Eindwerk: Post-Hogeschoolvorming Claudia Vinck Rita Goossens

Transcriptie

1 Eindwerk: Post-Hogeschoolvorming Claudia Vinck Rita Goossens

2 Voorwoord Door de jaren heen hebben we als thuisverpleegkundigen ervaren dat de zelfzorg in elke tak van de verpleging een zeer belangrijke rol inneemt in de verzorging. Onze keuze richt zich daarom op zelfeducatie in de thuiszorg bij de stomapatiënt. Het krijgen van een stoma is een zeer ingrijpende gebeurtenis in het leven van een individu. Het belast iemand op zowel psychisch, lichamelijk als sociaal vlak. Tijdens het aanvaardingsproces en het daadwerkelijk leren omgaan met een stoma kan er voor de thuisverpleegkundige een belangrijke rol zijn weggelegd. Via deskundige begeleiding van patiënt, familie en/ of mantelzorger draagt hij/ zij ertoe bij dat de stomapatiënt een aanvaardbaar leefcomfort kan genieten. In het eerste gedeelte behandelen we de lichamelijke aanpak van de stoma. In het tweede gedeelte bekijken we de psychologische aanpak met hierbij enerzijds het theoretische model waarbij het proces van gedragsverandering wordt uitgewerkt in verschillende fasen en anderzijds het praktische model. Met dank aan de mensen van de vormingsdienst voor hun inzet om dit eindwerk tot een goed einde te brengen. Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 1

3 INHOUDSOPGAVE 1. Doelstellingen tot bereiken van optimale zorg 3 2. Deel I : Lichamelijke zorg 4 Individueel zorgenplan bij een stomadrager - Fase 1: kennismaking - Fase 2: de verpleegkundige verzorgt en betrekt de patiënt - Fase 3: de patiënt/ mantelzorger verzorgt zichzelf/de patiënt onder begeleiding van de verpleegkundige - Fase 4: de patiënt/mantelzorger verzorgt zichzelf/de patiënt 3. Deel II : Psychische zorg 7 Theoretisch model van Prochasca: 7 - Fase 1: precontemplatie - Fase 2: contemplatie - Fase 3: preparatie - Fase 4: actie - Fase 5: consolidatie - Fase 6: terugval - Fase 7: terminatie Praktisch model m.b.v. verpleegdiagnostiek van Gordon: 10 - Mogelijke verpleegkundige diagnoses vanuit het zelfbelevingspatroon 14. Terugbetalingmodaliteiten bijlagen 1 Stomazorgkaart bijlagen 2 Evaluatieschaal bijlagen 3 Bibliografie bijlagen 4 Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 2

4 Doelstellingen tot bereiken van optimale zorg. De contactverpleegkundige richt zich tot het ziekenhuis en peilt naar het zorgplan van patiënt. Er is een goede overdracht van het zorgplan. Hoofdverpleegkundige deelt informatie met de verpleegkundige. De voorziene tijd bij de patiënt wordt zo optimaal mogelijk benut. Ontslagformulieren vanuit het ziekenhuis worden goed geïnterpreteerd en eventueel aangevuld na telefonisch contact. Referentieverpleegkundige brengt binnen de week een bezoek en geeft educatie. De referentieverpleegkundige brengt verslag uit aan vaste verpleegkundige. Verpleegkundige luistert naar het verhaal van de patiënt en observeert het materiaal. Patiënt staat centraal, aanvaarding en zelfzorg wordt nagestreefd. Verpleegkundige doet de zorg al dan niet met medewerking van de patiënt (polst naar zelfzorg).de verpleegkundige betrekt ook familie, partner of mantelzorg, indien de patiënt dit wenst. Verpleegkundige kan de knelpunten inschatten. De verpleegkundige tast de zelfbeleving van de patiënt af en voelt aan wanneer zelfzorg kan gestart worden. De verpleegkundige integreert aan de hand hiervan het stappenplan tot zelfzorg. Verpleegkundige vult samen met de patiënt de stomazorgkaart al zo volledig mogelijk in en geeft wat uitleg over het dossier en de werking van de thuisverpleging. Verpleegkundige vraagt raad en informatie aan de referentieverpleegkundige bij de minste problemen. Randinformatie is noodzakelijk. Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 3

