in De Weerribben en in De Wieden. Dit artikel geeft een beschrijving van de ontdekking en geeft de verschillende waarnemingen in De

Transcriptie

1 14 Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis) voortplantd waargom in De Weerribb T. Muusse & G. Veurink Inleiding Tijds e gerichte zoektocht in Nationaal Park in De Weerribb in De Wied. Dit artikel De Weerribb zijn op 11 mei 2011 maar liefst geeft e beschrijving ontkking in 2011 vier mannetjes e ei-afzettd vrouwtje Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis) geeft verschill waarneming in De Weerribbweer. Het bespreekt ook het biotoop waargom. Dit is bevestiging dat zich op locaties in De Weerribb. Ook oure in het Overijsselse natuurgebied e populatie Nerlandse gevall word kort besprok. bevindt ze in Noordwest-Europa zeldzame soort. Het is sinds jar vijftig Waarneming in niet meer voorgekom dat er meer dan twee Aanleiding voor zoektocht op 11 mei 2011 exemplar tegelijk te zi war in Nerland. war twee eerre waarneming Deze vondst werd voorafgegaan door losse Sierlijke witsnuitlibel in De Weerribb, in 2009 waarneming soort in Op 22 juni 2009 mak onr anre Na 11 mei 2011 volgd meer waarneming. Gerard Jannis Gaby Boll melding e Ook werd soort ontkt op anre locaties volwass mannetje Sierlijke witsnuitlibel in De Figuur 1. Mannetje Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis), NP De Weerribb, 11 mei Dit territoriale mannetje toont ietwat gele achterlijfsaanhangsel is mogelijk dus nog niet heel oud. Het is hetzelf mannetje dat in copula werd gezi (zie figuur 8 9). Male Leucorrhinia caudalis, De Weerribb, 11 May This territorial male bas pale yellow appdagesand possibly indicating it is fairly young. This is the same male which was se in copula (Foto: Theo Muusse).

2 Figuur 2. Mannetje Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhiniacaudalis), NP De Weerribb, 22 juni Overduilijk eerste waargom Sierlijke witsnuitlibel voor De Weerribb. Op 20 mei 2011 wordt er in ze omgeving opnieuw e mannetjegezi. Male, De Weerribb, 22 June The first Leucorrhinia caudalis ever se in De Weerribb. On 20 May2011, another male was seat approximately the same location (Foto: Gaby Boll). Weerribb. Tijds e uitje Natuurpunt Neerpelt (bekd Bezoekersctrum grion armatum) is doelsoort voor die dag. Wulp op het Hagev) Het loopt ze keer echter heel anrs. De ochtdgroep gaat erg contt naar vaste wal terug met titall Donkere waterjuffers. In is het Gerard die bijzonrheid als eerste ziet. Door alert te reager weet hij anre excursiegangers te overtuig dat er snel e fototoestel moet kom. middagexcursie steelt e anre, nog zeldzamere soort plots show. Langs waterkant Gaby Boll weet kele foto s te mak, zodat het geval op sterk aandring Gerard in ontstaat e groei groep waarnemers wanneer Eric Janss e uitsluip Sierlijke ier geval gedocumteerd wordt. De beste foto (Figuur 2) wordt pas later opgestuurd naar Nerlandse libellexperts. Toch wordt er nauwelijks aandacht aan besteed ( foto wordt witsnuitlibel vindt! Het exemplaar sluipt verfrommeld uit (Figuur 3) heeft waarschijnlijk niet lang geleefd. Het nieuws wordt niettemin met gejuich ontg haalt in tegstelling tot het geval in 2009 wel veel pers (o.a. in De Sttor, mei 2010). Bij gerichte zoekacties rondom hier voor het eerst gepubliceerd). E grootscheepse zoekactie heeft mogelijk door verlate melding nog maar weinig zin. Er wordt dan ze plek vind Ronald Seij Peter ook niets meer gezi in Ook bij intsief onrzoek dat jaar op e groot aantal potti- Boer op 18 mei 2010 nog e huidje (Figuur 4) op hetzelf petgat als uitsluiper 15 eel geschikte locaties wordt soort niet aan- mei. Ondanks uitgebrei verre zoekacties, getroff. Het geval belandt in eerste instantie vooral in categorie spannd interessant blijft het hierbij. De vondst huidjes bewijst dat voortplanting Sierlijke witsnuitlibel is pas naar aanleiding latere gevall plaatsgevond heeft in De Weerribb in 2007 alsnog ingedid aanvaard door CWNO, of Op 15 mei 2010 is het weer tijd voor jaarlijkse excursies Staatsbosbeheer naar De Zoek vind in 2011 Weerribb. De Donkere waterjuffer (Coa- Naar aanleiding waarneming in 2009 Brachytron 14(1): 14-27,

