Colofon. Uitgever Opleiding Biomedische Technologie, Universiteit Twente, Enschede. Lay-out S.I. Beijen, MSc

Transcriptie

1

2 Colofon Uitgever Opleiding Biomedische Technologie, Universiteit Twente, Enschede Lay-out S.I. Beijen, MSc Omslagontwerp Traffic, Universiteit Twente, Enschede Tekst J.H. Pasma, BSc S.I. Beijen, MSc Drs. R. Sangster Dr. J.C. Alers Foto s opleiding Biomedische Technologie Ir. T. Van Dam Overige afbeeldingen Diverse websites Drukwerk Xerox Service Center Locatie: Universiteit Twente, Horst, Enschede Druk 2 e geheel herziene druk, december 2009 ISBN Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opleiding Biomedische Technologie, Universiteit Twente.

3 Algemene Vaardigheden voor Biomedische Technologie Samengesteld door: J.H. Pasma, BSc S.I. Beijen, MSc Drs. R. Sangster Dr. J.C. Alers 2 e geheel herziene druk, december 2009 Universiteit Twente, Enschede

4

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Introductie... 7 Deel 1: Leren Studeren Leren leren Time management Netwerken Deel 2: Wetenschappelijk onderzoek Inleiding wetenschappelijk onderzoek Opstellen van een onderzoeksvraag en hypothese Wetenschappelijke integriteit Problemen oplossen Wetenschappelijke literatuur Het labjournaal Werken met proefpersonen en proefdieren Experimenteel onderzoek Modelonderzoek Programmeren Ontwerpen Marktonderzoek Deel 3: Projectmanagement Projectmanagement Samenwerken in een projectgroep Zelfreflectie Bacheloropdracht Deel 4: Resultaten Presenteren Verslag Essay Doelgroepgericht schrijven Mondeling presenteren Posterpresentatie Dankwoord Bijlagen

6

7 Introductie Introductie Bij de tweede geheel herziene editie In dit boekje Algemene vaardigheden voor Biomedische Technologie worden belangrijke vaardigheden beschreven die je tijdens je driejarige bacheloropleiding Biomedische Technologie (BMT) zult tegenkomen in verschillende vakken. Het is voor jou als aankomend ingenieur belangrijk dat je deze vaardigheden gaat beheersen. Dit boekje kan je helpen bij het eigen maken van de verschillende vaardigheden. Deze worden in korte hoofdstukken afzonderlijk toegelicht en geïllustreerd met voorbeelden. In veel gevallen zijn er lijstjes met nuttige tips opgenomen en verwijzingen naar mogelijk interessante literatuur. Al met al hopen we dat dit boekje voor jou als BMT-student een nuttig naslagwerk zal zijn dat je er vaak even bij pakt. Dit kan bijvoorbeeld zijn wanneer een docent je een specifieke opdracht geeft, maar ook wanneer je commissie- of bestuurswerk gaat doen bij een vereniging. De eerste versie van dit boekje is uitgegeven in augustus 2007 en werd op verzoek van de toenmalige opleidingsdirecteur dr.ir. J.A. van Alsté samengesteld door studenten M. Mulder en K. Gorter. Halverwege 2008 waren er van dit boekje geen exemplaren meer over. Het boekje is vervolgens in enigszins herziene versie in de zomer 2009 in herdruk genomen door de opleiding Scheikundige Technologie. De opleiding Biomedische Technologie wilde echter op basis van de ervaringen en een inventarisatie van wat er nog meer in het boekje thuishoorde graag een stap verder gaan. Daarbij heeft de opleiding dankbaar gebruik gemaakt van o.a. docenten en studenten binnen de Opleidingscommissie Biomedische Technologie (OLC-BMT). Dit heeft geresulteerd in de compleet herziene versie die nu voor jullie ligt. Door vele mensen is hier hard aan gewerkt en we hopen dat dit boekje de komende tijd zijn waarde (opnieuw) zal gaan bewijzen bij studenten en docenten. Het boekje is opgedeeld in vier delen. Het eerste deel van het boekje bevat een aantal hoofdstukken gericht op Leren studeren. In dit gedeelte wordt bijvoorbeeld aandacht besteed aan hoe je je efficiënt door de grote hoeveelheden lesstof heen kan werken en hoe je je beschikbare tijd op een goede manier verdeelt over studie en andere bezigheden. Het tweede gedeelte van het boekje gaat dieper in op het begrip wetenschap en alles wat daarbij komt kijken. Denk bijvoorbeeld aan het zoeken en verwerken van wetenschappelijke literatuur, en het goed opzetten van een onderzoek. Daarnaast is er specifieke aandacht voor academische competenties die voor een BMTer uiteindelijk extra belangrijk zijn: hoe ga je bijvoorbeeld om met proefpersonen of proefdieren? En als je meer de biologische kant op gaat: wat is er belangrijk bij het werken met levend materiaal zoals cellen? Vervolgens gaat het derde gedeelte dieper in op samenwerken in een groep en het managen van grotere projecten. Hoe zorg je ervoor dat je als team een doel bereikt? Hoe kun je vergaderingen efficiënt laten verlopen en hoe kom je erachter waar jouw sterke kanten liggen bij het werken in teamverband? Dit zijn allemaal voorbeelden van vaardigheden die in dit gedeelte worden uitgelegd. Het laatste deel van het boekje richt zich op het presenteren van je werk. Je kunt als individu of als team nog zulk prachtig onderzoek hebben verricht, maar als je het niet kunt communiceren naar de rest van de wereld gaat de toegevoegde waarde natuurlijk snel verloren. Dus hoe schrijf je een goed verslag? En waar moet je op letten bij het geven van een mondelinge presentatie? Deze en andere presentatievormen worden verder uitgewerkt in deze laatste hoofdstukken. 7

8 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie We hopen dat dit boekje jullie op allerlei momenten in de studie bij kan staan met goede raad om je actuele doelen te kunnen bereiken. Wanneer je ideeën hebt voor verdere verbetering van dit boekje horen we dat heel graag via We wensen jullie een geweldige en hele leerzame studietijd toe en uiteraard een succesvolle carrière als Biomedisch Technoloog! Enschede, december