5 DEEL I: LICHAMELIJKE ZORG Individueel zorgenplan bij een stomadrager Dit gebeurt in 4 fasen: Fase 1: kennismaking Fase 2: de verpleegkundige verzorgt en betrekt de patiënt Fase 3: de patiënt/mantelzorger verzorgt zichzelf/de patiënt onder begeleiding van de verpleegkundige Fase 4: de patiënt/mantelzorger verzorgt zichzelf/de patiënt Fase 1: kennismaking - laat de stomadrager zijn verhaal doen : empathie!! - zorg voor een goede doorstroming van informatie: raadpleeg het ontslagformulier/stomawelzijnboekje van VLAS gebruik het patiëntendossier neem contact op met collega s neem contact op met het ziekenhuis indien nodig controleer of hij een voorschrift met diagnose heeft voor de materiaal verstrekker(éénmalig), neem eventueel contact met deze persoon op (zie bijlage 1: wettelijke dotatie) ga na of de stomadrager op de hoogte is i.v.m. aangepaste voeding, raadpleeg zo veel mogelijk een diëtiste informeer naar de kennis van de patiënt betreffende vrije tijd, zelfhulpgroepen tijdens patiëntenbespreking worden de verpleegplannen geraadpleegd als Werkinstrument STOMAZORGKAART invullen (zie bijlage 2) Fase 2: de verpleegkundige verzorgt en betrekt de patiënt bij de zorg 1) Voorbereiding is zeer belangrijk! - Toilettas met alle toebehoren: - schaartje, meetkaart, stomamateriaal, tissues, beschermdoek, scheermesje, spiegel Tip: zak met verdeelzakken die je kunt ophangen is handig Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 4

6 Stap 1: materiaal 2) Benodigdheden bij verzorging - kom met lauw water - washandje en zachte handdoek - neutrale zeep (Dove, Sunlight) - afvalzakje - toiletpapier - onderlegger of oude handdoek - huidbescherming (Cavilon, Skin Prep ) - beschermingspoeder (bij natte irritatie) (Orahesive, Stomahesive ) - scheermesje bij haargroei - pasta (opvullen oneffenheden, opvullen huidplooien, huidbescherming) - spiegel Tips: - geen badolie gebruiken (vermindert de kleefkracht), geen badschuim (uitdroging, irritatie) - stoma kan tot zeker 3 à 6 maanden na de operatie van vorm veranderen : wekelijks meten met maatkaartje - ontharen: scheer één maal per week voorzichtig in de richting van de haargroei 3) Ga planmatig te werk voor het aanleren van de stomazorg - Partner en/of familielid kan betrokken worden - Houd de verzorging zo eenvoudig mogelijk 4) Werkwijze - stoma meten met maatkaart en sjabloon maken - plaat uitknippen met schaar met afgeronde hoeken - plaat voorverwarmen Stap 2: patiënt positioneren - zittend, beetje achterover leunend - rechtstaand (met spiegel) Stap 3: verwijderen stomamateriaal - stomazakje afnemen bij 2-delig systeem (plaat mag maximaal 3 dagen blijven zitten) - stomaplaat losmaken met vochtig doekje indien nodig, ook ijsblokjes helpen - plaat van boven naar beneden los maken, huid met één hand ondersteunen Stap 4: reinigen van de stoma - ontlasting verwijderen met toiletpapier - stoma wassen met washandje met neutrale zeep en lauw water - huid goed droog deppen Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 5

