PUBLIC. Brussel, 11 februari 2004 (16.02) (OR. en) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE 5751/04 LIMITE COHOM 4 PESC 73

Transcriptie

1 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 11 februari 2004 (16.02) (OR. en) 5751/04 LIMITE PUBLIC COHOM 4 PESC 73 NOTA I/A-PUNT van: de Groep rechten van de mens (COHOM) bij de Raad aan: RAZEB, februari 2004 Betreft: Ontwerp-conclusies van de Raad betreffende de evaluatie van de vorderingen bij de uitvoering van de Raadsconclusies van 10 december 2002 over mensenrechten en democratisering in derde landen De Raad memoreert zijn conclusies van 10 december 2002, waarin hij toezegde om jaarlijks aan de hand van een verslag van de Groep rechten van de mens (COHOM) de vorderingen te evalueren bij de uitvoering van de praktische maatregelen die de COHOM heeft voorgesteld, om de doelstellingen van de conclusies van de Raad van 25 juni 2001 over mensenrechten en democratisering in derde landen te realiseren. De Raad verwelkomt en onderschrijft het eerste verslag van de COHOM over dit onderwerp, over de periode december december 2003, dat aan deze conclusies is gehecht. 5751/04 ant/sav/mj 1 DG E IV NL

2 BIJLAGE Ingevolge de conclusies van de Raad van 10 december 2002 heeft de Groep rechten van de mens bij de Raad (COHOM) het onderstaande eerste jaarlijkse voortgangsverslag opgesteld, over het tijdvak december december 2003, betreffende de uitvoering van de follow-up van de conclusies van de Raad van 25 juni 2001 over mensenrechten en democratisering in derde landen. De structuur van dit verslag volgt die van het COHOM-verslag van 25 november 2002, dat aan de conclusies van december 2002 is gehecht. I. SAMENHANG EN CONSISTENTIE 1. De rol van de COHOM versterken In maart 2003 heeft de Raad de door de COHOM opgestelde conclusies over het algemeen standpunt van de EU voor de 59e zitting (2003) van de VN-Commissie voor de rechten van de mens (CHR 59) besproken en aangenomen; hetzelfde gold voor de met betrekking tot Iran en China in te nemen standpunten. Het gehele jaar door is de COHOM gebruik blijven maken van geannoteerde agenda's en heeft zij meer operationele conclusies aangenomen. Aan het begin van het Griekse en het Italiaanse voorzitterschap zijn de prioriteiten voor het volgende halfjaar besproken. Het tijdschema van de evenementen/activiteiten die van belang waren voor de werkzaamheden van de COHOM tijdens het Griekse voorzitterschap is in januari 2003 opgesteld en in de vergadering van de COHOM verspreid. In januari 2003 heeft de COHOM een vergadering van twee volle dagen gehouden, waar met de goedkeuring van het PVC alle relevante geografische groepen door hun trojka's waren vertegenwoordigd, zodat de voorbereiding van CHR 59 zo vlot mogelijk kon verlopen. 5751/04 ant/sav/mj 2

