Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Suriname Nr. 73 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 15 maart 1995 De vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken 1 heeft op 1 maart 1995 overlegd met de minister van Buitenlandse Zaken en de minister voor Ontwikkelingssamenwerking over: de brief van de minister van Buitenlandse Zaken van 29 december 1994 betreffende Suriname (BUZA 95 22); de brieven d.d. 28 november 1994 en 20 december 1994 van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking (BUZA en BUZA /301); de brief van de minister van Buitenlandse Zaken van 21 februari 1995 (BUZA 95 90). Van het gevoerde overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Beinema (CDA), Van der Linden (CDA), Blaauw (VVD), Weisglas (VVD), Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD), H. Vos (PvdA), Van Traa (PvdA), ondervoorzitter, Verspaget (PvdA), De Hoop Scheffer (CDA), Ybema (D66), Apostolou (PvdA), Van Middelkoop (GPV), Valk (PvdA), Sipkes (GroenLinks), Bukman (CDA), voorzitter, Boogaard (AOV), Woltjer (PvdA), Hessing (VVD), Van den Bos (D66), Hoekema (D66), Marijnissen (SP), Verhagen (CDA), Roethof (D66), Rouvoet (RPF) en Van den Doel (VVD). Plv. leden: Leers (CDA), Hirsch Ballin (CDA), Korthals (VVD), Van der Stoel (VVD), Voûte- Droste (VVD), Van Nieuwenhoven (PvdA), Dijksma (PvdA), Lilipaly (PvdA), Gabor (CDA), De Graaf (D66), Van Gijzel (PvdA), Van den Berg (SGP), Houda (PvdA), Rosenmöller (GroenLinks), Deetman (CDA), Hendriks, Van Oven (PvdA), Hoogervorst (VVD), Dittrich (D66), Brinkman (CDA), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Van Waning (D66), Leerkes (Unie 55+) en Bolkestein (VVD). Mevrouw Sipkes (Groenlinks) waardeerde het dat de minister van Buitenlandse Zaken er tijdens zijn bezoek in was geslaagd om een verbetering in de relatie tussen Suriname en Nederland tot stand te brengen. Uit berichtgeving maakte zij op dat de situatie in Suriname zo snel achteruit gaat dat al bijna de helft van de gezinnen een beroep zou kunnen doen op het sociaal vangnet. Hoe worden voorstellen op dit punt concreet uitgewerkt? Het blijft te betreuren dat de Surinaamse overheid zelf niet in staat is om voor deze voorziening zorg te dragen. Positief was zij over afspraken betreffende het Investeringsfonds en over de restauratie van historische gebouwen als gebaar ter gelegenheid van de twintigjarige onafhankelijkheid van Suriname. Bedoelde minister van Buitenlandse Zaken met zijn recente uitspraak in het dagblad Trouw over een signaal van de kant van Suriname dat hier in goede aarde zal vallen, inhoud te geven aan het inbouwen van een aandrijfmotor in het Raamverdrag of gaf hij hiermee voeding aan de in Suriname levende gevoelens over herstel van de band met Nederland? Goed nieuws vond zij de recente ratificatie van het protocol bij het rechtshulpverdrag. Zal dit leiden tot een betere verstandhouding tussen de betrokken ministers van Justitie? Heeft de minister van Buitenlandse Zaken tijdens zijn bezoek signalen gekregen over een grotere bereidheid aan Surinaamse zijde om het IMF in te 5K0715 ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat s-gravenhage 1995 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 1

2 schakelen bij de uitvoering van het Structureel aanpassingsprogramma (SAP) en verwacht hij dat deze ook echt in daden worden omgezet? De heer Van Oven (PvdA) sprak zijn waardering uit voor de inzet van beide bewindslieden. Met de door de minister voor Ontwikkelingssamenwerking in zijn brief van 20 december 1994 (BUZA ) uitgesproken bereidheid om op specifieke programma s toegespitste betalingsbalanssteun te verlenen, stemde hij in. Naar aanleiding van de slotverklaring van 20 februari jl. en de bijbehorende rapporten vroeg hij waarom het eerste evaluatieve overleg in februari 1994 niet is doorgegaan. De economische situatie in Suriname blijft onverminderd zorgwekkend, al is het hoopgevend dat een gesprek met het