Masterplan Centrum Drachten. Mecanoo architecten december 2003

Transcriptie

1 Masterplan Centrum Drachten Mecanoo architecten december 2003

2 Voorwoord Wat is het probleem? Drachten heeft een centrumfunctie voor een grote regio, biedt een excellente woonkwaliteit en ademt een aangename atmosfeer, als stad in het groen. Maar: een duidelijk gezicht van Drachten ontbreekt. Wat is het Hart van Drachten? Een toevallige bezoeker kan heel lang in het centrum rondrijden zonder het echte centrum te zien. De entrees van het centrum zijn onvoldoende gemarkeerd en de parkeerrouting is onhelder. Andere knelpunten zijn: een enigszins verpauperd Raadhuisplein, een niet erg onderscheidend winkelaanbod ten opzichte van concurrerende gemeenten in de regio, leegstand in het centrum, onvoldoende kwaliteit. Het aanbod van culturele voorzieningen is versnipperd, en dat geldt eigenlijk in brede zin voor de visuele en belevingskwaliteit van de gebouwde omgeving en van de openbare ruimte. Wat is de oplossing? Er zijn dus veel verschillende zaken in het centrum die allen om een (samenhangende) oplossing vragen. Daarom heeft het bestuur van de gemeente Smallingerland aan Mecanoo de opdracht verstrekt een integrale stedenbouwkundige visie te ontwerpen. Het doel van dit Masterplan Centrum verwoorden we als volgt: Doel is om een gemeenschappelijk beeld te ontwikkelen voor het centrum van Drachten dat recht doet aan de ambities, met name het waarborgen en mogelijk versterken van de regiofunctie op termijn. Een passend en krachtig beeld. Een bereikbaar centrum waar het winkelaanbod goed is, en waar je voor je plezier een paar uren met je familie of vrienden naar toe gaat. Een kloppend stadshart voor de eigen inwoners, voor de regio en voor passanten. 2 Hoe is dit Masterplan tot stand gekomen? Stap voor stap, via ontwerpworkshops met specialisten van de gemeente en het stedenbouwkundige bureau, en tussentijdse communicatie met ondernemers, maatschappelijke organisaties en burgers, is het resultaat tot stand gekomen. Het Masterplan zal de komende jaren als richtinggevend kader voor beleid en investeringen fungeren. Van groot belang is om bij de uitvoering van het Masterplan de relevante mensen en organisaties bij het proces te blijven betrekken. College van Burgemeester en Wethouders

3 Leeswijzer Dit Masterplan is opgebouwd van grof naar fijn. Eerst wordt de plaats Drachten in vogelvlucht beschreven: ligging in de regio, identiteit en de huidige stedenbouwkundige structuur en programma. Op basis hiervan worden enkele lijnen uitgezet voor een bij Drachten passende en onderscheidende toekomstige ontwikkeling. Dan een schaalniveau lager, het centrum van Drachten. Eerst een terugblik, de basis voor de structuur van het centrum: linten, stratenpatroon en bebouwingsdichtheden. Vervolgens de huidige situatie: ontsluiting, visuele kwaliteit, het voetgangersgebied. Wat zijn de onderscheidende kwaliteiten van het centrum? En wat is eigenlijk het geheim van Drachten? Aansluitend de toekomst voor het centrum. De uitgangspunten. Hoe kan de helderheid worden versterkt in bebouwing, voorzieningen, functies en routing? Het kruis, de ketting en de eilanden. Welke ingrepen worden voorgesteld op het niveau van het centrum? En wat moet er gebeuren in de deelgebieden, de kwadranten? Inhoudsopgave 1 Drachten in de regio Context 4 - Ontsluiting - Identiteit - Programma Visie 8 - Ontsluiting - Identiteit - Clustering 2 Drachten Centrum Context 10 - Linten - Verkeer en parkeren - Voetgangersgebied - Identiteit - Programma Concept 16 - Clustering - Identiteiten van de eilanden - Diversiteit in eenheid - Gesloten bouwblokken - Ketting - verkeer en parkeren 3 Deelgebieden 24 - Vogelzang en de dorpsteeg: 26 Kop met een intieme woonoase - Raadhuisplein: 30 Het stedelijke plein - Thalenpark: 34 Stedelijk wonen in het groen - Het Zuidwestkwadrant: 38 Landelijk wonen in het centrum - De Lawei: 40 De zuidelijke entree - Het voetgangersgebied: 42 Diversiteit in eenheid - De parkeerring: 44 Ketting met identiteitskralen 4 Programma Aanbevelingen 48