3 Figuur 3. De onfortuinlijke Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis) 15 mei 2010, NP De Weerribb. De vondst was aanleiding voor meerre zoektocht naar vlieg exemplar. Deze werd helaas dat jaar niet gevond. The unfortunate Leucorrhinia caudalis of 15 May This find led to a concerted search for flying individuals, which were regrettably notfound that year (Foto: Eric Janss). met name 2010 zijn Theo Muusse Gert plekk in buurt moet zijn. De plek mist Veurink op 11 mei 2011 gericht op zoek gegaan verwachte beschutting bom aan oever naar Sierlijke witsnuitlibel in De Weerribb. Duilijk was dat ze datum behoorlijk vroeg was gekoz, maar gelet op het feit dat er e mil nawinter e erg warm voorjaar war geweest, werd e vondst op ze datum toch realistisch geacht(sternberg & Buchwald,2000). De dag ervoor, op 10 mei, is Theo Muusse op bekdste plek voor Leucorrhinia caudalis in Noord-Frankrijk gaan kijk of er al imago s te bewonr war om ervaring op te do met het zoekbeeld. De soort vloog al uitgebreid rond (Figuur 14 & 15). Dit feit gecombineerd met het voorspel mooie weer was goeg red vooral verplichte onrgedok vegetatie. Meer Gele plomp (Nuphar lutea) /of Witte waterlelie (Nymphaea alba) moet elrs toch ook te vind zijn. Er wordt verr gevar. We kiez dan niet om naar e Ralreiger (Arola rallois) te gaan kijk die 500 meter verrop zit, na ongezi over ons he gevlog te zijn. Plaats met Waterlelie Gele plomp-blar krijg extra aandacht. Om iets na 13 uur vind we e fraaie plek. De fluisterboot stopt lopd over het rib kijk we Gele plomp-blad weer af. Opes vliegt e midlgrote libel met blauw-grijze kleur op het achterlijf langs. om het te gaan prober. De bek plek E glimp witte streepjes Donkere waterjuffer wordt uitgebreid bestuerd. Donkere waterjuffers vlieg nog volop (t minste 30 exemplar), ondanks vroegere piek in vliegtijd dan in anre jar, De auteurs word het snel es dat ze plek wellicht niet ongeschikt is, maar dat er zeker betere in lucht alarmeert ons. Daar hebb we het over gehad. Het kwartje valt direct! Hé, dat is m toch of niet? De libel gaat pontificaal op e Gele plomp-blad op 10 meter afstand zitt. Er klinkt het geratel twee fototoestell, gevolgd door gejuich het mak meer foto s. Zoals verwacht, moest 16

4 Figuur 4. Het larvhuidje Sierlijke Witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis), gevond 18 mei 2010 Kleine op op lisdod (Typha angustifolia), NP De Weerribb. Opvalld zijn grote rugdoorn zijdoorn op segmt7; onrscheid kmerk t opzichte anre Leucorrhinia-soort. The Leucorrhinia caudalis exuvia found on 18 May 2010 onlesser Bulrush in (Typha angustifolia) De Weerribb. Conspicuously largedorsal Leucorrhinia spines and lateral on spines S7, distinguishing it from exuviae of other species (Foto: Ronald Seij). Figuur 5. De witte streepjes Leucorrhinia caudalis tijds het vlieg zijn e duilijk kmerk. The white lines in se flightare a clear distinguishing mark of flying Leucorrhinia caudalis (Foto Gert Veurink). Brachytron 14(1): 14-27,

