effectiviteit planbatenheffing - monitoringsrapport Eindrapport 30 oktober 2013

Transcriptie

1 effectiviteit planbatenheffing - monitoringsrapport Eindrapport 30 oktober 2013

2 Inhoud 1. Situering 3 2. Reikwijdte van de oefening 3 3. Monitoring planbatenheffing - cijfers 4 4. Vaststellingen en aanbevelingen Bijlagen 19

3 Situering Voorliggend rapport kwam tot stand in coproductie van de beleidsdomeinen Ruimte Vlaanderen en Financiën en Begroting en moet worden beschouwd als een onderdeel van de evaluatie van de planbatenheffing 1. De globale evaluatie kan als volgt worden ingedeeld: 1. De actualisatie van de tarieven die worden gebruikt voor het berekenen van de planbatenheffing; 2. De evaluatie van de effectiviteit van de planbatenregeling met volgende deeloefeningen: a) Monitoring van de planbatenheffing op basis van geïnde en ingekohierde bedragen afkomstig van de planbatenheffing. b) Een kwalitatieve evaluatie aan de hand van een aantal stellingnames Reikwijdte van de oefening Dit document heeft betrekking op de operationele aspecten van de planbatenheffing (inkohiering en inning van de bedragen, indiening van bezwaren, doorstroming van opbrengsten naar lokale besturen, ). De meer fundamentele en strategische beleidsevaluatie van de planbatenregeling wordt gekoppeld aan: het derde onderdeel van de drieledige evaluatie-oefening over de planbatenheffing (zie puntje 2b uit het vorige hoofdstuk en het in opmaak zijnde Grond- en Pandenbeleidsplan Vlaanderen 2. Onderstaand schema biedt inzicht in de wijze van inning, beheer en aanwending van de inkomsten uit de planbatenheffing na 1 juli Voorliggend rapport gaat enkel in op de eerste twee blokken van het schema (inning en beheer). Een diepgaande analyse over de aanwending van de middelen verbonden aan de planbatenheffing valt buiten de scope van voorliggend onderzoek om onderstaande redenen. De aanwending van de middelen uit het Rubiconfonds is momenteel het voorwerp van een heroriëntatie-oefening zodat dit fonds gerichter kan ingezet worden ter ondersteuning van lokale besturen die een planningsinitiatief nemen voor het vrijwaren van signaalgebieden en effectief overstromingsgevoelige gebieden van bebouwing. Doel is dat de middelen van het Rubiconfonds in de toekomst kunnen aangewend worden voor de subsidiëring van planschadevergoedingen en planschadekosten ten gevolge bestemmingswijzigingen in functie van het behoud van de waterbergingscapaciteit en het terugdringen van overstromingsrisico s. Over de wijze waarop (planbaten)middelen op provinciaal en gemeentelijk niveau worden ingezet voor het ruimtelijk beleid is momenteel geen gestructureerde informatie 1 Artikel van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening voorziet in een evaluatiemechanisme dat toelaat om de effectiviteit van de planbatenregeling op te volgen en het adequaat karakter van de tariefregeling te bewaken. Het Besluit van de Vlaamse Regering van 29 mei 2009 betreffende sommige aspecten van de planbatenheffing voorziet in een globaal evaluatierapport om de 5 jaar. Het rapport heeft betrekking op de periode en gaat in eerste plaats in op de directe financiële gevolgen van deze regeling. In voorliggend rapport wordt inzicht geboden in de (theoretische) verdeling van de inkomsten uit planbatenheffing over de hiervoor voorziene fondsen of beleidsniveaus. 2 In het huidig voorstel (nog niet gevalideerd door de Vlaamse Regering) is één van de negen beleidsvoorstellen gericht op een evenwichtigere verdeling tussen de kosten en baten verbonden aan het ruimtelijk beleid. Door het transparanter maken van kosten en baten ten gevolge van het ruimtelijk beleid, moet op zijn minst een bewustmakingsproces in gang gezet worden, zowel bij de overheid als bij particuliere eigenaars. Aansluitend werken we aan een systeem waarbij deze kosten en baten beter worden herverdeeld tussen overheden en particuliere eigenaars. 3 De inkomsten uit planbatenheffing, afkomstig van een planologische oplossing voor weekendverblijven, met goedkeuring voor 1 juli 2013, zijn immers bestemd voor de gemeenten op wiens grondgebied de oplossing haar beslag heeft.