IMF op gang is gekomen. Hij bevestigde het eerder door zijn fractie ingenomen standpunt dat het IMF moet worden ingeschakeld bij de uitvoering van het SAP. Op welke termijn kan het ambtenarenapparaat zijn gesaneerd? Het Investeringsfonds zag hij als een belangrijk instrument voor het stimuleren van investeringen. Waaruit wordt dit fonds bekostigd en is het voldoende voorbereid om onmiddellijk in werking te treden? Hoe kunnen Nederlandse ondernemingen worden gestimuleerd om in Suriname te investeren? De heer Van Oven constateerde dat de voor februari 1995 voorziene evaluatie van de samenwerking tussen politie en justitie kennelijk nog niet is afgerond. Wanneer kan die worden verwacht en wordt de Kamer hierover geïnformeerd? Inmiddels wordt wel door de Gemengde samenwerkingscommissie (GSC) geconcludeerd dat uitvoering van projecten het vertrouwen van de Surinaamse samenleving in de rechtsstaat en de democratie versterkt. Hoever is men op die weg? Is er al sprake van een echt justitieel gezag over West-Suriname? De door het Europees parlement uitgesproken twijfels over de verwijdering van de heer Aboikonie naar Suriname en het ontwerp-advies van de voorzitter van de Surinaamse Commissie voor de burgerrechten geven aan dat er ook nog ernstige twijfels zijn aan het functioneren van de rechtsstaat in Suriname. Heeft het Europees parlement de regering officieel van haar twijfels op de hoogte gesteld en zo ja, is daarop gereageerd? Verheugd was hij over de ondertekening van het protocol bij het rechtshulpverdrag. Kan dit verdrag thans op zeer afzienbare termijn in werking treden? Om het naar elkaar toegroeien van Suriname en Nederland als rechtsstaten te bevorderen, moet samenwerking in het kader van het rechtshulpverdrag daadwerkelijk vorm krijgen. Het sluiten van het convenant op defensiegebied en de samenwerking tussen Nederlandse en Surinaamse militairen op Haïti zag hij als verheugende ontwikkelingen. Wat zijn de concrete plannen voor de kustwachtorganisatie? Opteert Suriname voor een aparte kustwacht, of voor onderbrenging in de Caribische kustwacht? In verband met dit laatste wees hij op mogelijke gevolgen van een recent door de staten van de Nederlandse Antillen aangenomen motie over een Caribische kustwacht. Verder vroeg hij een toelichting op de versoepeling van het visumbeleid door de ambassade in Paramaribo. Ten slotte onderschreef hij dat het Raamverdrag een belangrijk kader voor samenwerking biedt en dat al het mogelijke moet worden gedaan om de werking ervan in de praktijk te bevorderen. De heer Van Middelkoop (GPV) deed het genoegen dat de minister van Buitenlandse Zaken er tijdens zijn bezoek in is geslaagd om een ontwikkeling op gang te brengen die wellicht perspectief biedt op verbetering van de situatie in Suriname. Positief oordeelde hij over de bijdrage aan de restauratie van het presidentieel paleis en fort Zeelandia. De ratificatie van het protocol bij het rechtshulpverdrag zag hij als een bewijs van toegenomen wederzijds vertrouwen. Mag hieruit worden afgeleid dat Suriname thans niet meer staat op voorlopige toepassing van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 2

3 het verdrag en dat men ook afziet van het recht om het verdrag eventueel eenzijdig op te zeggen? De opmerking van de minister van Buitenlandse Zaken, dat Nederland veel meer betrokken is bij Suriname dan men daar wel eens denkt, onderschreef de heer Van Middelkoop volledig. Ook op de Antillen maakt men zich trouwens oprecht zorgen over de situatie in Suriname. Een toelichting vroeg hij op de opmerking van de minister dat het Raamverdrag verder gaat dan het Koninkrijksstatuut en dat het eigenlijk alleen een motor ontbeert. Denkt hij daarbij aan wijzigingen in de staatkundige verhoudingen, zoals die destijds door de heer Lubbers werden bestudeerd? Verwijzend naar de tot nu toe op dit punt ingenomen standpunten benadrukte de heer Van Middelkoop dat pas financiële hulp aan Suriname mag worden verstrekt