9 Deel 1: Leren Studeren

10

11 Leren leren 1. Leren leren Daar sta je dan, helemaal fris en fruitig aan het begin van je nieuwe uitdaging: een universitaire opleiding! Het universitair studeren stelt nogal wat eisen aan je en het is goed om daar tijdig bij stil te staan. Je moet bijvoorbeeld goed in staat zijn om te inventariseren wat je moet doen, op welke wijze en op welke termijn. Dit zal in het begin mogelijk extra aandacht van je vragen. Belangrijk is dat je zicht hebt op de doelmatigheid van je studieaanpak. Met andere woorden: levert je studiegedrag je wel genoeg rendement op? Het is erg frustrerend wanneer je erg veel tijd in je studie steekt, maar op tentamens nog steeds onvoldoendes haalt. Een praktisch hulpmiddel om bij jezelf de stand van zaken onder de loep te nemen is de Vragenlijst Studiemethoden. Op de website kun je in ruim een kwartier veel te weten komen over waar je sterke en zwakke punten liggen, zodat je je studiegedrag gericht kan bijsturen. Hopelijk heeft dit als resultaat succesvol(ler) tentamens halen en meer voldoening van je studieinspanning! Hieronder vind je enkele richtlijnen voor goed studeren. 1.1 Strategie In een strategie komen verschillende zaken aan bod. Denk bijvoorbeeld aan het maken van een planning en het slim kiezen van je studieomgeving. Het gezegde vergissen is menselijk geldt zeker ook voor uitstelgedrag. Uitstellen gebeurt meestal sluipend. Een zelf opgestelde planning die je als realistisch beschouwt, helpt je de neiging tot uitstellen onder controle te houden. Het is een beknopte weergave op papier van een afspraak die je met jezelf maakt. Wat ga je bestuderen en hoeveel tijd denk je voor het geplande studieonderdeel nodig te hebben? Liever een globale planning dan geen planning! In hoofdstuk 2 wordt verdere uitleg gegeven over hoe je efficiënt met je tijd kunt omgaan. Om goed te kunnen studeren moet je niet teveel worden afgeleid. Zorg dus dat je in een omgeving gaat zitten waar niet steeds gezellig even mensen langskomen. Dat is natuurlijk leuk, maar ongemerkt nemen ze heel veel tijd van je in beslag. Tot slot nog een andere vorm van afleiding: zorgen. Met zorgen in je hoofd is het concentreren op de stof extra lastig. Zaken waar je over piekert, en die daarmee remmend werken op je concentratie, kun je (doorgaans) niet à la minute oplossen. Maar wat je wel kunt doen is de zorgen in een apart hoekje van je agenda parkeren onder de kop: don t forget! Hierdoor weet je zeker dat je ze niet vergeet en hoef je onder het studeren niet de hele tijd te denken: ohja, ik moet ook nog Informatie opnemen bij de colleges Bij het volgen van colleges ligt de nadruk op het opdoen van kennis van nieuwe onderwerpen. Tijdens het college gaat het er om dat je de juiste aantekeningen maakt, maar dit is helemaal niet zo eenvoudig: je moet luisteren en kijken naar de gepresenteerde informatie en ondertussen moet je bepalen wat de relevante kern uit die informatiestroom is, zodat je die in telegramstijl kunt noteren. Een hoog multitasking gehalte dus! Het kan soms best even duren voor je hiervan de slag te pakken hebt. Hoe bepaal je nu tijdens zo n college wat het belangrijkste is, wat hoofdzaken en wat bijzaken zijn? Je kunt dit al voor een heel belangrijk deel uit de formuleringen van de docent halen. De wijze waarop hij of zij de zinnen opbouwt of aanduidt zegt wat over de relevantie. Zo kun je de hoofdzaken herkennen en de belangrijkste informatie noteren. Enkele voorbeelden van dergelijke activerende uitspraken zijn: 11

12 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie het allerbelangrijkste is ; heel belangrijk is ; vergeet vooral niet dat ; kort samengevat kunnen we zeggen ; in het bijzonder is het zo ; waaruit volgt dat ; ten eerste, ten tweede, ten derde ; tenslotte. Dit zijn boodschappen van het type: schrijf op, hier gaat het om! Als je op deze wijze aantekeningen maakt, zullen je aantekeningen bij het bestuderen van het onderwerp uit je studieboek als een soort schijnwerper op de stof schijnen: je ziet goed terug welke aspecten naar de mening van de docent de meeste aandacht moeten krijgen. Om het maken van aantekeningen makkelijker te maken, kun je de slides van het college (deze zijn soms van tevoren al beschikbaar op Blackboard) voor aanvang alvast uitprinten en doornemen. Je kunt je aantekeningen dan hierop maken. Zo hoef je niet informatie die al op de slides staat over te nemen. Dit scheelt veel schrijfwerk en hierdoor kun je je beter concentreren op wat er wordt gezegd. De slides laten vaak ook al zien wat de belangrijkste informatie is die tijdens het college wordt besproken. Overleggen met medestudenten in de pauzes tussen de colleges kan enorm waardevol zijn. Je hoort dan van de anderen wat die vonden van de lastige en relatief eenvoudige onderdelen van het college en wat zij als hoofd- en bijzaken hebben onderscheiden. Dit overleg heeft nog een pluspunt: het geeft je het gevoel er niet alleen voor te staan. Gezellig bijpraten is ook een bijdrage aan je thuis gaan voelen in de nieuwe omgeving van de universiteit. Tot slot nog een laatste tip om het rendement van je college te verhogen: door nog op dezelfde dag je aantekeningen aandachtig door te lezen, raak je meer vertrouwd met het onderwerp. Hierdoor kun je bij het volgende college de draad weer sneller oppakken. 1.3 Informatie opnemen uit studieboeken Naast het opnemen van kennis uit colleges, moet je ook kennis opnemen uit studieboeken. Hieronder wordt een manier gegeven hoe je het studeren uit een studieboek kunt aanpakken. Oriënterend lezen (= 1e ronde) Neem de stof eerst oriënterend door. Hiermee krijg je een helicopterview van de te bestuderen inhoud. Ook krijg je een indruk van welke onderdelen wat eenvoudiger en welke wat lastiger zijn. Daardoor wordt het duidelijker waar je in de volgende ronde, het grondig bestuderen, meer of minder aandacht aan moet besteden. Let hierbij ook op de hoofdstuk- en alinea-indeling, tekstboxen, figuren en tabellen. Je kunt bij een eigen boek uitroeptekens in de kantlijn plaatsen, om hoofdzaken en potentiële knelpunten te markeren. Bij een geleend boek kun je met de kleinste maat gele plakbriefjes hetzelfde bereiken. Oriënterend doornemen kun je in een comfortabele stoel doen, als dat je voorkeur heeft. Aantekeningen maken is in dit stadium nog niet van groot belang. In de volgende ronde is dat wel het geval. Het grondig doornemen van de stof (=2e ronde) In deze fase gaat het er om dat je de tijd neemt om je te verdiepen in zowel de hoofdzaken als de belangrijkste details en de verbanden te inventariseren die in de stof worden gepresenteerd. Het sleutelwoord is hier: interactief. Er moet een wisselwerking tussen jou en de stof gaan optreden. Je zou het eigenlijk kunnen zien alsof je regisseur bent van een film. Aan de hand van de stof bouw je in je hoofd een 12