4 beschikbaar. Het organiseren van een brede bevraging hierover bij de lokale besturen viel buiten het tijdsbestek van de opdracht. Over de aanwending van middelen uit het Grondfonds voor de subsidiëring van activeringsprojecten wordt parallel met voorliggende evaluatie een beleidsvoorstel uitgewerkt door Ruimte Vlaanderen. Een uitvoeringsbesluit is in opmaak. Monitoring planbatenheffing - cijfers In dit hoofdstuk worden een aantal (vooral financiële) indicatoren belicht. Een overzicht van de financiële implicaties van de planbatenheffing 4 is onontbeerlijk bij het beoordelen van dit financieel instrument. Deze cijfergegevens zullen ook hun licht werpen op een aantal operationeeltechnische en juridische issues die gelieerd zijn aan de heffing. Belangrijk bij het interpreteren van de cijfergegevens: De bedragen die in de verschillende tabellen worden voorgesteld moeten voor een deel worden beschouwd als een theoretische benadering. Zo zijn de cijfers die de verdeling weergeven per fonds of per beleidsniveau gebaseerd op het volledige bedrag aan planbatenheffingen dat momenteel (20/08/2013) nog in het planbatenfonds zit. Er wordt immers geen rekening gehouden met de afhouding van de inningskosten door VLABEL. De bedragen die uiteindelijk zullen worden uitgekeerd aan Grondfonds, Rubiconfonds, gemeenten en provincies, zullen dus iets lager liggen dan degene die in de tabellen staan vermeld. De cijfers afkomst van VLABEL dateren van augustus De cijfers afkomstig van drv dateren van september nr indicator bron 3.01 Het totaal geïnde bedrag aan planbatenheffingen in de periode VLABEL 3.02 Totaal bedrag aan planbatenheffing ingekohierd in de periode VLABEL 3.03 Het effectief bedrag aan ingekohierde en nog niet geïnde planbaten voor de periode VLABEL (inbare bedragen) 3.04 De verhouding tussen het geïnde en inbare bedrag VLABEL 3.05 De totale oppervlakte aan planbatenwaardige bestemmingswijzigingen (oppervlakte op percelen) drv 4 Het procesverloop van de planbatenheffing staat beschreven in bijlage 2 van dit document.

5 3.06 Het ingekohierde bedrag per type van planbatenheffing (cfr. Art VCRO) VLABEL 3.07 Het geïnde bedrag per type van planbatenheffing (cfr. Art VCRO) VLABEL 3.08 Planbatendossiers per gemeente (als gevolg van gemeentelijke RUPs) drv 3.09 Planbatendossiers per provincie (als gevolg van provinciale RUPs) drv 3.10 Planbatendossiers als gevolg van gewestelijke RUPs drv 3.11 Aantal ingediende bezwaren* 5 per type RUP VLABEL 3.12 De verhouding tussen wat werd betaald aan planschade en wat werd geïnd aan drv / VLABEL planbaten voor plannen goedgekeurd in de periode Hoeveel middelen afkomstig uit planbatenheffing werden al aangewend en waarvoor? drv Het totaal geïnde bedrag aan planbatenheffingen in de periode per beleidsniveau beleidsniveau 6 Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincie gemeentelijk , , ,28 0 gewestelijk , , , provinciaal , , , ,16 Eindtotaal , , , , ,16 per provincie provincie 7 Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies Antwerpen , , , ,32 0 Limburg , , ,48 Oost-Vlaanderen 8.344, , ,86 0 Vlaams-Brabant , , , ,63 0 West-Vlaanderen , , , , ,68 Eindtotaal , , , , ,16 per aanslagjaar Aanslagjaar 8 Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies , ,54 0, , , , , , , , , , , , , ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Eindtotaal , , , , ,16 5 Met bezwaren wordt bedoeld: één of meerdere documenten die uitgaan van de belastingplichtige of zijn gemandateerde waarin wordt aangegeven dat hij het niet eens is met de aanslag zoals die is ingekohierd. Inhoudelijk kan het bv. gaan om een betwisting van de berekening, om de aanvraag van een vrijstelling van de planbatenheffing op basis van art t.e.m (VCRO), om een betwisting van het eigenaarschap,. Opmerkingen m.b.t. het gevoerde beleid of de opportuniteit van de onderliggende bestemmingswijzigingen kunnen wel als bezwaar ingediend worden, maar kunnen niet worden weerhouden als geldige ontheffingsgrond. 6 Met beleidsniveau wordt het beleidsniveau bedoeld die het RUP heeft opgemaakt dat de planbatenheffing heeft veroorzaakt. 7 Dit is de provincie waarin het RUP dat de planbatenheffing heeft veroorzaakt zich bevindt. 8 Dit is het jaar van inkohiering. Dit is dus niet per definitie het jaar van goedkeuring van het RUP dat de planbatenheffing heeft veroorzaakt.

6 Geïnd bedrag per gemeente 9 geïnd bedrag per beleidsniveau en per fonds* 9 Planbatenheffingen afkomstig van alle types van RUPs die van toepassing zijn op het grondgebied van een bepaalde gemeente.

