Libellen in het najaar
|
|
- Emma Dijkstra
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Libellen in het najaar De waarnemer liep vermoeid langs de waterkant, mijmerend over de vangsten van Het hele voorjaar en de zomer was de waarnemer al actief geweest in het veld en dat had hem geen windeieren opgeleverd: eindelijk de Zwervende pantserjuffer Lestes barbarus en de Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis gevangen. Al die waarnemingen hadden hem weliswaar geen plaats in de top tien opgeleverd, maar dat is natuurlijk alleen weggelegd voor die echte strebers onder de libellenvangers, en daar wenste hij zich niet mee te identificeren. Desalniettemin zat zijn net vol gaten van het intensieve seizoen en had hij eigenlijk geen zin meer in het najaar. Hij zette zichzelf neer op een picknick-bankje in de buurt en dacht na over wat er eigenlijk nog te verwachten was in het najaar. Een libel flitste over zijn hoofd, speurend naar kleine vliegjes in de lucht. Nog een, en nog een en al snel vlogen er tientallen Kleine glazenmakers Aeshna mixta boven zijn hoofd. Het adrenaline kwam weer vrij en snel diepte hij uit zijn tas de nieuwe Libellennieuwsbrief. Libellen in het najaar zag hij staan. "Interessant", dacht hij en begon te lezen... De herfstinventarisatie kan beginnen! Na het lange seizoen van 1994, waar we zeker niet moeten klagen over het weer kan de najaarsinventarisatie beginnen. De omstandigheden zullen ongetwijfeld minder goed zijn dan in de zomer met vele spectaculaire vangsten, maar het is zeker niet minder belangrijk. Voor een goede inventarisatie zijn ook najaarsvangsten noodzakelijk. Een aantal soorten zijn met name eind augustus en september actief en waarnemingen in deze periode leveren voor deze soorten belangrijke aanvullende informatie op. Daarnaast is het natuurlijk ook nog eens zo dat we voorlopig afscheid moeten gaan nemen van de dansende libellen boven de Nederlandse wateren totdat ze vanaf april volgend jaar weer terug zijn. Een goede gelegenheid om het veld in te gaan en met goede herinneringen aan die mooie libellen de donkere en veel te lange wintermaanden door te komen! WinterjuffersSympecma De laatste jaren worden weer op meer plaatsen Winterjuffers waargenomen, met name van de Bruine winterjuffer Sympecma fusca. Zowel de Bruine winterjuffer als de Noordse winterjuffer Sympecma braueri behoren tot de libellen die zeer sterk achteruit zijn gegaan in Nederland en waarvan moest worden gevreesd voor het voortbestaan van deze soorten. Het lijkt er dus gelukkig op dat beide soorten zich blijkbaar (voorlopig) kunnen handhaven en het is goed extra aandacht aan deze soorten te geven. Winterjuffers kunnen worden gevangen in laagveengebieden, plassen, heidevennen en hoogvenen. In het najaar worden geen voortplantingsactiviteiten ondernomen zodat het leven van een Winterjuffer in het teken van de jacht staat. Hierdoor kunnen ze met name worden aangetroffen boven paden, tussen bosjes en boven de heide. Vaak blijven ze daarbij laag biij de grond. Door de perfecte bruine schutkleur (noodzakelijk om goed gecamoufleerd de winter door te komen) zijn ze moeilijk zichtbaar als ze in een struik of boom zitten. 3
2 Sympetmm sanguineum (rechtsboven), Aeshna mixta (linksboven), Sympetrum flaveolum (rechtsonder) en Aeshna cyanea (linksoder) bestand mei
3 Wat uiterlijk betreft lijken Winterjuffers sterk op de in deze tijd talrijke Pantserjuffers Lestes. Winterjuffers zijn echter veel bruiner gekleurd, wat een belangrijke reden is om een verdacht exemplaar uit de lucht te tillen. Daarnaast houden Winterjuffers in rust de vleugels over elkaar heen gevouwen, terwijl Pantserjuffers in rust de vleugels gescheiden houden. In de hand kunnen Winterjuffers met zekerheid van Pantserjuffers worden onderscheiden door de voor- en achtervleugels over elkaar heen te vouwen. Als de pterostigma s elkaar dan overlappen is de libel een Pantserjuffer. Ligt het pterostigma van de voorvleugels echter iets meer (twee cellen) in de richting van de vleugelbasis dan het pterostigma in de achtervleugel ben je de gelukkige vanger van een Winterjuffer. Om de twee soorten te onderscheiden is de tekening op het borststuk van belang, zie daarvoor de tabellen. Zorg ervoor dat je een foto of een tekening maakt als bewijsmateriaal! Verzamelen is niet nodig. Pantser juffers Lestes Het wordt steeds lastiger met die Pantserjuffers want het is inmiddels wel duidelijk dat alle in Nederland voorkomende Pantserjuffers door iedereen kunnen worden gevangen. Vorig jaar werden op veel plaatsen Tengere pantserjuffers Lestes virens gevangen, dit jaar was de beurt aan de Zwervende pantserjuffer Lestes barbarus, die op relatief veel plaatsen is gevangen (oosten van het land, Waddeneilanden en de duinstreek op het vasteland, zie ook deze Nieuwsbrief)- Waar je ook bent, let altijd ook op de zeldzamere Pantserjuffers. Vier van de vijf soorten vliegen tot begin