als is voldaan aan voorwaarden omtrent het SAP. In een algemeen overleg op 16 juni 1994 (20 361, nr. 72) liet de minister voor Ontwikkelingssamenwerking nog weten dat financiële steun in het kader van het SAP alleen kan worden gegeven op basis van kwartaalrapporten van het IMF. Hoever is men met die kwartaalrapportages? Krijgt de Kamer hier inzage in? Ook vroeg hij een verduidelijking van de houding die Suriname thans tegenover het IMF inneemt. Het Investeringsfonds zag hij in de huidige situatie als een vorm van filantropie waar geen waarneembare tegenprestatie tegenover staat. Ten slotte waarschuwde hij voor het herhaaldelijk zinspelen op een mogelijke terugkeer van Desi Bouterse aan het bewind. Nederland mag zijn beleid niet laten gijzelen door angst hiervoor. De heer De Hoop Scheffer (CDA) hoopte dat het bezoek van de minister van Buitenlandse Zaken leidt tot een doorbraak in de verhoudingen tussen Nederland en Suriname en tot stappen aan Surinaamse zijde die mogelijkheden openen in de Nederlandse politiek. Omdat de slotverklaring van 20 februari daarover geen duidelijkheid geeft, wenste hij thans nog geen oordeel te geven over het bezoek van de minister. Wel vond hij het winst dat het bezoek in een goede sfeer plaatsvond. Ook had hij waardering voor de open houding die de minister tijdens zijn bezoek heeft aangenomen. Winst is ook de ondertekening van het protocol bij het rechtshulpverdrag. Hij sloot zich aan bij vragen die de heer Van Middelkoop hierover stelde. Het viel de heer De Hoop Scheffer op dat in de slotverklaring van 20 februari jl. vaak de woorden «intentie», «hoop», «nader overleg», «fasering» en «modaliteiten» voorkomen. Heeft de minister concrete aanwijzingen dat Suriname echt stappen zal zetten op weg naar het IMF? Hij bevestigde het standpunt van zijn fractie in deze en wees erop dat de minister voor Ontwikkelingssamenwerking eigenlijk nog verder zou willen gaan. Wat wordt in de slotverklaring bedoeld met «al dan niet inschakelen van het IMF»? Betekenen passages over het Investeringsfonds dat toch weer wordt gestart met het verlenen van het soort hulp dat destijds (op goede gronden) is opgeschort en zo ja, waarop is dit gebaseerd? Omdat de verloedering van de Surinaamse economie de zwaksten aldaar het eerst en het krachtigst treft zou de heer De Hoop Scheffer voor hen graag het toegezegde sociale vangnet spannen, maar ook daarvoor moet aan voorwaarden worden voldaan. Heeft de minister concrete aanwijzingen dat dit gebeurt? Is de politici en de zittende regering in het licht van de komende verkiezingen gewezen op hun verantwoordelijkheid? Kiezers zullen nu eenmaal geen partijen steunen die het land economisch naar de afgrond hebben geleid. Primaire Nederlandse verantwoordelijkheid hiervoor wees hij af. Nederlandse betalingsbalans- en investeringssteun kunnen slechts complementair zijn bij economisch herstel in Suriname; het perspectief moet dáár worden geboden. Hij sloot zich aan bij de opmerking van de heer Van Middelkoop over speculatief Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 3

4 betreffende een mogelijke verkiezingsuitslag. In dat verband waarschuwde ook hij voor een «self-fulfilling prophecy». De heer De Hoop Scheffer was het ermee eens dat het Raamverdrag alle ruimte voor nauwere samenwerking tussen Nederland en Suriname biedt. Bij de behandeling van het verdrag is dit ook volstrekt duidelijk gemaakt. Hij toonde zich bereid om over modaliteiten te spreken als er op dit punt een signaal uit Suriname komt. Maakte de minister zijn opmerkingen over het Raamverdrag omdat hij mogelijkheden in die richting zag? Om te voorkomen dat de economische verloedering van Suriname gepaard gaat met verloedering van de rechtsstaat vond hij het ten slotte van essentieel belang dat politiële, justitiële en militaire samenwerking wordt voortgezet. De heer Weisglas (VVD) beschouwde de sfeerverbetering die de minister van Buitenlandse Zaken met zijn bezoek heeft