7 geïnd bedrag per aanslagjaar per fonds* 3.02 Totaal bedrag aan planbatenheffing ingekohierd 10 in de periode per beleidsniveau beleidsniveau Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies gemeentelijk , , ,49 0 gewestelijk , , , provinciaal , , , ,29 Eindtotaal , , , , ,29 per provincie provincie Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies Antwerpen , , , ,13 0 Limburg , , , ,17 Oost-Vlaanderen , , , , ,5 Vlaams-Brabant , , , ,26 0 West-Vlaanderen , , , , ,62 Eindtotaal , , , , ,29 per aanslagjaar Aanslagjaar Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies , , , , , , , , , , , , , , , ,78 167, ,4 Eindtotaal , , , , ,29 10 de inkohiering op zich is geen zuivere maatstaf, aangezien naar aanleiding van bezwaarschriften, het toekennen van vrijstellingen enz. correcties op het ingekohierde bedrag ( onwaarden ) worden geboekt. Na aftrek van de onwaarden, spreken we van het netto-ingekohierd bedrag, of van het netto te innen bedrag, aangezien het bedrag van de onwaarden nooit zal kunnen worden betaald. Ook de toegekende bonificatie is een vorm van onwaarde die in mindering van de te verwachten ontvangsten moet worden gebracht.

8 3.03 Het effectief bedrag aan ingekohierde en nog niet geïnde planbaten voor de periode (inbare bedragen) Hiermee wordt bedoeld: het verschil tussen het bedrag dat werd ingekohierd en het bedrag dat nooit zal worden geïnd als gevolg van ingewilligde bezwaren tegen de heffing en voordelen als gevolg van de bonificatieregeling cfr. Art (VCRO) 11. per beleidsniveau beleidsniveau Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies gemeentelijk , , ,43 0 gewestelijk , , , provinciaal , , , ,31 Eindtotaal , , , , ,31 per provincie provincie Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies Antwerpen , , , ,33 0 Limburg , , , ,57 Oost-Vlaanderen , , , , ,5 Vlaams-Brabant , , , ,26 0 West-Vlaanderen , , , , ,24 Eindtotaal , , , , ,31 per aanslagjaar Aanslagjaar Totaal Grondfonds Rubiconfonds Gemeenten Provincies , , , , , , , , , , , , , , , ,78 167, ,4 11 De inkomsten uit planbaten die werden betaald met toepassing van de bonificatieregeling, vallen 15% lager uit dan het oorspronkelijk ingekohierde bedrag.

9 Eindtotaal , , , , , De verhouding tussen het geïnde en inbare bedrag.

10

11 3.05 De totale oppervlakte aan planbatenwaardige bestemmingswijzigingen (oppervlakte op percelen) Onderstaande tabellen geven per categorie van gebiedsaanduiding aan hoeveel hectare werd omgezet in een andere categorie. Het gaat hier om de categorieën, subcategorieën of samenvoegingen van categorieën zoals omschreven in art (VCRO). De oppervlakte slaat enkel op kadastrale percelen en niet op bvb. wegenis. Broncategorie (van ) Opp (ha)

12 Bedrijvigheid 81,1 Openbaar nut 472,5 Groen 621,1 Landbouw 2.479,8 Recreatie 731,8 Totaal 4386,3 Doelcategorie (naar ) Opp (ha) Bedrijvigheid 1.938,1 Landbouw 164,8 ontginning 423,4 Recreatie 764,7 Wonen 1.095,3 Totaal 4386,3 aandeel bronbestemmingen aandeel doelbestemmingen Bron: Ruimte Vlaanderen (Qlikview) 3.06 Het ingekohierde bedrag per type van planbatenheffing (cfr. Art VCRO) aard wijziging categorie (cfr. Art VCRO) gemeentelijke RUP provinciale RUP gewestelijke RUP totaal 1 groen - wonen , , , landbouw - wonen , , , ,22 3 recreatie - wonen , , , ,33 4 openbaar nut - wonen , , ,22 5 bedrijvigheid - wonen , , , ,94 6 groen - bedrijvigheid 8.233, , , ,32 7 landbouw - bedrijvigheid , , ,52 8 recreatie - bedrijvigheid , , ,81 9 openbaar nut - bedrijvigheid , , ,97 10 openbaar nut - recreatie ,89 66,89 11 groen - recreatie 4.026, , , ,41 12 landbouw - recreatie , , , ,99 13 groen - landbouw 885, , ,75 14 groen - ontginning ,4 6677,4

