PDF/X-3; De wonderlycke historie van kikkers, padden en salamanders - ma, 28 dec :13:05

Transcriptie

1 PDF/X-3; De wonderlycke historie van kikkers, padden en salamanders - ma, 28 dec :13:05

2 inhoudsopgave inleiding...7 BeschriJvinG... 9 ontstaan...17 soorten...22 voorkomen...27 Gekwaak...31 GiFtiG...38 Basilisk...47 vijandschap tussen pad en spin...54 De hypnotiserende Blik van De pad...57 salie en ruit...61 vuur...64 paddensteen...72 magie...78 Braken...91 ZwanGerschap...98 padden in steen

3 GeneeskUnDe merkwaardige regenbuien weer sterreschot heraldiek verdelging amusement DoDencUltUs symboliek vangst consumptie paddenmarkt De oudheid verhalen autoriteiten illustratieverantwoording DankwoorD

4

5 ontstaan Het lijkt erop dat de mens nog maar gedurende een paar eeuwen de natuur echt is beginnen observeren. Alles, of veel tenminste, was tot dan toe van horen zeggen. voor de eerste wetenschappelijke observaties moeten we teruggaan tot de zestiende eeuw. het is dan ook niet verwonderlijk dat men bij de plattelandsbevolking tot het einde van de negentiende eeuw sporen vindt van allerhande bijgeloof. Buffon (1799) meent in zijn Histoire naturelle te weten dat het erop lijkt dat aristoteles het over de salamander heeft, zonder het dier eigenlijk te kennen. Het is maar op het moment dat de kennis en de wetenschap zich ten volle ontwikkelden, dat men minder en minder geloof begon te hechten aan bepaalde bijgelovige eigenschappen die men de dieren toeschreef. Ook betreffende de vraag hoe kikkers en padden ontstonden, werd indertijd veel gegist en gespeculeerd. spontane Generatie Het geloof in de wetenschap dat dieren vanzelf uit rottend afval of rot vlees ontstaan, was in de oudheid begrijpelijk als we zien hoe vlug vleesvliegen of bananenvliegjes er hun eieren in leggen en hoe snel die tot ontwikkeling komen. Het is net alsof hun larven vanzelf uit de viezigheid ontstaan. Pythagoras beweerde dat uit het ruggenmerg van een dode mens een slang ontstond. Zowel Plinius als Isidorus waren dezelfde mening toegedaan. Het geloof in de oerteelt, waar noch geslachtelijke gemeenschap, noch eieren aan te pas kwamen, maar dat dieren ontstonden uit vuil, aarde, rottend hout enz., was vroeger vrij algemeen. Zo onderscheidde men aardwormen, houtwormen, vleeswormen, kleerwormen (de larven van kleermotten) enz. In de metamorphosen van ovidius (43 v.chr. tot 17 na chr.) lezen we: in de moddergrond zit zaad dat groene kikkers kweekt; dat kweeksel dat eerst geen voetjes heeft, ontwikkelt spoedig poten om te kunnen zwemmen; om dan bovendien nog ver te springen worden de achterpoten langer dan de voorste twee. verder zegt hij: hoe uit karkassen die lang liggen

