Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten. Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG)

Transcriptie

1 (FAGG) ACTIEVE GENEESMIDDELENBEWAKING Statutaire vergadering VZA Miranda Vroenhove Apotheker, afdeling Vigilantie 1 Agenda van de sessie 1. Het FAGG 2. Geneesmiddelenbewaking in het algemeen 3. Geneesmiddelenbewaking in België 4. Waarom een project Actieve geneesmiddelenbewaking? 5. Beschrijving van het project Actieve geneesmiddelenbewaking 6. Resultaten van het project Actieve geneesmiddelenbewaking, januari Hoe melden aan het BCGH? 8. Conclusie 2 1

2 1. Het FAGG 3 Wettelijke context van de oprichting van het FAGG De wet betreffende de oprichting en de werking van het van 20 juli 2006 Officiële kick off op De kerntaken en het personeel van het vroegere DG Geneesmiddelen als deel van de FOD Volksgezondheid werden overgebracht naar het FAGG Het FAGG kreeg op die manier meer financiële middelen en een groeter autonomie Het FAGG is een instelling van openbaar nut met rechtspersoonlijkheid, ingedeeld in categorie A 4 2

3 Missie van het FAGG Het verzekeren, vanaf hun ontwikkeling tot hun gebruik, van de kwaliteit, de veiligheid en de doeltreffendheid: van geneesmiddelen voor menselijk en diergeneeskundig gebruik, met inbegrip van homeopathische geneesmiddelen en geneesmiddelen op basis van planten, magistrale en officinale bereidingen; van gezondheidsproducten waaronder medische hulpmiddelen en hulpstukken, en grondstoffen bestemd voor de bereiding en de productie van geneesmiddelen Het verzekeren, vanaf hun wegneming tot hun gebruik, van de kwaliteit, de veiligheid en de doeltreffendheid : van alle operaties met bloed, cellen en weefsels, die eveneens gedefinieerd zijn als gezondheidsproducten (*) *Gebaseerd op de wet van (B.S ) betreffende de oprichting en de werking van het FAGG 5 Rol van het FAGG Het FAGG bewaakt, in het belang van de volksgezondheid, de kwaliteit, de veiligheid en de doeltreffendheid van geneesmiddelen en gezondheidsproducten, in klinische ontwikkeling en op de markt 6 3

4 Ons nieuw organogram in werking op DG PRE vergunning DG POST vergunning DG INSPECTIE Afdeling R&D (humaan) Afdeling Marketing Authorisation (humaan) Afdeling Geneesmiddelen voor dierengeneeskundig gebruik Afdeling Evaluatoren Afdeling Marketing Authorisation Variaties & Hernieuwingen Afdeling Vigilantie (farmaco, materio, hemo, bio) Afdeling Gezondheidsproducten Afdeling Goed Gebruik Afdeling Controlebeleid Afdeling Industrie Afdeling Aflevering SOE (Speciale Onderzoekseenheid) 7 Ons nieuw organogram in werking op Doorzichtigheidscomité Raadgevend Comité Wetenschappelijk Comité Program Management Office (PMO) Afdeling Internationale betrekkingen Afdeling Communicatie Administrateur-generaal Directieraad Crisiscel (niet permanent) Interne Audit & Kwaliteit Ondersteunende diensten Afdeling B&Bc Afdeling ICT Juridische afdeling Afdeling P&O Afdeling Vertaling Coördinatoren SPEERPUNTEN DG PRE vergunning DG POST vergunning DG INSPECTIE 8 4

5 2. Geneesmiddelenbewaking in het algemeen 9 Bijwerkingen opsporen via klinisch onderzoek ONTWIKKELING Fase I Fase II Fase III BEPERKINGEN Beperkt aantal testpersonen Geselecteerde testpopulatie: exclusie van kwetsbare bevolkingsgroepen strenge inclusie-criteria Gestandaardiseerde omstandigheden, nauwe opvolging van de patiënten Beperkte duur COMMERCIALISATIE Reële omstandigheden Belang van geneesmiddelenbewaking Fase IV 10 5

6 Objectieven van de geneesmiddelenbewaking Opsporen van en informeren over onbekende of onvoldoende gedocumenteerde bijwerkingen Verbeteren van de kennis van het veiligheidsprofiel van geneesmiddelen Permanent herbeoordelen van de risico-baten verhouding van een geneesmiddel rekening houdend met doeltreffendheid veiligheid beschikbaarheid/resultaat van aanverwante therapieën ernst van de ziekte of de toestand waarvoor men het geneesmiddel wenst te gebruiken... Veiligheid van de patiënten Geneesmiddelenbewaking in België 12 6