5 Figuur 6. De voortplantingslocatie in De Weerribb, 11 mei The reproductionsite at De Weerribb, 11 May 2011 (Foto: Gert Veurink). soort zich lat zi als hij er zou zitt. De witte streepjes tijds het vlieg zijn vindt (sam met o.a. Ré Manger Joachim r Valk) tuss 25 mei 15 juni 2011 e dui- eerste lijk kmerk! Al snel duikt e twee mannetje op. Verr zoek levert e totaal op vier mannetjes één vrouwtje. nog drie locaties verspreid over De Weerribb. Op die locaties word respectievelijk acht mannetjes, één mannetje, vijf mannetjes twee Vervolg in 2011 In volg dag wordt er bij nieuwe bezoek werom succes geboekt. Op 13 mei 2011 vrouwtjes gezi. Op e ze locaties blijk ook meerre petgat bezet. Deze waarneming lat zi dat er e populatie aanwezig is in De Weerribb dat soort wijd vind Dick Grodijk Tim Termaat ook verspreid is in dat gebied. Als klap op vuurpijl vindt Ronald Seij op exemplar op nabijgeleg petgat. Bovdi vind zij twee huidjes Leucorrhinia 4 juni 2011 ook in De Wied twee locaties! Ook ze plek blijkt uiteinlijk meerre locaties te bevatt wanneer half juni zowel Theo Muusse als Ronald Seij nog twee bezette water kunn noter. Gezi zoekintsiteit snelheid waarmee in 2011 nieuwe plekk zijn gevond, is het mogelijk dat bij het verschijn dit artikel nog meer plekk bekd zijn. caudalis. Evert Ruiter telt diezelf dag maar liefst acht exemplar op ze plek. Op 20 mei 2011 word op zelf plekk Sierlijke witsnuitlibell gezi. Die petgat ligg geclusterd, min of meer rond plekk De meest opvall plek ligt echter aan anre kant De Weerribb (ontkt door Bas Verhoev, Johan t Bosch Theo Muusse), ongeveer op locatie Waarnemingsomstandighed gedrag het mannetje uit Daar wordt é manne- T tij eerste vondst op 11 mei 2011 tje aangetroff. Ook later in het seizo is was het licht bewolkt 21 grad Celsius. De Sierlijke witsnuitlibel op verschil plaats te windkracht bedroeg 3 tot 4 Beaufort was wat zi. Ronald Seij zet zoektocht voort wisseld richting. Opvalld was dat ook 18

6 Figuur 7. De locatie zoals hij er onr water uit ziet, vlakbij plek waar e huidjewerd gevond 13 mei op Reproduction site, se unr water. An exuvia was foundnearby on 13 May 2011 (Foto: Roy Grunsv). Figuur 8. De ige copula Sierlijke witsnuitlibel die (Leucorrhiniacaudalis ) werd gezi in De Weerribb 11 op mei The only copula ofleucorrhinia caudalis observed in De Weerribb on 11 May 2011 (Foto: Theo Muusse). Brachytron 14(1): 14-27,

7 Figuur 9. Dezelf copula als in figuur 8 vloog ev op om verr te gaan op e volgd blad. NP De Weerribb, 11 mei The same copula lifted off for a momt to continue on the next lilypad. NP De Weerribb, 11 May 2011 (Foto: Gert Veurink). Figuur 10. Hetzelf vrouwtjeals bov, nu bezig met ei-afzet. NP De Weerribb, 11 mei Duilijkis te zi dat ze plekk kiest waar onrgedokvegetatie groeit, zoals hier Waterviolier (Hottoniapalustris). The femalefrom the copula, ovipositing. De Weerribb, 11 May The image shows clearly the prefercefor submergedvegetation such as Hottonia palustris (Foto: Gert Veurink). 20