bereikt, als een huzarenstukje, maar wees erop dat er meer nodig is. Suriname zal over de brug moeten komen met een concreet, door het IMF goedgekeurd aanpassingsprogramma. Gelukkig zijn er op dit punt (ook door het IMF geconstateerde) tekenen van vooruitgang. Nederlandse financiële hulp (betalingsbalanshulp, maar ook het Investeringsfonds) kan pas worden gegeven als werkelijke structurele aanpassing in Suriname een feit is. Tegen deze achtergrond stemde hij ermee in dat het Investeringsfonds in het vooruitzicht is gesteld, maar dat het nog niet echt in leven is geroepen. De opening die in dit verband is geboden via het Exportfonds, vond hij «op het randje», omdat voor economisch gezonde export evenzeer structurele economische aanpassing nodig is. Waarom is dit fonds al wel in het leven geroepen, hoeveel geld zit erin, welke criteria gelden voor toekenning en hoe wordt de besteding ervan gecontroleerd? Hoe denkt Suriname thans over inschakeling van het IMF bij de uitvoering van het aanpassingsprogramma? Zijn plannen voor een afvloeiingsregeling voor Surinaamse ambtenaren en voor het sociale vangnet al concreet ingevuld? In verband met de suppletieregeling voor militairen merkte hij op, dat Surinaamse officieren die op welke wijze dan ook mede-verantwoordelijk zijn voor schendingen van mensenrechten, op grond van deze regeling geen cent mogen ontvangen. Ook de heer Weisglas verheugde zich over de ratificatie van het protocol bij het rechtshulpverdrag. Hopelijk zal het bijdragen aan de gezamenlijke strijd tegen de produktie en handel in drugs vanuit Suriname. Hij was het ermee eens dat Nederland geen bemoeienis heeft met de uitkomst van verkiezingen in andere landen en dat ontwikkelingshulp alleen op grond van ontwikkelingscriteria mag worden toegekend, maar tegenover het Surinaamse volk vond hij het juist om duidelijk te stellen dat voor Nederland samenwerking met een Surinaamse regering waarin Desi Bouterse een vooraanstaande politieke functie vervult, gewoonweg onmogelijk is. Hij sloot zich aan bij desbetreffende uitlatingen die de heer Pronk enige tijd geleden deed. Wat bedoelde de minister van Buitenlandse Zaken met zijn uitspraak in Trouw van 25 februari, dat Nederland bereid is een nieuwe band met Suriname aan te gaan en met de uitspraak over het inbouwen van een motor in het Raamverdrag? Wat bedoelt hij met het signaal dat uit Suriname moet komen en dat hier in goede aarde zou vallen? In dit verband herinnerde hij aan de voorkeur van zijn fractie voor een zeer nauwe band met Suriname, die vooral tot uiting komt door intensieve betrokkenheid van Nederlandse deskundigen bij tal van activiteiten en in tal van sectoren van de Surinaamse economie en maatschappij. Ten slotte vroeg hij een toelichting op hetgeen over Suriname is besproken tijdens het bezoek dat de premier en de minister van Buitenlandse Zaken onlangs aan Amerika brachten. De heer Boogaard (AOV) complimenteerde de minister van Buitenlandse Zaken met de mogelijke doorbraak in de verhoudingen met Suriname. Hij kon zich verenigen met het gebaar in verband met de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 4

5 viering van twintig jaar Surinaamse onafhankelijkheid. Had niet eenzelfde gebaar kunnen worden gemaakt voor het academisch ziekenhuis in Paramaribo? Daar had ook de bevolking wat aan gehad. Naar aanleiding van een schrijven van het steuncomité Pro-Ref vroeg hij hoe de minister, die een warm voorstander is van referenda, denkt over de mogelijkheid om in Suriname een referendum te houden. Is de regering naar aanleiding van het advies van de GSC om op korte termijn een oplossing te vinden voor het kadervraagstuk bereid om initiatieven te ontplooien om de in Nederland verblijvende Surinaamse intelligentia terug te geleiden naar Suriname? Is iets meer te zeggen over de kwestie van de wetgevingsjuristen in Suriname? Wanneer komt de evaluatie daarover beschikbaar? Wordt ter verbetering van het Surinaamse defensie-apparaat