october (Lestes dryas stopt eerder), dus het kan echt nog leuk zijn in het najaar. De determinatie van de Pantserjuffers is echter moeilijk, met name de vrouwtjes van de Gewone pantserjuffer Lestes sponsa en de Tangenpantserjuffer L. dryas zijn (vrijwel) niet van elkaar te onderscheiden. Ook juveniele dieren kunnen problemen opleveren omdat deze nog niet uitgekleurd zijn. In het onderstaande overzicht worden enkele tips van de hand gedaan, maar determineer altijd zorgvuldig met de tabellen erbij en probeer oudere mannetjes te vinden. Houtpantserjuffer L. viridis Zeer forse soort. Het schiereilandje in de tekening aan het zijkant van het borststuk onderscheidt deze soort van alle andere Pantserjuffers. <S heeft korte, wit gekleurde onderste achter 1ij fsaanhangselen. Op voedselrijke plasjes omgeven door bomen, waarin de eieren worden afgezet. De libellen zijn vaak bij deze overhangende bomen te vinden. In het westen op veel zeer voedselrijke plasjes de enige soort samen met het Lantaarntje Ischnura elegans. De Houtpantserjuffer is de enige Pantserjuffer die overal in het land te vinden is. Zwervende pantserjuffer L. barbarus Forse soort, gele achter- en onderkant van de kop (Tengere pantserjuffer L. virens heeft dit ook, en juveniele Houtpantserjuffers kunnen ook een gele achter- en onderkant van de kop hebben). Pterostigma is duidelijk tweekleurig (zwart/wit) wat ook bij jongere exemplaren al opvalt, ó heeft korte onderste achterlijfsaanhangselen. 5
4 Libeilennieuwsbrief Nr Droogvallende vennen en duinplassen! Echter ook bij niet droogvallende plassen, maar dan is er meestal wel een ver land ingsvegetatie aanwezig. In Twente vastgesteld bij een drinkpoel. Gewone pantserjuffer L. sponsa Iets kleiner dan de Zwervende pantserjuffer. 9 9 zijn zeer moeilijk van de Tangpantserjuffer L. dryas te onderscheiden. 6 heeft spatelvormige, lange onderste achterlijfsaanhangselen en segment twee is bij oude Óó vrijwel geheel blauw berijpt. Vrijwel overal algemeen, met name op de zandgronden. Deze soort lijkt te ontbreken in veen- en kleigebieden in het westen en noorden van het land. Tangpantserjuffer L. dryas Evengroot als de Gewone pantserjuffer. 6 heeft lepelvormige, lange onderste achterlijfsaanhangselen en segment twee heeft bij oude Ó ó altijd een rechthoekig, niet blauw berijpt (groen) stuk. De tangenpantserjuffer is wat plomper gebouwd Gewone pantserjuffer, wat in het veld kan dienen om verdachte exemplaren dat de tussen de vaak algemenere Gewone pantserjuffer te vissen. Vooral op heidevennen. Daar in het noorden meestal vrij talrijk, in het zuiden nooit in grote aantallen. Deze soort kan sterk van jaar tot jaar fluctueren. Lestes viridis (rechts) en Lestes sponsa (links) bestand mei
5 Tengere pantserjuffer L. virens Kleine soort, gele achterkant van de kop, roodbruinachtig pterostigma met lichtere rand, ó heeft korte onderste achterlijfsaanhangselen. Een lastig te determineren soort. Met name op heidevennen en bosvennen. Vaak met mooi ontwikkelde veenmosvegetaties, maar ook op gestoorde vennen. Recent vooral in Drenthe aangetroffen, maar in de rest van het land (m.n. Midden-Limburg) is deze soort ook te Meestal niet vangen. talrijk. Bij het determineren van Pantserjuffers is het in de eerste plaats beter te letten op structurele kenmerken (met name de onderste achterlijfsaanhangselen van de mannetjes) in plaats van kleurkenmerken. Kleurkenmerken zijn pas doorslaggevend als de exemplaren goed zijn uitgekleurd. Jonge exemplaren en vrouwtjes dus extra zorgvuldig determineren!! Andere soorten Tot zover de juffertjes. In september zijn ook veel soorten van het geslacht Aeshna en Sympetrum aan te treffen. Een aantal kunnen ook determinatieproblemen geven (met name de Venglazenmaker en de Noordse glazenmaker) en het is altijd zaak deze soorten goed onder de knie te hebben. Met de goede tabellen (ODON en de normale Jeugdbondstabel) is goed uit alle soorten te komen. Als je een zeldzaamheid meent te hebben gevangen is het verstandig goed de tijd voor de determinatie te nemen en tekeningen en/of foto s te maken. Vanwege de warme zomer die we hebben gehad kunnen veel vliegtijdrecords worden gebroken. Ik geef hier de tot nu toe bekende laatste data van de soorten die kunnen nog vliegen: Weidebeekjuffer Calopteryx splendens 30 september Bosbeekjuffer C. virgo 9 september Zwervende pantserjuffer Lestes barbarus 4 oktober Houtpantserjuffer L. viridis 2 november Tengere pantserjuffer L. virens 12 oktober Gewone pantserjuffer L. sponsa 14 oktober Tangpantserjuffer L. dryas 5 september Vuurjuffer Pyrrhosoma nymphula 14 september (bij kwel!) Koraaljuffer Ceriagrion tenellum 19 september Lantaarntje Ischnura elegans 14 oktober Tengere grasjuffer I. pumilio 17 september Grote roodoogjuffer Erythromma najas 17 september Kleine roodoogjuffer E. viridulum 27 september Variabele waterjuffer Coenagrion pulchellum 4 september Azuurwaterjuffer Coenagrion paella 2 september Breedscheenjuffer Platycnemis pennipes 20 september Watersnuffel Enallagma cyathigerum 17 oktober Blauwe glazenmaker Aeshna cyanea 1 december 7