8 Figuur 11. Hetzelf paartje Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis als figuur 9. NP De Weerribb, 11 ) mei Het mannetje begeleidthet vrouwtje vliegt rondjes om haar he met maximaal anrhalve meter afstand. Het vrouwtje bepaalt waar eitjes word afgezet, zolang het maar binn zijnterritorium is. The same copulaof Leucorrhinia caudalis, 11 May The male the accompanies female and flies in circles around her ata distance of1,5 m. maximum. Thefemale termines the spotfor ovipositing, as long as it is insi the male's territory (Foto: Gert Veurink). bij e flinke windvlaag dwars op het petgat overhangpol zegge. Bei huidjes uit 2010 mannetjes territoriaal op het water blev. werd eves direct op oever gevond, In wek voorafgaand aan vondst was op 20 cm hoogte. In het water bevond zich het aanhoudd droog warm. De volg veld met waterviolier dichte structur dag bepaal het weer waarneming; op bei georganiseerexcursies Staats- anre waterplant, waaronr Krabbscheer ( Stratiotes aloïs), Plat fonteinkruid bosbeheer NVL was er op 22 mei 2011 (Potamogeton compressus), Smalle waterpest door har wind (5-6 Beaufort) niets te zi. Enkele dag later was het warm windstil wat resulteer in het verschijn meerre (Eloa nuttallii) Gele plomp. Op ze uitsluiplocaties werd naar verhouding weinig anre huidjes laagvesoort gevond. mannetjes voor uur (Ré Manger). In De De hogere dichthed huidjes bijvoorbeeld Wied werd op e warme avond eind mei nog e mannetje gezi om uur. Glassnijr (Brachytron pratse), Vroege glazmaker (Aeshna isoceles) Gevlekte witsnuitlibel (Leucorrhinia pectoralis) werd Larv huidjes gevond De twee in 2011 gevond larvhuidjes werd gevond in één petgat waar kele in meer verlan vegetaties met bijvoorbeeld Waterscheerling (Cicuta virosa) Krabbscheer, aan het doodlopein het petgat. Mogelijk mannetjes territorium hield. Bei larvhuidjes war mannetjes bevond zich circa dat larv Sierlijke witsnuitlibel ctimeter bov het water vlak aan vergelek met anre laagvesoort meer in opwaterzone hun oever. Eén huidjes werd gevond in e leefgebied hebb, maar daar wel afhankelijk ijle riet-vegetatie, het anre huidje hing in e zijn e weelrige onrwaterbegroeiing. Brachytron 14(1): 14-27,

9 22 Figuur 12. Mannetje Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhiniacaudalis), NP De Weerribb, 1 juni Male Leucorrhinia caudalis, De Weerribb, 1 ]une 2011 (Foto: Ronald Seij). E beeld onrwaterbegroeiing op Lantaarntjes (Ischnura elegans) mog plekk waar larvhuidjes in 2011 werd ongehinrd door het territorium vlieg. E aangetroff is te zi op figuur 7. Op vindplaats larvhuidjes uit 2010 was echter copula Grote roodoogjuffer leidt maar kortstondig tot agressieve activiteit. Grand Boudot nauwelijks onrwaterbegroeiing aanwezig. (2006) mak eves melding het verjag grotere Gedrag voortplanting soort tot met Grote keizerlibel (Anax imperator). Zij meld tevs dat, Op 11 mei is gedur twee uur het gedrag bestuerd. De mannetjes Sierlijke witsnuitlibel verdig hun territoria teg anre mannetjes af e groot drijvd blad. Hierdoor zijn anrs dan bij anre witsnuitlibell, territorialiteit agressie toeemt wanneer hun dichtheid hoger wordt. Het territoriale gedrag mannetjes maakte het evoudig om ze steeds mannetjes relatief makkelijk te vind. De terug te vind te tell. Tot grote verrassing waarnemers vliegt vier mannetjes houd hun territoria ongeveer 30m 2 op het midd het water (tot twee op 11 mei om uur opes e vrouwtje het meter oever) jag anre manne- beeld in dat eitjes afzet. Op dat momt wordt tjes zelf soort anre soort weg. ge begeleidd mannetje waargom. Het In tegstelling tot hetge wordt beschrev ei-afzett vrouwtje wordt door e anr in De Nerlandse Libell (Nerlandse Veriging voor Libellstudie (NVL, 2002) zijn ze niet alle agressief naar soort ongeveer mannetje gegrep. De paring vindt direct plaats op e blad Gele plomp in zijn territorium (NVL, 2002) (Figuur 8 & 9). De paring duurt 5-6 gelijke grootte. Ze blijk ook agressief naar minut. Dan zet het vrouwtje haar eitjes af in zijn territorium terwijl hij haar begeleidt (anrs dan wat grotere Viervlek (Libellula quadnmaculata) Smaragdlibel (Cordulia aea), ook Pajun, 1964 & Sternberg & Buchwald, 2000) Glassnijrs emaal e Bruine korbout (Figuur 10 & 11). Het dipp eitjes in het (Libellula fulva) word uit het territorium ver- water duurt eves 5 minut. Op plek- jaagd. Grote roodoogjuffers (Erythromma najas) jes die ze binn zijn territorium kiest, is steeds