overwogen om kaderfunctionarissen in Nederland op te leiden? Naar aanleiding van het GSC-advies over het personenverkeer vroeg hij of op dit punt reeds enige voortgang is geboekt. Hij verheugde zich eveneens over de ratificatie van het protocol bij het rechtshulpverdrag. Ten slotte merkte hij op dat de motorische kracht die uitgaat van het Raamverdrag primair intern in Suriname gestalte moet krijgen. Mevrouw Roethof (D66) bracht onder de aandacht dat in de gesprekken de mede historisch bepaalde onderlinge verhoudingen tussen Suriname en Nederland niet uit het oog mogen worden verloren. Niet alleen gezien de politieke noodzaak van herstel van goede onderlinge betrekkingen, maar ook om een halt toe te roepen aan de teloorgang van Suriname verheugde zij zich over de doorbraak tengevolge van de achtereenvolgende bezoeken van de ministers voor Ontwikkelingssamenwerking en van Buitenlandse Zaken. De verschillende afloop van beide bezoeken toont overigens aan dat in de relatie met Suriname naast de inhoud ook de stijl van belang is. Veel waardering had zij voor het gebaar dat is gemaakt bij de viering van twintig jaar Surinaamse onafhankelijkheid. De resterende verdragsmiddelen (ong. 850 mln.) moeten in het belang van de Surinaamse bevolking zo produktief mogelijk worden besteed. Daartoe moet worden voldaan aan de daaraan gestelde voorwaarden, die dus het karakter van waarborgen hebben en niet dat van dictaten. Juist omdat Nederland in het verleden te veel partij was in Suriname, is het goed als uitvoering van het SAP door het IMF wordt begeleid. Het deed haar deugd dat de meerderheid van het Surinaamse parlement daar inmiddels ook zo over schijnt te denken, want de Surinaamse economie kan zich alleen met behulp van het IMF-recept herstellen, al moet worden erkend dat aan die methode op korte termijn ook nadelen zitten. In dat verband vond zij het van belang dat in het concept-slotdocument voor de Sociale Topconferentie staat, dat sociale doelstellingen onderdeel moeten zijn van structurele aanpassingsprogramma s. Uit de tussenrapportage van het IMF blijkt dat het halfslachtig doorvoeren van een SAP zowel economisch als sociaal ernstige gevolgen heeft. Ook blijkt eruit dat het IMF niet veel ziet in een stabilisatiefonds ter ondersteuning van de wisselkoers. Hoe ziet de regering dit? Met het Investeringsfonds stemde zij in. Zij juichte het toe dat hierop vooruitlopend reeds de mogelijkheid van het verlenen van exportkredieten is toegezegd. Verheugd was zij ook over de ondertekening van het protocol bij het rechtshulpverdrag. Zij sprak de hoop uit dat hierop voortbordurend ook meer inhoud kan worden gegeven aan het Raamverdrag. Is de 8 mln. die in 1993 is toegezegd voor culturele samenwerking al besteed? Hoe komt het dat geen van de 50 voorstellen op het gebied van het onderwijs is aangepakt? Is tijdens het bezoek van de minister van Buitenlandse Zaken ook gesproken over de verkoop van tropisch hout? Wat hebben de gesprekken tussen de heren Melkert en Soemita op 20 en 23 december 1994 opgeleverd? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 5

6 Het antwoord van de bewindslieden De minister van Buitenlandse Zaken verduidelijkte dat in de komende maanden moet blijken welke betekenis zijn bezoek werkelijk heeft gehad. In die periode moet gestalte worden gegeven aan voornemens die tijdens het bezoek zijn geuit. Dat in de slotverklaring bij het bezoek nog veel onzeker is, vloeit onvermijdelijk voort uit de pogingen die zijn gedaan om de bestaande impasse te doorbreken. Dat kan alleen als beide partijen bereid zijn om initiële risico s te nemen als investering in een toekomstige ontwikkeling van wederzijds vertrouwen. Dit betekent overigens niet dat de tot nu toe terecht door Nederland ingenomen positie is prijsgegeven. Zaken zijn alleen op een andere manier geformuleerd, waardoor er ruimte is gecreëerd om wellicht te bereiken wat altijd voor ogen heeft gestaan. Hij gaf toe dat hiermee