4 Drachten aan een knooppunt van wegen Het geheim van Drachten Drachten is gezien de ligging, de bereikbaarheid, de voorzieningen, het groen en het woningaanbod, de meest aantrekkelijke woonstad in het Noorden. Vanwege de centrale ligging is Drachten ook werkstad. Heel bijzonder is dat je Drachten vanaf de snelweg eigenlijk helemaal niet ziet, een stad in het groen. Drachten is eigenlijk een stad in een palet van drie landschappen. Het is de kunst om deze kwaliteiten te koesteren, onder meer aan de invalswegen Haven en Noord. Dus daar geen hardstedelijke uitstraling. Of denk aan een station met kantoren in het groen... 4 Context Drachten De linten zijn een belangrijke identiteitsdrager. Het assenkruis is een drager voor het centrum. Maar ook de andere (oude) noord-zuid en oost-west linten (met of zonder primaire verkeersfunctie) bieden houvast voor een aansprekender stedenbouwkundig concept, bijvoorbeeld voor doorgaande recreatieve fietsroutes. Het geheim van Drachten vertaalt zich als volgt: De oude linten. Ze zijn veranderd, maar ze zijn heel goed bruikbaar. De 3 landschappen: de bijzondere overgang van stedelijke bebouwing naar het groen, de relatieve rust van de toeleiding naar het centrum (zonder dat je altijd het centrum meteen in het vizier hebt), en het centrum zelf met een dorpse atmosfeer gecombineerd met een stedelijk voorzieningenniveau. De oases van rust die je in de woongebieden direct om het centrum aantreft, onder meer direct achter het gemeentehuis of langs de Oudeweg. Een unieke combinatie waarop voortgeborduurd kan worden! Het centrum karakteriseren als een dorp in de stad, met veel variatie op een klein oppervlak. Goed beschouwd houden Drachtsters dat beeld zelf in stand: Drachtster gaan niet de stad in, ze gaan de buurt in. De menselijke maat!

5 Leeuwarden Groningen Drachten Assen Heerenveen ontsluiting: de ideale uitvalsbasis 5 De centrale ligging in de noordelijke driehoek Leeuwarden, Groningen en Heerenveen, de goede bereikbaarheid vanuit de omliggende steden en vanuit de Randstad via snelwegen, de toekomstige halte van de Zuiderzeelijn, maken Drachten tot een ideale uitvalsbasis van het noorden van Nederland.

6 a belvédère a b c waterlandschap b 6 Identiteit: Drachten is een landschap De nabijheid van verschillende waardevolle landschappen: Het Friese waterlandschap, het belvédèrelandschap De Wouden en de bossen van Beetsterzwaag geven Drachten de karakteristieke elementen om uit te groeien tot een stad met een sterke, onderscheidende identiteit ten opzichte van haar omringende steden. bossen c

7 Programma: wees zuinig met snelwegarchitectuur In de huidige programmatische structuur van Drachten is er een duidelijke splitsing tussen enerzijds het dominerende woonprogramma binnen de driehoek van toegangswegen, en anderzijds de bedrijvenlinten langs de toegangswegen. De toekomstige programmadoelstellingen voorzien in forse uitbreidingen langs de verschillende toegangwegen van Drachten en langs het toekomstige station langs de snelweg. Het wordt de kunst om het programma goed in te passen in de bestaande unieke landschappen, zodat Drachten niet vervreemdt van de landschappelijke identiteit. Dus: wees zuinig met snelwegarchitectuur langs lange linten! 7

8 8 Visie Drachten

9 ontsluiting - identiteit - clustering Bij de toekomstige programmatische uitbreidingsvisie moeten de landschappelijke identiteitsdragers sterker worden uitgespeeld. De drie kenmerkende landschappen moeten de toekomstige uitbreidingen dicteren en sturen, zodat de landschappelijke kwaliteiten die Drachten heeft nadrukkelijk aanwezig blijven. Het omliggende groen en het toevoegen van nieuw programma zullen in een gecombineerde oplossing moeten plaatsvinden, zodat enerzijds het groen en het Drachtster landschap zijn kwaliteit als ruimte en als beeld blijft behouden. Anderzijds kan het toegevoegde programma samen met het landschap een nieuwe identiteit toevoegen: door het programma op de knooppunten van de invalswegen te clusteren, en in te zetten als extra beelddragers van de identiteit van Drachten in de regio. (Nieuw station in de bosrijke omgeving ten zuiden van Drachten; Verkeerswisselaar als icoon van de werkstad Drachten; De noordelijke afslag als leisure-knooppunt). Op die manier wordt de landschappelijke identiteit van Drachten gevrijwaard van lintbebouwing, en wordt het landschap ingezet om nieuwe programma s te sturen. 9