10 onrgedok vegetatie te zi. Het mannetje vliegt rondjes e meter doorsnee, om het ti meter uit oever, De mannetjes op ze locatie zitt voor e groot el heel dicht bij vrouwtje he. Dit kan zijn om anre mannetjes kant, mogelijk omdat in het midd niet overal weg te houd maar wellicht ook om ervoor te zorg dat het vrouwtje niet buit zijn territorium blar drijv. Als die blar er wel zijn lijkt er wel e voorkeur te bestaan voor e zitplek komt. Alle dip-plaats (ongeveer 15) ligg vrij meer naar het midd. In De Wied zat e dicht bij elkaar kom niet in buurt grs zijn territorium. Dan vliegt ze hoog mannetje midd op het water e op ze weg richting plaats zo n 50 meter breed water. De twee eiafzett vrouwtjes op ze locatie zett bei bom. Dit komt overe met hetge beschrev is in Sternberg & Buchwald solitair eitjes af wat (niet opgemet) iets (2000). In haar terugvlucht richting bomrand e minuut of drie leek te dur. wordt het vrouwtje gegrep door e mannetje Glassnijr meegom in zijn pot. De Biotoop mannetjes blijv in ier geval tot uur op De plek waar populatie op 11 mei 2011 is blar. Op e anre dag observeer Ronald Seij drie mannetjes die af rietstgels opereerd. Etje ed dat heel lang op e plek zonr drijv blar maar met aangetroff, is e doodlopd op petgat 15 meter breed dat naar het ein toe ondieper wordt (Figuur 6). De hoeveelheid onrgedok waterplant neemt richting het ein toe. Het water is aan het eind helr met meer mooie onrwatervegetatie. E twee exemplaar ed gedur twee minut uitvall af e horizontaal over het water hang stgel. E r mannetje bezette tijds 2,5 uur observatie vijf verschill plekk binn dan 1 meter zicht. In het water groeit Krabbscheer, Kleine egelskop (Sparganium emersum), Gele plomp veel Waterviolier (Hottonia palustris). Onrgedok staat er Smalle e straal ongeveer 10 bij 15 meter. Vier waterpest, Glanzig fonteinkruid (Potamogeton ze plekk war Gele plomp- Witte waterlelieblar waarbij e blad e halve meter uit kant lag. De vijf plek was e rietstgel lucs). Fonteinkruid (Potamogeton spec.) Kransverkruid (Myhophyllum verticillatum). die praktisch teg oever stond (Figuur 12). Blijks literatuur is ze submerse vegetatie belangrijker dan drijv waterplant De anre drie plekk war ongeveer drie tot (onr meer: NVL, 2002 & Grand & Boudot, Tabel 1. Waarneming Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhiniacaudalis) in Nerland tot 2011 Records of Leucorrhiniacaudalis in The Netherlands prior to Jaar/datum Locatie Provincie Aantal geslacht 19e eeuw Vio Limburg 4 vrouw 1903 Plasmol Limburg Max. 8 man 5 vr Oisterwijkse vn Noord-Brabant Max. 28 man 6 vr. 13 juni 1920 Ankeve Noord-Holland 1 man Devter Overijssel 4 man, 3 vrouw 26 mei 1970 Malpiev, Valkswaard Noord-Brabant 1 man 6-13 juni 2006 ENCI groeve, Maastricht Limburg 1 man, later copula 22 juni 2009 NP De Weerribb Overijssel 1 volwass man 15 mei 2010 NP De Weerribb Overijssel 1 uitsluip vrouw 18 mei 2010 NP De Weerribb Overijssel 1 larvhuidje Brachytron 14(1): 14-27,

11 ). Langs oever staat e smalle strook verrop was het tot e meter of ti breed met vooral riet zegg zoals Scherpe zegge Anre soort op waarnemingslocatie (Carex acuta ), Moeraszegge (Carex acutiformis) Draadzegge (Carex lasiocarpa) één Op locatie in De Weerribb werd ook tot anrhalve meter hoog. Op 50 meter afstand staat e bomrij. De net t plek noord Kalberg wijkt af bovgoem locatie. volg soort waargom: Variabele waterjuffer (Coagrion pulchellum). Lantaarntje, Grote roodoogjuffer, Vuurjuffer (Pyrrhosoma Deze plek is e smal, doodlopd slootje nymphula), Glassnijr, Vroege glazmaker, nog ge 2 meter breed met e brere bocht 3 meter breed. Het water is erg helr Smaragdlibel, Viervlek, Bruine korbout Gevlekte witsnuitlibel. De algemeste buurman op locatie e constante uitdager voor Sierlijke witsnuitlibell is Smaragdlibel. Door ligging territoria (tot tminste 2 meter er drijft één Gele plomp onr water groeit onr anre Kransverkruid. Twee locaties lijk wel relijk op bovstaan beschrijving, maar twee anre k- oever) had het nog erger gekund! Langs merk zich doordat er hoofdzakelijk Waterpest oever is het nog drukker met agressieve als onrwatervegetatie te vind is hier Smaragdlibell Viervlekk. Omgekeerd daar wat Krabbscheer. Bei zijn vrij grote water, e daar is ongeveer 50 bij 250 lijkt keuze voor het relatief luwe el het petgat, het midd, e slimme keuze voor niet zo grote Sierlijke witsnuitlibell. meter, anr tot 60 bij 250 meter. Het smalste water waar e mannetjewerd aangetroff was plaatselijk zo verland dat er over e meter of twee water in stond (hier zat het mannetje), Waarneming in Nerland De bek waarneming uit Nerland zijn Figuur 13. E voortplantingslocatie in De Wied, 4 juni A 4 June 2011 (Foto: Ronald reproductionsite at De Wied, Seij).