6 Kleine glazenmaker A. mixta 2 november Venglazenmaker A. juncea 22 oktober Noordse glazenmaker A. subarctica 19 september Groene glazenmaker A. viridis 8 september Bruine glazenmaker A. grandis "november" Gewone oeverlibel Orthetrum cancellatum 9 september Beekoeverlibel O. coerulescens 13 september Viervlek Libellula quadrimaculata 12 september Bloedrode heidelibel Sympetrum sanguineum 13 oktober Kempense heidelibel S. depressiusculum 4 september Steenrode heidelibel S. vulgatum 2 november Bruinrode heidelibel S. striolatum 10 november Geelvlekheidelibel S. flaveolum 24 september Zwarte heidelibel S. danae 25 oktober Hoe dan ook; veel succes in het veld en vergeet niet de waarnemingsformulieren op te sturen! Robert Ketelaar 8
Enkele pareltjes uit het Saleghem krekensnoer
Brigitte Van Passel Inleiding Werkingsgebied Krekengebied 2007-2010 Besluit Enkele pareltjes uit het Saleghem krekensnoer Inleiding Werkingsgebied Krekengebied 2007-2010 Besluit Werkingsgebied Natuurpunt
Nadere informatieLibellen in de Wellemeersen
Libellen in de Wellemeersen 2008-2016 Een actualisatie van de verspreiding van libellen in de Wellemeersen, een natuurreservaat langs de Dender (België -Oost-Vlaanderen) Situering Natuurreservaat De Wellemeersen
Nadere informatieAGENDA. verslag vergadering 3 april opmerkingen
AGENDA Libellenwerkgroep Waasland vergadering - 27 februari 2018 verslag vergadering 3 april 2017 - opmerkingen terugblikken 2017 * activiteiten Libellenwerkgroep Waasland * jaarverslag - Wakona * communicatie
Nadere informatieLibellen inventarisatie de Pan. door Hugo van der Slot. Steenrode heidelibel
Libellen inventarisatie 2012 de Pan Steenrode heidelibel door Hugo van der Slot Verslag Libellen inventarisatie de Pan 2012 Beschrijving gebied De poelen bevinden zich in de duinen van Voorne ( atlasblok
Nadere informatieAGENDA. verslag vergadering 14 januari opmerkingen
AGENDA Libellenwerkgroep Waasland vergadering - 29 oktober 2016 verslag vergadering 14 januari 2016 - opmerkingen terugblikken 2016 * activiteiten Libellenwerkgroep Waasland * eerste resultaten voorbije
Nadere informatieLibellenfauna in het Stropersbos
Libellenfauna in het Stropersbos - 2017 Stekene - Sint-Gillis-Waas STEENRODE HEIDELIBEL Sympetrum vulgatum Brigitte Van Passel Stroperbos Oost 17 juli 2017 Libellen zijn geschikt als indicatoren voor de
Nadere informatiegebeten door LIBELLEN
grote keizerlibel Claudia Piens gebeten door LIBELLEN 1 presentatie LVV Libellenstudiedag waarnemingen.be weinig waarnemingen uit het Waasland 2006 2008 2011 2012 2014 2015 Natuurstudiewerkgroep Waasland
Nadere informatieMet de steun van. Inhoud:
Inhoud: - Voorwoord - Waarnemingen 2007 - Soortbespreking - Lijst Belgische libellensoorten - Vliegperiode libellen - Favoriete uitsluipplaatsen volgens soort Met de steun van Milieudienst Libelleninventarisatie
Nadere informatieLibellenfauna in het Stropersbos
Libellenfauna in het Stropersbos Stekene - Sint-Gillis-Waas ZWARTE HEIDELIBEL Sympetrum danae mannetje Brigitte Van Passel Stroperbos Oost 23 augustus 2016 Libellen zijn geschikt als indicatoren voor de
Nadere informatieJUFFERS klein, smal, ogen ver uiteen, zittend liggen vleugels meestal op achterlijf. Gekleurde vleugels Vrij groot Blauw glanzend Langs stromend water
Beekjuffers -> 2 Lijken vlinders breedscheenjuffer weidebeekjuffer bosbeekjuffer JUFFERS klein, smal, ogen ver uiteen, zittend liggen vleugels meestal op achterlijf. Deel vleugel blauw Stromend water groen
Nadere informatieWAARNEMINGENOVERZICHT KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2012 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland WAARNEMINGENOVERZICHT 2012 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen
Nadere informatieJaaroverzicht Libellen van de Gelderse Poort 2009
Jaaroverzicht Libellen van de Gelderse Poort 2009 Peter Hoppenbrouwers Figuur 1: overzichtskaart Gelderse Poort (bron: www.geldersepoort.net) Colofon Uitgave van de Stichting Flora- en Faunawerkgroep Gelderse
Nadere informatieWAARNEMINGENOVERZICHT KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2013 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland WAARNEMINGENOVERZICHT 2013 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen
Nadere informatieWAARNEMINGENOVERZICHT KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2017 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland WAARNEMINGENOVERZICHT 2017 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen
Nadere informatieLIBELLEN IN DE UITERWAARDEN ROND ZALTBOMMEL VINCENT KALKMAN 2002
2002 LIBELLEN IN DE UITERWAARDEN ROND ZALTBOMMEL VINCENT KALKMAN 2002 FEBRUARI 2002 tekst Vincent Kalkman productie Stichting European Invertebrate Survey - Nederland postbus 9517, 2300 RA Leiden tel.