7 MELDINGEN van vermoedelijke bijwerkingen 1. GEZONDHEIDSZORGBEOEFENAARS 2. FARMACEUTISCHE INDUSTRIE SPONTAAN alle bijwerkingen VERPLICHTING alle ernstige bijwerkingen te melden (7-15 dagen) Andere: PSUR BCGH EudraVigilance WGO 13 Van een MELDING naar een SIGNAAL MELDINGEN VERMOEDELIJKE bijwerking BCGH Databanken Evaluatie Oorzakelijk verband Ernst Codering MedDRA SIGNAAL BEVESTIGDE bijwerking 14 7

8 BCGH: EVALUATIE van het oorzakelijk verband (1) 1. VERMOEDELIJKE BIJWERKING REEDS BESCHREVEN VOOR HET VERDACHTE GENEESMIDDEL? Raadplegen van diverse informatiebronnen: SKP, Micromedex, Meyler s Side Effects of Drugs, wetenschappelijke literatuur, databanken Eudravigilance en BCGH... Indien niet beschreven voor het geneesmiddel in kwestie, nagaan of de vermoedelijke bijwerking beschreven is voor de klasse waartoe het behoort («klasse-effect») 15 BCGH: EVALUATIE van het oorzakelijk verband (2) 2. CAUSALITEITSCRITERIA WGO-causaliteitscodes Causaliteitscriteria Verklaarbaar door comorbiditeit of comedicatie Farmacologische of fenomenologische verklaring Tijdsinterval Positieve dechallenge (1) ZEKER niet ja evident ja (2) WAARSCHIJNLIJK onwaarschijnlijk - redelijk ja (3) MOGELIJK kan - redelijk - (4) ONWAARSCHIJNLIJK kan - niet plausibel - Verklaring (5) NIET GECLASSIFICEERD (6) NIET CLASSIFICEERBAAR VOORWAARDELIJK: extra informatie nodig om een correcte evaluatie toe te laten NIET EVALUEERBAAR: onvoldoende/contradictorische gegevens die niet kunnen vervolledigd/geverifieerd worden 16 8

9 BCGH: EVALUATIE van het oorzakelijk verband (3) 2. CAUSALITEITSCRITERIA Positieve rechallenge is een belangrijk causaliteitscriterium Noodzakelijke stappen voor een positieve rechallenge (uiteraard indien ethisch verantwoord): 1. Stopzetten van het verdachte geneesmiddel = dechallenge 2. Optreden van verbetering/genezing van de bijwerking = positieve dechallenge 3. Hertoedienen van het verdachte geneesmiddel = rechallenge 4. Opnieuw optreden van de bijwerking = positieve rechallenge. Indien niet = negatieve rechallenge 17 BCGH: EVALUATIE van het oorzakelijk verband (4) Complex wetenschappelijk proces (groot aantal factoren die rol kunnen spelen) Oorzakelijk verband soms moeilijk te evalueren (bv. bij belangrijke polytherapie en comorbiditeit) Maar, zelfs indien momenteel evaluatie als niet-klassificeerbaar (6) of onwaarschijnlijk (4), toch opname in de databanken want vermenigvuldiging in de databanken => signaal => geneesmiddel onder toezicht evalueren van signalen op grotere schaal => nieuw oorzakelijk verband vaststellen = bevestigde bijwerking 18 9

10 Van een SIGNAAL naar een BIJWERKING SIGNALEN - Nationale autoriteiten - Farmaceutische industrie - Publicaties Wetenschappelijke evaluatie Statistische tools: oa Meta-analyse Reglementaire tools: PSUR, Hernieuwing, Punctuele verzoeken enz. BEVESTIGDE bijwerking Herevaluatie van de risico-baten verhouding Studies: (pre)klinische Geval per geval NIET- BEVESTIGDE bijwerking Reglementaire maatregelen «SIGNAALDETECTIE» 19 REGLEMENTAIRE MAATREGELEN (1) Beslissing van de Minister of zijn afgevaardigde op advies van de Commissie voor Geneesmiddelen voor Menselijk gebruik Informatie verspreiden naar de gezondheidszorgbeoefenaars bv. Gardasil en plots overlijden Aanpassing van de SKP en de bijsluiter bv. Avandia/Avandamet en CV contra-indicatie en waarschuwing Waarschuwing voor zelfmoordgedachten en -gedrag 20 10