10 Het centrum. De begrenzing van het gebied is in principe het gebied binnen de parkeerring, inclusief de entrees: Vogelzang, Kaden, Burgemeester Wuiteweg en Markt. linten - geschiedenis De historische oost-west georiënteerde waterweg met het Moleneind en de Kaden, en de hier dwars op staande landweg (de huidige Burgemeester Wuiteweg Zuiderbuurt Noorderbuurt Stationsweg) vormen nog steeds de basis van de ontwikkelingsstructuur van het centrum van Drachten. De programmatische en bebouwde dichtheid rondom het kruis was reeds in een vroeg stadium aanwezig en nam daarbuiten steeds verder af. Het van oudsher bestaande stratenpatroon van Drachten is nog steeds bepalend voor het huidige Drachten (Ref. Cultuurhistorische Verkenning Torenstraat te Drachten) Context Drachten centrum 10

11 11

12 parkeren Het centrum van Drachten wordt op een optimale manier ontsloten via de verschillende invalswegen die aantakken op de hoofdwegennet. De massacultuur van de auto en de kaalslag in de jaren zeventig en tachtig bepalen tot op heden het beeld van de bezoeker van Drachten: Een conglomeraat van verschillende ongedefinieerde parkeerterreinen die door een parkeerring met elkaar verbonden zijn. voetgangergebied Het voetgangersgebied van het centrum wordt enerzijds gedomineerd door het duidelijke herkenbare assenkruis, anderzijds door het diffuse netwerk van achtergebieden, expeditieterreinen, parkeerterreinen, toegangswegen van de parkeerterreinen, onaantrekkelijke steegjes en passages. 12

13 13

14 winkels supermarkten horeca diensten culturele voorzieningen onderwijs programma De verschillende voorzieningen, die het centrum van Drachten dragen, situeren zich rondom het kruis, en versterken daardoor de helderheid en het logische gebruik van het kruis als centrum van Drachten. identiteit Ondanks alle negatieve beelden die de auto en de oppervlakte aan parkeren oproepen, heeft Drachten ook enorme kwaliteiten en potenties. De diversiteit en aanbod aan verschillende kwalitatieve identiteiten in het centrum maken van Drachten een stad vol verrassingen; de helderheid van het kruis, de groene uitstraling van het centrum, het luxueus wonen in het centrum, Het Drachtstervaartproject, de korrelgrootte en morfologie van de oude linten (Burgemeester Wuiteweg, Stationsweg, De Kaden). 14

15 15

16 Conclusie Drachten heeft veel verborgen kwaliteiten en een aantal herkenbare zwakke punten. Er is geen reden voor een complete transformatie van het centrum, maar wel voor een forse kwaliteitsslag. De ambities moeten passen bij de identiteit van Drachten. Want dan is de kans op herkenning, een breed draagvlak en realisatie groot. Rode draden zijn beter zichtbaar maken van de kwaliteiten, verbinden van de kwaliteiten om het centrum als geheel te versterken en vergroten van de helderheid op alle schaalniveaus (centrum, kwadrant, straat) door een betere structurering. Het Masterplan Centrum richt zijn pijlen daarom op de volgende drie niveaus: 1. Het kruis als structuurelement voor de routing en voor de clustering van voorzieningen; 2. Het kruis definieert vier onderscheidende kwadranten, elk met hun specifieke identiteit en sfeer; 3. De ringweg als kraal waar de identiteiten van de verschillende eilanden gezien en beleefd worden. Samenvattend is de strategie: Structuur aanbrengen in de ruimtelijke beleving: accentueren oude lintenstructuur, accentueren entrees naar het centrum, versterken van de identiteiten langs de ring, meer gesloten wanden. parkeergeleidesysteem en bewegwijzering Structuur aanbrengen in gebruik van de ruimte: P clustering, afsluiten expeditieterreinen en zo een sterk onderscheid maken tussen publiek en privaat domein, versterking looproutes. Structuur aanbrengen in verplaatsen: scheiden van verplaatsen per auto, fiets, OV en lopen. Rust brengen in het straatbeeld met een passend tapijt en straatmeubilair. Verdichten van het wonen. Verlevendigen van het centrum door daghoreca en beleven van de verrassingen in de kwadranten. Verhogen van de kwaliteit van het winkelaanbod door specialiteitenwinkels. Gezien het al meer dan bovengemiddelde winkelbestand in Drachten ten opzichte van vergelijkbare plaatsen ligt een forse toename van het winkelvloeroppervlak niet voor de hand. Creëren van een centraal plein: het Raadhuisplein. Uitwerken van het concept oases in de stad, door de bestaande identiteiten van de verschillende gebieden in het centrum te versterken. 16 visie Drachten centrum kiezen voor een kwaliteitsstrategie