Nadere informatieWaasland-Noord / natuurstudie
WERKGROEP : LIBELLEN ODONATA / waarnemingen 2010 Del Het centraliseren van alle infrmatie met betrekking tt waarnemingen van LIBELLEN in de natuurgebieden Waasland-Nrd en dicht bij huis in de gemeenten
Nadere informatieLibellen in de gemeente Kampen
Libellen in de gemeente Kampen Kleine roodoogjuffer en rivierrombout door Gerrit Koopman Algemeen Libellen (Odonata) zijn bij Kampen en in de rest van Nederland door twee van de drie bestaande onderorden
Nadere informatieWAARNEMINGENOVERZICHT KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2016 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland WAARNEMINGENOVERZICHT 2016 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen
Nadere informatieLibellen herkennen. Weidebeekjuffer Vrouwtjes zijn metaalglanzend groen, de mannetjes zijn blauw. Ze leven langs beken en rivieren (stromend water).
1 Libellen herkennen In Nederland leven 71 soorten libellen. Veel daarvan zijn zeldzaam en zul je niet snel tegenkomen. Zo n 25 soorten kun je wel in de stad tegenkomen. Van deze libellen bespreken we
Nadere informatieLibellen in Drenthe René Manger Gerard Abbingh
Libellen in Drenthe René Manger Gerard Abbingh Assen 2005 Inhoud Voorwoord 3 Inleiding 5 Libellenfauna van Drenthe 6 Soortbespreking en verspreidingskaarten 15 Toekomst 110 Nieuwe natuurgebieden 110 Aandachtsgebieden
Nadere informatieWAARNEMINGENOVERZICHT KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2015 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland WAARNEMINGENOVERZICHT 2015 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen
Nadere informatieHet libellenjaar 2006: een overzicht
Het libellenjaar 2006: een overzicht Geert De Knijf Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), Kliniekstraat 25, 1070 Brussel. geert.deknijf@inbo.be Summary. The season 2006 for Dragonflies (Odonata)
Nadere informatieWAARNEMINGENOVERZICHT KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2018 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland WAARNEMINGENOVERZICHT 2018 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen
Nadere informatieLIBELLEN (ODONATA) IN DE PROVINCIE ANTWERPEN:
LIBELLEN (ODONATA) IN DE PROVINCIE ANTWERPEN: een belangrijke taak weggelegd voor het provinciale natuurbeleid Geert De Knijf, Instituut voor Natuurbehoud en Libellenwerkgroep Gomphus, Kliniekstraat 25,
Nadere informatieDAGVLINDERS EN LIBELLEN OP HET GOLFCENTRUM DE BATOUWE in ZOELEN 2016
DAGVLINDERS EN LIBELLEN OP HET GOLFCENTRUM DE BATOUWE in ZOELEN 2016 KARIN VERSPUI 2016 Inleiding Het golfcentrum De Batouwe in Zoelen besteedt veel aandacht aan de natuurwaarden in hun terrein. In zowel
Nadere informatieInsecten van de Potpolder
Insecten van de Potpolder Toen we begin 2006 aan het Potpolderproject begonnen hadden we geen idee welke soorten insecten we zouden ontdekken. Geen probleem want we zouden alles inventariseren! Dat er
Nadere informatieWaarnemingen Noord-Hollands Duinreservaat Verslag 2009
Libellenwerkgroep Noord Kennemerland Waarnemingen Noord-Hollands Duinreservaat Verslag 9 John van Roosmalen, Harm Niesen, Arnold Wijker, Wilbert Kerkhof Bruine winterjuffer in de sneeuw, januari. Van deze
Nadere informatieLibellen Empese & Tondense heide en de Zilvense broekbeek:
Libellen Empese & Tondense heide en de Zilvense broekbeek: 2005-2008. Natuurontwikkeling blijkt een succes. M.J.T. van der Weide Bovenste foto voorkant: 'Oeverkruidven' (8 juli 2007), Empese heide Onderste
Nadere informatieEen odonatologische excursie naar Zuid-Nederland, een halve eeuw later
Een odonatologische excursie naar Zuid-Nederland, een halve eeuw later Van 26 augustus tot en met 1 september 1951 verkent een gezelschap van vooraanstaande odonatologen te fiets de vennen en beken bij
Nadere informatieLibellen in de Wellemeersen
Danny Van Schandevyl Libellen in de Wellemeersen 2008-2016 Een actualisatie van de verspreiding van de libellen in de Wellemeersen, een natuurreservaat langs de Dender (België -Oost-Vlaanderen) Een actualisatie
Nadere informatiePoelen vol libelle. Theo de Jong
^^^YB Poelen vol libelle Inventarisaties in 989, 990 en 99 toonden aan dat in grote delen van de provincie Utrecht, met name in de Utrechtse Vallei, het aantal kleine geïsoleerde wateren ten opzichte van
Nadere informatieDragonflies of Kefalonia (Greece)
Dragonflies of Kefalonia (Greece) René Manger Eind april was ik een week op het Griekse eiland Kefalonia, één van de eilanden gelegen, in de Ionische zee. Op het gebied van flora en fauna is hier in het
Nadere informatieVerslag libellenmonitoring 2017 Leersumse Veld
Verslag libellenmonitoring 2017 Leersumse Veld Jan Katsman, januari 2018 Libellenmonitoring 2017 in het Leersumse Veld. Het gebied Hert Leersumse Veld is eigendom van en wordt beheerd door Staatsbosbeheer.
