Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Ministeriële Conferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) Herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Nr Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), ondervoorzitter, Vos (GroenLinks), Cornielje (VVD), Buijs (CDA), Van Beek (VVD), Schreijer-Pierik (CDA), voorzitter, Atsma (CDA), Oplaat (VVD), Geluk (VVD), Mosterd (CDA), Waalkens (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Verbeet (PvdA), Van den Brink (LPF), Vergeer (SP), Herben (LPF), Tichelaar (PvdA), Ormel (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Koopmans (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Koomen (CDA), Boelhouwer (PvdA), Douma (PvdA), Dubbelboer (PvdA), Kruijsen (PvdA). Plv. leden: Slob (ChristenUnie), Vendrik (GroenLinks), Örgü (VVD), Spies (CDA), Dezentjé Hamming (VVD), Mastwijk (CDA), Ten Hoopen (CDA), Hofstra (VVD), Veenendaal (VVD), Samsom (PvdA), De Krom (VVD), Duivesteijn (PvdA), Eerdmans (LPF), Van As (LPF), Van Heteren (PvdA), Van Lith (CDA), Van Gent (GroenLinks), Van Bochove (CDA), Van der Laan (D66), Gerkens (SP), Jager (CDA), Timmer (PvdA), Depla (PvdA), Fierens (PvdA), Verdaas (PvdA). 2 Samenstelling: Leden: Crone (PvdA), Bakker (D66), Hofstra VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 10 maart 2005 De vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 1 en de vaste commissie voor Economische Zaken 2 hebben op 3februari 2005 overleg gevoerd met minister Veerman van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over: de brief van de minister van LNV van 29 september 2004 over stand van zaken landbouwonderhandelingen WTO en Mercosur (25 074, nr. 80); de brief van de minister en staatssecretaris van EZ van 7 september 2004 houdende de beantwoording van schriftelijke vragen van de leden Douma en Waalkens (PvdA) over het tussentijdse resultaat in de lopende WTO-ronde (Tweede Kamer, vergaderjaar , Aanhangsel Handelingen nr. 2258); de brief van de staatssecretaris van EZ van 8 oktober 2004 over mogelijke gevolgen van de uitspraak van de WTO over de katoensubsidies in de VS (28 625, nr. 21); de brief van de minister van LNV van 17 december 2004 met de kabinetsreactie op alternatief van Platform Toekomst Suikermarkt voor hervorming marktordening suiker (28 625, nr. 25); het onderdeel suiker van de brief van de minister van LNV van 28 januari 2005 met het verslag van de Landbouw- en Visserijraad van 24 januari 2005 ( , nr. 110). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. (VVD), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), ondervoorzitter, Atsma (CDA), Timmermans (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Ten Hoopen (CDA), Slob (ChristenUnie), Van den Brink (LPF), Duyvendak (GroenLinks), Kortenhorst (CDA), Hessels (CDA), Gerkens (SP), Van Velzen (SP), Varela (LPF), Algra (CDA), Aptroot (VVD), Blom (PvdA), Smeets (PvdA), Douma (PvdA), De Krom (VVD), Heemskerk (PvdA), Van Dam (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Van Egerschot (VVD), Jonker (CDA). Plv. leden: Tichelaar (PvdA), Dittrich (D66), Örgü (VVD), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Hijum (CDA), Koenders (PvdA), Vos (GroenLinks), Joldersma (CDA), Van der Vlies (SGP), Hermans (LPF), Van Gent (GroenLinks), Verburg (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), De Ruiter (SP), Van As (LPF), De Haan (CDA), Blok (VVD), Samsom (PvdA), Van Dijken (PvdA), Van Heteren (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Tjon-A-Ten (PvdA), Waalkens (PvdA), Szabó (VVD), Weekers (VVD), Van Dijk (CDA). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 1