13 Leren leren (teken)film op van de dynamische eigenschappen van het onderwerp, bijvoorbeeld van een reactiemechanisme of van een uit vele schakels bestaand biochemisch proces. Het is heel goed om in deze fase aantekeningen te maken van de stof. Geef commentaar op wat je leest in de trant van Hier wordt dus gesteld dat.... Bij het maken van aantekeningen gaat het niet alleen om woorden, maar ook om het tekenen van betrekkingen tussen grootheden in een ruimtelijk schema. Het grondig bestuderen zou je kunnen zien als een proces in drie stappen: absorberen transformeren regenereren. Bij absorberen is de overeenkomst met de vorige ronde, het oriënterend lezen, nog sterk aanwezig: je neemt de aangeboden stof in je op. Bij het transformeren, waar je tijdens het grondig doornemen van de stof veel aandacht aan besteedt, gaat het er om dat je in je eigen woorden en in je eigen schetsmatige tekeningen de inhoud weergeeft zoals jij die hebt ervaren. Dit weergeven van de stof zoals jij het ervaart, geeft je direct veel inzicht in waar nog hiaten in je kennis zitten. Hier kun je vervolgens op inspelen door het probleem verder uit te diepen of door het als vraag mee te nemen naar het college. Het regenereren is een activiteit waarbij je je concentreert op een denkbeeldige toehoorder die van jou college krijgt over het betreffende onderwerp. Voor jezelf is dit een (volgend) controlemiddel om te merken of er in het transformatieproces nog problematische elementen zitten. Pas als je het aan een ander kunt overbrengen heb je voldoende grip gekregen op de materie. Denk tijdens deze actie ook eens aan de kritische vragen die mensen je kunnen stellen wanneer je ze de stof uitlegt: is het relevant en zo ja, zou je er een antwoord op hebben? Ook in de volgende stap (het herhalen van de stof) ben je in feite bezig met regenereren. De grafieken en tabellen en stroomdiagrammen die bij de tekst horen verdienen extra aandacht. Juist het vergelijken van de hierin gevatte informatie met wat je al weet over het onderwerp, intensiveert het leerproces. Daarbij is een kritische analyse een hulpmiddel. Geef jezelf de opdracht om deze tabellen te controleren op consistentie van informatie en in welke mate de inhoud aansluit bij de aan jou bekende informatie over het onderwerp. Het opstellen van structuurschema s, gebaseerd op ordeningsprincipes, kan een hulpmiddel zijn om de stof te gaan beheersen. Voorbeelden van dergelijke ordeningsprincipes zijn: feiten - argumenten conclusies; principes (inclusief voorbeelden); oorzaken gevolgen; oude situatie - ingreep - nieuwe situatie; hiërarchie (wat is ondergeschikt aan wat). Tot slot zal het kritisch onder de loep nemen van informatie je helpen om ermee vertrouwd te raken: Ga na of er sprake is van feiten of van meningen. (En meningen van wie?) Ga na of feiten verifieerbaar zijn. Maak een schematische weergave van de argumenten van de auteur. Ga na of je zelf ook argumenten kunt aanvoeren pro of contra de stelling. Het herhalen van de stof (= 3e ronde) Stel dat je een hoofdstuk of een deel daarvan intensief hebt bestudeerd. Hoe voorkom je dan dat die actieve kennis in je geheugen wegzinkt tot het niveau onbereikbaar? Hier moet je de nadruk gaan leggen op regenereren. 13

14 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie Doe alsof je aan een studiegenoot, die er geen bal van snapt, die materie moet gaan uitleggen, met het studieboek open en je aantekeningen erbij. Door je op zo n taak te concentreren, komt de informatie solide vast te liggen in je lange termijn geheugen. Ook krijg je hier een goede indruk van welke zaken tijdens het grondig doornemen nog niet volkomen duidelijk zijn geworden. Een andere mogelijkheid om de stof goed te herhalen is het bedenken van vraagstukken. Doe of je een studiegenoot over de stof moet gaan overhoren en bedenk vragen voor bijvoorbeeld een mondeling tentamen. Dit bedenken van vragen helpt je bij het recapituleren van de inhoud van de stof. Dit is een zeer effectief middel voor het onthouden op de lange termijn. 1.4 Samenvatting maken, waarom en hoe? Door het maken van een samenvatting neem je intensief kennis van de inhoud en je controleert daarbij of je die begrepen hebt. Een tweede reden is dat je door het samenvatten de informatie voor langere tijd in je geheugen vastzet. Je verdiept je in de vraagstelling wat de hoofdzaken zijn in de te bestuderen stof maar ook wat het verband is tussen deze hoofdzaken. Als het samenvatten goed verloopt, kun je stellen dat je de inhoud van de tekst begrijpt. Het is belangrijk dat je die hoofdzaken in je eigen woorden formuleert. Juist daarmee bereik je dat je je de inhoud later beter kunt herinneren. Naast het samenvatten in teksten die voor een ander goed leesbaar zijn, kun je ook overwegen om je nog kersverse kennis over het onderwerp om te zetten in een schema. In zo n schema zet je begrippen neer in rechthoekige kaders, te beginnen met het meest centraal staande onderwerp. De betrekkingen die tussen de begrippenkaders bestaan, kun je aangeven met lijnen met erbij geschreven trefwoorden (eventueel als afkorting). Voorbeelden van dynamische causale betrekkingen (betrekkingen die een afhankelijkheid impliceren) zijn: is afhankelijk van; is stimulerende factor voor; is remmende factor voor; veroorzaakt (wellicht); belemmert (wellicht); is voorwaarde voor. Deze relaties kun je goed met pijlen aangeven, omdat ze één kant op gaan. Met een vraagteken naast de pijl kun je aangeven of het gaat om een onzeker relatie of effect. Naast dynamische causale relaties kun je ook meer statische relaties (samenhang) weergeven zoals: is verbetering/verslechtering van; is algemene vorm van/is kenmerkend voor; is te vergelijken/verwant met; is onderdeel/eigenschap/voorbeeld van. en ook logische betrekkingen zoals: is in overeenstemming/tegenspraak met; is argument pro/contra. Belangrijk is dat je zelf een notatie kiest waarbij je een soort ruimtelijk stenografisch verslag krijgt van de relaties binnen het bestudeerde onderwerp. Zo'n 14

15 Leren leren verslag in ruimtelijke vorm wordt een (semantisch) netwerk genoemd, waarbij semantisch verwijst naar de betekenis van iets. Op het internet tref je volop voorbeelden aan van semantische netwerken, die meestal worden aangeduid met de term conceptmapping en ook wel mindmapping, zoals weergegeven in Figuur 1. Figuur 1: Voorbeeld van een 'concept map'. Als je flink wat voorbeelden van conceptmapping wilt zien, kijk dan eens op de site: Vraagstukken Voor het oplossen van vraagstukken is geen kookboek-recept te geven maar er zijn wel richtlijnen die je wat houvast kunnen geven. Het netjes opschrijven van de beschikbare gegevens, zodat je weet waar je vanuit moet gaan, helpt met het krijgen van overzicht. Zet onder de gegevensset een streep. Onder de streep zet je neer wat er gevraagd wordt en in welk formaat (denk bijvoorbeeld aan de dimensies/eenheden), waarna je kan beginnen met het daadwerkelijk oplossen van het probleem. Zie voor verdere informatie over systematisch problemen oplossen ook hoofdstuk 7. Onze hersenen zijn in staat het systematisch gestructureerd denken snel af te wisselen met associatief denken (de dingen die je te binnen schieten ). Hou op een kladje bij welke zaken je te binnen schieten bij het doornemen van de opdracht, zodat er niets van je creatieve invallen verloren gaat terwijl je toch enigszins systematisch kan blijven werken. Het bijhouden van het kladje kan je op het spoor zetten van een slimme route naar de oplossing. 1.6 Aanvullende tips voor effectief studeren Wissel het studeren af met lichaamsbeweging. Automobilisten krijgen het advies om na twee uur rijden een kwartier rust te houden. Ook bij het studeren zul je af te toe het gevoel krijgen, meestal na 1,5 á 2 uur doorstomen, dat je gaar bent. Doorgaan met studeren voorbij dat punt leidt meestal tot een forse afname van het studierendement. Je neemt niet meer op en kijkt ook niet meer als kritische waarnemer naar het informatieaanbod. Doe dan iets dat je bloedsomloop weer flink op gang 15