11 Voorbeeld: Gardasil 22 overlijdens wereldwijd bij patiënten recent gevaccineerd met Gardasil oa 2 overlijdens in Europa - 1,5 miljoen gevaccineerde patiënten in Europa Signaal: zeldzame vermoedelijke bijwerking maar ernstig Geen statistische analyse mogelijk: analyse van geval per geval om de context te evalueren: 12 «hearsay» 6 met geïdentificeerde oorzaken 4 onverklaarbare gevallen blijven over Geen bevestigde bijwerking => Risico-baten verhouding momenteel onveranderd Nauwe opvolging door het EMEA 21 Voorbeeld: Rosiglitazone (Avandia en Avandamet) Context: diabetische pathologieën Signaal: cardiovasculaire problemen Evaluatie: cohort van patiënten bestudeerd via metaanalyse Conclusie EMEA: Risico-baten verhouding blijft gunstig maar aanpassing van de SKP en bijsluiter: CV contra-indicatie (bij acuut coronair syndroom zoals angina pectoris of bepaalde types myocardinfarcten) en waarschuwing (niet aanbevolen bij patiënten met ischemische hartaandoeningen en/of perifere arteriële aandoeningen) Onder evaluatie door het EMEA 22 11

12 Voorbeeld: Waarschuwing voor zelfmoordgedachten en -gedrag Geneesmiddelen Acomplia Champix Benzodiazepines Antidepressiva Anti-epileptica Bevestigde bijwerking Ja* Ja* Neen Ja* Ja* * Aanpassing van de SKP en bijsluiter 23 REGLEMENTAIRE MAATREGELEN (2) Aanpassing van het afleveringsstatuut bv. Isotretinoïne en Pregnancy Prevention Programme Schorsing van de Vergunning voor het in de Handel Brengen (VHB) bv. Acomplia wegens ernstige psychiatrische bijwerkingen Prexigem wegens ernstige hepatotoxiciteit Trasylol wegens verhoogde mortaliteit Intrekking van de VHB bv. Mesulid wegens ernstige hepatotoxiciteit 24 12

13 4. Waarom een project Actieve geneesmiddelenbewaking? Onderrapportering Naargelang de bron wordt geschat dat slechts 1 tot 5% 1 van alle opgetreden bijwerkingen effectief wordt gemeld Weinig meldingen vanuit de ziekenhuizen aan het BCGH Studie uit Nederland: slechts 1% van de bijwerkingen die hebben geleid tot hospitalisatie wordt gemeld 2 Meer meldingen nodig voor completere databanken betere inschatting van de frequentie van de bijwerking vroegtijdige detectie van signalen (1) Déclaration de Berlin sur la pharmacovigilance. Rev Prescrire 2005; 25 (260): (2) Van der Hooft C. et al. Adverse Drug Reaction-Related Hospitalisations. A Nationwide Study in The Netherlands. Drug Safety 2006; 29(2):

14 2. Onevenwicht in de meldingen Het percentage van de meldingen rechtstreeks naar het BCGH doorgestuurd door de gezondheidszorgbeoefenaars is laag (25%) tov de meldingen ontvangen via de farmaceutische industrie (75%) 1 Het Europese gemiddelde is het tegenovergestelde (63% tov 37%) 1 (1) Assessment of the European Community System of Pharmacovigilance, Fraunhofer Institute for systems and innovation research, 25 Jan Onvolledige meldingen Belangrijk percentage gele fiches is onvolledig zodat de melding vaak moeilijk evalueerbaar en codeerbaar is Belangrijke elementen die vaak ontbreken bv. data, comedicatie, comorbiditeit... Belang van volledige meldingen: Kwalitatieve evaluatie en codering mogelijk maken Melder niet contacteren => sneller, efficiënter voor BCGH en minder belastend voor de melder Op welk moment melden? 28 14