2 Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Atsma (CDA) memoreert dat in november 2004 de Kamer in een algemeen overleg met de minister van LNV reeds haar zorgen, die ook gedeeld werden door de Minst Ontwikkelde Landen (MOL s) en het Europees Parlement, heeft geuit over de effecten van de hervormingsvoorstellen van toenmalig EU-commissaris Fischler inzake het suikerbeleid. In de veronderstelling dat het kabinet oog en oor zou hebben voor die zorgen, is de brief d.d. 17 december 2004 (28 625, nr. 25), ronduit teleurstellend. Het kabinet houdt vast aan een tarieven- en quotavrije markttoegang en aan de algemene korting op de quota en het voelt niets voor een opkoopregeling. Waar de suikersector een belangrijk onderdeel vormt van de landbouwsector in Nederland, zullen de voorstellen van de heer Fischler zeer ingrijpende nadelige consequenties hebben voor laatstgenoemde sector, evenals overigens voor de MOL s. Naar het oordeel van de heer Atsma pleiten het Platform Toekomst Suikermarkt, LTO Nederland, het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) en Novib in een gezamenlijk schrijven terecht voor aanbodbeheersing op de suikermarkt, een effectieve opkoopregeling, een waarborgsysteem voor een redelijke prijs en een compensatie voor de telers. Vooralsnog is niet duidelijk of en zo ja welke van deze punten door het kabinet overgenomen zullen worden. Voor de heer Atsma is een van de uitgangspunten in het suikerbeleid dat de MOL s reële exportkansen worden geboden, ook op de Europese markt. Daarnaast moet er zeker oog zijn voor de belangen van de Nederlandse en de Europese suikerbietentelers. Hij pleit dan ook met de sector voor een vrijwillige opkoopregeling met een bepaalde prijsgarantie, die aantrekkelijk is voor landen die naar Europa willen exporteren, hetgeen in zijn visie ook haalbaar is binnen de financiële EU-kaders van 1,3mld euro voor de hervorming van het suikerbeleid. Mede in relatie tot de WTO-onderhandelingen vraagt de heer Atsma hoe de minister aankijkt tegen het gevaar van een soort driehoekshandel, waarbij de productie vanuit Brazilië via de handel uiteindelijk op een ongewenste plek terechtkomt. De heer Oplaat (VVD) constateert dat op het vlak van liberalisering de non-trade concerns te weinig aan de orde komen. In Noord- en West- Europa worden immers andere normen gehanteerd voor dierenwelzijn en diervriendelijke producten dan in veel andere delen van de wereld. Hij zou dan ook graag zien dat het aspect van de non-trade concerns meer aandacht kreeg in het WTO- en Mercosur-beleid. Met betrekking tot alcohol heeft de Europese Unie recentelijk Brazilië het aanbod gedaan om grote hoeveelheden bio-ethanol uit dat land te importeren, dit terwijl recent is besloten om met accijnsvrijstelling en extra steun voor research en development de bio-ethanolproductie in Nederland in gang te zetten. Dit roept dan ook de vraag op of beide ontwikkelingen niet strijdig met elkaar zijn en of dit niet nadelig zal uitpakken voor Nederland. Voor de heer Oplaat is liberalisering geen doel op zichzelf maar is die een middel om te komen tot een gelijk speelveld. Met betrekking tot het suikerbeleid vraagt hij dan ook waarom de minister in zijn brief van 17 december jongstleden zo sterk afwijkt van zijn eerdere afspraak terzake met de Kamer, Novib, Oxfam, LTO, NAJK, NAV en het Platform Toekomst Suikermarkt. Er moet meer evenwicht komen tussen productie en import van suiker, zodat de exportsubsidies voor handelen op de wereldmarkt kunnen worden stopgezet. Aanbodbeheersing biedt een stabiele suikermarkt en zorgt voor handhaving van een redelijke suikerprijs, waardoor de MOL s hun eigen suikerindustrie kunnen opbouwen. De nieuwe landbouwcommissaris Fischler Boel zou door Nederland overtuigd moeten worden Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 2

