een headhunter om hooggekwalificeerd personeel af te werven van andere ondernemingen. 20. Ook voor ondernemingen die niet over grote financiële middelen beschikken, vormt het verlenen van aandelenopties een aantrekkelijk alternatief. Wanneer bijvoorbeeld hooggekwalificeerde kaderleden het economisch potentieel van een dergelijke onderneming inzien, zullen zij bereid zijn deels af te zien van hoge bezoldigingen. In plaats daarvan zullen zij zich deels tevreden stellen met het verkrijgen van aandelenopties. De competenties van dergelijke personeelsleden kunnen een groot instrument tot de ontwikkeling van de onderneming uitmaken. Die personeelsleden hopen alsdan een 26 A. HAELTERMAN, Participatieschema s voor werknemers. Impact wijziging vennootschappenwet in Aandelen delen. De dividend kwestie. Biblo-dossier Fiscaliteit-15, Kalmthout, Biblo, 1991, G. BONTINCK en M. BUYST, Bouwstenen uit de sfeer van het arbeidsrecht en het personeelsbeheer in Technologische innovatie en overdracht van technologie, Antwerpen, Kluwer, 1985,

14 noemenswaardige meerwaarde te realiseren op de aandelen die zij verkrijgen door het lichten van de aandelenoptie Ook voor een onderneming in financiële moeilijkheden kan het toekennen van aandelenopties een uitweg bieden. Zo zal zij niet te veel financiële middelen moeten inzetten om belangrijke personeelsleden aan te trekken en aan zich te binden. Door die verlaagde inzet van financiële middelen voor de verloning van het personeel, maakt de onderneming een grotere kans er weer bovenop te komen. Door de groei die daarmee gepaard gaat, bevinden de personeelsleden zich ook in een goede situatie. Zij zien de waarde van hun aandelen stijgen Maar ook in hoofde van de onderneming is er een nadeel verbonden aan het toekennen van aandelenopties. Het verwerven van de onderliggende aandelen verschaft aan de werknemers alle rechten van een aandeelhouder. Vooral kleine en middelgrote ondernemingen hebben niet graag dat werknemers participeren in het kapitaal of in de beslissingsstructuur van hun onderneming. Maar de Aandelenoptiewet biedt daartoe een oplossing. Door het ruime toepassingsgebied van deze wet, kunnen ondernemingen opties toekennen op aandelen van derde ondernemingen J. MATTON en L. ALEXANDRE, Aandelenopties. Fiscale dossiers vandewinckele, Diegem, Ced.Samsom, 1998, J. MATTON en L. ALEXANDRE, Aandelenopties. Fiscale dossiers vandewinckele, Diegem, Ced.Samsom, 1998, K. BILLEN en T. WEYTS, Aandelenopties: ook voor K.M.O. s en de non-profitsector, Fiscoloog 2000, afl. 775, 1. 14

15 Afdeling 3: Fiscale behandeling in hoofde van de begunstigde Hoofdstuk 1: Algemene fiscale regels 23. Zoals uit deze masterproef zal blijken, was de totstandkoming van een specifieke en min of meer volledige regelgeving inzake aandelenopties een werk van lange adem. Gedurende lange tijd was een dergelijke regelgeving niet voorhanden en diende men terug te vallen op de algemene fiscale regels. 24. Art. 23, 4 WIB 1992 stipt de bezoldigingen van werknemers aan als een belastbaar inkomen. Art. 31 WIB 1992 preciseert dit belastbaar inkomen als «alle beloningen die voor de werknemer de opbrengst zijn van arbeid in dienst van een werkgever». Wanneer een werkgever nu overgaat tot het verstrekken van een aandelenoptie aan zijn werknemer, kan dit een voordeel van alle aard uitmaken. De verstrekte aandelenoptie is belastbaar indien deze wordt verkregen uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid. 31 Conform art. 32, lid 2, 2 WIB 1992 zijn de voordelen behaald uit aandelenopties toegekend aan bedrijfsleiders ook belastbaar. De voordelen van alle aard aan deze personen verleend, worden immers met bezoldigingen gelijkgesteld. 25. Vooreerst rijst de vraag of het toekennen van een aandelenoptie wel degelijk een voordeel uitmaakt voor de werknemer. Er weze preliminair opgemerkt dat aandelenopties in verschillende varianten voorkomen. 