Nadere informatieMonitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2009 en 2010
Monitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2009 en 2010 Vlinder- en Libellenwerkgroep Gooi en Vechtstreek Ronald Hofmeester Hans van Oosterhout Informatie over dit rapport: Ronald Hofmeester,
Nadere informatie9 De Rode Lijst van de libellen in Vlaanderen
H09_RLVLA_NL-bat4.5 28/08/06 10:05 Page 241 9 De Rode Lijst van de libellen in Vlaanderen Geert De Knijf Inleiding Het opstellen van Rode Lijsten was in eerste instantie bedoeld om een middel te hebben
Nadere informatieLibellen in de duinen van de Noordkop 2000
Libellen in de duinen van de Noordkop 2000 SAMENVATTING In navolging van 1999 zijn dit jaar de monitorroutes van de libellenfauna in de Grafelijkheidsduinen, Doggersplaats (Refugium) en Zwanenwater in
Nadere informatieHandleiding Landelijk Meetnet Libellen
Handleiding Landelijk Meetnet Libellen De Vlinderstichting, Wageningen Centraal Bureau voor de Statistiek Handleiding Landelijk Meetnet Libellen Tekst: Robert Ketelaar & Calijn Plate Rapportnummer: VS
Nadere informatieAtlas van de libellen van Winterswijk
Atlas van de libellen van Winterswijk Versie 1, 201 Rob Lanjouw Insectenwerkgroep KNNV Oost-Achterhoek Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Methode 3. Samenvatting 4. Soortbeschrijvingen 5. Nieuwe ontwikkelingen.
Nadere informatieONGEWERVELDE FAUNA VAN HET RIJNTAKKENGEBIED, MET
2003 ONGEWERVELDE FAUNA VAN HET RIJNTAKKENGEBIED, MET VELDSTUDIE IN UITERWAARDEN ROND ZALTBOMMEL Deelrapport libellen (Odonata) VINCENT KALKMAN ONGEWERVELDE FAUNA VAN HET RIJNTAKKENGEBIED, MET VELDSTUDIE
Nadere informatieDe libellen van de Gelderse Poort:
De libellen van de Gelderse Poort: natuurlijk rivierenlandschap soortenrijker dan verwacht P. Calle, G. Kurstjens & B. Peters Inleiding De Gelderse Poort is de streek rond de splitsing van Rijn, Waal en
Nadere informatieLibellenwerkgroep Waasland vergadering - 29 november 2018
Libellenwerkgroep Waasland vergadering - 29 november 2018 Aanwezig: Marc Bogaerts, Frank Cornelis, Hugo De Beuckeleer, Chris De Buyzer, Etienne De Schrijver, Guy De Vos, Marian Kiefer, Kris Peeters, Brigitte
Nadere informatieAlgemene libellensoorten als indicatoren voor waterhabitats: een aanzet voor een praktisch hulpmiddel
Algemene libellensoorten als indicatoren voor waterhabitats: een aanzet voor een praktisch hulpmiddel Bart Achterkamp & Rob J.W. van de Haterd Bureau Waardenburg, postbus 365, 4100 AJ Culemborg b.achterkamp@buwa.nl;
Nadere informatieLibellen in Colorado, Wyoming, South Dakota, Utah & Idaho
In juli ben ik twee weken met mijn gezin in centraal USA op vakantie geweest. Naast de interessante flora en fauna hield ik tijdens onze trektocht door de staten Colorado, Wyoming, South Dakota, Utah en
Nadere informatieLibellen in een stadspark
67 t Libellen in een stadspark L. G. J. Huijs De aanwezigheid van soorten in een gebied wordt voor een groot deel bepaald door de, in dat gebied of in de directe omgeving ervan, aanwezige biotische en
Nadere informatieHolland zijn echter relatief weinig libellenwaarnemingen. Dit artikel beschrijft een uitgebreid onderzoek
De libellen van de Grafelijkheidsduinen: de invloed van het waterpeil op de libellenfauna Manger & J.J. Beukema Inleiding In de jaren negentig van de vorige eeuw is de Holland zijn echter relatief weinig
Nadere informatieDETERMINATIE SLEUTEL VOOR DE NEDERLANDSE HEIDELIBELLEN
DETERMINATIE SLEUTEL VOOR DE NEDERLANDSE HEIDELIBELLEN VRAAG 1: Zijn de onderzijdes van de ogen blauw tot grijzig gekleurd? (bestudeer voorbeeld 1.1) JA, NEE, De onderzijdes van de ogen zijn duidelijk
Nadere informatieLibellenvereniging Vlaanderen
Nieuwsbrief nr. 3 jaargang 1 (2007) Libellenvereniging Vlaanderen G o m p h u s V L > > L i b e l l e n v e r e n i g i n g V l a a n d e r e n 22 oktober 2007 Libellenvereniging Vlaanderen p/a Geert De
Nadere informatieDe natuur van de Blokweer 2014
De natuur van de Blokweer 2014 1 De natuur van de Blokweer. De natuur van de Blokweer in 2014. Inleiding. Bij het beheer van natuurparken zijn twee zaken belangrijk. Ten eerste de biodiversiteit en ten
Nadere informatieLIBELLEN - ODONATA LIBELLEN HOUDEN VAN MENSEN
LIBELLEN - ODONATA LIBELLEN HOUDEN VAN MENSEN 2 ONDERORDEN - JUFFERS ZYGOPTERA - ECHTE LIBELLEN ANTISOPTERA LIBEL JUFFER ECHTE LIBELLEN ACHTERVLEUGELS BREDER VLEUGELS IN RUSTSTAND AAN WEERSZIJDEN VAN
Nadere informatieStedelijk libellenreservaat Zoetermeer. Winfried van Meerendonk en Henk J Lubberding
Stedelijk libellenreservaat Zoetermeer Winfried van Meerendonk en Henk J Lubberding Zoetermeer, 16 maart 2016 1 Inhoud 1 Historie 2 De plek en de geschiedenis 3 Beheer van de locatie 4 Inventarisatie 4.1
Nadere informatieLibellen LWD. Libellenwerkgroep Drenthe. LWD Nieuwsbrief. Tien kansen voor het Deurzerdiep. Inhoud: Zesde jaargang, nummer 8
Zesde jaargang, nummer 8 werkgroep Drenthe werkgroep Drenthe 14 oktober 2008 Contactpersoon & -adres: G. Abbingh, Lange Hout 6, 9408 DB Assen. g.abbingh@home.nl Excursies: Willem Klok, w.klok@natuurmonumenten.nl
Nadere informatieNIEUWSBRIEF INSECTENWERKGROEP /
NIEUWSBRIEF INSECTENWERKGROEP - 2016/01 25-01-2016 Jaarverslag insectenwerkgroep 2015 De eerste nieuwsbrief van de insectenwerkgroep is net als vorig jaar het jaarverslag van 2015. We hebben een mooi vlinder-