een zeker risico is genomen, maar hij had het gevoel dat het verantwoord was. Het is een positief signaal dat thans het protocol bij het rechtshulpverdrag is ondertekend. Ook is het een signaal als in de Surinaamse pers wordt geschreven dat het parlement de weg naar het IMF gaat inslaan, al betekent het nog niet dat deze weg ook echt zal worden begaan. Voor een gang naar het IMF is het voor Suriname van belang dat men het gevoel heeft dat die weg kan worden ingeslagen zonder dat Nederland daarbij dwingend de weg wijst. Dit laat onverlet dat in de gesprekken nog eens precies is aangegeven hoe Nederland over de gang naar het IMF denkt; daar is niets van teruggenomen. Daarbij is ook duidelijk gemaakt dat vele andere landen (waaronder Guyana) met hulp van het IMF uit het dal zijn geklommen en is getracht over te brengen dat het IMF niet meer alleen boekhoudkundig te werk gaat, maar ook grote aandacht heeft voor de sociale en politieke aspecten van beleid. In dat verband is er begrip voor getoond dat politieke aarzelingen over inschakeling van het IMF kunnen voortkomen uit vrees voor de eruit voortvloeiende harde maatregelen, juist in een belangrijk verkiezingsjaar. Desgevraagd gaf de minister te kennen erop te vertrouwen dat Suriname de weg naar het IMF zal inslaan. Een aanwijzing hiervoor is, dat thans mensen worden voorbereid om contact te leggen met het IMF. Dit baseerde hij ook op de positieve waardering van de Surinaamse regering voor het in de voorlaatste alinea op pag. 2 van de slotverklaring bedoelde overleg te Washington. Op grond van de formulering van deze alinea ging hij ervan uit dat Suriname spoedig meer duidelijkheid zal verschaffen. In een poging om te proberen de bestaande impasse te doorbreken is in het vertrouwen dat Suriname (daartoe mede aangezet door de economische situatie) de weg naar het IMF zal gaan, de intentie kenbaar gemaakt om parallel daaraan te komen tot een Investeringsfonds. Vooruitlopend daarop wordt zo concreet mogelijk bezien welke exportkredieten op ad hoc basis in aanmerking kunnen komen voor financiering. Van een exportfonds is derhalve geen sprake. De fasering van het Investeringsfonds en de daarbij te stellen voorwaarden zijn ten nauwste afhankelijk van wat aan Surinaamse zijde tot stand wordt gebracht. De minister benadrukte in dit verband dat Surinaamse afwijzing van monitoring door het IMF direct gevolgen heeft voor de besteding van de resterende verdragsmiddelen. Zo snel mogelijk wordt overleg gestart over de invulling van het Investeringsfonds en de daarbij te stellen voorwaarden. Over signalen uit Suriname voor een intensievere samenwerking die in Nederland in goede aarde zouden vallen en over het inbouwen van een motor in het Raamverdrag is tijdens het bezoek gesproken, omdat deze kwesties daar bleken te leven. Bij de reactie hierop is grote omzichtigheid in acht genomen. Benadrukt is dat de wens tot intensere samenwerking primair in Suriname zelf tot uitdrukking moet komen. Om voor een dergelijk initiatief ook ruimte te bieden, is in de gesprekken duidelijk gemaakt dat er in Nederland meer belangstelling voor Suriname is dan Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 6

7 men wellicht zelf denkt. Als Suriname op een of andere wijze tot grotere, intensievere en effectievere samenwerking wil komen, moet het er niet bij voorbaat van uitgaan dat Nederland dat wel niet zal willen. Gezien de enorme ruimte die het Raamverdrag biedt, zag de minister geen directe noodzaak voor nieuwe staatkundige en volkenrechtelijke verhoudingen tussen Nederland en Suriname. Als Suriname dat wil, zal het dit zelf aan de orde moeten stellen. Nederland staat daarvoor open. Wel onderkende hij dat het Raamverdrag een stimulans ontbeert om de ruimte die het biedt volledig te benutten. Tegen deze achtergrond is uiting gegeven aan de gedachte om in het verdrag een instrument (een motor) in te bouwen waardoor regeringen er wat meer toe worden gebracht om met