32 Het is dan ook onmogelijk een antwoord te bieden op deze vraag, dat geldt voor al die varianten. Wanneer men in de praktijk te maken krijgt met een aandelenoptie, moet men dan ook steeds nagaan of deze een voordeel uitmaakt voor de werknemer. Een aandelenoptie verschaft eigenlijk slechts de mogelijkheid om een voordeel te verwerven, nl. het verkrijgen van de onderliggende aandelen tegen voordelige voorwaarden. De aandelenoptie is in wezen een kanscontract. Sommigen leidden hieruit af dat de aandelenoptie op zichzelf geen voordeel uitmaakt. Deze redenering gaat echter niet op. De omstandigheid dat men de kans verkrijgt om een voordeel te verwezenlijken, heeft op zichzelf een zekere waarde. 33 In haar circulaire met commentaar op de bepalingen van art. 45 van de wet van 27 december 1984 verduidelijkt de administratie waaruit het voordeel van de toekenning van gereglementeerde aandelenopties bestaat. «Het voordeel bestaat erin dat de werknemer, ingeval van koersstijging, de aandelen tegen de lagere optieprijs verkrijgt. Doet de verwachte waardestijging zich echter niet voor, dan kan de werknemer besluiten de optie niet te lichten, aangezien hij daartoe geen enkele verplichting heeft» Art. 31, 2 e lid, 2 WIB Supra, nr M. BUYST, Aandeelhouderschap van werknemers, Or. 1986, afl. 6-7, Circ. Nr. Ci.RH.242/ , 28 maart 1988, Fisc. Koer. 1988, , noot WILLEMS, C. en Fiscoloog 1988, afl.203, 3-7 en 15

16 Het toekennen van een aandelenoptie maakt dus een voordeel uit. De kans om een voordeel te verwerven heeft namelijk op zichzelf een bepaalde waarde. Men moet wel een voorbehoud maken van de situatie waarin de werknemer de optie verkrijgt tegen betaling van de werkelijke waarde van die optie. Dan verkrijgt hij immers geen voordeel. 35 Maar in de praktijk worden bijna alle aandelenopties gratis of tegen een gunstige prijs toegekend aan werknemers. 26. Nu het vaststaat dat het toekennen van een aandelenoptie een voordeel uitmaakt, moet er nog een andere voorwaarde voldaan zijn opdat we te maken hebben met een belastbaar voordeel van alle aard. Het voordeel moet met name verkregen zijn uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid. 36 In de rechtsleer werd even geopperd dat de invoering zelf van art. 45 van de wet van 27 december 1984 de principiële belastbaarheid van het voordeel bevestigt zonder dat het oorzakelijk verband met de beroepswerkzaamheid moet worden nagegaan. 37 Maar deze redenering gaat een brug te ver. Uit de formulering van art. 45 van de wet van 27 december 1984 valt duidelijk af te leiden dat de wetgever zelf niet over zekerheid beschikte of de toekenning van een aandelenoptie aan een werknemer al dan niet een voordeel van alle aard uitmaakt. Dit artikel voorziet namelijk in een belastingvrijstelling, voor het geval een belastbaar voordeel voorhanden zou zijn. Om aldus een belastbare bezoldiging uit te maken, moet de toekenning van de optie de opbrengst vertegenwoordigen van arbeid in dienst van een werkgever. 38 Hieruit valt af te leiden dat niet noodzakelijk alle aandelenopties toegekend aan werknemers belastbaar zijn als bezoldiging. De toekenning kan bijvoorbeeld ook een vrijgevigheid uitmaken vanwege de werkgever. In de rechtsleer werd soms voorgehouden dat de toekenning van een aandelenoptie helemaal niet haar oorzaak vindt in de arbeidsprestatie van de werknemer, maar wel in de intentie om de werknemers te betrekken in het maatschappelijk leven van de vennootschap. De oorzaak is dan de zogenaamde animus societatis Om uit te maken of er een oorzakelijk verband met de beroepswerkzaamheid voorhanden is, zal men elke toegekende aandelenoptie op zich moeten onderzoeken. Uit de in de optieovereenkomst gestipuleerde bepalingen kan men al heel wat afleiden. Zo stipuleert men vaak als voorwaarde voor de lichting van de optie, dat de werknemer op dat ogenblik nog steeds in dienst moet zijn van de toekennende vennootschap. 