Nadere informatieVan zilte polder tot libellenparel
Van zilte polder tot libellenparel De ontwikkeling van de libellenfauna in Flevoland G. Eggens & J. H. Bouwman Inleiding De relatief recente ontstaansgeschiedenis van de provincie Flevoland maakt het mogelijk
Nadere informatieLibellen en Dagvlinders van Helmond
R van denr Libellen en Dagvlinders van Helmond 2009-2018 R. van den Heuvel Oktober 2018 Inhoud Inleiding Pagina 3 Methode Pagina 3 Resultaten Pagina 4 Conclusies Pagina 5 Uitleg Pagina 6 Libellen Pagina
Nadere informatieLibellen in de oostrand van Flevoland: actuele situatie, potenties en maatregelen
Libellen in de oostrand van Flevoland: actuele situatie, potenties en maatregelen Libellen in de oostrand van Flevoland: actuele situatie, potenties en maatregelen Tekst: Dick Groenendijk, Tim Termaat
Nadere informatieDe libellen- en dagvlinderfauna van het Vlaams Natuurreservaat Grootbroek te Sint-Agatha-Rode (Huldenberg)
De libellen- en dagvlinderfauna van het Vlaams Natuurreservaat Grootbroek te Sint-Agatha-Rode (Huldenberg) Resultaten van het inventarisatieonderzoek 2007 Frederik Fluyt frederik.fluyt@gmail.com Joris
Nadere informatieDagvlinders en libellen Rijswijkse Golfclub
Dagvlinders en libellen Rijswijkse Golfclub Dagvlinders en libellen Rijswijkse Golfclub 2006 Tekst en foto s: Kars Veling Rapportnummer: VS2006.028 Productie: De Vlinderstichting Postbus 506 6700 AM Wageningen
Nadere informatietijdens warme zomers naar noordelijker streken uitzwerven. Meestal gaat waarnemingen verricht. Enerzijds is de waarnemersdichtheid veel groter
1995). Libellennieuwsbrief nutnmer 4 1995 Crocothemis erythraea en Cercion lindenii, nu al in België en binnenkort ook in Nederland algemeen? Geert De Knijf Van bepaalde, voornamelijk mediterrane soorten
Nadere informatieMonitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2013
Monitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2013 Vlinder- en Libellenwerkgroep Gooi en Vechtstreek Hans van Oosterhout Egbert Leijdekker Foto omslag: Steenrode Heidelibel (Sympetrum vulgatum)
Nadere informatieForcipomyia paludis (Diptera: Ceratopogonidae), een nieuwe libellenparasiet in Nederland
Forcipomyia paludis (Diptera: Ceratopogonidae), een nieuwe libellenparasiet in Nederland René Manger & Antoine van der Heijden rene@mangereco.nl odonatophiliac@gmail.com Inleiding In 2013 merkten wij op
Nadere informatieHenri Dumont achterna - Een verslag over libellenobservaties van in een natuurreservaat langs de Dender (België - Oost-Vlaanderen)
Henri Dumont achterna - Een verslag over libellenobservaties van 1996-2007 in een natuurreservaat langs de Dender (België - Oost-Vlaanderen) D. Van Schandevyl Inleiding Het natuurreservaat de Wellemeersen
Nadere informatieMonitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek
Monitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2015 Vlinder- en Libellenwerkgroep Gooi en Vechtstreek Hans van Oosterhout Foto omslag: venwitsnuitlibel (Leucorrhinia dubia) Informatie over de
Nadere informatieJaarverslag Vlinders en Libellen
2013 Jaarverslag Vlinders en Libellen Werkgroep Vlinders en Libellen Hoekschewaards Landschap 2 Inhoud KORTE TERUGBLIK... 3 WAARNEMERS... 5 WEERSOMSTANDIGHEDEN... 5 HWL-TERREINEN... 6 DE STAART... 6 OUDENDIJK,
Nadere informatieLibellenmonitoring in Nederland ervaringen na 16 jaar tellen
Libellenmonitoring in Nederland ervaringen na 16 jaar tellen Tim Termaat Libellenstudiedag Vlaanderen 15 februari 2014 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Hoe gaat
Nadere informatieFOTOBOEK LIBELLEN IN DE PROVINCIE UTRECHT VAN DE JAN KATSMAN. Maart 2017 EXCITING NATURE
FOTOBOEK VAN DE LIBELLEN IN DE PROVINCIE UTRECHT JAN KATSMAN Maart 2017 EXCITING NATURE Vers vrouwtje blauwe glazenmaker Inhoud Inhoud en fotoverantwoording 1 Naslagwerken en adressen 2 Inleiding en
Nadere informatieLibellen geteld Jaarverslag 2014
Libellen geteld Jaarverslag 214 Libellen geteld Jaarverslag 214 Tekst Tim Termaat, Kim Huskens en Arco van Strien Foto s Tenzij anders vermeld: Kim Huskens, Tim Termaat Voorplaat: koraaljuffer Rapportnummer
Nadere informatieNatuurmeetnet. Zuiderpark. resultaten A. de Baerdemaeker & M.A.J. Grutters bsr-rapport 119
Natuurmeetnet Zuiderpark resultaten 2008 A. de Baerdemaeker & M.A.J. Grutters bsr-rapport 119 Gemeentewerken Rotterdam in opdracht van Werf Charlois Colofon bsr-rapport 119 titel Natuurmeetnet Zuiderpark
Nadere informatieLibellen in de Alblasserwaard
Libellen in de Alblasserwaard Anthonie Stip, Gerdine den Ouden & Richard Slagboom Libellen kijken in de polder is, mede door het ontbreken van zeldzaamheden, niet zo populair. Dientengevolge is van diverse
Nadere informatieJAARVERSLAG INSECTENWERKGROEP
JAARVERSLAG INSECTENWERKGROEP - 2016 We hebben een goed vlinder- en insectenjaar achter de rug. Het seizoen begon iets later dan het voorgaande jaar, maar het hield lang stand, tot in oktober. We hebben
Nadere informatieLibelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Laegieskamp
Libelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Laegieskamp In 2015 met een overzicht van incidentele waarnemingen 1992 2014 W.J.A. Hoeffnagel Ankeveen Copyright 2016 W.J.A. Hoeffnagel (Willem-Jan) Mr. J.C.