15 4. Impact van bijwerkingen Menselijke en economische kost Studie in Frankrijk 1 : 1935 patiënten die de spoeddienst consulteerden 21% van de consultaties werd later toegeschreven aan een mogelijke bijwerking 14,9% van deze bijwerkingen was ernstig (13,4% hospitalisatie > 24u + 1,5% fataal/levensbedreigend) >1/3 van de bijwerkingen die leidden tot consultatie was vermijdbaar Binnen de vermijdbare bijwerkingen 1/2 vermijdbaar door gezondheidszorgbeoefenaars (niet-gerespecteerde CI, verkeerde dosering, onvoldoende monitoring...) 1/2 vermijdbaar door patiënt (slechte compliantie, stopzetten van de therapie, ongepaste automedicatie...) Psychotrope gm, antidiuretica, anticoagulantia en andere CV gm en analgetica (1) Queneau P. et al. Emergency Department Visits Caused by Adverse Drug Events. Results of a French Survey. Drug Safety 2007; 30(1): Beschrijving van het project Actieve geneesmiddelenbewaking 30 15

16 Project Actieve geneesmiddelenbewaking = PILOOTPROJECT Gestart in januari 2008 Loopt gedurende 2 jaar 31 Project AG: Doelstellingen en middelen (1) 1. Verhogen van het aantal rechtstreekse meldingen van de gezondheidszorgbeoefenaars aan het BCGH + Verbeteren van de kwaliteit van de meldingen Pilootgroep van artsen en apothekers gemotiveerd op het gebied van geneesmiddelenbewaking Systematische meldingen van bepaalde types bijwerkingen Uitgebreide vormingssessies Nieuwe papieren gele fiche (maart 2009) Online meldingssysteem (vanaf midden 2009): vereenvoudigd en gebruiksvriendelijker melden 2. Versterken van de samenwerking tussen het BCGH en de gezondheidszorgbeoefenaars Professionele en wetenschappelijke samenwerkingsakkoorden Uitbreiden van de geneesmiddelenbewaking in België 32 16

17 Project AG: Doelstellingen en middelen (2) 3. Verbeteren van de opvolging en van de informatie Geïndividualiseerd en meer gedetailleerd antwoord aan de melder (met WGO-code, beschrijving van de elementen die voor de evaluatie werden gebruikt + teksten die als basis hebben gediend) Persoonlijkere aanpak: specifiek telefoonnummer en adres: VIG-News 1. Recente mededelingen betreffende Geneesmiddelenbewaking: FAGG, Folia Pharmacotherapeutica, EMEA, FDA, DDL, Lareb, AFSSAPS, La Revue Prescrire, Drug Safety, Litteratuur, Onder de loep: dossier over een bepaalde klasse geneesmiddelen 3. Vorming betreffende een bepaald onderdeel van de Geneesmiddelenbewaking Uitbreiden van de geneesmiddelenbewaking in België 33 Wat melden in het kader van het project (1)? Systematisch volgende bijwerkingen: ERNSTIGE: ( de intensiteit van de bijwerking) : overlijden, levensgevaar, hospitalisatie of verlenging ervan, blijvende of significante invaliditeit/arbeidsongeschiktheid, aangeboren afwijking of misvorming bv. Statines => rhabdomyolyse Mesulid => hepatotoxiciteit met noodzaak tot transplantatie ONVERWACHTE: aard, ernst of evolutie niet conform de SKP bv. Bifosfonaten => kaakbeennecrose VERDACHTE: bekend maar abnormale frequentie, ernst of evolutie bv. Rotarix => intestinale invaginatie met noodzaak tot chirurgie (dossier onder continue evaluatie door het FAGG) 34 17

18 Wat melden in het kader van het project (2)? Speciale aandacht bij volgende situaties: kwetsbare bevolkingsgroepen (bv. kinderen, zwangere vrouwen/vrouwen die borstvoeding geven, ouderen, renale of hepatische insufficiëntie) de toediening van vaccins de eerste toediening van een innovatief of generisch geneesmiddel - ook black triangle drugs (< 3 jaar gecommercialiseerd) het verkeerd gebruik van een geneesmiddel: off-label use bv. pediatrisch gebruik Lucrin, Tamsulosine Resultaten van het project Actieve geneesmiddelenbewaking, januari

19 Deelnemers aan het project /01/ Number of participants % 25% 23% 25% NL FR Total General practitioners Specialists Pharmacists Officina Pharmacists Hospital Total Type of HCP 37 Evolutie van het aantal gele fiches Aantal gele fiches in 2006: : : ongeveer 600 in totaal waarvan nagenoeg de helft afkomstig van de deelnemers aan het project en de andere helft van alle andere gezondheidszorgbeoefenaars 38 19

20 7. Hoe melden aan het BCGH? 39 Hoe melden aan het BCGH? 2009 Nieuwe papieren gele fiche (maart 2009) Online meldingssysteem (midden 2009 voor de deelnemers aan het project, 2010 voor alle gezondheidszorgbeoefenaars) Mogelijk insluiten van*: hospitalisatierapport ontslagbrief laboratoriumverslag * geanonimiseerd 40 20