40 Men zal dan ook geval per geval en rekening houdend met de feitelijke omstandigheden moeten nagaan of men in concreto te maken heeft met een belastbaar voordeel van 35 P. CARLIER, Optimalisatie van loon en personeelskost: fiscaal vriendelijke verloning- pensioen en verzekeringsubsidies bij aanwerving, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 2000, Art. 31, 2 e lid, 2 WIB G. BONTINCK en M. BUYST, Bouwstenen uit de sfeer van het arbeidsrecht en het personeelsbeheer in Technologische innovatie en overdracht van technologie, Antwerpen, Kluwer, 1985, K. GEENS, Aandelenopties, Fiscoloog 1985, afl. 115, S. GEUBEL en A. WILLEMS, L option sur actions en droit belge, Chron.D.S. 1985, afl. 8, 231 ; M. BUYST, Aandeelhouderschap van werknemers, Or. 1986, afl. 6-7, J. MATTON en L. ALEXANDRE, Aandelenopties. Fiscale dossiers vandewinckele, Diegem, Ced.Samsom, 1998,

17 alle aard. In de meeste gevallen zal men echter op grond van de bepalingen van de optieovereenkomst kunnen vaststellen dat de optie wel degelijk wordt toegekend uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid en men aldus voor een belastbaar voordeel van alle aard staat. In meer recentere rechtsleer is men het er unaniem over eens dat de verwerving van een optierecht door een werknemer ontegensprekelijk een voordeel, behaald naar aanleiding of ter gelegenheid van de tewerkstelling, uitmaakt. 41 Dit oorzakelijk verband wordt niet meer in vraag gesteld. 28. In haar commentaar op de bepalingen van art. 45 van de wet van 27 december 1984, stelt ook de administratie onbetwistbaar vast dat de toekenning van een aandelenoptie een belastbaar voordeel uitmaakt: «Deze belastbaarheid stoelt niet op de waardestijging van het aandeel, maar wel op de omstandigheid dat de werknemer deze waardestijging kosteloos en zonder enig risico heeft kunnen genieten uit hoofde of ter gelegenheid van zijn bezoldigde beroepswerkzaamheid». 42 Daarbij verwijst zij naar haar commentaar op art. 26, 2 e lid, 2 WIB Er kan hierbij worden gewezen op een merkwaardig vermoeden ingevoerd door de administratie. Deze stelt een weerlegbaar vermoeden van belastbaarheid in van voordelen behaald uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid. De werknemer kan het tegenbewijs leveren door aan te tonen dat er een andere oorzaak aan de basis van deze voordelen ligt of dat het voordeel evengoed bekomen was zonder de beroepswerkzaamheid. Dit maakt in feite een ongerechtvaardigde omkering van de bewijslast uit Als nu vaststaat dat het toekennen van een aandelenoptie een belastbaar voordeel van alle aard uitmaakt, komt men bij twee bijkomende vragen. - Waaruit bestaat dit voordeel en op welke wijze moet dit gewaardeerd worden? - Op welk tijdstip treedt die belastbaarheid in? Gezien de complexiteit en de lange evolutie die deze vraagstukken met zich mee hebben gebracht, zullen zij behandeld worden bij de uiteenzetting betreffende de niet-gereglementeerde aandelenopties die werden toegekend vóór de Aandelenoptiewet. Op deze aandelenopties zijn immers, bij gebrek aan specifieke wettelijke regels, de algemene fiscale regels van toepassing M. VANDENDIJK en A. DE REYMAEKER, De fiscale behandeling van aandelenopties vóór en na de nieuwe wetgeving, AFT 1999, afl. 4, 131; P. CARLIER, Optimalisatie van loon en personeelskost: fiscaal vriendelijke verloning- pensioen en verzekering- subsidies bij aanwerving, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 2000, Circ. Nr. Ci.RH.242/ , 28 maart 1988, 43 J.F. LYCOPS, Hebben wij de kans op stock options gemist? Aandelenopties, AFT 1985, afl. 2, Infra, nr. 57 e.v. 17