elkaar samen te werken. Ook hierbij geldt dat suggesties primair door Suriname zelf moeten worden gedaan, in de wetenschap dat Nederland ervoor open zal staan. Het bieden van deze ruimte houdt natuurlijk niet in dat alles zondermeer kan worden overgenomen. Ook de minister wenste niet voortdurend te speculeren over een mogelijke terugkeer van Desi Bouterse in de Surinaamse staatsmacht, maar hij wees erop dat er niet omheen kan worden gegaan dat deze kwestie steeds door derden naar voren wordt gebracht. Steeds is zo voorzichtig en terughoudend mogelijk gereageerd. Niet veronachtzaamd mag worden dat er partijen zijn die er belang bij hebben om dit gevaar zo groot mogelijk af te schilderen, maar ook mag niet worden ontkend dat in de Surinaamse situatie het klimaat rijp kan worden voor een dergelijke ontwikkeling. Het is aan de huidige Surinaamse regering om dit gevaar te keren. Los van een mogelijk dreigende terugkeer van Desi Bouterse vormen de armoede en ellende in Suriname op zich overigens al voldoende aanleiding om zo alert mogelijk te reageren en te trachten om nieuwe wegen in te slaan. Vooraf is nagegaan of de Surinaamse regering een gebaar ter gelegenheid van de viering van twintig jaar onafhankelijkheid op prijs zou stellen. De minister benadrukte dat de uitstraling van een gebaar als dit niet moet worden onderschat. Hij hoopte dat dit de aanzet mag vormen om ook het overige stadsbeeld van Paramaribo aan te pakken. Op zich had hij er begrip voor dat in dit verband ook aandacht werd gevraagd voor de restauratie van het academisch ziekenhuis, maar hij wees erop dat dit primair uit verdragsmiddelen moet worden gefinancierd. Tijdens het bezoek aan Amerika is over Suriname gesproken met de president, minister Christopher en ook op ambtelijk niveau. Zonder dit nader te specificeren is daarbij aan de VS gevraagd om aandacht te geven aan en ruimte te scheppen voor het proces dat Suriname uit het dal moet helpen. Ook de VS heeft hier namelijk belang bij. Ten aanzien van het rechtshulpverdrag moet nog een aantal technische details worden geregeld, maar dat zal de inwerkingtreding ervan niet in de weg staan. In de komende maand zullen de betrokken Nederlandse en Surinaamse bewindslieden hierover overleggen. De minister ging ervan uit dat het verdrag op zeer korte termijn in werking zal treden, mede omdat Suriname er ook zelf belang bij heeft. Hij zag geen reden om aan te nemen dat met de huidige minister van Justitie moeilijk zou kunnen worden samengewerkt. Suriname insisteert niet meer bij de mogelijkheid tot eenzijdige opzegging van het verdrag. Dat is derhalve ook niet mogelijk. Medio maart zal de rapportage over de samenwerking van justitie en politie beschikbaar zijn. Het visumbeleid is de afgelopen jaren versoepeld, zodat visumaanvragen thans snel en effectief kunnen worden behandeld. Indien gewenst was hij bereid, de Kamer inzicht te geven in technische details hiervan. Het kustwachtproject wordt onafhankelijk van het Caribisch kustwachtproject uitgevoerd. Niettemin is gesproken over mogelijke vormen van samenwerking en coördinatie. Wellicht is hiervoor ook belangstelling van Amerikaanse zijde. Hij sprak in dit verband zijn teleurstelling uit over de besluitvorming aan Antilliaanse zijde. Aan een oplossing hiervoor wordt thans gewerkt. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 7

8 De minister voor Ontwikkelingssamenwerking herinnerde eraan dat in het halfjaarlijks beleidsoverleg van november 1994 (BUZA ) duidelijk is gemaakt dat instemming met algemene betalingsbalanshulp afhankelijk is van overeenstemming over de inhoud van het SAP. Betalingsbalanshulp ten behoeve van monetaire stabilisatie is afgewezen. In dat verband wees hij erop dat het ongewenst is om gelden voor ontwikkelingssamenwerking te gebruiken voor louter monetaire doeleinden. Alleen op advies van het IMF zal hiermee worden ingestemd. Paragraaf IV.3 van de bij bovenbedoeld stuk gevoegde gemeenschappelijke