7 Stap 5: aanbrengen stomamateriaal - plaat kleven van beneden naar boven en rondom de stoma mooi aanduwen - bij 1-delig: plaat dubbelvouwen en van beneden naar boven aanbrengen - bij 2-delig: zakje aanbrengen EVALUATIESCHAAL GEBRUIKEN (zie bijlage 3) Fase 3: de patiënt/mantelzorger verzorgt zichzelf/de patiënt onder begeleiding van de verpleegkundige A. De doelstelling van de verpleegkundige is geleidelijk aan de patiënt en/of mantelzorger wegwijs te maken in de verzorging. B. Voldoende tijd nemen is essentieel, elke stap wordt voldoende uitgelegd met alle nodige info. Zelfzorg moet een routine worden, aanvaarding zal hierbij bepalend zijn. Patiënt zal tijdens dit verwerkingproces een terugval kunnen meemaken waardoor misschien fase 2 opnieuw aan bod moet komen. Acceptatie kan lang duren ( gezinssituatie, beroepsactiviteit, status, geloof, toestand, ). Evaluatieschaal moet nauwkeurig opgevolgd worden. C. Geef steeds feedback aan de patiënt. Fase 4: de patiënt/mantelzorger verzorgt zichzelf /de patiënt De patiënt/mantelzorger doet aan zelfzorg. Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 6

8 DEEL II: PSYCHISCHE ZORG Het theoretische model van Prochasca (1983) is een model wat in verschillende fasen schetst hoe gemotiveerd mensen zijn om hun gedrag binnen een bepaalde termijn te veranderen. Er worden 7 stadia van (gedrags-) verandering onderscheiden. De fasen hoeven niet opeenvolgend te zijn. Door te kijken in welke fase een patiënt zich bevindt, kan er een aangepaste benaderingswijze gekozen worden die bij de betreffende fase past. Op deze manier kan er, in samenspraak met de patiënt, stap voor stap gewerkt worden naar de noodzakelijke gedragsverandering binnen het aanvaardingsproces. We werken de verschillende fasen uit volgens de PESDIE- structuur. P staat voor probleem, E staat voor etiologie, S voor symptomen D voor doelstelling, I voor interventies, E voor evaluatie. Fase 1 P: PRECONTEMPLATIE FASE (VOORBESCHOUWING) (In deze fase is men zich nog niet bewust dat er een probleem is en er is nog geen enkel voornemen om zijn gedrag te veranderen) E: - gebrek aan kennis/info - ontkennen/ betwijfelen van het probleem - uitgeblust of angstig zijn S: - schijnbaar geen interesse - geen waarneembare aandacht D: duiding krijgen dat er een probleem/ongewenst gedrag is I: vertrouwensrelatie opbouwen zodat patiënt zijn bezorgdheid uitlegt en leert hanteren Fase 2 P: CONTEMPLATIE FASE (OVERWEGING) (Voor- en nadelen worden afgewogen en er wordt overwogen om binnen een bepaalde termijn, meer dan één maand tot zes maanden, het gedrag te veranderen) E: niet echt duidelijke oorzaken te noemen S: - gedragsverandering wordt overwogen - patiënt beseft het belang van verandering maar kan er niet toe beslissen - het idee is er in de verre toekomst D: samen met de patiënt tot een beslissing komen I: coachen naar positieve verandering d.m.v. onderzoek naar het zelfvertrouwen van de patiënt en het belang dat hij eraan hecht om een beslissing te nemen Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 7

9 Fase 3 P: PREPARATIE FASE ( VOORBEREIDING ) (de fase waarin de persoon zich voorneemt om werkelijk iets te gaan doen, binnen minder dan één maand). E: niet echt duidelijke oorzaken te noemen S: - plan opstellen en de eerste stappen nemen: patiënt overweegt moeilijkheden en verzint oplossingen - ontdekken van de verschillende mogelijkheden en kiezen van de meest geschikte D: opstellen van een plan dat aanvaardbaar, passend en haalbaar is I: - het kiezen van veranderingsstrategie die aanvaardbaar, passend en haalbaar is voor de patiënt - aanbieden van keuzes - toetsen van opties, verschillende mogelijkheden overwegen Fase 4 P: ACTIE FASE (de patiënt vertoont het nieuwe gedrag). E: niet echt duidelijke oorzaken te noemen S: - opgestarte gedragsverandering - ondernemen van concrete daden i.v.m. het realiseren van gewenst gedrag - stap voor stap uitvoeren van het vooropgestelde plan D: komen tot gewenst gedrag I: ondersteunen als er niet onmiddellijke winstervaringen zijn - hulp bij evaluatie en bijsturing van het plan - (positieve) feedback geven Fase 5 P: CONSOLIDATIE FASE (ONDERHOUD) (is de fase waarin men het aangeleerde gedrag al geruime tijd (6 maanden) heeft volgehouden). E: niet echt duidelijke oorzaken te noemen S: - gedragsverandering/ gewenst gedrag is langer dan 6 maanden zichtbaar - nieuw gedrag wordt geleidelijk aan een nieuwe gewoonte - terugval is wel mogelijk in hoog-risicosituaties, bij vermoeidheid en hevige emoties D: behouden van gedragsverandering I: - hulp bij het herkennen van hoog-risicosituaties en hoe hiermee om te gaan Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 8