16 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie brengt: las een goede break in in je studeeractiviteit. Een flink stuk wandelen of hardlopen kan de batterij weer aardig opladen. Probeer het zo te regelen dat je een studiegenoot vindt om samen te overleggen over de onderdelen in de studiestof die wat lastiger zijn en om elkaar een mondeling tentamen af te nemen. Hiermee bereik je dat je gestimuleerd wordt om over de inhoud van de stof, die je met elkaar bespreekt, heel kritisch na te denken. Het geeft je ook een indruk van in hoeverre je met de studie-inhoud vertrouwd bent geraakt en dat geeft je meer zelfvertrouwen in voorbereiding op je tentamen. 1.7 Referenties o M. Bastings en C. Louwerse, Studeer Actief, HB uitgevers, Baarn, 2001, tiende druk. o B. van Hout Wolters, P. Jongepier, A. Pilot, Studiemethoden, Wolters- Noordhoff, Groningen, o Dr. J. Oosterhuis-Geers, Vragenlijst Studiemethoden, laatste update: niet beschikbaar, datum bezocht: o Auteur onbekend, Concept maps en mindmaps om beter te leren, laatste update: niet beschikbaar, datum bezocht: o Auteur onbekend, Studeer effectief, laatste update: niet beschikbaar, datum bezocht:

17 Time management 2. Time management Je gaat beginnen aan de wetenschappelijke opleiding Biomedische Technologie. Hoogstwaarschijnlijk heb je een VWO- of HBO-diploma op zak. Met dat diploma zul je in ieder geval beschikken over de nodige intellectuele capaciteiten. Maar weet je ook hoe je die het beste kunt inzetten, zodat je op een efficiënte manier je wetenschappelijke diploma kunt halen? Nog voordat je kunt toekomen aan de academische vaardigheden die verderop in dit boekje langskomen, is het goed om eerst eens te kijken naar de basisvaardigheden. Zoals je studie goed kunnen organiseren, om stress en onvoldoendes zoveel mogelijk te vermijden. Want als die basis goed is, kun je je capaciteiten efficiënt inzetten voor de rest, en houd je misschien nog tijd over voor nevenactiviteiten als sporten en besturen. Hierna lees je meer over tips die je daarvoor kunt inzetten. 2.1 Tijdsbesteding Om vakken af te kunnen ronden en tentamens te kunnen halen, is het belangrijk voldoende tijd te besteden aan het bestuderen van die vakken. Dat lijkt misschien een open deur, maar veel studenten lopen er toch ongemerkt aan voorbij. Hoe weet je nu of je voldoende tijd aan een vak hebt besteed? Je neemt daarvoor als uitgangspunt het aantal EC dat ervoor staat. 1 EC staat voor 28 uur studeren. Dus een vak van 5 EC vraagt een besteding van 28x5 = 140 uur in een kwartiel. Als je ervan uitgaat dat een studieweek 40 uur bedraagt, betekent dit dat je voor een vak van 5 EC drie en een halve week nodig hebt. Dit is een uitgangspunt, een richtlijn. Niet elke student heeft zoveel tijd nodig voor een vak, niet elk vak is even moeilijk en sommige studenten hebben juist meer tijd nodig voor een vak. Niet alle studenten hebben dezelfde vaardigheden en capaciteiten. Ook heeft niet elk vak dezelfde opbouw. Het ene vak bestaat uit een aantal verplichte practica, het andere vak bestaat voornamelijk uit zelfstudie. Maar een ding is zeker: aanzienlijk minder uren besteden aan het studeren dan die 40 uur per week maakt de kans op succes evenredig kleiner. Elke studie heeft zijn kritische drempel, en daar kun je maar beter niet onderkomen, ook al hoor je van studiegenoten stoere verhalen over een paar nachten doorleren en alle tentamens halen. Aan de andere kant is het ook niet aan te raden om structureel boven die 40 uur per week te komen. Dan loop je het risico om overbelast te raken. Dat verpest je plezier in studeren en het student zijn. En wanneer die lange studie-uren dan ook nog tegenvallende resultaten opleveren, werkt het faalangst of teleurstelling in de hand. Je tijd goed managen helpt je om productief en efficiënt te studeren, met voldoening en plezier. Hoe doe je dat, je tijd managen? Het betekent dat je alle studie- en andere activiteiten evenredig verdeelt over de tijd die je beschikbaar hebt. Binnen de studietijd verdeel je ook weer de verschillende studieactiviteiten evenredig. Daarvoor moet je eerst inzicht krijgen in de manier waarop je je tijd besteedt. Houd bijvoorbeeld eens gedurende een week je tijdsbesteding bij, in je agenda, of op een apart vel papier. Schrijf aan het einde van een dagdeel zo volledig mogelijk op wat je de afgelopen uren hebt gedaan. Goede momenten daarvoor zijn bijvoorbeeld voor de lunch, voor het avondeten en voordat je naar bed gaat. Het kost maar een paar minuten en het levert een schat aan informatie op. 17