3 Behalve een in februari gehouden gecombineerde vergadering COHOM/COASI is er in september 2003 een gecombineerde vergadering COHOM - COMEM gehouden over de voorbereiding van de derde zitting van de EU-Iran mensenrechtendialoog en over het door de EU in de Derde Commissie van de 58e Algemene Vergadering van de VN in te nemen standpunt betreffende Iran. In december heeft het Coreper de belangrijke stap gezet en een aanbeveling van de COHOM goedgekeurd om het mandaat van deze laatste uit te breiden tot vraagstukken van de eerste pijler, zodat de COHOM zicht heeft op alle mensenrechtenaspecten van de externe betrekkingen van de EU, met inbegrip van, bijvoorbeeld, het Europees initiatief inzake de democratie en de mensenrechten. Ingevolge de beslissing van het Coreper mag de COHOM vraagstukken van de eerste pijler slechts aanpakken binnen de bevoegdheden die bij het EG- Verdrag aan de Europese Gemeenschap zijn verleend, en van de opdrachten die daarin voor haar zijn neergelegd. 2. De rol van het secretariaat van de Raad versterken Het secretariaat van de Raad is zich het gehele jaar 2003 blijven inspannen om in alle belangrijke beleidsonderdelen van het GBVB plaats in te ruimen voor mensenrechten en de democratisering. In het directoraat DG E IV zijn er twee desk officers die zich voltijds bezighouden met mensenrechtenkwesties in de externe betrekkingen en de ontwikkelingen op aanverwante gebieden volgen, ook in de verbindingsbureaus van het secretariaat van de Raad in Genève en New York zijn er desk officers die zich met mensenrechtenkwesties bezighouden. Tevens zijn er in elk van de eenheden voor beleidsplanning en in het kabinet van de hoge vertegenwoordiger ambtenaren aangewezen die naast hun andere taken mensenrechtenkwesties volgen. Ter ondersteuning van het streven van de Raad in alle beleidsonderdelen plaats in te ruimen voor de mensenrechten, heeft de directeur van DG E IV al in 2002 een actiegroep voor de rechten van de mens opgericht, waarvan desk officers in het secretariaat-generaal met een geografische of thematische opdracht deel uitmaken, naast vertegenwoordigers van de beleidseenheid, het kabinet van de hoge vertegenwoordiger en de Commissie. Deze actiegroep verenigt diegenen die zich, zowel binnen het GBVB als op terreinen waar de Gemeenschap bevoegd is, met mensenrechtenkwesties bezighouden, zij zorgt aldus voor bewustmaking omtrent mensenrechtenkwesties in het algemeen, en intensiveert de informatiestroom tussen deelgebieden. De actiegroep voor de mensenrechten heeft over het gehele jaar 2003 op gezette tijden vergaderd. 5751/04 ant/sav/mj 3

4 DG E IV verleent elk voorzitterschap aanzienlijke bijstand bij het verzorgen van de follow-up van EU-initiatieven, en werkt als contactpunt voor het maatschappelijk middenveld nauw met de Commissie samen. 3. De rol van de missiehoofden versterken Ter voorbereiding van de 59e zitting van de VN-Commissie voor de mensenrechten heeft de EU een strategiedocument aangenomen waarin de EU haar algemeen beleid ten aanzien van die zitting neerzet; de EU-missiehoofden kunnen dit gebruiken om overal ter wereld in de hoofdsteden demarches uit te voeren ter ondersteuning van de initiatieven van de EU. Vele demarches van de EU-missiehoofden hebben dan ook inderdaad op basis van dat strategiedocument plaatsgevonden. Het hele jaar 2003 door hebben de EU-missiehoofen, overal ter wereld, een belangrijke rol gespeeld bij de uitvoering van de richtsnoeren inzake de voorkoming van folteringen en uitvoerig verslag uitgebracht over de wettelijke en praktische situatie met betrekking tot folteringen in hun respectieve gastlanden, dit ingevolge het werkdocument van het PVC over dit onderwerp dat in december 2002 is aangenomen. De missiehoofden in Beijing en Iran hebben eveneens, na de goedkeuring door de COHOM van voorstellen voor een meer stelselmatige follow-up tussen de zittingen in het kader van de dialoog, een waardevolle inbreng gehad bij de voorbereiding van de mensenrechtendialogen EU-China en EU-Iran in Grotere consistentie tussen het optreden van de Gemeenschap en het GBVB De beslissing het mandaat van de COHOM uit te breiden tot vraagstukken binnen de eerste pijler, zodat er zicht is op alle mensenrechtenaspecten van de externe betrekkingen van de EU, is vanzelfsprekend een belangrijke stap in de richting van een grotere consistentie tussen het optreden van de Gemeenschap en het GBVB. De maatregelen van de EU op het gebied van de mensenrechten, de dialogen, demarches en initiatieven in internationale fora daaronder begrepen, worden versterkt door de steun die blijft uitgaan van het Europees initiatief inzake de democratie en de mensenrechten (EIDHR) en van andere programma's voor externe bijstand van de EG, en omvatten nu projecten inzake een brede reeks mensenrechtenkwesties zoals het optreden tegen folteringen en tegen de doodstraf en de steun voor democratie, goed bestuur en de rechtsstaat. 5751/04 ant/sav/mj 4