12 Figuur & Leucorrhinia witsnuitlibell Sierlijke Northern in weergegev moeilijkheid gemak zie 1, laatste jar is Opvalld met vroegste voldo late datum anre waarneming tot in uitgekleurd; gele tint aanhangsel oud med. zijn (pers. acht pingstijd schijnlijk rond 1 imago s er Jo tot mei 2010 nu toe. wel aan behoorlijk ze zijn De uitgeslop. niet heel Gezi Hermans). ier De op 11 witte achterlijfs- op dat twaalf dag (in Jurg 11 mei 2011 rij- ze waar- uitgeslop geval zull één) rond 25 mei territoria opgezocht hebb, ruim wek later dan in Dit komt twee met soort in 2011, algehele fologie e record neer overe veel waarbij op 21 hebb gezet één, ontkking in Nerland werd na zuid s De mere libellsoort Ro pese witsnuitlibel is Sierlijke soort Lijst uitgaand. De Keul igd In kort weer werd Op al., werd e soort Euroheeft 2010) bek witsnuitlibel noordoost-frankrijk. Koninkrijk zeldza- near threated of achter- Sierlijke Luxemburg lange tijd et dichtstbijzijn in Europa. (Kalkman status laties één Malmedy), Steeds werd (Vantieghem is België één er et jar geled populatie gevond. Tot in België gestorv' beschouwd als (De Knijp Brachytron 14(1): 14-27, 2011 na voor regionaal uitet al., 2006). minsts dag daarop twee nog op daaropvolvier plaat- mannetje in De gevestigd e België gezi. waargom populatie in zuid- ou groeve die zich spontaan evolueert. In het west Duitsland is ties te vind. De oost Met toe. Berlijn, d waar soort name Pol soort is De Weerribb, zit regio s t te gemakkelijker ter handvol locahet naar noord Rusland geld als (west-duitsland), oost e algemer Keul gebie- vind is. Bij ongeveer 235 kilomee populatie in e In Frankrijk kom in verschil- nog populaties Frankrijk zijn die In het noord- voor. te vind in buurt Laön, in noorlijke Franse Ardn, in Champagnestreek Plaatselijk zijn er (Delasalle, 2003; rijk bevindt zich Ver- soort 2011). al., In soort. De all in het zuid E het De (Florville, Meix-t-Virton, Rouvroy ligg nabij Ierland ontbreekt kele popu- zag rond 38 exemplar geteld. wek werd l regio s dichtstbijzijn populaties mannetjes dan witsnuitlibel visvijver-complex. Verspreiding Groote copulae. twee werd niet minr Sierrlijke dan 15 meer Pieter Vantieghem, België. Davy mogelijk populatie gevond in het e Dewolf uur g 10 mei Muusse). mei 2011 De in het- waarneming Theo uiterste 2009, (Foto: het juni wordt waargom mannetjes og duidt Pol. Daar is het ook zelf gebied, De waarneming mei 2011 Ti dag vind. te voorjaarssoort die vooral in mei vergelek is zi te mannetjes om het beeld in Duitsland gezi. May vorige pagina. vrouwtjes om (relatief) waarneming e 10 is waarneming nabij Vlo, gezi Opvalld tabel (Leucorrhinia caudalis), Laôn, Noord-Frankrijk, France, Laôn caudalis,, in Franse Lorraine. verschill grote populaties Grand & Boudot, grotere populaties t noord alkalisch vijvers dan 1000 ha meer laagvegebied werd uitgegrav, visvijvers. 2006). Noord-Frank- Laön (De Knijp, 1997; Delasalle, 2003). In dit grote in Slechts vrij toegankelijk meestal e nu in ruim gebruik 150 als 20-tal vijvers daar zijn gemakkelijk te onrzoek 25