13 15 landbouw - ontginning , ,59 samengestelde wijzigingen , , , ,97 totaal , , , ,3 Ingekohierd bedrag bestemd voor de gemeente Ingekohierd bedrag bestemd voor de provincie Ingekohierd bedrag bestemd voor het Rubiconfonds Ingekohierd bedrag bestemd voor het grondfonds. o De ingekohierde bedragen voor planbatenheffing als gevolg van een planologische oplossing voor weekendverblijven zijn niet éénduidig terug te brengen tot de 15 categorieën uit art (VCRO). o Voor de periode werd voor ,27 planbaten ingekohierd als gevolg van een planologische oplossing voor weekendverblijven. Dit bedrag heeft betrekking op RUPs die werden goedgekeurd vóór 1 juli 2013 en is bijgevolg bestemd voor de gemeenten op wiens grondgebied de planologische oplossing haar beslag had Het geïnde bedrag per type van planbatenheffing (cfr. Art VCRO) aard wijziging categorie (cfr. Art VCRO) gemeentelijke RUP provinciale RUP gewestelijke RUP totaal 1 groen - wonen , , ,13 2 landbouw - wonen , , , ,63 3 recreatie - wonen 1.518, , ,73 4 openbaar nut - wonen , ,96 5 bedrijvigheid - wonen , , ,22 6 groen - bedrijvigheid , ,48 7 landbouw - bedrijvigheid , , , ,41 8 recreatie - bedrijvigheid , ,54 9 openbaar nut - bedrijvigheid , ,23 10 openbaar nut - recreatie groen - recreatie 283, ,98 221, ,12 12 landbouw - recreatie , , , ,04 13 groen - landbouw 225, , ,39 14 groen - ontginning ,34 266,34 15 landbouw - ontginning , ,15 samengestelde wijzigingen 3.455, ,44 Totaal , , ,81 geïnd bedrag bestemd voor de gemeente geïnd bedrag bestemd voor de provincie geïnd bedrag bestemd voor het Rubiconfonds geïnd bedrag bestemd voor het grondfonds. o De geïnde bedragen voor planbatenheffing als gevolg van een planologische oplossing voor weekendverblijven zijn niet eenduidig terug te brengen tot de 15 categorieën uit art (VCRO). o Voor de periode werd ,51 geïnd. Dit bedrag heeft betrekking op RUPs die werden goedgekeurd vóór 1 juli 2013 en is bijgevolg bestemd voor de gemeenten op wiens grondgebied de planologische oplossing haar beslag had (cfr. Art VCRO). o Van de hierboven vermelde bedragen worden ook nog de inningskosten afgehouden.

14

15 3.08 Planbatendossiers 12 per gemeente (als gevolg van gemeentelijke RUPs) Totaal aantal ingediende dossiers van gemeentelijke RUPs met planbaten: 116 Aantal gemeenten die een planbatendossier indienden voor minstens één gemeentelijk RUP: 64 Bron: Ruimte Vlaanderen (rwo-datamanager) 12 Met planbatendossiers wordt bedoeld: het aantal Rups waarvoor de gegevens over planbatenwaardige percelen werden doorgegeven aan de Vlaamse Belastingdienst.

16 3.09 Planbatendossiers per provincie (als gevolg van provinciale RUPs) Totaal aantal ingediende dossiers van provinciale RUPs met planbaten: 29 Aantal provincies die een planbatendossier indienden voor minstens één provinciaal RUP: 4 Bron: Ruimte Vlaanderen ((rwo-datamanager) 3.10 Planbatendossiers als gevolg van gewestelijke RUPs Totaal aantal ingediende dossiers van gewestelijke RUPs met planbaten: 19 Bron: Ruimte Vlaanderen (rwo-datamanager)

17 3.11 Aantal ingediende bezwaren per type RUP (situatie 20 augustus 2013) Beleidsniveau Aantal bezwaren Gemeentelijk 226 Provinciaal 955 Gewestelijk 570 Totaal 1751 Meer gegevens over bezwaren tegen planbatenheffing, de aard van deze bezwaren en het feit of deze al dan niet werden ingewilligd, zijn momenteel niet beschikbaar De verhouding tussen wat werd betaald aan planschade en wat werd geïnd aan planbaten voor plannen goedgekeurd in de periode Onderstaande tabel geeft aan wat het Vlaams gewest heeft betaald aan planschade Antwerpen Vlaams-Brabant ,00 West-Vlaanderen ,00 Eindtotaal Jaar planschade Planbaten (geïnd) planbaten / planschade % % % ,48 375% ,51 398% ,82 61% % ,81 68% ,81 190% Bij deze tabellen dient de opmerking te worden gemaakt dat planschadedossiers in de regel gelieerd zijn aan andere dossiers (RUPs) dan de planbatendossiers Hoeveel middelen afkomstig uit de planbatenheffing werden al aangewend en waarvoor? Alles zit nog in het planbatenfonds. Er is dus nog geen aanwending van gelden afkomstig uit planbatenheffing.