3 van de noodzaak van suikerquotering, zodat de MOL s mee kunnen doen op de Europese markt. Verder is de heer Oplaat benieuwd of de minister en zijn collega s van Economische Zaken al iets meer kunnen mededelen over de stand van zaken inzake het Algemeen Preferentieel Stelsel (APS). Bij hem bestaat namelijk de indruk dat het op dat punt wat stagneert als gevolg van de houding van EZ. Het inperken van de Europese suikerindustrie om ruimte te maken voor import uit de MOL s moet niet bereikt worden door een generieke quotumkorting. Met een dergelijke korting worden namelijk niet alleen de inefficiënte maar ook de efficiënte telers getroffen. Een vrijwillige effectieve opkoopkorting verdient dan ook de voorkeur. Verder vraagt de heer Oplaat waarom het kabinet de inzet van de WTO om de prijsdalingen voor suiker zo minimaal mogelijk te laten zijn, als te bescheiden typeert, mede gelet op het feit dat vanwege die inzet zowel de MOL s meer ruimte krijgen, als ook de werkgelegenheid binnen Europa erbij gebaat is. De heer Waalkens (PvdA) acht het van groot belang dat aan de mondiale onderhandelingstafel de posities van de verschillende economische blokken in de wereld die elk hun eigen belangen met hand en tand proberen te verdedigen en te versterken, steeds meer ter discussie worden gesteld, ook teneinde te voorkomen dat de ontwikkelingslanden tussen die blokken klem komen te zitten. Op dit moment leven 800 miljoen mensen in een permanente staat van ondervoeding. Met name het continent van Afrika dreigt in een desastreuze armoedespiraal terecht te komen. Ook de millenniumgoals worden bij lange na niet gehaald. Het past dan ook om enige bescheidenheid en terughoudendheid te betrachten bij het door Nederland op de voorgrond plaatsen van eigen posities en doelen. Armoedebestrijding en het maken van goede afspraken in het perspectief van de hogere doelen die eerder gezamenlijk zijn vastgesteld, dienen uitgangspunten te zijn bij onderhandelingen in het kader van WTO en Mercosur. Een vorm van gestuurde vrije handel past daarin, zij het dat die duurzaam en coherent is en gebaseerd op voedselsoevereiniteit. Het is dan ook een goede zaak dat herkomstaanduiding, regionale productie-erkenning en non-trade concerns weer op de agenda staan bij de nieuwe onderhandelingen in relatie tot Mercosur. Helaas blijkt nog steeds dat eenmaal gemaakte afspraken niet altijd worden nagekomen. Een voorbeeld hiervan is de gang van zaken na de tsunamiramp in Zuidoost-Azië, waarbij de miljarden dollars en euro s over de tafel vliegen en de een tegen de ander opbiedt, maar de rekening uiteindelijk niet wordt voldaan. Zo dient er ook meer toezicht te zijn op de naleving van de verschillende tarief- en subsidieafspraken inzake allerlei landbouwsectoren. Niet alleen Europa, maar ook de Verenigde Staten moeten aan hun afspraken gehouden worden. De heer Waalkens meent dat ten aanzien van het initiatief inzake Everything But Arms (EBA) geen uitzondering zou moeten worden gemaakt voor suiker. Zo dat wel gebeurt, zullen er naar zijn verwachting ook problemen ontstaan met producten zoals rijst en bananen. In het suikerdossier is sprake van een grote onbalans tussen de wereldmarkt en de Europese markt. Aan prijsdalingen valt niet te ontkomen, die overigens wel gecompenseerd zullen moeten worden binnen Europa en de ACP-landen. Bij het in stand houden van inefficiënte producties en het ontstaan van suikermonocultures door allerlei subsidies, is de kans op een drama zoals zich dat rondom de koffie heeft voltrokken, levensgroot aanwezig. Waar de FAO als onderdeel van de VN momenteel bezig is om een ontwikkelingsprogramma voor Afrika te realiseren, is het niet zozeer dienstig om in zijn algemeenheid een soort groene revolutie in het leven te roepen als wel om diverser te kijken naar waar perspectieven liggen voor de verschillende gebieden in de verschillende landen. De FAO, de Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 3