18 Hoofdstuk 2: Fiscale behandeling na de wet van 27 december Art. 45 van de wet van 27 december 1984 maakt de eerste wettelijke regeling uit, die zich specifiek richt tot aandelenopties. Dit artikel voert een belastingvrijstelling in voor het voordeel behaald uit de lichting van aandelenopties. De belastingvrijstelling geldt slechts indien de aandelenopties aan welbepaalde voorwaarden voldoen. Naar aanleiding van dit wetgevend optreden, moet men bijgevolg de verstrekte aandelenopties indelen in twee categorieën. Een eerste categorie betreft de aandelenopties die voldoen aan de voorwaarden van art. 45 en komen dus in aanmerking voor de belastingvrijstelling. Dit zijn de gereglementeerde aandelenopties. Een tweede categorie betreft de aandelenopties die niet aan de voorwaarden van art. 45 voldoen en worden aldus van het toepassingsgebied van de nieuwe regeling uitgesloten. Dit zijn de nietgereglementeerde aandelenopties. Op deze laatste categorie moeten de algemene fiscale regels toegepast worden. 1. Gereglementeerde aandelenopties 31. Zoals hierboven reeds vermeld, voert art. 45 van de wet van 27 december 1984 een belastingvrijstelling in op het ogenblik van de lichting of uitoefening van aandelenopties. 46 Onder een aandelenoptie verstaat deze wet «de mogelijkheid voor een werknemer om de rechten uit te oefenen die de overeenkomst tot aandelenoptie hem verleent». 47 Wanneer aldus, uit hoofde of ter gelegenheid van de lichting van een aandelenoptie, een belastbaar voordeel in de zin van art. 26, lid 2, 2 WIB 1964, door een werknemer wordt behaald, wordt dit voordeel van belasting vrijgesteld. 48 Om van de belastingvrijstelling te kunnen genieten, is het vereist dat de aandelenopties aan alle voorwaarden van de wet voldoen. Er kan reeds worden opgemerkt dat deze voorwaarden echter dermate streng geformuleerd zijn, dat er in de praktijk slechts weinig aandelenopties aan voldoen. 32. Door de inwerkingtreding van de Aandelenoptiewet werd art. 45 van de wet van 27 december 1984 opgeheven. Deze bepaling kan echter nog toepassing vinden, wanneer we te maken hebben met aandelenopties toegekend vóór 1 januari Art. 45 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december Art. 45 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december Art. 45, 1, 1 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december Art. 45, 3 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december

19 A. Bedrag van de vrijstelling 33. De vrijstelling van personenbelasting of belasting der niet-inwoners 49 geldt voor het bedrag dat wordt gevormd door het verschil tussen de waarde van de aandelen of delen die bij de lichting van een aandelenoptie aan de werknemer toekomen en de optieprijs Verder verkrijgt men door het lichten van een optie aandelen. De eventuele meerwaarde verwezenlijkt bij de latere verkoop van die aandelen blijft ook belastingvrij. De verkregen aandelen komen immers in het privévermogen van de begunstigde terecht en de verkoop hiervan valt te beschouwen als een daad van normaal beheer van dat privévermogen. 51 Wanneer er echter speculatieve inzichten aan de basis liggen van die verrichting of er wordt een meerwaarde verwezenlijkt die onder het toepassingsgebied van art. 90, 9 WIB 1992 valt, dan zal de opbrengst van die verkoop wel degelijk onderhevig zijn aan belasting. 52 B. Vrijstellingsvoorwaarden 1. Voorwaarden betreffende de overeenkomst tot aandelenoptie 35. Een overeenkomst tot aandelenoptie is «de geschreven overeenkomst waarbij een vennootschap zich verbindt aan een werknemer, tegen een bepaalde prijs en binnen een bepaalde tijd, een bepaald aantal aandelen of delen die haar maatschappelijk kapitaal of het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap waarvan zij onweerlegbaar geacht wordt een dochteronderneming te zijn in de boekhoudwetgeving vertegenwoordigen, over te laten, of het hem in dezelfde voorwaarden mogelijk te maken in te schrijven op een verhoging van haar kapitaal» Een eerste vrijstellingsvoorwaarde betreft