18 Vaststellingen en aanbevelingen Op basis van de cijfers uit het vorige hoofdstuk kunnen enkele conclusies worden getrokken: Er bestaat een aanzienlijk verschil is tussen ingekohierd / inbaar en effectief geïnd bedrag. Hiervoor zijn 4 mogelijke verklaringen: o Er heeft zich nog geen startfeit cfr. art (VCRO) voorgedaan dat de planbatenheffing effectief opeisbaar maakt; o startfeiten 13 worden niet geregistreerd met als gevolg dat de heffing niet wordt geïnd; o er loopt een bezwaar-procedure op basis van de uitzonderingen en vrijstellingen van planbatenheffing cfr. Art (VCRO). o het RUP of een deel ervan is door de Raad van State geschorst of vernietigd waardoor de planbatenheffing ook wordt opgeschort of vernietigd. Het is niet duidelijk wat de verhouding is tussen het aantal RUPs waar potentieel planbaten op van toepassing zijn en het aantal planbatendossiers afkomstig van gemeentelijke / provinciale RUPs in de RWO-datamanager opgeladen: o Dit kan worden nagegaan door het aantal planbatendossiers in de RWOdatamanager te vergelijken met de gegevens over het aantal RUPs waarop planbaten van toepassing zijn die worden bijgehouden in Bredero. Deze oefening moet nog worden uitgewerkt. De meeste inkomsten worden gehaald uit een omzetting van landbouw naar bedrijvigheid; Het is, op basis van dit monitoringsrapport, nog te vroeg om tot objectieve conclusies te komen over de effectiviteit van de planbatenheffing, d.w.z. over het verschil tussen het doel dat men initieel met de heffing voor ogen had en het doel dat in werkelijkheid werd bereikt. Het formuleren van objectieve conclusies zal volgen uit het derde luik van de evaluatie (cfr. Puntje 2b uit het eerste hoofdstuk). Er dient ook te worden gewezen op het feit dat het totale bedrag aan planbatenheffing dat tot nu toe werd geïnd, nog volledig in het planbatenfonds zit. Er zijn m.a.w. nog geen middelen, afkomstig uit planbatenheffing, effectief besteed. Dit maakt het moeilijk om zinnige uitspraken te doen over de effectiviteit van de planbatenheffing. Naast het verder uitwerken van de evaluatie over de effectiviteit van de planbatenheffing blijft het belangrijk om, op basis van ervaringen uit het recente verleden, de organisatie van het planbatensysteem voortdurend te verbeteren. Dit gebeurt zowel op juridisch vlak - getuige hiervan zijn enkele wijzigingen die in juli 2013 werden aangebracht in de VCRO - als op operationeeltechnisch vlak. Op operationeel-technisch vlak zullen in de loop van 2014 initiatieven worden genomen om de dekkingsgraad van de planbatenheffing verder te verhogen zoals bvb. het verder afstemmen van vergunningenregister en planbaten-perceelsgegevens. Dit is belangrijk i.f.v. registratie van startfeiten. De rol van het uitwisselplatform DSI (Digitale Stedenbouwkundige Informatie) wordt essentieel in het verhogen van de dekkingsgraad van de heffing. Planbatengegevens, afkomstig van RUPs van alle beleidsniveaus zullen namelijk semiautomatisch worden aangemaakt en bijgehouden. Als gevolg hiervan zal monitoring ook veel secuurder kunnen worden uitgewerkt. Communicatie en afspraken met de Vlaamse Belastingdienst en met softwareleveranciers blijven van het grootste belang bij het operationeeltechnisch verbetertraject. Tenslotte moet blijvend worden ingezet op een goede ondersteuning van gemeentelijke en provinciale overheden. Dit kan a.d.h.v. technische richtlijnen en informatieverstrekking via de website, maar ook door het organiseren van infosessies. Zo werden recent een 5-tal infosessies georganiseerd door drv om gemeenten en provincies uitgebreid in te lichten over de implementatie van de planbatenregeling en de impact van de regeling op de ruimtelijke ordening. 13 Gegevens over verkopen van percelen komen rechtstreeks bij VLABEL terecht.