5 De uitstekende samenwerking inzake mensenrechtenvraagstukken tussen het secretariaat van de Raad en de Commissie is in 2003, in overeenstemming met de respectieve bevoegdheden, voortgezet, hetgeen sterk heeft bijgedragen tot het bereiken van deze doelstelling. Tot de voorbeelden van die samenwerking mogen worden gerekend de gezamenlijke voorbereiding van de zittingen van de mensenrechtendialoog EU-Iran, en de voorstellen voor de follow-up tussen de dialoogzittingen die de COHOM in mei 2003 heeft goedgekeurd; het in toenemende mate gezamenlijk organiseren van en deelnemen aan vergaderingen waar kernprioriteiten van de EU, zoals kinderen en gewapende conflicten worden besproken; voorbereiding van het mondiale actieprogramma voor de bestrijding van foltering, en opstelling van het modelformulier dat de missiehoofden van de EU overal ter wereld gebruiken in hun rapportage over de mensenrechten, een formulier dat hieronder in afdeling II wordt genoemd. De mensenrechten worden nu ook in de landenstrategiedocumenten van de Commissie, en in de nationale indicatieve programma's behandeld. 5. De samenwerking tussen de ambassades van de lidstaten en de delegaties van de Commissie versterken De verbeterde coördinatie hield samenwerking in binnen de context van de opstelling van "états des lieux", volgens de mededeling van de Commissie" Nieuwe impuls voor EU-maatregelen inzake mensenrechten en democratisering met mediterrane partners" (COM(2003) 294 def.). De Commissie heeft ook regionale conferenties/workshops georganiseerd over het Europees initiatief voor de democratie en de mensenrechten (EIDHR) teneinde aan lokale NGO's, ambassades van lidstaten en andere instellingen, zoals de VN uitvoerige informatie te verschaffen over EIDHR-programmering, -implementatie en aanverwante mensenrechtenkwesties. Sinds 2002 zijn er zes zulke bijeenkomsten gehouden, namelijk in Amman, Casablanca, Dakar, Guatemala City, Almaty en Kaapstad. 6. Toetsing van de EU-resoluties in de CHR De COHOM heeft de prestaties van de EU in de CHR nader getoetst in het licht van de ervaring die is opgedaan in de CHR 59, en met behulp van het advies van de nationale deskundigen in Genève. Een aantal op verbetering gerichte aanbevelingen zijn al geïmplementeerd bij de voorbereiding voor de Derde Commissie van AVVN /04 ant/sav/mj 5

6 7. Zorgen voor samenhang tussen het intern en het extern beleid van de EU De COHOM heeft tijdens het eerste halfjaar van 2003 besloten het jaarverslag van de EU over de mensenrechten te herstructureren zodat het verslagleggingsproces kan worden vereenvoudigd, het EU-mensenrechtenbeleid grondiger kan worden geëvalueerd, en de weg wordt geëffend voor het creëren van een interinstitutionele EU-website over de mensenrechten. Het geherstructureerde jaarverslag van de EU over 2003 bevatte meer verslaggeving over mensenrechtenkwesties binnen de EU, en ook meer beleidsevaluatie. De website zal relevante links bevatten naar informatie inzake zowel de interne als de externe mensenrechtenkwesties (zie voor de stand van zaken met betrekking tot de website punt III 1.). Het mandaat van de gemengde werkgroep van de Commissie over de mensenrechten is in september 2003 verruimd, zodat in die groep een systematische bespreking van interne mensenrechtenkwesties kan plaatsvinden, en de samenhang tussen het interne en externe mensenrechtenbeleid kan worden bevorderd. 8. Een gemeenschappelijke EU-strategie inzake mensenrechten en democratisering De COHOM heeft in 2003 druk gesproken over een betere implementatie van de richtsnoeren voor het EU-beleid inzake het voorkomen van foltering (zie punt 3), hetgeen heeft geleid tot een besluit betreffende de aanneming van een mondiaal actieplan dat het PVC in december heeft onderschreven. In december 2003 heeft de Raad tevens richtsnoeren aangenomen voor een EU-beleid betreffende kinderen en gewapende conflicten, hetgeen de bekroning vormde van een initiatief dat het Italiaanse voorzitterschap heeft ondernomen in nauw overleg met alle bevoegde actoren op dit gebied, waaronder NGO's, UNICEF en de speciale vertegenwoordiger voor kinderen en gewapende conflicten. 5751/04 ant/sav/mj 6