een vormvereiste. De overeenkomst tot aandelenoptie dient geschreven te zijn. Louter mondeling gesloten overeenkomsten komen niet in aanmerking voor de belastingvrijstelling. Moet dergelijke overeenkomst individueel per werknemer opgesteld worden of kan de overeenkomst ook bij collectieve arbeidsovereenkomst bepaald zijn? In de definitie van een overeenkomst tot aandelenoptie gebruikt de wet de bewoordingen aan een werknemer. Dit wijst er blijkens bepaalde rechtsleer op dat de wetgever niet gedacht heeft aan het opmaken van dergelijke overeenkomsten bij 49 Voorheen: belasting der niet-verblijfhouders. 50 Art. 45, 3 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december Art. 90, 9 WIB M. VANDENDIJK en A. DE REYMAEKER, De fiscale behandeling van aandelenopties vóór en na de nieuwe wetgeving, AFT 1999, afl. 4, Art. 45, 1, 2 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december

20 collectieve arbeidsovereenkomst. Als oplossing en in het kader van de duidelijkheid, opteert men er dan ook beter voor om globale akkoorden te concretiseren in een afzonderlijke overeenkomst Daarenboven moet de overeenkomst tot aandelenoptie overeenstemmen met een modelovereenkomst die vooraf door de algemene vergadering der aandeelhouders is goedgekeurd. Deze vereiste wordt door art. 45, 4, 1 gesteld en het opschrift van de overeenkomst tot aandelenoptie moet uitdrukkelijk naar dit artikel verwijzen. 55 De ratio legis van die vereiste goedkeuring door de algemene vergadering der aandeelhouders bestaat erin dat de bestaande aandeelhouders hun integrale instemming moeten verlenen met de geest van het aandelenoptieplan. Hoewel dit niet uitdrukkelijk wordt opgelegd door de wet, is een ¾ meerderheid vereist om het voorliggende plan goed te keuren. Wanneer immers in de toekomst een kapitaalverhoging moet worden gestemd om aldus concrete uitvoering te geven aan het plan, is een dergelijke meerderheid vereist. Een gewone meerderheid volstaat daartoe niet Voorts moet de looptijd gedurende dewelke de optie kan worden gelicht duidelijk bepaald zijn. Een wettelijke minimum- of maximumtermijn daaromtrent wordt niet voorgeschreven. De effectieve lichting van de aandelenoptie dient wel te gebeuren binnen een welbepaalde tijdslimiet Voorts is de belastingvrijstelling slechts een maatregel van tijdelijke aard. De overeenkomst tot aandelenoptie moet gesloten zijn op een tijdstip gelegen in het tijdvak dat aanvangt op 1 januari 1985 en eindigt op 31 december Dit is aldus een tijdvak van zes jaar. Toen deze termijn om dergelijke overeenkomsten af te sluiten dreigde af te lopen, werd voorgesteld de bestaande regeling, in afwachting van een nieuwe wet, zonder tijdsbeperking te verlengen. 59 De wetgever gaf hieraan gehoor en maakte de vrijstellingsregeling van aandelenopties onbeperkt van duur door de Programmawet van 28 december Het aantal aandelen waarop de aandelenoptie slaat, moet bepaald zijn. De wettelijke definitie van een overeenkomst tot aandelenoptie formuleert duidelijk deze verplichting. Dit is trouwens een 54 R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Art. 45, 4, 1 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december K. GEENS, Aandelenopties, Fiscoloog 1985, afl. 115, R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, 13; Infra, nr Art. 45, 4, 3 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december X., Aandelenopties: versoepeling gewenst, Fiscoloog 1990, afl. 313, Art. 20 Programmawet 28 december 1990, BS 29 december 1990; X., Regeling aandelenopties onbeperkt van duur, Fiscoloog 1990, afl. 319, 7; P. BATTIAU, T. BONTE, S. VAN CROMBRUGGE, en J. VAN DYCK, Fiscale programmawetten Roerende inkomsten. BEVEK en BEVAK in S. VAN CROMBRUGGE, De programmawet van 28 december Inkomstenbelastingen, Kalmthout, Biblo, 1990, I