19 Bijlagen Bijlage 1: Relevante instrumenten en hun onderlinge samenhang Planbatenregeling RECHTSBASI S VCRO art Besluit van de Vlaamse Regering van 29 mei 2009 betreffende sommige aspecten van de planbatenheffing WAT HOEVEEL WAARHEEN Planbatenheffing is een belasting op de potentiële meerwaarde van een perceel ten gevolge van een bestemmingswijziging. De waarde wordt bepaald aan de hand van in het decreet opgenomen bedragen van vermoede meerwaarden (bedrag per m²). Voor de berekening van de heffing wordt het bedrag van de vermoede meerwaarde van een perceel verdeeld in schijven, die elk onderworpen worden aan een specifiek heffingspercentage (VCRO - art ). Het leek de decreetgever logisch om de middelen verkregen uit de opzonering van percelen in te zetten ten bate van een rechtvaardige en consequente inzet en verdeling van gronden en panden. Nadien werd, naar aanleiding van de op dat moment actuele overstromingsproblematiek in Vlaanderen, beslist om een deel van de te ontvangen middelen te kunnen toewijzen naar het Rubiconfonds met het oog op de financiering van projecten onder meer in het kader van integraal waterbeleid. De inkomsten van de planbatenheffing worden in eerste instantie gestort in het Planbatenfonds (VCRO, art ).Vanuit dit Planbatenfonds worden volgende uitgaven als volgt doorgesluisd volgens onderstaand schema. WAARHEEN doelbestemming oorsprong RUP doorstorting gelden Aanwending gelden bedrijvigheid Gewestelijk Rubiconfonds Realisering en subsidiëring van waterbouwkundige werken (integraal waterbeleid) Provinciaal betrokken provincie Gemeentelijk betrokken gemeente Lokaal ruimtelijk beleid o.a. Verwezenlijking ontvoogdingsvoorwaarden aanwending v/h instrument planologische ruil Planschadevergoedingen alle andere Gewestelijk Grondfonds Activeringsprojecten decreet GPB (uitzondering: regularisatie permanente bewoning weekendverblijven) Provinciaal Gemeentelijk Gemeentelijk Betrokken gemeente Betrokken Provinciaal provincie Gemeentelijk Betrokken gemeente Strategische en projectmatige inzet GPB Stimulering sociaal en betaalbaar woonaanbod

20 WIE De planbatenheffing wordt geïnd door de Vlaamse Belastingdienst. Planbatenfonds RECHTSBASIS VCRO art Besluit van de Vlaamse Regering van 29 mei 2009 betreffende sommige aspecten van de planbatenheffing DOEL INKOMSTEN UITGAVEN In principe is het planbatenfonds enkel een doorgeefluik van geïnde heffingen naar diverse bestemmelingen. Inkomsten uit planbatenheffing o Inningskosten (volgens voorafbepaalde methode) en kosten o.b.v. afspraken bij plandelegatie (VCRO art ) o Planbatenheffingen volgens stramien in par. 2.1 (planbatenheffing) BEHEERDER VLABEL Rubiconfonds RECHTSBASIS Decreet van 27 juni 2003 (begrotingsdecreet oprichting Rubiconfonds) Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot regeling van de werking van het Rubiconfonds Besluit van de Vlaamse Regering van 7 september 2007 houdende vaststelling van de nadere regels betreffende de subsidiëring van projecten in het kader van het Rubiconfonds in het begrotingsjaar 2007 DOEL INKOMSTEN Het Rubiconfonds werd in 2003 opgericht na de grote overstromingen van Doel van het fonds is om de investeringen van het Vlaamse Gewest voor waterbeheersing en de waterbeheersingswerken door lokale besturen te ondersteunen. Het fonds geeft ook financiële steun aan acties die toekomstige schade door overstromingen kunnen voorkomen. o Planbatenheffingen uit gewestelijke bestemmingswijziging naar zone onder gebiedsaanduiding bedrijvigheid o Dotaties vanuit Vlaams Gewest, opgenomen in uitgavenbegroting: In 2007 dotatie van euro, In 2008 dotatie van euro, In 2009 dotatie van euro. UITGAVEN o Gehele of gedeeltelijke financiering of subsidiëring van diverse waterbeheersingswerken; o Werkingskosten eigen aan het fonds BEHEERDER Het financieel beheer van het Rubiconfonds is ten laste van het departement RWO Cel SCE (verantwoordelijke: Erwin Cammu). Inhoudelijk worden de dossiers opgevolgd door