7 II. INTEGRATIE Voorbeelden van de vorderingen die tijdens de verslagperiode zijn gemaakt op het gebied van de integratie van de mensenrechten in alle gebieden van besluitvorming en uitvoering van het beleid, zijn onder meer de volgende: in de context van de samenwerkingsovereenkomst met Bangladesh is een Subgroep goed bestuur en mensenrechten ingesteld, die op 19 mei 2003 haar eerste vergadering hield in Dhaka: de Commissie heeft op 21 mei 2003 een mededeling gepubliceerd onder de titel "Een nieuwe impuls voor EU-maatregelen inzake mensenrechten en democratisering met mediterrane partners", die door de Raad in zijn conclusies van 25 november 2003 goed werd ontvangen; de Commissie is voor haar personeel in de Brusselse kantoren en bij de delegaties van de Commissie begonnen met cursussen mensenrechten op het niveau van starters, gevorderden en gespecialiseerden, waarvan er in 2003 in totaal 10 werden gegeven; Commissielid Patten heeft in de context van trojka's en bilaterale en multilaterale vergaderingen met derde landen vaak de mensenrechtenkwesties aan de orde gesteld. Recente voorbeelden hiervan zijn: de ministeriële bijeenkomst van ASEAN in Brussel in januari 2003; Iran in februari 2003; de Associatieraad met Tunesië in september 2003; de ASEM-bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken op Bali in juli 2003, waar ook bilaterale contacten met Indonesië, Thailand, Singapore, Zuid-Korea, Japan, Vietnam en China plaatsvonden; de bilaterale bijeenkomst met Sri Lanka in november 2003; de top met India en bilaterale bijeenkomsten in november 2003; het bezoek van de minister van Buitenlandse Zaken van Pakistan aan Brussel in november 2003; en de ontmoeting met president Uribe van Colombia en Colombiaanse ministers, in januari 2004; in december 2003 heeft de COHOM een EU-modelformulier inzake mensenrechten goedgekeurd, dat de EU-missiehoofden overal ter wereld kunnen gebruiken voor hun rapportage over de mensenrechten. Het modelformulier is op proef naar een aantal geselecteerde ambassades van verschillende omvang gezonden, waaronder Caïro, Asmara, Bogota en Hanoi. De COHOM zal in het voorjaar 2004, voordat zij de definitieve versie vastlegt en het formulier toezendt aan alle missies, de reacties evalueren. 5751/04 ant/sav/mj 7

8 III OPENHEID 1. Betrekkingen met het grote publiek Na de opening - in van de interinstitutionele website over de mensenrechten is er nu één portaal dat het publiek toegang geeft tot allerlei informatie over de activiteiten van de EU op het gebied van de mensenrechten. De website werd geopend voordat in december 2003 het mensenrechtendiscussieforum van de EU van start ging, maar moest in verband met technische problemen tijdelijk worden gesloten; de site wordt zo spoedig mogelijk opnieuw geopend. 2. Betrekkingen met het Europees Parlement De heer Bob van den Bos, lid van het EP, rapporteur voor het Europees Parlement betreffende het verslag van dit parlement over de mensenrechten in de externe betrekkingen, heeft in juni 2003 de leden van de COHOM ontmoet voor een bespreking van de betrekkingen Raad/EP, vrijheid van godsdienst (waaronder initiatieven voor de interculturele/interreligieuze dialoog) en het resultaat van/vervolg op voor CHR 59. Inmiddels hebben het secretariaat-generaal van de Raad en de Commissie de informele contacten met het Europees Parlement, met name het secretariaat van dit parlement, versterkt Twee leden van het Europees Parlement hebben de rondetafelbesprekingen tijdens de derde zitting van de mensenrechtendialoog EU/Iran bijgewoond. 3. Betrekkingen met het maatschappelijk middenveld/de NGO's Vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld en de NGO's zijn door het Italiaanse voorzitterschap nauw betrokken bij de voorbereiding van de richtsnoeren voor een EU-beleid inzake kinderen en gewapende conflicten die de Raad in december 2003 heeft aangenomen, zij hebben twee brainstormsessies over dit onderwerp bijgewoond - één in maart en één in september - en hebben toen het project zijn eindstadium bereikte, leden van het Politiek en Veiligheidscomité ontmoet. 5751/04 ant/sav/mj 8