18 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie Deze informatie is de basis voor time management. Daarnaast moet je ook nog weten wat je allemaal te doen hebt; waar je prioriteiten liggen; wanneer je wat gaat doen; welke omstandigheden jou helpen of juist belemmeren in de uitvoer van wat je van plan was. Bij elkaar geeft dit je een realistisch beeld van wat je moet en wat je kunt. Nu ben je klaar om een studieplan op papier te zetten, bijvoorbeeld voor een kwartiel. Daarbij kijk je niet alleen naar studieactiviteiten maar ook naar de andere dingen die je van plan bent te gaan doen. Door alles zo concreet mogelijk op papier te zetten, dwing je jezelf om precies en realistisch te zijn en loop je minder risico om jezelf voor de gek te houden. 2.2 Studiedoelen Nu je je tijdsbesteding goed hebt geanalyseerd, kun je aan de slag gaan om effectiever en efficiënter met je tijd om te gaan. De meeste studenten zeggen dat ze het meeste werk doen wanneer ze onder grote druk staan, bijvoorbeeld kort voor tentamens of een deadline voor een opdracht. Dat betekent dat de meeste studenten in het begin van een kwartiel geneigd zijn om niet veel tijd te besteden aan de studie. Je hebt net tentamens gedaan, en in het begin is het nog makkelijk bij te houden, dus je hoeft je nog niet druk te maken, lijkt hier de gedachte te zijn. Door op papier een tijdlijn uit te tekenen van de 8 (+2) weken die voor een kwartiel (meestal) beschikbaar zijn, maak je zichtbaar hoe snel de tijd kan gaan. De doelen die je in een blok wilt bereiken (bijvoorbeeld drie vakken die je wilt afronden) benoem je concreet. Je benoemt ook de verschillende onderdelen waaruit de stof bestaat, de opdrachten of collegestof die erbij horen. De meeste informatie hierover is te vinden op Blackboard. De tentamens of eindopdrachten voor dit kwartiel zijn je hoofd- of lange termijndoelen. De termijn zal meestal 8 of 10 weken zijn. De colleges en tussenopdrachten zijn je subdoelen. De termijn voor die subdoelen is vaak korter. Wanneer je deze subdoelen uitzet of intekent op de tijdlijn die je hebt gemaakt, maak je je eigen deadlines zichtbaar. Daarmee kun je voor jezelf de druk verhogen die je nodig hebt om aan het werk te gaan. En vanuit je subdoelen wordt het nog makkelijker te bepalen waar vandaag je prioriteiten liggen. 2.3 Korte-termijn planning Met behulp van de tijdlijn heb je nu een lange-termijn planning gemaakt. Je weet nu wat wanneer klaar moet zijn. Daarnaast heb je al inzicht gekregen in de manier waarop je je tijd besteedt door bij te houden wat je op een dag doet. Met behulp van deze gegevens kan je een korte-termijn planning maken. Dit is een planning van een week waarin je gedetailleerd formuleert wat je wanneer wilt gaan doen. Naast je studieactiviteiten plan je ook je vrije tijd en andere activiteiten in. Probeer bij het plannen realistisch te zijn. Wanneer je normaal in een uur 10 pagina s leest, plan dan niet om 20 pagina s te lezen in een uur. Kijk aan het eind van de dag of je ook daadwerkelijk de dingen hebt gedaan die je had gepland en ga na waarom je ze niet hebt gedaan en hoe reëel je planning was. Hierdoor krijg je meer inzicht in hoeveel tijd sommige activiteiten kosten, zoals het volgen van onderwijs, maar ook in tijdstippen waarop je goed studeert en wanneer juist minder en hoeveel werk je per dag kan verzetten. Met deze informatie kun je een steeds betere en meer realistische planning maken. 18

19 Time management Tips bij het maken van een planning Plan iets meer uren zelfstudie in dan gewoonlijk, maar stel je normen niet te hoog. Kortom: wees realistisch. Plan moeilijke taken op momenten dat je het beste kunt werken. Plan ook vrije tijd. Neem af en toe een pauze, en ga even wat anders doen. Dit zorgt ervoor dat je efficiënt blijft werken. Plan bufferuren in. Wanneer je je om bepaalde redenen niet aan je planning hebt kunnen houden, heb je hiervoor nog wat uren achter de hand. Wanneer je lekker bezig bent, blijf dan doorwerken. Hierdoor creëer je meer bufferuren. Plan per dag iets dat je wilt afmaken. Plan essentiële, niet-urgente taken op rustige tijdstippen. Doe gelijksoortige taken achter elkaar zolang ze je niet vervelen en je niet minder geconcentreerd raakt. Beloon je zelf bij het afronden van een taak of het goed uitvoeren van de planning. Durf ook nee te zeggen. Wanneer je geen tijd hebt in je planning om met iemand af te spreken of om iets voor iemand te doen, geef dit dan aan. 2.4 Als het niet lukt... Ondanks bovenstaande informatie en tips gaat het time-managen niet altijd zoals je wilt. Het lukt je niet om flexibel en reëel te plannen. Je blijft je studie uitstellen, maar je hebt al van alles geprobeerd. Hieronder staan een aantal tips bij time mismanagement, waar je graag verandering in wilt brengen. Informeer bij de studieadviseur of decaan. Deze heeft vaak tips of kan met een andere oplossing komen. Ga naar de studentenpsycholoog. Op de UT kan je gratis naar de studentenpsycholoog. Veel studenten gaan met hun planningsproblemen hier naartoe. Deze kan je ook doorsturen naar een zelfmanagementcursus. Volg een zelfmanagementcursus. Deze cursus is gratis te volgen via de UT. Voor meer informatie: Vorm samen met een aantal (studie)vrienden een studiegroep. Spreek een vaste tijd en plaats af om te gaan studeren. Wees streng voor elkaar en maak duidelijk dat het niet nakomen van afspraken zonder ingrijpende reden iets is dat je gewoon niet kan maken. 2.5 Meer informatie Kijk ook eens op: ursus%20timemanagement.aspx Of kijk eens in de bibliotheek. Daar zijn ook veel boeken te vinden over time management. Zeegers, P., et al., Essential Skills for Science & Technology, Oxford University Press, South Melbourne, Haynes, M.E., Persoonlijke tijdmanagement; snel en vaardig, Academic Service, Schoonhoven, Weiler, P., Compleet handboek time management; Een praktische raadgever voor efficient tijdsbeheer thuis en op het werk, Zuidnederlandse Uitgeverij, Almere, Bovenstaande tekst is gebaseerd op een artikel van Caroline de Koning, studentenpsycholoog en studie- en beroepskeuzeadviseur bij de Rode Balie. 19

20 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie 2.6 Referenties o V. Busato, Time management, NRC Handelsblad, Rotterdam, 2e druk,