4 Wereldbank, Mercosur en de WTO zouden tot in hun diepste de verantwoordelijkheid moeten voelen om zich niet uitsluitend te richten op het subsidiëren van het ontwikkelingsperspectief dat suiker kan bieden. Ten slotte vraagt de heer Waalkens de minister in hoeverre het comparatieve voordeel van de suikerindustrie in Europa gebaat is bij verder onderzoek naar alternatieve producties binnen de suikersector, zoals ten aanzien van bio-ethanol. De innovatie in de suikersector dient behulpzaam te zijn om het genoemd comparatieve voordeel verder uit te buiten. Mevrouw Van Velzen (SP) kan niet anders dan concluderen dat de minister in zijn brief van 17 december jongstleden gehakt maakt van de voorstellen van het Platform Toekomst Suikermarkt, waar de Kamer zich juist bijna unaniem achter heeft geschaard. Hij geeft aan dat een prijsdaling van 20% te beperkt is, dat de quota meer gekort zouden moeten worden dan het Platform voorstelt en dat gegarandeerde of gequoteerde markttoelating van de MOL s in strijd zou zijn met het EBA-initiatief. In genoemde brief wekt hij dan ook de indruk te willen vasthouden aan het oorspronkelijke voorstel van toenmalig Eurocommissaris Fischler. Daartegenover staat evenwel een artikel in OOGST Landbouw waarin uitspraken worden aangehaald van de minister, gedaan tijdens de Grüne Woche. Bij die gelegenheid schijnt hij gezegd te hebben dat het voorstel van Fischler van tafel is en dat de ontwikkelingslanden de gelegenheid moeten worden geboden om suiker tegen een redelijke prijs in de EU in te voeren en dat derhalve de EU niet de ambitie moet hebben de wereldmarktprijs te benaderen. Gelet op de tegenstrijdigheid tussen zijn uitspraken in de brief en die in genoemd artikel is het mevrouw Van Velzen niet helder waar de minister nu staat in dit dossier en zij verzoekt hem dan ook alsnog die helderheid te verschaffen. Naar het zich laat aanzien worden de onderhandelingen tussen Europa, de VS en Mercosur steeds vrijer, waardoor er steeds meer GMO-producten op de markt komen. Welke afspraken worden er in dat kader gemaakt over de etikettering van producten? Klopt het dat de VS een rechtszaak tegen Europa aan het voorbereiden zijn over de etiketteringsplicht? De EU heeft «grootmoedig» aangekondigd dat de exportsubsidies afgeschaft zullen worden. In de ogen van mevrouw Van Velzen moet dat niet gezien worden als een daad van generositeit maar als een streven om niet langer de regels te overtreden. Dumping van tweedekeusproducten is in feite misdadig en leidt tot verwoesting van lokale economieën. Volgens minister Brinkhorst van EZ zal het overigens niet lukken om de exportsubsidies eerder dan in 2013af te schaffen. Wat is de reden voor deze lange duur? Kan er niet wat meer haast mee gemaakt worden? In het kader van de onderhandelingen over de Economic Partnership Agreements (EPA) wil de Europese Unie de ontwikkelingslanden zaaizaadpatenteringssystemen in het zogenaamde TRIP-plussysteem opleggen. Dit kan voor kleine boeren die zaaizaden uitruilen fataal zijn. Welke onderhandelingen vinden plaats met betrekking tot de TRIP s en wat is de inzet van Nederland daarin? Ten aanzien van de non-trade concerns is mevrouw Van Velzen benieuwd te vernemen of het invoertarief voor producten uit ontwikkelingslanden die niet aan de Europese normen voor milieu en dierenwelzijn voldoen, nog onderwerp is van de onderhandelingen in Mercosur en zo ja, of daarin het Nederlandse standpunt terzake duidelijk voor het voetlicht zal worden gebracht. De heer Vendrik (GroenLinks) constateert dat de in november 2001 in Doha aan de ontwikkelingslanden gedane belofte nog steeds niet is nagekomen, ook niet bij het zomerakkoord. Hij vraagt dan ook hoe de minister dat akkoord kwalificeert in het licht van die belofte. Europa geeft weliswaar te kennen dat het met alle WTO-landen wil proberen een eind te maken aan de exportsteun, zonder dat echter een concrete datum Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 4