17 eilanden kruis ketting 17

18 Thalenpark:stedelijk wonen in het groen De Dorpssteeg: intieme woonoase Het zuidwestkwadrant: landelijk wonen in het centrum Raadhuisplein: het centrale stedelijke plein 18 identiteit van de eilanden De vier kwadranten bezitten elk hun eigen identiteit en leveren toegevoegde waarde aan het beeld van het centrum: Thalenpark: stedelijk wonen in het groen De dorpssteeg: intieme woonoase Raadhuisplein: hét centrale stedelijke plein Het zuidwestkwadrant: landelijk wonen in het centrum De verschillende identiteiten en sferen zorgen op de schaal van het centrum voor de verrassingen in het uniforme beeld van het voetgangersgebied.

19 winkels grootschalige retail culturele voorzieningen Shematische voorstelling van de morfologische structuur van shoppingmalls met de situering van anchors op de koppen en looproutes tussen de anchors. clustering: versterken van het kruis 19 Het kruis wordt als beelddrager en drager van de centrumvoorzieningen behouden en versterkt. Aan de uiteinden van het kruis worden grote retailvoorzieningen gecombineerd met de grote culturele voorzieningen. De grote trekkers op het uiteinde van het kruis zorgen ervoor dat de tussenliggende winkels en culturele voorzieningen optimaal gebruik maken van de voetgangersstroom tussen de grote trekkers. De grote clusters op de uiteinden van het kruis zorgen er ook voor dat het kruis zichtbaar wordt van op de verschillende invalswegen.

20 een tapijt met opties Het centrum van Drachten bestaat voor het grootste gedeelte uit individuele rijbebouwing, welke op zich een zeer kleurrijk en divers straatbeeld geeft. Deze diversiteit vraagt om een eenduidige, serene bestrating. Het voetgangersgebied wordt daarom uitgevoerd in één bestratingmateriaal, één tapijt, waaraan, wanneer het bijdraagt aan de identiteit van de verschillende kwadranten, een aantal opties kunnen worden toegevoegd (bestratingaccenten, aangepast straatmeubilair en verlichting, beplanting). 20 het principe van gesloten bouwblokken Het centrum van Drachten heeft behoefte aan een heldere shoppingroute. Een duidelijke scheiding tussen openbaar wandelgebied en privé-terrein (tuinen, expeditie) verheldert al veel. Het principe van het gesloten bouwblok maakt deze scheiding scherp en duidelijk. Op die manier is er geen verwarring mogelijk.

21 ketting 21 De parkeerring rond het centrum zorgt enerzijds voor een duidelijke afbakening van het centrum en het voetgangersgebied, anderzijds heeft het ook een verbindende functie tussen het centrum en de omringende buurten. De ringweg gaat de dialoog aan met de omliggende buurten en identiteiten: De verschillende identiteiten van de omliggende buurten bepalen de sfeer en het beeld van de parkeerring.op die manier kan de parkeerring gezien worden als een ketting waar de verschillende identiteiten en sferen, als kralen, het verhaal van het centrum van Drachten vertellen aan de passanten: de Lawei in het groen, de centrumpoort naar de Zuiderbuurt, de Drift en het Raadhuisplein, de Torenstraat, de noordelijke centrumpoort aan de Stationsweg, het Thalenpark.

22 verkeer en parkeren 22 Het parkeren wordt opgelost op 3 verschillende manieren, naargelang de functie: Lang parkeren (2400pp) wordt opgelost in grootschalige (ondergrondse) parkeervoorzieningen, gekoppeld aan de invalswegen. Kort parkeren gekoppeld aan de winkelvoorzieningen. Expeditie, personeelsparkeren en parkeren voor de bewoner wordt opgelost op eigen terrein (binnengebieden, parkeren op eigen kavel). Een fijnmazig fietsnetwerk brengt de fietser tot in het centrum. Waarbij de noordzuid verbinding loopt langs de weg parallel met het kruis, en de oost- west verbinding op het kruis. Het haltes voor het openbaar vervoer zijn gesitueerd aan het noordzijde en zuideinde van het kruis, in combinatie met grootschalige geclusterde voorzieningen. De plaats voor de haltes wordt opgenomen in het normale straatprofiel van de ringweg.

23 fietsroute bushaltes 23

24 24 Deelgebieden Drachten

25 Vogelzang en de dorpsteeg: kop met een intieme woonoase Raadhuisplein: Het stedelijke plein Thalenpark: Stedelijk wonen in het groen Het Zuidwestkwadrant: Landelijk wonen in het centrum De Lawei: De zuidelijke entree Het voetgangersgebied: Diversiteit in eenheid De parkeerring: Ketting met identiteitskralen