21 Ziekenhuisapothekers: melden van bijwerkingen aan het BCGH Art. 9, 5 van het KB 04/03/1991: taken van de ziekenhuisapotheker: In samenwerking met het medisch korps de farmacovigilantie organiseren en bevorderen. Dit omvat: a) het verzamelen en analyseren van de rapporten over nevenwerkingen van de geneesmiddelen; b) het doorsturen van deze rapporten aan het Nationaal Centrum voor Farmacovigilantie bij het Ministerie van Volksgezondheid en Leefmilieu;* c) de voorlichting over de nevenwerkingen van de geneesmiddelen. * nu: BCGH van het FAGG 41 Individuele evaluatie van het oorzakelijk verband Het oorzakelijk verband dient niet noodzakelijk bekend/beschreven te zijn om te melden: de gezondheidszorgbeoefenaar meldt een evenement dat hem/haar abnormaal lijkt binnen de context van de inname van een geneesmiddel 42 21

22 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (1) 1. PATIËNTGEGEVENS Redenen: 1. dubbele codering in de databanken vermijden 2. informatie betreffende gezondheidstoestand van de patiënt (mogelijke rol ervan evalueren in het ontstaan van de bijwerking) Huidige aandoeningen die belangrijk kunnen zijn voor de context waarin de bijwerking is opgetreden (bv. renale of hepatische insufficiëntie) 43 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (2) 2. GEDETAILLEERDE INFORMATIE BETREFFENDE DE BIJWERKING Redenen: 1. evaluatie van het oorzakelijk verband 2. evaluatie van de ernst Aard en intensiteit: Beschrijving van de symptomen Intensiteit van de symptomen Betreft het een verergering van een bestaande pathologie? Aanvullende onderzoeken: mogelijk laboratoriumverslag insluiten 44 22

23 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (3) 2. GEDETAILLEERDE INFORMATIE BETREFFENDE DE BIJWERKING Begin- en einddatum: om de tijdsrelatie te bepalen - eventueel bij benadering bv. bijwerking is dagen of weken na de eerste toediening opgetreden 45 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (4) 3. GEGEVENS BETREFFENDE HET/DE GENEESMIDDEL(EN) Reden: evaluatie van het oorzakelijk verband Vermeld indien mogelijk, ALLE geneesmiddelen die werden gebruikt door de patiënt op het moment van of enige tijd voor het optreden van de bijwerking (ook de geneesmiddelen gebruikt voor chronische aandoeningen en de vrij afgeleverde geneesmiddelen waarvan u kennis heeft)

24 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (5) 3. GEGEVENS BETREFFENDE HET/DE GENEESMIDDEL(EN) Naam verdacht(e) geneesmiddel(en) - onderlijnen /IN HOOFDLETTERS + welke generiek / VOS Naam comedicatie Toedieningsdata (begin en, indien van toepassing, einde van de behandeling): om de tijdsrelatie te bepalen eventueel bij benadering 47 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (6) 3. GEGEVENS BETREFFENDE HET/DE GENEESMIDDEL(EN) Dechallenge/rechallenge 48 24

25 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (7) 4. GEGEVENS BETREFFENDE DE MELDER Redenen: 1. melder = gezondheidszorgbeoefenaar 2. melder contacteren om extra informatie te vragen indien nodig 49 De melding via de nieuwe papieren gele fiche (8) 50 25

26 8. Conclusie Conclusie: Wat wensen wij te bereiken met dit project? Uitbreiden van de geneesmiddelenbewaking Betere integratie ervan in de dagelijkse praktijk van de gezondheidszorgbeoefenaars Toename van het aantal rechtstreekse meldingen aan het BCGH alsook verbeteren van de kwaliteit ervan Completere geneesmiddelenbewakingsdatabanken Bijdragen tot een snellere detectie van signalen Betere evaluatie van de risico-baten verhouding Veiligheid van de patiënten 52 26

27 U kan het projectteam contacteren voor vragen (omtrent het project of specifiek omtrent aspecten m.b.t. geneesmiddelenbewaking) of om zich in te schrijven via Telefoon: De nieuwe website van het FAGG Bezoek onze nieuwe website: Visitez notre nouveau site web : Visit our new website:

28 Bedankt en veel succes bij het melden! 55 28