13 op libell (De Knijp, 2004). Op verschill in verschill stadia ontwikkeling e blijvd aanbod geschikte petgat die vijvers is Sierlijke witsnuitlibel aan- op wissel locaties. In laagvegebied wezig totale populatie in het gebied moet in Noordwest Overijssel lijkt zich laatste jar wellicht kele honrd dier bedrag. veel op het oog geschikt uitzid biotoop te ont- De Knijf zijn groep nam soort waar op wikkel. De vraag wanneer soort zich in De Weerribb één eerste vijvers als je het gebied binngaat. De bewuste vijver is anrhalve meter De Wied heeft gevestigd is e intrige- diep heeft veel Waterlelie. Onr water staat r. Gaat het om e recte vestiging of is veel Kransverkruid. Het water is helr tot soort al langer (onopgemerkt) aanwezig? Algeme wordt aangom dat L. caudalis bom. Rondom elke vijver staat e dubbele bomrij e tweejarige voortplantingscyclus heeft, De met onrgroei. De Sierlijke witsnuitlibel komt hier, naast juffersoort, sam vondst twee larvhuidjes in 2010 maakt voor met veel Bruine korbout (honrd), het daarom aannemelijk dat soort zich zeker al in 2008 in De Weerribb heeft gevestigd. Vroege glazmaker, Smaragdlibel, Grote keizerlibel Glassnijr. Op 10 mei 2011 war er Indi het mannetje uit 2009 e product is ge anre witsnuitsoort te zi, maar wel lokale voortplanting, dan zou soort al sinds Plasrombout (Gomphus pulchellus) Twee aanwezig moet zijn. Het feit dat er dit vlek (Epitheca bimaculata). jaar territoriale mannetjes op e flink aantal plaats te zi zijn, geeft zeker aan dat soort De Weerribb, vestiging, toekomst bescherming De Sierlijke witsnuitlibel werd af 1970 als verdwuit Nerland beschouwd (Nerlandse in 2009 op e aantal plaats langs geweest is eier heeft afgezet. Gezi aanwezigheid op diverse locaties in De Weerribb De Wied ( e geschat Ro Lijst). De afgelop vier cnia war maximum 35 waargom mannetjes er ge waarneming tot in 2006 e copula 4 vrouwtjes) aanwezigheid veel op werd gezi in ENCI groeve nabij Maastricht. het oog geschikt biotoop, is het waarschijnlijk Voor het eerst in 60 jaar is er nu e populatie dat Sierlijke witsnuitlibel in De Weerribb aanwezig. Goe bescherming het biotoop is rhalve esstieel. Wied e gezon populatie kan ontwikkel of al e gezon populatie heeft. In Als opgemerkt is toekomst kan soort zich wellicht verspreid e goed ontwikkel submerse vegetatie groot belang belangrijker dan drijv vegetatie. Er moet sprake zijn helr water voedselrijkdom. De Nerlandse Libell (NVL, 2002) geeft naar omligg gelijksoortige gebied, zoals Rottige Methe, Branmeer Linvallei. Het is niet onmogelijk dat soort zelfs al aanwezig is in ze gebied. Maarook aan dat wanneer het wateroppervlak dicht dreigt te groei buit laagve/natuurgebied ligg mogelijk m op plekk moet creër. Dit dit echter kans. Wellicht bied ook do of hergrav rivierarm afgeslot kanal opties voor te gebeur zonr grote scha aan submerse vegetatie of helrheid het water vestiging. toe te brg. Het cyclisch schon petgat in De Weerribb kan e manier zijn om het juiste stadium verlanding aan te blijv Theo Muusse BUUtonstraat 19 bied. Gezi verspreiding in t minste zes 3312SB Dordrecht petgat is het toekomstperspectief voor ze soort met ze beheersvorm veelbelovd. pr.nvl@brachytron.nl Maar mogelijk waarborgt aanwezigheid Gert Veurink petgat activiteit.nvl@brachytron.nl 26