9 In Genève vindt een structurele dialoog plaats tussen de mensenrechtendeskundigen van de EU en de voornaamste NGO's op het gebied van de mensenrechten, waarbij de voorbereiding van de CHR speciale aandacht krijgt. Ettelijke vergaderingen hebben in 2003 op verschillende niveaus plaatsgevonden. De NGO's zijn belangrijke implementerende partners gebleven in het kader van de programma's voor externe bijstand van de EU, waaronder ook het EIDHR valt. In juli 2003 heeft de Commissie een speciale studiebijeenkomst belegd om allerlei NGO's te raadplegen over de toekomstige programmering van het EIDHR. Commissielid Patten heeft aan dit evenement deelgenomen en een belangrijke toespraak gehouden over de huidige en toekomstige tendensen op de mensenrechtenagenda. Deze studiebijeenkomst werd gevolgd door een reeks kleinschaliger ontmoetingen over EIDHR-programmering voor De Commissie vergadert ook regelmatig met aangewezen vertegenwoordigers van de NGO's die actief zijn op het gebied van mensenrechten en conflictpreventie. 4. De COHOM, het voorzitterschap, en de nationale actiegebieden Het Griekse en het Italiaanse voorzitterschap, en het secretariaat van de Raad, hebben van het Deense voorzitterschap het gebruik overgenomen - destijds een novum - om regelmatig algemene informatievergaderingen te houden voor vertegenwoordigers van Amnesty International, Human Rights Watch en de Internationale Federatie voor de rechten van de Mens. De Trojka was regelmatig vertegenwoordigd bij vergaderingen van EU-Contactgroep Mensenrechten, die door de voornaamste mensenrechten-ngo's in het Europees Parlement worden georganiseerd, en waaraan vele NGO's en leden van het EP deelnemen, alsook andere delegaties van de lidstaten. Vertegenwoordigers van Amnesty International, Human Rights Watch en de Internationale Federatie voor de rechten van de mens zijn, met de leden van de COHOM, in december 2002, uitgenodigd om de voorbereidingen voor CHR 59 te bespreken, en in mei 2003 het resultaat daarvan. 5751/04 ant/sav/mj 9

10 5. EU-discussiefora over mensenrechten Het Italiaanse voorzitterschap heeft tijdens het discussieforum dat in december 2003 in Rome werd gehouden, het beleid van een bredere deelname door vertegenwoordigers van toetredende landen en gespecialiseerde NGO's uit derde landen - dat voor de eerste maal is toegepast tijdens het forum van december voortgezet. IV. EVALUATIE EN BIJWERKING VAN DE PRIORITEITEN VAN DE EU OP HET GEBIED VAN DE MENSENRECHTEN 1. Doodstraf Tijdens de verslagperiode zijn er ingevolge de richtsnoeren voor het EU-beleid inzake de doodstraf vele demarches gedaan; een aantal van deze demarches betrof landen waar een feitelijk moratorium op de doodstraf opgeheven zou worden, of waar de doodstraf opnieuw zou worden ingevoerd. 2. Folteringen Zoals hierboven onder I.3 vermeld, hebben de missiehoofden, nadat het Politiek en Veiligheidscomité in december 2002 het werkdocument betreffende de richtsnoeren voor een EU-beleid inzake foltering hadden aangenomen, tijdens de verslagperiode het afgelopen jaar overal ter wereld rapporten opgesteld over de juridische en feitelijke situatie met betrekking tot folteringen in hun gastland. Deze rapporten, waaraan de geografische werkgroepen hebben meegewerkt, vormden de basis waarop de COHOM, een mondiaal actieprogramma heeft ontwikkeld, dat gericht is op de gedetailleerde implementatie van de richtsnoeren. 5751/04 ant/sav/mj 10

11 3. De samenwerking tussen de EU en de VN en andere internationale en regionale organisaties versterken Het voorzitterschap heeft met het OHCHR overleg gepleegd over de voorbereiding van CHR 59 en diverse andere vraagstukken, zoals de activiteiten van de VN-mensenrechtenmechanismen en van speciale rapporteurs. Ook is er nauw samengewerkt met de speciale vertegenwoordiger van de VN voor kinderen en gewapende conflicten en met UNICEF over de voorbereiding van de richtsnoeren voor een EU-beleid inzake kinderen en gewapende conflicten. Het Griekse voorzitterschap heeft professor Amor, speciaal rapporteur van de VN betreffende de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging, uitgenodigd om in juni 2003 met leden van de COHOM van gedachten te wisselen, hetgeen nietmogelijk is gebleken omdat de speciale rapporteur andere verplichtingen had. 5751/04 ant/sav/mj 11