21 de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW). Grondfonds RECHTSBASIS VCRO art (algemene rechtsgrond voor Grondfonds) Decreet G&P art (specifieke rechtsgrond voor subsidie-enveloppes voor activeringsprojecten) Besluit van de Vlaamse Regering van 14 april 2000 betreffende het financiële en materiële beheer van de dienst met afzonderlijk beheer "Grondfonds" DOEL INKOMSTEN Het Grondfonds dient om de uitgaven voortvloeiend uit de toepassingen van de VCRO en het CDRO (coördinatiedecreet ) te kunnen bekostigen, met uitzondering van handhavingsmaatregelen (hiervoor dient het Herstelfonds). o ontvangsten voortvloeiend uit VCRO, behalve mbt handhaving, zoals deel van de planbatenheffingen (art , 3, eerste alinea, 5 VCRO) en geldboetes opgelegd door de RvVb (art , tweede alinea VCRO); o schulden, vorderingen en tegoeden van het Fonds voor de Planschade; o dotaties vanuit Vlaams gewest, opgenomen in uitgavenbegroting: in euro, in euro); o beschikbaar saldo voorafgaand begrotingsjaar UITGAVEN o financiële ondersteuning van activeringsprojecten (subsidie-enveloppes); o uitgaven die voortvloeien uit de VCRO en het CDRO (coördinatiedecreet ); o (eenmalige) uitgave aan Herstelfonds (art VCRO) BEHEERDER Het financieel en materieel beheer van het Grondfonds is ten laste van het departement RWO. De beheerder is de leidend ambtenaar van het departement RWO (Peter Cabus). Inhoudelijke ordonnateurs zijn Peter Cabus en Anne Van Renterghem (Anne bij delegatie). Subsidiëring van activeringsprojecten Nog niet operationeel? Bijlage 2: procesverloop plancompensaties en planbaten Het schema hieronder geeft een overzicht van het planbatenproces vanaf de RUP-opmaak tot de betaling van de heffing. De verschillende fasen in het proces worden hierna bondig toegelicht. Fase 1: Opmaak van (grafisch) register van percelen waarop de regeling van planschade, planbaten, kapitaalschade of gebruikersschade van toepassing kan zijn Wanneer? RUP-beslissingsmoment Welke regeling? Hoe uitwisselen? Actoren o Tijdens opmaak RUP o Plenaire vergadering o Voorlopige vaststelling o Definitieve vaststelling o planbaten o planschade o kapitaalschade / gebruikersschade o kaart of tabel o bijlage bij het RUP o geo-info naar VLM o planner RO o GIS-verantwoordelijke RO

22 90 dagen na het in werking treden van het plan (volgens richtlijn) Fase 2: Opmaak van geografische databank van percelen of delen van percelen die in aanmerking komen voor een planbatenheffing Wanneer? Welke regeling? Hoe uitwisselen? Acties o Na in werking treden van een RUP o planbaten o als geografisch bestand o via planbatenmodule in rwo-datamanager Vóór 31/12 van het jaar volgend op in werking treden van het RUP dat planbaten veroorzaakt Fase 3: Uitvoerbaar verklaren kohieren en versturen van de aanslagbiljetten Wanneer? Welke regeling? Acties o Na opladen geodatabank van (deel)percelen in rwo-datamanager o planbaten Meteen na het stellen van een startfeit conform art (VCRO) Fase 4a: het betalen van de heffing Wanneer? Welke regeling? Acties o na de verkoop van een perceel waarop planbaten rust o planbaten Binnen 6 maanden na het stellen van een startfeit conform art (VCRO) Fase 4b: het betalen van de heffing Wanneer? Welke regeling? Acties o Na het verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning of een verkavelingsvergunning o planbaten o GIS-verantwoordelijke RO (input) o VLABEL gebruikt de info als basis voor de berekening van de heffing o VLABEL verstuurt de aanslagbiljetten o Heffingsplichtige: - betaalt na het stellen van een startfeit (bvb. verkoop of vergunning) - of betaalt binnen het jaar na het versturen van het aanslagbiljet zonder dat zich een startfeit stelt en krijgt 15% korting (bonificatie) - of dient gemotiveerd bezwaar in binnen 3 maand na ontvangst van het aanslagbiljet. o VLABEL stuurt een betaalbaarstelling o Heffingsplichtige betaalt de planbatenheffing o VLABEL stuurt een betaalbaarstelling o Heffingsplichtige betaalt de planbatenheffing Binnen het jaar na ontvangst van het aanslagbiljet Fase 4c: het betalen van de heffing - 15% bonificatie Wanneer? Welke regeling? Acties o Binnen het jaar na ontvangst van het aanslagbiljet o planbaten o VLABEL stuurt een tweede aanslagbiljet o Heffingsplichtige betaalt de planbatenheffing Binnen 6 maanden na ontvangst van gemotiveerd bezwaar Fase 4d: het afhandelen van bezwaren Wanneer? Welke regeling? Acties o Na ontvangst van gemotiveerd bezwaar van de heffingsplichtige o planbaten o RWO adviseert voor bezwaren met een ruimtelijke component o VLABEL stuurt beslissing naar heffingsplichtige o Heffingsplichtige betaalt indien de beslissing in zijn nadeel is Het register van percelen waarop de regeling van planschade, planbaten, kapitaalschade of gebruikersschade van toepassing kan zijn De decreetgever heeft geoordeeld dat de (potentiële) toepassing van de vergoedingsregelingen voldoende kenbaar moet zijn, zowel tijdens de planvorming als na definitieve vaststelling. Daarom is in artikel 2.2.2, 1, eerste lid, 7 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening de verplichting opgenomen om in ruimtelijke uitvoeringsplannen een register - al dan niet grafisch - op te nemen van percelen waarop een bestemmingswijziging gebeurt die kan aanleiding geven tot planschade, planbaten, kapitaalschade of gebruikersschade. Die verplichting geldt ook voor bijzondere plannen van aanleg: zie artikel , tweede lid van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening. De relatie tussen de planningsprocessen en de verschillende plancompensatieregelingen komt tot uiting aan de hand van het register van percelen waarop de regeling van planschade, planbaten, kapitaalschade of gebruikersschade van toepassing kan zijn (kortweg grafisch register). Dit register wordt beschouwd als bijlage bij ieder RUP dat werd vastgesteld ná 1 september Het departement RWO raadt aan om dit register te voorzien van een grafische