5 genoemd wordt. Minister Brinkhorst van EZ heeft aangegeven dat dit niet eerder dan halverwege het volgende decennium een feit zal zijn. Vervolgens zal er in de WTO, ongetwijfeld onder druk van de VS, eerst een discussie zijn over de definiëring van de blauwe box. Exportsteun is een belangrijke maar kleine post in vergelijking met de totale exportsubsidies waarmee Europa de wereldmarkt bederft. Allerlei vormen van blauwe steun die rechtstreeks aan productie of inkomen van boeren zijn gerelateerd, zijn van veel grotere invloed. In plaats van dat er echter gestreefd wordt naar het afbouwen van de blauwe steun, komt er een discussie op gang over nieuwe definities voor de blauwe box, hetgeen in tegenspraak is met wat er in Doha is afgesproken. De schuld als gevolg van eerdergenoemde belofte wordt hierdoor dus alleen maar groter. Wat is de reactie van de minister hierop? Weliswaar is in het zomerakkoord opgenomen dat er nader over voedselhulp gesproken zal worden, maar geconstateerd moet helaas worden dat het middel van voedselhulp vaak nog steeds wordt misbruikt om van eigen producten af te komen, waarmee lokale markten bedorven worden en op die manier de ontwikkelingskansen voor kleine, arme boeren worden weggenomen. De heer Vendrik ziet op dat punt dan ook nog nauwelijks enige progressie. Verder betreurt hij het dat er door de Europese Unie nog steeds geen interessant en strategisch aanbod is gedaan in de richting van de ontwikkelingslanden om de non-trade concerns pregnanter op de WTO-agenda te plaatsen. Klopt het overigens dat, naar de heer Vendrik vernomen heeft, de nieuwe Europese commissaris Mandelson voornemens is om het onderwerp non-trade concerns überhaupt niet meer op genoemde agenda te plaatsen? Als dat zo is, heeft Europa op dat punt zijn eigen mislukking geregeld, hetgeen een ernstige zaak is, juist waar liberalisering van de wereldhandel samen dient te gaan met een effectieve borging van non-trade concerns in het kader van de WTO. De Wereldbank heeft gedurende twintig jaar de ontwikkelingslanden gestimuleerd die stoffen te exporteren waarvoor in hun land de juiste omstandigheden aanwezig zijn. Dat bleek evenwel slechts te gaan om een zeer beperkt aantal grondstoffen, waardoor vervolgens een massale overproductie is ontstaan op alle grondstoffenmarkten, uitgezonderd olie. Zo zijn de vier katoenproducerende landen op die manier afhankelijk geworden van katoen, bij gebrek aan diversificatie. De vraag is dan ook wat Europa kan en wil doen om de uitspraak van het WTO-panel terzake te verzilveren, teneinde de katoenproducerende landen nu te steunen, opdat zij in de toekomst diverser kunnen produceren. De heer Vendrik sluit zich aan bij de vragen van mevrouw Van Velzen over Mercosur en de TRIP s. De minister neemt in zijn brief van 17 december jongstleden op een aantal vitale punten afstand van het Platform Toekomst Suikermarkt. Wanneer als gevolg van het geheel tarief- en quotavrij maken van de suikermarkt in 2009, zoals het EBA-initiatief beoogt, de suikerproducerende landen alsdan worden geconfronteerd met een zeer snelle prijsdaling, zal een herhaling plaatsvinden van drama s die zich de laatste twintig jaar op allerlei grondstoffenmarkten hebben afgespeeld. Dat is de doodsteek voor de ontwikkelingslanden. Hun pleidooi om quota te handhaven en zelfs te verruimen en om in plaats van quotabeperking te komen tot een bredere opkoopregeling, waardoor meer Europese productie uit de markt gehaald wordt, is dan ook zeer begrijpelijk. De vraag is dan ook of de minister kan garanderen dat de door de MOL s gevreesde effecten als gevolg van de suikerregime-aanpassingen, niet zullen plaatsvinden. Indien hij dat niet kan garanderen, wordt wederom een belofte van Doha niet nagekomen en speelt de minister met vuur en draagt hij bij aan de verzuring van de relaties tussen Europa en de minst ontwikkelende landen. Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 5