Nadere informatieLevende Natuur Verspreidingsgegevens van libellen als
w Z)ÊL_ Levende Verspreidingsgegevens van libellen als Robert Ketelaar 66 Vennen zijn een schatkamer van de Nederlandse libellenfauna. Dat was vroeger zo, en dat is eigenlijk nog steeds het geval. Desalniettemin
Nadere informatieLibellen en Dagvlinders van Helmond R. van den Heuvel
Libellen en Dagvlinders van Helmond 2009-2015 R. van den Heuvel November 2015 Inhoud Inleiding Pagina 3 Libellen Pagina 7 Glazenmakers Pagina 8 Rombouten Pagina 11 Glanslibellen Pagina 12 Korenbouten Pagina
Nadere informatieVeldkaarten libellen. 1. Juffers. 2. Pantserjuffers en Witsnuitlibellen. 3. Korenbouten en Glanslibellen. 4. Glazenmakers. 5.
XII. Veldkaarten libellen De veldkaarten libellen zijn ontwikkeld door Eveline Stegeman-Broos om het herkennen van libellen in het veld eenvoudiger te maken. Er zijn vijf kaarten, met daarin groepsgewijs
Nadere informatieNatuurhistorisch Maandblad
Natuurhistorisch Maandblad 2 J A A R G A N G 1 0 2 N U M M E R 2 F E B R U A R I 2 0 1 3 De Ringslang in het Wormdal De libellen van de Putbeek en de Pepinusbeek Een methode om het voorkomen van Eikelmuizen
Nadere informatieJaarverslag Vlinders en Libellen
2014 Jaarverslag Vlinders en Libellen Werkgroep Vlinders en Libellen Hoekschewaards Landschap 2 Inhoud SAMENVATTING... 3 TERUGBLIK OP 2014... 4 Activiteiten... 4 Waarnemers... 5 Weersomstandigheden...
Nadere informatieLibellenvereniging Vlaanderen
Nieuwsbrief nr. 2 jaargang Libellenvereniging Vlaanderen G o m p h u s > > V l a a n d e r e n 1 juli 2007 Libellenvereniging Vlaanderen p/a Geert De Knijf, Matrouwstraat 10 9661 Brakel Belgium E-mail:
Nadere informatieMonitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2014
Monitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2014 Vlinder- en Libellenwerkgroep Gooi en Vechtstreek Hans van Oosterhout Egbert Leijdekker Foto omslag: metaalglanslibel (Somatochlora metallica)
Nadere informatieDe libellen van vijf laagveen
Levende Natuur De libellen van vijf laagveen Tieneke de Groot Eenieder die enigszins bekend is met libellen kan vermoeden dat de grote laagveenmoerassen in Nederland een bij uitstek geschikt biotoop vormen
Nadere informatieJaarverslag Libellengroep 2015
Jaarverslag Libellengroep 2015 Uit voorlopige cijfers van de Vlinderstichting blijkt dat 2015 niet alleen geen goed vlinderjaar was maar ook een vrij slecht libellenjaar. Voor Eemland geldt min of meer
Nadere informatieMeetnet Zuiderpark Resultaten monitoring
Meetnet Zuiderpark 2011 Resultaten monitoring A. de Baerdemaeker & R.W.G. Andeweg bsr-rapport 195 2011 Colofon bsr-rapport 195 projectnummer 0694 titel Meetnet Zuiderpark 2011 auteur(s) opdrachgever A.
Nadere informatieLibellenvereniging Vlaanderen vzw
Nieuwsbrief jaargang 3 (2009) - nr. 1 Libellenvereniging Vlaanderen vzw N I E U W S B R I E F L I B E L L E N V E R E N I G I N G V L A A N D E R E N 18 mei 2009 Libellenvereniging Vlaanderen vzw p/a Geert
Nadere informatieJaarverslag Vlinders en Libellen
2016 Jaarverslag Vlinders en Libellen Werkgroep Vlinders en Libellen Hoekschewaards Landschap 2 3 Inhoud TERUGBLIK op 2016... 4 Werkgroepactiviteiten... 4 Waarnemers... 6 Weersomstandigheden... 6 DAGVLINDERS...