23 component. Niet in het minst omdat voor 3 van de 4 compensatieregelingen die er in worden opgenomen nadien een grafische verwerking noodzakelijk is. De geografische databank van percelen of delen van percelen die in aanmerking komen voor een planbatenheffing Nadat een RUP in werking is getreden start het proces van de vestiging en inning van planbatenheffingen. Het gaat dus in wezen om een natraject van een RUP. Na inwerkingtreding van een RUP wordt een geografische databank opgemaakt van percelen of delen van percelen die in aanmerking komen voor een planbatenheffing (kortweg geodatabank van (deel)percelen ). Op basis van de inhoud van deze geodatabank zal de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) bepaalde percelen uitzuiveren (bvb. in het kader van de toetsing op kleine bestemmingswijzigingen die principieel vrijgesteld zijn) en aansluitend aanslagbiljetten verzenden naar de heffingsplichtigen. Planbaten - het innen van de heffing Eigenaars van percelen die door toedoen van een RUP of BPA hun grond in waarde zagen toenemen zullen na het in werking treden van dit plan een aanslagbiljet in de bus krijgen, zonder dat dit onmiddellijk moet worden betaald. De betaling is afhankelijk van startfeiten (zie hierna). Artikel (VCRO) stelt dat de aanslagen verstuurd moeten worden uiterlijk op 31/12 van het jaar volgend op het in werking treden van het plan. Het aanslagbiljet vermeldt naast het te betalen bedrag ook de grondslag van de heffing en een verwijzing naar het RUP of BPA dat de heffing veroorzaakt heeft. De heffing moet echter pas worden betaald: - onmiddellijk bij verkoop van een perceel (art VCRO), via tussenkomst van de notaris; - binnen de 6 maanden na het verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning of een verkavelingsvergunning, die aan bepaalde voorwaarden moet voldoen. De verkoop of de vergunning zijn dan de zogenaamde startfeiten die de heffing betaalbaar stellen. De heffingsplichtige kan bij VLABEL gemotiveerd bezwaar indienen tegen een aanslag. Bezwaren worden bv. ingediend conform de uitzonderingsregels die staan opgelijst in artikel (VCRO). Bezwaren met een ruimtelijke component worden door VLABEL doorgestuurd naar RWO voor advies. Dit advies gebeurt onder de vorm van een vergunningscheck. De beslissing wordt door VLABEL per beveiligde zending (in concreto: bij aangetekend schrijven) aan de heffingsplichtige bezorgd. Tenslotte kan de heffingsplichtige ook 15% korting krijgen indien hij spontaan betaalt binnen het jaar na ontvangst van het aanslagbiljet, zonder dat zich intussen een startfeit heeft gesteld. Planschade, kapitaalschade en gebruikersschade na inwerking treden van een RUP Na het in werking treden van een RUP worden de ook de andere compensatieregelingen verder apart behandeld: - Informatie over mogelijke kapitaalschade en gebruikersschade wordt uitgewisseld met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) die op basis van de uitgewisselde informatie kapitaalschaderapporten opmaakt.

24 Planschade wordt via de rechtbank afgehandeld.

25 effectiviteit planbatenheffing - monitoringsrapport Eindrapport Monitoringsrapport uitgevoerd door Ruimte Vlaanderen 30/10/2013 Hans van den Berg Dit monitoringsrapport werd samengesteld door: Afdeling Onderzoek en Monitoring Voorliggend rapport kwam tot stand in coproductie van de beleidsdomeinen Ruimte Vlaanderen en Financiën en Begroting en moet worden beschouwd als een onderdeel van de evaluatie van de planbatenheffing. colofoon Verantwoordelijke uitgever: Ruimte Vlaanderen Vormgeving: Reclamebureau Artex Koning Albert II-laan 19 bus 12, 1210 Brussel aom@rwo.vlaanderen.be