verklaring maakt verder duidelijk dat destijds nog niet is besloten tot instelling van een Investeringsfonds, maar dat wel ruimte is geboden voor gesprekken daarover. Daarnaast is ingestemd met uit overleg met het IMF voortvloeiende, toegespitste betalingsbalanshulp ter financiering van een sociaal vangnet, van een afslankingsprogramma en van lokale kosten voor bepaalde essentiële activiteiten. De minister schetste dat er zich sinds november 1994 aan Surinaamse zijde een aantal positieve ontwikkelingen heeft voorgedaan. Zo was het in december 1994 uitgebrachte IMF artikel IV-rapport over Suriname redelijk positief. Daarnaast zijn als uitvloeisel van een gesprek van de secretarisgeneraal van de Interamerikaanse Ontwikkelingsbank met president Venetiaan besprekingen gevoerd tussen Surinaamse ministers en vertegenwoordigers van het IMF. Als gevolg hiervan is men nu weer terug op de uitgangspositie van maart 1994, is een reactie gegeven op het in augustus 1994 uitgebrachte rapport van het Warwick Research Institute (WRI) en is de training gestart van Surinaamse ambtenaren die gesprekken moeten voeren met het IMF. Dit alles duidt erop dat het Suriname ernst is om de hindernissen op weg naar het IMF te nemen en dat politiek gezien de laatste hobbels bijna zijn genomen. Hiervan uitgaande is thans besloten om bij de financiering van toegespitste betalingsbalanshulp voort te gaan op de in november 1994 ingeslagen weg. Van financiering van het afslankingsprogramma is voorlopig geen sprake, omdat de Surinaamse overheid daarvoor nog geen voorstellen durft in te dienen. De financiering van het sociaal vangnet komt aardig van de grond, mede als gevolg van overleg tussen de heer Soemita en minister Melkert. Voorstellen blijven vooralsnog binnen terms of reference en betreffen (vooral op aandringen van de Surinaamse regering) de verstrekking van voedselpakketten. Niet uitgesloten is dat op een gegeven moment wordt overgegaan op een systeem van financiële bijdragen. Vooralsnog is ingestemd met een programma voor drie maanden, dat in mei aanstaande wordt geëvalueerd. Verder is een lijst gemaakt van activiteiten die in aanmerking kunnen komen voor financiering voor lokale kosten. Het indienen van projecten zal nog enige tijd vergen, maar daarvoor is ruimte geboden. Ook is de intentie tot instelling van een Investeringsfonds herbevestigd, alsmede de bereidheid om over in dat verband te stellen voorwaarden, modaliteiten en fasering nader te overleggen. Nieuw is hetgeen is opgenomen in de zevende alinea op blz. 2 van de gemeenschappelijke slotverklaring naar aanleiding van het recente bezoek van de minister van Buitenlandse Zaken. De daar bedoelde beoordeling van exportprojecten op ad hoc basis benadrukt dat het nog niet om een fonds gaat. Per project wordt door beide partijen beoordeeld. Verder gaat het hierbij niet om giften, maar om garanties of leningen. Het in deze alinea omschrevene zou bijvoorbeeld kunnen worden gerealiseerd door middel van uitbreiding van de in 1990 met instemming van de Kamer voor dit doel bij de NOB gedeponeerde middelen. Voor dit doel kunnen verdragsmiddelen worden aangesproken. Hoewel het waarschijnlijk niet veel projecten zal betreffen, toont het wel aan dat Nederland bereid is om serieus steun te geven aan de krachten in Suriname die het aanpassingsbeleid bepleiten. Desgevraagd bevestigde de minister dat slechts steun zal worden Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 8

9 gegeven aan projecten van bedrijven met perspectief; het moeten echt verantwoorde ondernemingen zijn waar geen luchtje aan zit. In antwoord op de vraag van mevrouw Roethof naar de uitvoering van voorstellen op het gebied van het onderwijs liet de minister een staat ronddelen van desbetreffende committeringen en uitgaven lastens verdragsmiddelen in de periode De fungerend voorzitter van de commissie, Bukman De griffier van de commissie, Janssen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 73 9