6 De heer Van den Brink (LPF) gelooft niet in een prijsval van suiker of in het weer van stal halen van het toenmalige Mansholt-plan om dáár te produceren waar dat het goedkoopste kan. Hij gelooft in een échte quotering en in het niet meer produceren dan waarvoor markt is, waarbij sprake is van een redelijke verdeling van het aanbod over de wereld. Het antwoord van de minister De minister heeft in november 2004 het kabinet op de hoogte gesteld van de unaniem positieve opvatting van de Kamer over het voorstel van het Platform Toekomst Suikermarkt. Vanwege de aankondiging van EC-commissaris Mandelson te zullen komen met een nieuw voorstel mag geconcludeerd worden dat het voorstel-fischler 2 de facto van tafel is. Het kabinet heeft zijn voorzichtig positieve opvatting over het voorstel van het Platform gegeven, waarvan de weerslag is terug te vinden in de brief van 17 december jongstleden, en is daarnaast in afwachting van het nadere voorstel van de Europese Commissie. In de Landbouwraad bestaan zeer uiteenlopende meningen over het suikerbeleid. Bij de hervorming van het suikerbeleid dienen de belangen van de MOL s en de ACP-landen bewaakt te worden in WTO-kader. In dat licht is het wel de vraag of het voorstel van het Platform inzake een quotering van de preferentiële invoer uit de MOL s wel WTO-conform zal zijn. Verder is wezenlijk de vraag hoe hoog de suikerprijs moet zijn waartegen ontwikkelingslanden hun suiker mogen invoeren in de EU. Er moet voor worden gewaakt dat met een te hoge prijs wordt begonnen waarop de MOL s en ACP-landen zich instellen en dat vervolgens het «koffiesyndroom» ontstaat, in de zin dat deze landen volstrekt afhankelijk worden gemaakt van één cultuur. Het nastreven van stabiliteit van de suikerprijs op langere termijn dient voorop te staan in plaats van het enkelvoudige streven om de suikerprijs hoog te houden, ook daar de minister inschat dat het op termijn niet haalbaar is de prijs van suiker op het niveau van twee keer of drie keer de wereldmarktprijs te handhaven. Zo gekozen wordt voor de lijn om de prijs te koppelen aan invoerquota, moet dit langjarig in afspraken worden vastgelegd en mag het prijsniveau niet zodanig vastgesteld worden dat het investeringen uitlokt die op den duur bij veranderingen van het prijsniveau niet realiseerbaar blijken te zijn. Volledige liberalisering van de suikermarkt zorgt er niet voor dat ontwikkelingslanden een kans krijgen. Hetzelfde geldt ook voor de katoenmarkt. De belangenverhouding tussen de invoer en de prijs op langere termijn dient zodanig gekalibreerd te worden dat de ontwikkelingslanden hun eigen industrie op kunnen bouwen. Een opkoopregeling schept ruimte voor afbouw van exportrestituties voor suiker en voor meer import. Geld kan daarbij echter wel een probleem vormen. Als het budget van 1,3mld dat in EU-kader beschikbaar is voor hervormingen in het suikerbeleid niet groot genoeg is, zal degressie binnen de andere sectoren plaatsvinden. Er moeten dan diverse belangen tegen elkaar worden afgewogen. Met betrekking tot de driehoekshandel meent de minister dat te allen tijde voorkomen moet worden dat bij het hanteren van een quotasysteem sprake is van achterdeurtjes via welke alsnog suiker geïmporteerd zal worden. Met de nadere uitwerking van de eerder