21 wezenlijke geldigheidsvereiste van een overeenkomst. Het voorwerp van een overeenkomst moet bepaald of bepaalbaar zijn. Zo niet, staat men voor een nietige overeenkomst De aandelenoptie mag zowel betrekking hebben op aandelen van de vennootschap-werkgever zelf, als op aandelen van een vennootschap waarvan de werkgever onweerlegbaar geacht wordt een dochteronderneming te zijn in de zin van de boekhoudwetgeving. Dit laatste doelt dus op aandelen van een moedermaatschappij. De aandelenoptie die slaat op aandelen van een dochter- of zustermaatschappij van de verstrekker, kan aldus niet genieten van de belastingvrijstelling. 42. Ten slotte omvat de wet nog de vereiste dat de overeenkomst tot aandelenoptie geen handgeld mag bedingen. 62 Dit betekent in geen geval dat het sluiten van een overeenkomst tot aandelenoptie niet onder bezwarende titel mag gebeuren. Wanneer een werkgever een aandelenoptie aan zijn werknemer verstrekt naar aanleiding van de beroepswerkzaamheid heeft men in wezen te maken met een rechtshandeling onder bezwarende titel. 63 Het is overigens mogelijk dat de werknemer een geldelijke bijdrage betaalt voor het verkrijgen van een aandelenoptie. In dit laatste geval, zal er slechts een belastbaar voordeel van alle aard voorhanden zijn, indien de prijs die voor de aandelenoptie wordt betaald, lager is dan de werkelijke waarde van die optie. Het verbod enig handgeld te bedingen kan worden opgevat in twee betekenissen. Men kan de mogelijkheid voor de partijen bedoelen om zich aan hun verplichtingen te onttrekken door de betaling van een vaste som die overhandigd wordt bij de overeenkomst. De overeenkomst wordt alsdan niet uitgevoerd. Dit is althans de klassieke burgerrechtelijke betekenis van het begrip handgeld. Indien bij de verkoopbelofte handgeld is gegeven, is ieder van de contractanten vrij van de verkoopbelofte af te zien. Dit kan op twee manieren gebeuren. Degene die het handgeld heeft gegeven, kan dit laten behouden en aldus afzien van het voorschot (afzien van de overeenkomst door de koper) of degene die het handgeld heeft ontvangen, kan het dubbel teruggeven (afzien van de overeenkomst door de verkoper). 64 In de praktijk wordt echter met het begrip handgeld vaak gedoeld op een voorschot zonder meer. Ook het gebruik van de term d arrhes in de Franstalige tekst van de wet wijst die 61 Art. 1108, 1126 en 1129 BW. 62 Art. 45, 4, 2 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Art BW. 21

22 richting uit. 65 Het verbod van het bedingen van enig handgeld duidt er dus hoogstwaarschijnlijk op dat er geen voorschot mag worden gegeven Voorwaarden betreffende de optieprijs 43. Onder optieprijs wordt verstaan «de prijs van de aandelen of delen zoals die in de overeenkomst tot aandelenoptie is vastgesteld en die de werknemer bij de lichting van de aandelenoptie zal betalen of storten». 67 Bij een verkoop van aandelen is er sprake van betalen en bij een kapitaalverhoging is er sprake van storten Conform de wettelijke definitie van een overeenkomst tot aandelenoptie, moet ook de optieprijs bepaald zijn. Van de mogelijkheid voorhanden in het burgerlijk recht om de bepaling van de koopprijs over te laten aan een derde, kan men geen gebruik maken De optieprijs mag niet onder een wettelijk opgelegde minimumgrens duiken. 70 Er wordt een onderscheid gemaakt tussen beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde effecten. Betreft het effecten die in België op een beurs genoteerd zijn, dan mag de optieprijs niet lager zijn dan de waarde van deze effecten zoals vermeld in de prijscourant die gepubliceerd is voor de maand waarin de overeenkomst tot aandelenoptie is gesloten. Deze bepaling roept toch enkele vragen op. Wat bedoelt men nu met de prijscourant gepubliceerd voor de maand waarin de overeenkomst tot aandelenoptie is gesloten? Is dit de maand voorafgaand aan de maand van het sluiten van de overeenkomst? Dit blijkt niet het