10 Fase 6 P: TERUGVAL FASE (Als het aangeleerde gedrag niet wordt volgehouden, treedt er soms een terugval op naar een vorige fase). E: niet echt duidelijke oorzaken te noemen S: - onderdeel van het complexe veranderingsproces - terugval= potentieel leermoment - antecedenten van terugval: - hoog-risicosituaties: negatieve emotionele ervaring sociale druk interpersoonlijke conflicten - verborgen: onevenwichtige levensstijl negatieve gedachten/gevoelens fysiologische aspecten D: terugval voorkomen I: herkennen en omgaan met hoog-risicosituaties d.m.v. opgebouwde vertrouwensrelatie Fase 7 P: TERMINATIE FASE (EINDFASE) (Er is geen neiging tot herval. Aangeleerd gedrag is een gewoonte geworden.) E: succesvol doorlopen gedragsverandering S: - gezond gedrag= gewoonte - geen enkele neiging tot terugval - meer dan 5 jaar D: niet meer nodig I: positieve aandacht Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 9

11 Praktisch model Mogelijke verpleegkundige diagnoses van uit het Zelfbelevingspatroon. > Omschrijf de kenmerken in termen van waarneembaar gedrag en noteer datum > Evalueer regelmatig en noteer datum Datum Vpk diagnose en kenmerken Waarneembaar gedrag Interventies. Evaluatie. Datum 1. Machteloosheid Geen betrokkenheid tot zorg Uiting van wanhoop Geen vooruitgang zien Afhankelijk opstellen Passief gedrag Apathisch.. Vb: Patiënt kijkt weg tijdens de zorg 19/3/08 Vb: Patiënt maakt een gelaten indruk, zegt dat het hem niet interesseert 19/3/08 Vb: Open gesprek gehad met patiënt, wil niet gedwongen worden. Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 10

12 2. Moedeloosheid Geen interesse tonen 3. Verstoord lichaamsbeeld Uiting van negatieve gevoelens over eigen lichaam Niet durven bekijken van het lichaam Bang zijn door anderen afgewezen te worden Verminking. 4. Angst Gespannenheid(zweten, verhoogde polsslag, ) Verwoorde angstgevoelens Paniekerig Hyperventilatie Versnelde AH Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 11

13 5. Sociaal isolement Apathisch overkomen Mijden van normale gebruikelijke contacten Zich afzonderen Zich alleen voelen Lage zelfwaardering Eenzaamheid 6. Verstoring in het seksuele welbevinden Verwoording van seksueel disfunctioneren Gebrek aan belangstelling Onvermogen om tot seksuele bevrediging te komen Vermijden van seksueel contact Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 12

14 Bijlage 1: wettelijke dotatie TERUGBETALINGSMODALITEITEN Terugbetaling stomamateriaal voor colostomie per 3 maanden 1-delig systeem: 180 gesloten colozakjes 2-delig systeem: 180 colozakjes 35 platen probleemstoma s : 45 convexe platen 2 tubes pasta (= 120 gr) 1 gordeltje 1 beschermingsfilm 2 flacons poeder (120 gr) Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 1