in Doha gemaakte afspraken wordt in tegenstelling tot wat de heer Vendrik suggereert, wel degelijk voortgang gemaakt. De minister benadrukt dat tot nu toe in het gehele WTO-dossier de EU haar landbouwbeleid inmiddels reeds zeer ingrijpend heeft veranderd, maar dat er desondanks van haar verlangd wordt om wat dat betreft nog verder te gaan, terwijl het tempo en de intensiteit van veranderingen in andere sectoren ten opzichte hiervan duidelijk achterblijven. Hij meent dan ook dat de Europese landbouw geen veren meer uit de staart mogen worden getrokken, simpelweg omdat die er niet meer Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 6

7 zijn. De gehele Europese Landbouwraad staat op het standpunt dat de landbouw genoeg concessies heeft gedaan terzake en dat het punt is bereikt om wat dat betreft pas op de plaats te maken. Met die boodschap zullen de nieuwe EU-commissarissen de WTO-onderhandelingen ingaan. De Europese Unie heeft ten aanzien van de landbouw haar bijdrage volop geleverd, het is nu de beurt aan de andere handelsblokken, zoals de Verenigde Staten en de Cairns-groep, om concessies te doen en hun steentje bij te dragen op dit gebied. Als niet wordt voldaan aan de voorwaarde van parallelliteit zal Europa zijn exportrestituties niet afbouwen in het voorgenomen tempo. Daarnaast wijst de minister erop dat allerlei onderzoeken door gerenommeerde instituten aantonen dat het wegnemen van handelsbelemmeringen tussen ontwikkelingslanden een veel gunstiger effect op de welvaartstoename en ontwikkelingsmogelijkheden van die landen heeft dan de Noord-Zuid-handel, hetgeen overigens niets afdoet aan de verplichting om de beloften die in het kader van Doha zijn gedaan, na te komen. Met betrekking tot het belangrijke item van de non-trade concerns heeft de heer Waalkens terecht aandacht gevraagd voor het aspect van de voedselsoevereiniteit. Het is onderdeel van de visie van Nederland op een wijze van produceren waarbij onder andere oog is voor dierenwelzijn en zorg voor het milieu. Op initiatief van de minister wordt momenteel een onderzoek verricht naar de verenigbaarheid van de non-trade concerns met de WTO-uitgangspunten, waarvan de resultaten naar verwachting eind maart bekend zullen worden gemaakt en die vervolgens ook ter kennis zullen worden gebracht van de Kamer. Hij wil er geen misverstand over laten bestaan dat binnen de EU Nederland er het hardste aan trekt waar het gaat om de realisering van de non-trade concerns. De vragen van mevrouw Van Velzen over de TRIP s zullen schriftelijk worden beantwoord. Inzake het APS heeft EZ het voortouw op het gebied van handelspolitiek en levert LNV vol overtuiging zijn inbreng waar het gaat om de landbouw. Over het invoeren van een bonus voor netjes produceren wordt onderhandeld in APS-kader. De onderhandelingen tussen de EU en Mercosur staan op dit moment op een laag pitje omdat de Mercosur-landen (Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay) de voorkeur geven aan een breed akkoord op WTO-basis. Er ligt een optie waarbij een miljoen ton ethanol onderdeel zou kunnen worden van de deal. Uitgangspunt is dat de groei naar het plafond geleidelijk verloopt. Daarnaast zou de mogelijkheid bezien kunnen worden dat bio-ethanol geproduceerd wordt in de ACP-landen zelf, waardoor zij in de gelegenheid zouden kunnen worden gesteld om dat product in plaats van of gezamenlijk met suiker naar Europa te exporteren. Het comparatieve voordeel van de Europese suikerindustrie ten opzichte van de overige landen is afhankelijk van de wijze waarop het nieuwe suikerregime gestalte krijgt. Indien door opkoopregelingen of quotaverhandelingen binnen de lidstaten de optimalisering sterkt toeneemt, neemt eerdergenoemd comparatief voordeel ook sterk toe. Nadere gedachtewisseling