21 Netwerken 3. Netwerken Gedurende het tweede jaar van de opleiding Biomedische Technologie ga je voor een paar dagen op snuffelstage. In het derde jaar ga je een Bacheloropdracht doen die je meestal intern, maar soms ook extern, uitvoert. Geschikte plaatsen voor stages, opdrachten, buitenlandse deelstudies en banen staan meestal niet op een lijst van de opleiding of in de krant. Veelal zul je zelf een plaats moeten zoeken die bij je past. Dat is een nuttige en leerzame ervaring die je inzicht geeft in wie je bent, wat je wilt en hoe je een plek in de samenleving vindt. Je eerste reactie zou kunnen zijn: moet ik echt zelf een stageplaats zoeken of een opdracht vinden? Dat is niks voor mij en bovendien heb ik helemaal geen netwerk. Ik ken bijna niemand in het vakgebied. Waarom zorgt de opleiding niet voor plaatsen als ze zo nodig een stage, een opdracht of internationale ervaring moeten opnemen in het curriculum! En is netwerken niet hetzelfde als vriendjespolitiek? In dit hoofdstuk zullen we laten zien hoe je in contact kan komen met de juiste mensen door middel van netwerken. Wat is netwerken en hoe pak je dit aan? 3.1 Wat is netwerken? Netwerken is de vaardigheid om personen in te schakelen bij het oplossen van een probleem of het realiseren van een wens. En je bent ook nu al vaak aan het netwerken ofschoon je dat misschien niet zo zult noemen. Netwerken is een activiteit waarbij je via personen die je kent geïnformeerd wordt over personen die je meestal nog niet kent en die je kunnen adviseren inzake een probleem of wens. Netwerken is gericht op het onderhouden van relaties waarmee je kennis en ideeën deelt. Daarnaast help je zelf ook mensen in je netwerk aan informatie en nieuwe contacten. Netwerken is dus geven en nemen. Je kunt een beroep doen op elkaars kennis, ervaring en netwerk. Hoe effectief kan netwerken zijn? Als je begint te netwerken ontdek je al snel hoe klein de wereld is. Stel dat de gemiddelde Nederlander 200 mensen kent en dat jij zelf 10 mensen direct kunt benaderen. Dan bereik je via die 10 mensen totaal 2000 mensen. Of, om dubbeltellingen te vermijden, de helft, dus Die 1000 mensen kennen dan weer 1000 x 100 = nieuwe mensen. In de vierde stap wordt je bereik vergroot tot 10 miljoen mensen. Kortom netwerken is een veelbelovende activiteit die je moet beheersen, ook voor je latere beroepspraktijk. Slechts 30% van de beschikbare banen wordt via de krant of andere media aangekondigd; 70% wordt gevonden via netwerken, open sollicitaties of door voor jezelf te beginnen. 3.2 Wat wil je bereiken met netwerken? Als eerste is het belangrijk dat je weet wat je wilt bereiken en hoe je je netwerk gebruikt, onderhoudt en uitbreidt. De essentie van het netwerken is hetzelfde voor het oplossen van problemen als voor het realiseren van wensen. Wanneer je een probleem hebt of ergens hulp bij nodig hebt, kun je iemand uit je netwerk inschakelen. Deze kan je helpen met je probleem of kan iemand anders benaderen die jou kan helpen. Wanneer je een groot netwerk hebt, is voor elk probleem wel iemand te vinden. Het is daarom handig om al een netwerk te hebben voor je een probleem tegenkomt. Hoe je je netwerk kunt inzetten wordt nu toegelicht aan de hand van het voorbeeld het vinden van een stageplaats. Eerst moet je bepalen wat je doelen zijn. Welke ervaring wil je opdoen tijdens je stage? Waar ben je goed in? Wat wil je ontwikkelen? Je moet niet blijven hangen bij 21

22 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie het idee dat het om een verplicht onderdeel van het curriculum gaat waar je niet onder uit kunt. Het gaat om een kans om kennis te maken met de beroepssector die zeer belangrijk is voor je gekozen vakgebied. Als student Biomedische Technologie heb je natuurlijk belangstelling voor de gezondheidszorg en het daarmee verwante bedrijfsleven. Dat is een geweldig grote sector met vele instellingen, organisaties en bedrijven waarmee je vast wel eens contact hebt gehad en waar je mensen min of meer kent. Bepaal ook waar je ervaring op wilt doen. Is dat bij een ziekenhuis, een productiebedrijf, een ingenieursbureau of een consultancybureau? Als je later in de celbiologie wilt gaan werken kom je mogelijk uit bij een klinisch chemisch laboratorium van een ziekenhuis. Wil je de zorgtechnologie in dan is een grote zorginstelling een optie. Kortom, kies datgene waar je enthousiast voor bent. Vaak is dat ook dat waar je goed in bent, dus waar je talenten liggen. Voor gericht netwerken is inzicht in je talenten nodig maar niet voldoende. Je moet weten wat je wilt en dat moet je helder kunnen vertellen. Van een toekomstig academicus wordt een kritische houding verwacht. Mensen verwachten een heldere visie op je opleiding, je toekomst en de rol van de stage die je wilt gaan doen. Om die visie te ontwikkelen kan het helpen om zoveel mogelijk elementen uit het werk van anderen te verzamelen die je aanspreken. De colloquia in de opleiding geven daarvoor een goed aanknopingspunt, maar ook het internet, kranten, tijdschriften en tvuitzendingen kunnen je helpen. Begin met datgene op te schrijven waar je echt enthousiast over bent. En zorg ervoor dat je dat helder aan een ander kunt vertellen. Daaruit volgen dan één of meer zoekrichtingen voor het netwerken. Schrijf alles helder voor jezelf op en het netwerken kan beginnen. Maar eerst moet je oefenen in het vertellen van wat je zoekt. Dat vertellen kun je uittesten op een medestudent of zelfs op de muur van je kamer. Maar zorg ervoor dat je helder onder woorden kunt brengen wat je wilt en wat je zoekt. 3.3 Wie zitten er in je netwerk? Iedereen die je kent of gekend hebt en die een positieve indruk van jou heeft, behoort tot je netwerk, zoals vrienden, (oud-)klasgenoten, docenten, mensen van de sportvereniging, (oud-)collega s. Je netwerk is groter dan je denkt. De mensen uit jouw netwerk hebben zelf ook weer een netwerk. Via hen kan je je netwerk dus uitbreiden. Breng je eigen netwerk eens in kaart en orden je netwerk. Ook voor je stage kun je je persoonlijke stagemarkt in kaart brengen op basis van je geformuleerde doelstelling. Welke bedrijven en instellingen zijn aantrekkelijk? Waar bevinden die zich? Welke onderwerpen zijn daar aan de orde? Internet is de bron van informatie in deze fase. Kies nu een vijftal personen die je kent uit voor netwerkgesprekken. Denk aan (ook verre) familie, vrienden, kennissen, studievrienden, docenten en mensen die je kent via verenigingen. Leg aan hen je plan voor opdat zij je kunnen helpen met het vinden van relevante informatie over de stagemarkt en vooral omdat ze je kunnen aanbevelen of doorverwijzen naar mensen uit hun netwerk. Sluit een netwerkgesprek altijd af met de vraag naar volgende personen die je kunt spreken. Dat levert meestal voldoende nieuwe contacten op met mensen die je (nog) niet kent. Meestal helpen gesprekspartners je graag en leggen soms zelfs contact voor je. 22