Nadere informatieLibelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Hollands Ankeveen
Libelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Hollands Ankeveen In 2011 W.J.A. Hoeffnagel Ankeveen Copyright 2011 W.J.A. Hoeffnagel (Willem-Jan) Mr. J.C. Buhrmannlaan 54 1244 PH Ankeveen 035-6919356 w.j.a.hoeffnagel@hccnet.nl
Nadere informatiePROVINCIALE PRIORITAIRE SOORTEN PROVINCIE ANTWERPEN
PROVINCIALE PRIORITAIRE SOORTEN PROVINCIE ANTWERPEN 1 Colofon Dit rapport is een uitgave van de deputatie van de provincieraad van Antwerpen: Cathy Berx, gouverneur-voorzitter Ludo Helsen Rik Röttger Koen
Nadere informatieMonitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2011 en 2012
Monitoringroutes van libellen in de Gooi en Vechtstreek 2011 en 2012 Vlinder- en Libellenwerkgroep Gooi en Vechtstreek Hans van Oosterhout Egbert Leijdekker Informatie over dit rapport: Egbert Leijdekker,
Nadere informatieTwee nieuwe populaties Hoogveenglanslibel (Somatochlora arctica) in Overijssel
Twee nieuwe populaties Hoogveenglanslibel (Somatochlora arctica) in Overijssel J. Bouwman Nadat in 2005 de eerste populatie Hoogveenglanslibel voor de provincie Overijssel was gevonden door Judith Bosman
Nadere informatieNIEUWSBRIEF INSECTENPROJECT NVWA NUMMER 2 MEI 2012
Beste insectenliefhebbers, Met het prachtige zonnige weer van de afgelopen dagen is het insectenleven helemaal losgebarsten. Alles fladdert er weer vrolijk op los en het is genieten geblazen. Er is daarom
Nadere informatieDagvlinders en libellen onder de meetlat: jaarverslag Centraal Bureau voor de Statistiek
Dagvlinders en libellen onder de meetlat: jaarverslag 2001 De Vlinderstichting, Wageningen Centraal Bureau voor de Statistiek Dagvlinders en libellen onder de meetlat: jaarverslag 2001 Tekst: Chris van
Nadere informatieeen reconstructie van de libellen- en dagvlinderfauna van het koningsven (odonata, lepidoptera)
een reconstructie van de libellen- en dagvlinderfauna van het koningsven (odonata, lepidoptera) Robert Ketelaar & Jaap Bouwman In de afgelopen anderhalve eeuw is de diversiteit bij libellen en dagvlinders
Nadere informatieLibellenvereniging Vlaanderen vzw
Nieuwsbrief jaargang 3 (2009) - nr. 2 Libellenvereniging Vlaanderen vzw N I E U W S B R I E F L I B E L L E N V E R E N I G I N G V L A A N D E R E N 10 december 2009 Beste lezer, Libellenvereniging Vlaanderen
Nadere informatieLibelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Hollands Ankeveen
Libelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Hollands Ankeveen In 2013 W.J.A. Hoeffnagel Ankeveen Copyright 2013 W.J.A. Hoeffnagel (Willem-Jan) Mr. J.C. Buhrmannlaan 54 1244 PH Ankeveen 035-6919356 w.j.a.hoeffnagel@hccnet.nl
Nadere informatieLibellen in het Nationaal Park Hoge Kempen
artikel n 6 likona jaarboek 2005 n 15 50 Libellen in het Nationaal Park Hoge Kempen Sinds begin jaren tachtig neemt de belangstelling voor libellen sterk toe. Net als voor vogels is het spannend om ernaar
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een zomerse dag met vrij veel zon en weinig wind. Dat laatste vind ik prettig, maar wat betreft de temperatuur ben
Nadere informatieLibellen van De Maashorst. Nico Ettema
Libellen van De Maashorst Nico Ettema Bruine winterjuffer Colofon Uitgegeven door: Auteur: Foto s voorpagina: Rapport: Opmaak: Redactie: Wijze van citeren: Natuur- en milieuverenigingen De Maashorst, in
Nadere informatieLibelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Horstermeerpolder
Libelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Horstermeerpolder In 2015 W.J.A. Hoeffnagel Ankeveen Copyright 2015 W.J.A. Hoeffnagel (Willem-Jan) Mr. J.C. Buhrmannlaan 54 1244 PH Ankeveen 035-6919356 w.j.a.hoeffnagel@hccnet.nl
Nadere informatieNatuurhistorisch Maandblad
Natuurhistorisch Maandblad 3 J A A R G A N G 1 0 2 N U M M E R 3 M A A R T 2 0 1 3 De Pallas eekhoorn bij Weert Libellen van de Vlootbeek Nieuwe vindplaatsen Reuzenhooiwagen B a d a n d b e d b u g s Over
Nadere informatieLibelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Horstermeerpolder
Libelleninventarisatie Natuurmonumentengebied Horstermeerpolder In 2014 W.J.A. Hoeffnagel Ankeveen Copyright 2014 W.J.A. Hoeffnagel (Willem-Jan) Mr. J.C. Buhrmannlaan 54 1244 PH Ankeveen 035-6919356 w.j.a.hoeffnagel@hccnet.nl
Nadere informatieEen ecologische analyse van de Middelsgraaf, een langzaam stromende watergang in Midden-Limburg (NL), op basis van libellen
Een ecologische analyse van de Middelsgraaf, een langzaam stromende watergang in Midden-Limburg (NL), op basis van libellen Harry van Buggenum & Rob Geraeds Inleiding De in Nederland, maar ook in Vlaanderen
Nadere informatieEen gedocumenteerde Rode lijst van de libellen van Vlaanderen
Een gedocumenteerde Rode lijst van de libellen van Vlaanderen Geert De Knijf & Anny Anselin Instituut voor Natuurbehoud i.s.m. de Libellenwerkgroep GOMPHUS Wijze van citeren: DE KNIJF, G. & ANSELIN, A.,
Nadere informatie