De heer Atsma is niet tevredengesteld door het antwoord van de minister over de voorstellen van het Platform en is dientengevolge voornemens een VAO aan te vragen voor het indienen van een Kameruitspraak. Met het oog op die plenaire afronding zou hij voorafgaand daaraan graag van de minister een brief ontvangen die een financiële doorberekening en analyse van de verschillende in omloop zijnde voorstellen, waaronder die van het Platform Toekomst Suiker, omvat, afgezet tegen de 1,3mld euro die in EU-verband beschikbaar zijn ten behoeve van hervormingen in het suikerbeleid. Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 7

8 De heer Waalkens hecht eraan te benadrukken dat ten aanzien van de hervorming van de landbouw de Europese Unie een aantal belangrijke zaken nog niet heeft kunnen afronden, zoals op het gebied van katoen, suiker, tabak en graan. In die zin zijn er tal van kwetsbare dossiers nog niet in concluderende zin afgerond. Met betrekking tot het comparatieve voordeel voor de Europese suikerindustrie wijst de heer Waalkens op het belang van innovatie. In dat licht pleit hij ervoor dat het ministerie van LNV, de Landbouwuniversiteit Wageningen en de sector zelf budget vrijmaken om meer aandacht te besteden aan de verdere mogelijkheden van niet alleen het telen van bieten maar ook de technische verwerking ervan, teneinde genoemd comparatief voordeel verder uit te bouwen. Mevrouw Van Velzen is evenals de heer Atsma teleurgesteld over de reactie van de minister op de voorstellen van het Platform. De heer Vendrik constateert een duidelijk verschil in toon tussen enerzijds de minister van LNV en anderzijds de bewindslieden van EZ waar het gaat om de politieke positionering van het EU-landbouwbeleid in het WTO-dossier. In dat licht is hij dan ook voornemens een procedurevoorstel aan de vaste commissies voor LNV en voor EZ te doen om binnenkort een vervolg op dit algemeen overleg aan te vragen, waarvoor dan ook de bewindslieden van EZ uitgenodigd dienen te worden. De heer Vendrik betreurt het dat de minister slechts formeel maar niet inhoudelijk is ingegaan op zijn vrees dat door het geheel tarief- en quotavrij maken van de suikermarkt in 2009, de suikerproducerende landen in casu de MOL s alsdan worden geconfronteerd met een zeer snelle prijsdaling, met alle desastreuze gevolgen voor die landen vandien. De minister benadrukt dat er wat betreft de visie op de EU-landbouwpositie in relatie tot de WTO geen streepje licht zitten tussen hem en de bewindslieden van EZ. Europa vindt dat het nu aan andere landen dan de EU-lidstaten is om stappen te zetten op het gebied van landbouwhervormingen. Dat is ook het standpunt van het Nederlandse kabinet, dat heeft ingestemd met de onderhandelingsstrategie inzake parallelliteit. De brief waarom de heer Atsma vraagt zal niet anders dan kunnen zijn gebaseerd op aannames en veronderstellingen. De mate waarin met de eerdergenoemde 1,3mld euro uitgekomen zal worden, is namelijk afhankelijk van de prijshoogte waarvan uitgegaan wordt. Het vermoeden van de minister is wel dat al vrij snel door de bovengrens van 1,3mld heen zal worden gegaan, hetgeen dan een herverdeling van de middelen binnen het totale landbouwbudget tot gevolg zal hebben. Een en ander laat onverlet dat hij bereid is om de gevraagde brief met een aantal voorbeeldberekeningen te laten concipiëren, die gelet op het daarmee gepaard gaande rekenwerk overigens niet eerder dan na het krokusreces de Kamer zal kunnen bereiken. De voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Schreijer-Pierik De voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken, Hofstra De griffier van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, De Lange Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 85 8