23 Netwerken 3.4 Het uitbreiden en aanwenden van je netwerk Het is nuttig om je netwerk uit te breiden. Met een groter netwerk is er sneller iemand te vinden die jou kan helpen met je probleem. Hierdoor wordt het makkelijker en gaat het sneller om je problemen op te lossen. Je netwerk uitbreiden gaat vaak vanzelf. Op borrels, verjaardagen of congressen kun je contact maken met nieuwe mensen die in je netwerk passen. Je bestaande relaties kunnen je helpen om met nieuwe mensen in contact te komen. Ook door te investeren in je netwerk en door je oppervlakkige contacten te intensiveren, kun je je netwerk uitbreiden. Het uitbreiden en onderhouden van je netwerk kan tegenwoordig met behulp van websites als Linkedin, Facebook, Plaxo of Hyves. Bij deze sites maak je een profiel aan en voeg je mensen toe aan je netwerk. Verder kun je goed contact houden met mensen uit je netwerk en je netwerk uitbreiden. Ook via deze kanalen kun je mensen gericht benaderen voor jouw doelen, zoals het zoeken van een stageplaats. Met mensen die je direct of indirect aan een stageplaats kunnen helpen voer je gesprekken nadat aan enkele voorwaarden is voldaan: Je doelstelling is duidelijk. Je hebt een redelijk beeld van je stagemarkt. Je hebt een top vijf lijst van te benaderen netwerkcontacten. Vervolgens maak je een afspraak. Het beste is per telefoon. In het persoonlijk contact kun je kort je verhaal vertellen en een reactie krijgen. Dat is veel beter dan via een of per brief. Belangrijk is dat je bij het vinden van een stageplaats niet om een stageplaats vraagt, maar om advies. Mensen hebben niet altijd zomaar stageplaatsen te vergeven, dus daar moet je niet naar vragen. Maar mensen geven je wel graag advies of hun mening. Dat geldt zeker als je hebt aangegeven dat je gesprekspartner deskundig is op het gebied waarover je advies vraagt. Vaak krijg je de gewenste contactpersoon niet direct zelf aan de telefoon. De telefoon wordt opgenomen door een telefoniste, secretaresse of een persoonlijk assistent. Als je vraagt om je door te verbinden, blijkt soms dat deze tussenpersoon je contactpersoon wil afschermen voor direct contact met onbekenden. Dan is het een goede tactiek om de poortwachter in vertrouwen te nemen en in te schakelen. Leg je situatie goed uit en geef aan dat je begrijpt dat je contactpersoon niet iedereen te woord kan staan. Vaak wordt de poortwachter nu je adviseur. Vraag daarom de poortwachter wat een goede manier is om de zaak aan te pakken, maar geef het initiatief niet geheel uit handen. 3.5 Zaken doen Je weet nu welke instelling of bedrijf bij je past en wat je daar wilt gaan doen. Dus is de tijd rijp voor de frontale aanval. Probeer het rechtstreeks of via mensen die veel van de betreffende potentiële stageplek afweten. Via via met de decision maker in contact komen is het mooist vanwege de aanbeveling die daar bij zit. Maar ook een zogenaamde cold call, het direct opbellen van de persoon die je hebt uitgezocht en je vraag rechtstreeks voorleggen, is veelal een goede aanpak. Als je laat merken dat je een beetje bekend bent in de branche zul je merken dat men je graag te woord staat en je vaak helpt. En je wedt natuurlijk niet op één paard zodat de stage die je wenst, snel in het verschiet ligt. Wil je meer informatie over netwerken? In de bibliotheek zijn veel boeken hierover te vinden. De onderstaande referenties zijn goede boeken over netwerken. Wil je ook graag netwerken, maar weet je niet hoe? KIVI Niria geeft trainingen in relatiemanagement. Kijk eens op of dit misschien iets voor jou is. 23

24 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie 3.6 Referenties o R. Van Eeden, Netwerken werkt; Op weg naar de baan die je wilt, Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht, o R. De Jong, De essentie van netwerken: ontwikkel je eigen netwerkstijl, Academic Service, Den Haag, o M. De Groot, Carrieretijger Netwerken, laatste update: niet beschikbaar, datum bezocht:

25 Deel 2: Wetenschappelijk onderzoek

26

27 4. Inleiding wetenschappelijk onderzoek Inleiding wetenschappelijk onderzoek Nadat we in de eerste serie hoofdstukken vooral aandacht hebben besteed aan het managen van je studie, gaan we nu verder met datgene waar het in de academische wereld om draait: wetenschap. Het is een term die je in allerlei verbanden zeer regelmatig voorbij hoort komen. Maar wat ìs wetenschap nu precies? Wat kun je er mee? Wat betekent het als je ergens kennis van hebt? Wat zijn de spelregels voor onderzoek? En is onderzoek per definitie wetenschap of wetenschappelijk? In dit hoofdstuk willen we je meer inzicht geven in de gronden en uitgangspunten van de wetenschap, zodat we hier in de komende hoofdstukken verder op kunnen gaan bouwen. Zaken als het opstellen van een goede onderzoeksvraag en hypothese zijn essentiële onderdelen van het fundament van de wetenschap, dat zorgt dat onderzoek uiteindelijk als wetenschappelijk beschouwd kan worden. Het is voor je academische vorming van belang dat je voor een deel bekend bent met deze achtergronden (zie bijvoorbeeld: A.W.M. Meijers en anderen, 2005). Goede kennis van de wetenschapshistorie en wetenschapsfilosofie kan je namelijk helpen om verschillende onderzoeken op waarde te schatten en vervolgonderzoek op te zetten op basis van eerdere bevindingen. Als je er meer wilt weten over de historie en filosofie van de wetenschap en/of de logica, moedigen we je uiteraard van harte aan om je hier verder in te verdiepen! 4.1 Het doel van wetenschap Het doel van de wetenschap wordt in het boek Het verschijnsel wetenschap: een inleiding tot wetenschapsfilosofie (H. Koningsveld, 1987) omschreven als: ontdekking van de waarheid omtrent de werkelijkheid, zodat een verklaren en begrijpen van die werkelijkheid mogelijk wordt. De wetenschap wil dus eigenlijk voortdurend meer te weten komen over hoe dingen werken, hoe verschillende zaken samenhangen en hoe je dingen die je observeert kunt verklaren. 4.2 Het verkrijgen van kennis Om wetenschappelijk vooruit komen, heb je kennis nodig. Je kan kennis op verschillende manieren verkrijgen. Voorbeelden van kennisbronnen zijn traditie, autoriteiten, trial and error en logisch redeneren. Traditie is één van de oudste bronnen van kennis: je weet dat dingen zijn zoals ze zijn, omdat ze altijd zo zijn geweest. Zoals je begrijpt is traditie nu niet bepaald wetenschappelijk: vele zijn nooit getest op validiteit of getest tegen mogelijke alternatieven. Je weet dus niet of de kennis uit de traditie optimaal is. Een voorbeeld van traditie: Tegeltjeswijsheden 27