15 Bijlage 2 afdeling KAART STOMAZORG Deel 1 Patiëntenklever Datum:.. analyse huidige situatie stoma - Duid aan wat van toepassing is Algemene gegevens 0 datum ontslag ziekenhuis.. 0 reden van aanleg stoma (in overleg met arts) 0 naam en telnr. huisarts..chirurg. 0 naam en telnr. stomaverpleegkundige ziekenhuis 0 stomawelzijnboekje in gebruik 0 voedingsadvies diëtiste 0 folder/tijdschrift zelfhulpgroep bezorgd op 0 referentieverpleegkundige 0 belangrijke aandachtspunten Stomazorg Soort stoma 0 ileostomie 0 colostomie 0 nefrostomie 0 cystostomie 0 urostomie tijdelijk stoma 0 blijvend stoma 0 dubbelloopsstoma 0 eindstandig stoma Zorg stoma 0 patiënt heeft hulp nodig bij stomazorg 0 mantelzorger:. 0 verpleegkundige 0 volledige zelfzorg 0 irrigatie colostomie 0 stomaproblemen (zie verpleegplan) Gebruik van hulpmiddelen 0 opvangsysteem 0 ééndelig systeem: 0 open zakje 0 gesloten zakje Datum: / / firma type zakje + refnr.. Datum: / / firma type zakje + refnr.. Datum: / / firma type zakje + refnr.. Datum: / / firma type zakje + refnr.. 0 tweedelig Stomazakje: 0 open zakje 0 gesloten zakje Datum: / / firma type zakje + refnr.. Datum: / / firma type zakje + refnr.. Datum: / / firma type zakje + refnr.. Datum: / / firma type zakje + refnr.. Stomaplaat Datum: / / firma type plaat + refnr.. Datum: / / firma type plaat + refnr.. Datum: / / firma type plaat + refnr.. Datum: / / firma type plaat + refnr.. Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 2

16 0 irrigatieset voor colostomie Datum: / / firma type irrigatieset + refnr.. Datum: / / firma type irrigatieset + refnr.. 0 bijhorende producten: firma en merknaam vermelden 0 pasta.. 0 poeder. 0 gordel. 0 huidbeschermer.. 0 andere Bewaarplaats materiaal:.. Materiaalverstrekker: (naam en telefoonnummer).. Voorgeschiedenis Verpleegkundige zorg Zorgafspraken 0 observatie stoma: toestand op. 0 observatie stoma: toestand op. - vorm 0 rond 0 ovaal 0 grillig - vorm 0 rond 0 ovaal 0 grillig - diameter - diameter - verheven - verheven - ingetrokken - ingetrokken - andere kenmerken - andere kenmerken 0 observatie van de huid: 0 intact 0 stripeffect 0 irritatie 0 allergie 0 pijn 0 andere..(zie wondzorgkaart) 0 dagelijkse zorg (zie protocol) - reinigen: 0 water 0 andere:. - zakje ledigen indien nodig (max ¾ vol) - materiaal vervangen: frequentie: 0 plaat. mm of zie voorbeeld 0 zakje. Zie aanduiding bezoekkaart) - gebruik toebehoren: (zie info verpleegaanbevelingen) 0 pasta 0 tube 0 strips 0 poeder 0 gordel aanleren zelfzorg - zie stappenplan 0 stoma-irrigatie (voorschrift arts, aangepaste irrigatieset!!) - zie protocol - spoelmiddel.. hoeveelheid frequentie - nazorg stoma-irrigatie 0 stomacapje 0 minizakje 0 andere Zorgafspraken mbt stomazorg met de patiënt Zorgafspraken mbt de stomazorg van de patiënt met familie/mantelzorg Zorgafspraken mbt de stomazorg van de patiënt met professionele hulpverleners Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 3

17 Bijlage 3 Evaluatieschaal in te vullen bij elke fase Zelfzorgcriteria HANDELING WIE DOET HET? DATUM STOMA BEKIJKEN PLAAT KNIPPEN ZAKJE VERWIJDEREN ZAKJE VERVANGEN PLAAT VERWIJDEREN PLAAT VERVANGEN STOMA REINIGEN STOMA DROGEN VOLLEDIG VERZORGEN Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 4

18 BIBLIOGRAFIE INTERNET - website - website - website LOSBLADIGE WERKEN - Wit-Gele-Kruis Limburg : Verpleegkundige taken en aandachtspunten bij verzorging van stomadragers - Motiveren van patiënten voor gedragsverandering- Transtheoretisch model van Prochaska BOEKEN - Verpleegkundige interventies van Mc Closkey en Bulechek Stappenplan tot zelfeducatie in de thuiszorg voor de stomapatiënt 5