geval te zijn, aangezien de Franstalige tekst van de wet spreekt over «pour le mois au cours duquel la convention d option sur actions est conclue». Het zou dus de prijscourant betreffen die de gemiddelde noteringen aangeeft van de maand waarin de overeenkomst tot aandelenoptie wordt gesloten. In de rechtsleer ontstonden toch bedenkingen daaromtrent. Deze prijscourant verschijnt namelijk maar rond de twintigste van de volgende maand in het Belgisch Staatsblad. Het blijft dan ook een raadsel hoe men dan kan weten hoeveel die optieprijs zal moeten bedragen. Daarenboven rijst er nog een grotere bedenking. Zoals hierboven aangemerkt, moet de optieprijs bepaald zijn. Door in het algemeen te verwijzen naar de minimumprijs vermeld in deze prijscourant, wordt niet aan deze voorwaarde voldaan. 65 R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Art. 45, 1, 3 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Art BW; R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Art. 45, 2 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december

23 Bovendien vindt men geen antwoord op de vraag, wat er dient te gebeuren indien de prijscourant helemaal geen waarde opgeeft. Dit kan immers voorvallen in het geval er onvoldoende noteringen geweest zijn in de betrokken maand. 71 De waarde van effecten die in het buitenland op een beurs genoteerd zijn, wordt vastgesteld volgens door de koning vastgestelde modaliteiten. Betreft het niet-beursgenoteerde effecten dan mag de optieprijs niet lager zijn dan de balanswaarde. Deze balanswaarde wordt verkregen door het bedrag van het eigen vermogen van de vennootschap te delen door het aantal aandelen of delen die haar maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. Hierbij wordt het eigen vermogen bepaald overeenkomstig het balansschema vastgesteld bij de wetgeving op de boekhouding en de jaarrekening van de ondernemingen en op zicht van de laatste balans afgesloten vóór de datum van de overeenkomst tot aandelenoptie. 3. Voorwaarden betreffende de lichting van de aandelenoptie 46. De lichting van een aandelenoptie is «de verkrijging door de werknemer, in de vorm voorgeschreven bij 4, 8, van de aandelen of delen van de vennootschap tegen de voorwaarden bepaald in de overeenkomst tot aandelenoptie». 72 De verwijzing naar art. 45, 4, 8 is eigenaardig. Daarin wordt immers aan de werknemer de verplichting opgelegd de aandelen of deelbewijzen, die aan hem toekomen als gevolg van de lichting van de aandelenoptie, neer te leggen bij de Nationale Bank van België voor rekening van de Deposito- en Consignatiekas. Deze neerlegging moet twee jaar behouden blijven. Deze verwijzing verduidelijkt dus niets omtrent de concrete lichting van de aandelenoptie. Het gaat hier hoogstwaarschijnlijk om een vergissing van de wetgever. Deze vergissing zou haar oorsprong vinden in de geschiedenis van de totstandkoming van de wet. Oorspronkelijk zou het gunststelsel van art. 45 van de wet van 27 december 1984 enkel van toepassing zijn op aandelen op naam. Art. 45, 4, 8 van het wetsontwerp bepaalde dat de aandelen die aan de werknemer ingevolge de lichting van de aandelenoptie toekomen in het aandelenregister moeten worden ingeschreven. 73 De verwijzing naar deze bepaling zou dan wel iets verduidelijken over de lichting van de aandelenoptie. De lichting zou dan namelijk gebeuren door de inschrijving in het aandelenregister. Maar nu art. 45 van de wet van 27 december 1984 niet enkel toepassing vindt op aandelen op naam, heeft deze verwijzing geen nut meer R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985, Art. 45, 1, 4 wet 27 december 1984 houdende fiscale bepalingen, BS 29 december Wetsontwerp houdende fiscale bepalingen, Parl.St. Kamer , nr. 1010/1, R. DE BLAUWE, De nieuwe wetgeving over de stock-options, reeks informatiedossiers Balans-Fiskoloog, Kalmthout, Biblo, 1985,