28 Algemene vaardigheden Biomedische Technologie Een tweede bron van kennis zijn de autoriteiten. Je neemt aan dat dingen zijn zoals ze zijn, omdat mensen met veel kennis op dat vakgebied het zeggen. Dit is natuurlijk menselijk gedrag, maar ook zeker niet wetenschappelijk waterdicht. Het risico dat je iets te makkelijk voor waar aanneemt is groot en ook in dit geval is het lang niet altijd goed onderzocht of de gehanteerde techniek wel de meest optimale is. Een derde mogelijkheid om kennis te verkrijgen is door middel van trial and error. Er worden gewoon dingen geprobeerd en je kijkt wat er uit komt. Als het werkt is het fijn, als het niet werkt probeer je wat anders. Eigenlijk is dit dus onderzoek naar de causaliteit van dingen: als ik a doe gebeurt b (of niet). Ook deze methode is wellicht al zo oud als de mensheid, maar ook hier moet je een aantal zaken goed in ogenschouw nemen: de methode is zeer tijdrovend en bovendien vaak erg éénzijdig gericht (iemand heeft vaak een denkpatroon in één bepaalde richting, en trial and error zal zich dus ook met name hierop richten). Het is gestructureerder om via logisch redeneren tot nieuwe inzichten te komen. Je gebruikt kennis, ervaring, intellectuele vermogens en formele denkwijzen (logica) om tot logische conclusies te komen. Het woord logica komt van het het Griekse woord logos dat betekenis, woord, idee, argument, rede of principe kan betekenen. De oudste vorm van logica is de syllogistiek (bedacht door Aristoteles), later kwamen ook de wiskundige logica op. Van oudsher bevat logica een aantal componenten: de bewering (betekenisvolle uitspraak), de definitie, de gevolgtrekking en het wetenschappelijk bewijs. Door deze op de juiste wijze met elkaar te verbinden (bijvoorbeeld via kwantoren in de syllogsitiek of via connectieven in de propositielogica) ontstaan geldige redenaties: redenaties die je als waar of onwaar kan aanmerken. Er zijn simpelweg twee soorten logisch redeneren te onderscheiden: deductie en inductie. Bij deductie ga je er vanuit dat bepaalde aannames waar zijn (de zogenoemde premises ) en trek je op basis van deze aannames een logische conclusie (zie het voorbeeld in het kader). Deductieve afleidingen resulteren in toetsbare hypotheses (voor meer informatie over hypotheses zie hoofdstuk 5). Bij inductie redeneer je eigenlijk precies de andere kant op: je doet een waarneming en aan de hand daarvan ga je kijken of deze waarneming te generaliseren is voor een grotere groep. Deductie Inductie 1. Aanname: lichaamsoefening 1. Observatie: mensen met veel verbetert de stabiliteit. lichaamsoefening vallen weinig. (major premise) 2. Observatie: mensen met weinig 2. Aanname: mensen die vaak vallen lichaamsoefening vallen vaker. hebben een gebrekkige stabiliteit. 3. Conclusie: veel lichaamsoefening (minor premise) verbetert de stabiliteit. 3. Conclusie: het uitvoeren van meer lichamelijke oefeningen het aantal keren vallen verminderen. (conclusie) *Voorbeeld ontleend aan: Foundations of clinical research (Gross Portney, 2000) Ook deductie en inductie kennen hun beperkingen. Zo is de waarde van een deductieve redenatie volledig afhankelijk van de mate van correctheid van de premises. Bedenk hierbij dat in veel gevallen ook de premises het resultaat zijn van voorgaande onderzoeken en dat hierin al een mate van onzekerheid zit. Daarbij kan een deductieve redenatie structuur aanbrengen in bestaande kennis en nieuwe relaties blootleggen, maar in zichzelf is het geen bron van kennis. Het borduurt immers altijd voort op datgene wat je al weet. Inductie is gelimiteerd door de kwaliteit van je observatie: heb je werkelijk gezien wat je dacht te zien en is dit wel te generaliseren voor een grotere groep? Van een inductief afgeleide conclusie kun je eigenlijk nooit zeker zijn: je zou dan ieder 28

29 Inleiding wetenschappelijk onderzoek afzonderlijk geval moeten testen en dit is in de praktijk maar in een zeer beperkt aantal gevallen mogelijk. Dikwijls zie je dat onderzoekers hun conclusie alleen voor een bepaalde groep trekken: We can conclude that for young female subjects who are not physically impaired.... Op deze manier houden ze rekening met het feit dat de bevindingen wellicht niet generaliseerbaar zijn. In een wetenschappelijk artikel zie je deductie vaak terug in de introductie: er wordt een hypothese afgeleid. Inductie zie je vervolgens vaak terug in de discussie: er wordt gekeken of er (gegeneraliseerde) conclusies kunnen worden getrokken op basis van de observaties. Voor meer informatie over de structuur van een wetenschappelijk artikel zie hoofdstuk 8. Inductie en deductie zijn belangrijke bouwstenen binnen de wetenschappelijke methode. Deze zullen we in de volgende paragraaf verder toelichten. 4.3 De wetenschappelijke methode De wetenschappelijke methode is de meest degelijke aanpak die in nieuwe kennis resulteert. In Foundations of clinical research (Gross Portney, 2000) wordt de wetenschappelijke benadering omschreven als:... systematic, empirical, controlled and critical examination of hypothetical propositions about the associations among natural phenomena. In deze uitdrukking is de term controlled hetgene die de wetenschappelijke methode vooral zoveel degelijker maakt dan de eerder genoemde methoden: factoren die de uitkomst van het experiment mogelijkerwijs beïnvloeden worden zo ver mogelijk buitenspel gezet: je controleert ze. Door systematisch de invloed van verschillende factoren te onderzoeken kun je een goed inzicht krijgen in de werking van de natuur. Er zijn een tweetal belangrijke aannames die ten grondslag liggen aan de wetenschappelijke methode: de eerste veronderstelt dat de natuur sterk is geordend en dat gebeurtenissen (tot op een bepaalde hoogte) voorspelbaar zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de derde wet van Newton: actie = - reactie. De tweede aanname is dat gebeurtenissen niet at random of per ongeluk plaatsvinden en dat er dus oorzaken aan ten grondslag liggen die we kunnen ontdekken door middel van goed onderzoek. Simpelweg kun je in de wetenschappelijke methode van onderzoek de volgende stappen onderscheiden: 1. Observeer en beschrijf een fenomeen of een groep van fenomenen. 2. Formuleer een hypothese die het fenomeen kan verklaren. 3. Voorspel op basis van de hypothese andere fenomenen of de uitkomsten van een herhaalde meting. 4. Voer experimenten uit (of algemener: doe onderzoek) waarmee de voorspellingen getest kunnen worden. Op basis van het soort onderzoek dat er uitgevoerd wordt om een voorspelling te testen, en dus uiteindelijk iets over de waarheid van de geformuleerde hypothese, zijn er allerlei soorten wetenschappelijk onderzoek te onderscheiden. Zo kun je fundamenteeel (hoe werkt het?), translationeel (hoe kunnen we fundamentele bevindingen vertalen naar de praktijk) en toegepast (of klinisch) onderzoek onderscheiden. Binnen het toegepaste onderzoek kan nog weer een hele onderverdeling gemaakt worden in onderzoekstypen. Zo kennen we bijvoorbeeld de randomized controlled trial (RCT), een case-study, cohort-onderzoek of interventiestudies. Een andere mogelijkheid is om een scheiding te maken op basis van experimenteel versus niet-experimenteel onderzoek. Dit zou je kunnen zien als het 29