14 habitats. Habitat, Literatuur Bos, F., M. Wasscher & W. Reinboud, Veldgids Libell, 5e druk. KNNV uitgeverij, Zeist. Bouwman, J.H. Bouwman, V.J. Kalkman, G. Abbingh, E.P. Boer, R.P.G. Geraeds, D. Grodijk, R. Ketelaar, R. Manger T. Termaat, 2008, E actualisatie verspreiding Nerlandse libell. Brachy- tron 11(2): De Knijf, G Verslag excursie naar moerass Laon op 15 juni 1997, Gomphus, 13 (3); De Knijf, G Somatochlora arctica (Zetterstedt, 1840) espèce nouvelle la Picardie pour (Odonata, Anisoptera, Corduliidae). Martinia. Bulletin s Odonatologues France, 20: De Knijf, G., Anselin, A., Goffart, P. & M. Tailly (eds.) De libell (Odonata) België: verspreiding - evolutie - Oberrheinebe - Bestanstwicklung, Gefahrdung. Libellula 16(3-4): Schorr, M., Leucorrhinia caudalis (Charptier, 1840). In : Van Helseding, P.J., L.Willemse & M.C.D. Speight (Hrsg.): Background information on invertebrates of the habitat directive and Berne Convtion. Part II - Mantoa, Odonata, Orthoptera and Arachnida. Council of Europe Publishing Nature and vironmt (Strassbourg), 80: Sternberg, K. & R. Buchwald (ed.), Die Libell Bad-Württembergs. Band 2: Grosslibell (Anisoptera). Ulmer, Stuttgart. Vantiegem, P., D. De Groote & J. Dewolf, Herontkking Leucorrhinia caudalis (Charptier, 1840) in België na e eeuw afwezigheid. Libellveriging Vlaanr, 5 (2): Nieuwsbrief Libellwerkgroep Gomphus ism Instituut voor Natuur- Bosonrzoek, Brussel. Delasalle, J.-F Atlas préliminaire s Odonates Picardie ( ). Picardie Nature, Amis. Dijkstra K.-D. B. & R. Lewington (illustraties), Libell Europa: veldgids met alle libell tuss Noordpool Sahara. Tirion Uitgevers, Summary Muusse, T. & G. Veurink, Leucorrhinia caudalis found reproducing in De Baarn. Weerribb. Brachytron 14 (1): Grand, D. & Boudot, J.-P Les Libellules France, Belgique et Luxembourg. Biotope, Mèze (Collection Parthénope). Rect discoveries show a viable population of Husks, K., Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhi- Leucorrhinia caudalis in the two adjoining nature nia caudalis) in Zuid Limburg, NVL-nieuwsbrief 10(3): 3-4. Heimann, H. & R. Seldbusch, Die Libelllarv Deutschlands: Handbuch für Exuvisammler, In: DieTierwelt Deutschlands, Teil 72. Goecke & Evers, Keltern. Kalkman, V. J., J.-P. Boudot, R. Bernard, K.-J. Conze, G. De Knijf, E.S. Dyatlova, S. Ferreira, M. Jovic, J. Ott, E. Riservato & G. Sahlén, European Red List of Dragonflies. Office for Official Publications of the European Union, Luxembourg Mauersberger, R. & D. Heinrich, Zur Habitatpraferz von Leucorrhinia caudalis (Charptier) (Anisoptera: Libellulidae). Libellula 12: Nerlandse Veriging voor Libellstudie (NVL), De Nerlandse libell (Odonata). Nerlandse Fauna 4. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij reserves of De Weerribb and De Wied in the eastern part of The Netherlands. The species had be thought to be extinct for the last forty years, until the accidtal discovery of specims in 2009 and In 2011 this led to a sustained search effort which was crowned with success. The species shows a marked preferce for clear water with a submerged vegetation for ovipositing. Males prefer floating lily pads as a basis for guarding their territories, but make do with other perches at need. Protection of the habitat is in orr. Currt maintance policies of both nature reserves seem to fulfill the requiremts, offering hope for the future. The species has also be rediscovered in Belgium and Luxemburg. On the European Red List the species is still marked as 'near threated'. & European Invertebrate Survey-Nerland, Leid. Pajun, V.l.,1964. Aggressive behaviour in Leucorrhinia caudalis Charp. (Odon., Libellulidae). Annales Zoologici Fnici I: Keywords Odonata, Libellulidae, Leucorrhinia caudalis, The Netherlands,Overijssel, De Weerribb, De Schiel, F.-J., & M. Ramacher, A. Heitz & S. Heitz, Wied, discovery, reproduction Leucorrhinia caudalis in r mittler Brachytron 14(1): 14-27,