6 en ontbinden in de hitte, kleine diertjes komen vliegen de halfvergane resten van stieren baren een zwerm bijen een in de grond begraven krijgsros brengt een horzel voort Wat het ontstaan van kikkers betreft, heeft Plinius (23/24 tot 79 na chr.) het over een brokje zwart vlees dat enkel als kenmerk van een kikker de ogen en de staart gemeen heeft. En dat daarna de pootjes worden gevormd en de staart zich in tweeën splijt om de achterpootjes te vormen. Verder zegt hij dat de kikkers in het najaar in slijm veranderen en in het voorjaar met de eerste lenteregens weer herboren worden. matthiolus spreekt dit tegen. hij beweert dat er in de moerassen, die aan de kust gelegen zijn en in de winter niet bevriezen, men het hele jaar door kikkers aantreft. Volgens hem heeft Plinius het inderdaad enkel over die kikkers die in de herfst oplossen en in de lente herboren worden. Hildegard von Bingen ( ) laat weten dat kikkers ontstaan door middel van de lucht, dezelfde lucht die maakt dat de bomen botten en in de lente bloeien. gesner ( ) is de mening toegedaan dat kikkers deels door middel van eieren ontstaan en zich deels uit slijm van vuile waters vermeerderen. In Dierenpalleys (1520) lezen we over de pad: ende men seyt datse uter vuyligheyt der aerden worden gheboren. en verder ook nog: nemet een padde ende brantse in asschen ende laet dye asschen stille ligghen daer sullen veel levende padden weder ut genereren. Over de pad schrijft Jonstonus ( ): Hij groeit uit kuit en verrotte stof. Dat hij ook uitte begraven asch van de verbrande voorkomt, werd verhaalt. in Dariene, zo wij petrus martyr gelogen, word hij uitte druppelen van den rechterhand der slaven, wanneer zij de vloer nat maken, voortgheteelt. Dat het selve uit een begraven endvogel gescheid, schrijft reusnerus. uit het bloed der maandstonden porta, wijl wij lezen dat eenige vrouwen padden hebben voortgebragt.2/ De ondervinding leert dat, als men een dode stier met aarde bedekt, er uit de verrotting bijen ontstaan. het verrotte lijk van een paard brengt horzels voort. Als men van een kreeft de poten en armen verwijdert en men begraaft de rest in aarde, dan komt er een schorpioen tevoorschijn, waarvan de beet zeer te vrezen valt. werklieden hebben dikwijls waargenomen dat zijderupsen in vlinders veranderen. het slijk der aarde is de materie waaruit kikkers ontstaan. Ze worden geboren zonder armen en poten. een kleine beer is bij de geboorte geen volwaardige beer. het is slechts een vormloze vleesklomp, waar echter wel leven in zit. Doordat de moeder het likt,

7 krijgt hij poten en wordt hij tot het dier dat wij gewoon zijn te zien.3/ Vandaar dat men een ruw en onbehouwen persoon nog altijd een ongelikte beer noemt! A fb. 3 Het voorkomen van padden- en kikkerregens zorgde dan weer voor een probleem. in 1764 stelt gaspard guillard de Beaurieu zich de vraag waar de kikkertjes die na een hevige storm de aarde bedekken, dan wel vandaan komen. volgens hem komen ze uit de lucht. Zijn er dan kikkers in de lucht? Ja, ze zijn er doordat de zon door middel van haar warmte de eitjes die de moeder op aarde heeft gedeponeerd, omhoog tilt. Deze eitjes komen in de wolken open en komen met de regen naar beneden. Daaronder bevinden zich zonder twijfel een oneindige hoeveelheid dikkopjes, elk op zich min of meer de laatste gedaantewisseling benaderend. Een vermeldenswaardige eigenaardigheid is nog dat guillard de Beaurieu, als hij het over kikkers en padden heeft, ze insecten of eerder visjes noemt.4/

8 A fb. 4 Het geloof in de spontane generatie of de generatio spontanea werd verlaten door figuren als Swammerdam ( ), Réamur ( ) en anderen, die door middel van microscopisch onderzoek bij alle voornoemde dieren geslachtsorganen ontdekten. Swammerdam beschrijft verder dat amfibieën uit hun ei breken, net alsof insecten uit hun pop kruipen. Ze beginnen pas te eten vanaf het moment dat ze zichzelf uit hun omhulsel bevrijd hebben. De pootjes groeien en duwen naar buiten, net als bloemknoppen uit een twijg barsten

9 salamanders Solinus beweert dat salamanders geen onderscheid kennen tussen mannetjes en vrouwtjes. Ze worden allemaal drachtig en leggen eieren als kippen.2/ Ook nog in 1694 meende corneille thomas nog dat salamanders ontstaan uit slib van bedorven aarde.5/ 1. anoniem, saint-epiphanus on the physiologus, antwerpen, J. Jonstonus, naekeurige beschrijving van de natuur, Ovidius, Les metamorphoses: avec des explications à la fin de chaque fable, Gaspard Guillard de Beaurieu, Abrégé de l histoire des insectes, Parijs, corneille thomas, le dictionnaire des arts et des sciences,

10 PDF/X-3; De wonderlycke historie van kikkers, padden en salamanders - ma, 28 dec :13:05