Waterkwaliteitsgegevens van de Ronde Venen. Provincie Utrecht en Waternet

Transcriptie

1 Waterkwaliteitsgegevens van de Ronde Venen Auteur: Provincie Utrecht en Waternet Aanvulling op rapporten van de Verkenning water Groot Mijdrecht Noord Januari 2008

2 Voorwoord Dit rapport is gemaakt als aanvulling op het project Verkenning Groot Mijdrecht Noord. Dit project is getrokken door de provincie Utrecht en wordt uitgevoerd samen met het Hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht en de gemeente De Ronde Venen. De aanvullingen waren nodig om een compleet beeld te kunnen geven van alle bronnen die gebruikt zijn bij al het onderzoek voor Groot Mijdrecht. De betreffende gegevens zijn wel gebruikt in het traject, maar waren nog niet in rapportvorm beschikbaar. Dit rapport en de overige zijn door het waterschap en provincie gemaakt of zij hebben onderzoeksbureaus hier opdracht toe gegeven. Alle beschikbare technische rapporten die gemaakt zijn voor de Voorverkenning, Verkenning en de Aanvulling zijn: Titel rapport: Auteur: Voorverkenning Wateropgave De Ronde Venen Provincie Utrecht en AGV Grondwateronderzoek Voorverkenning Wateropgave De Ronde Venen WL Delft hydraulics Maaivelddaling in de veenpolders van De Ronde Venen TNO Bouw en ondergrond Verkenning Water Groot Mijdrecht Noord Grondwateronderzoek Verkenning Water Groot Mijdrecht Noord Bouwstenen voor strategieën voor polder Groot Mijdrecht Noord Effect kwelscherm Groot Mijdrecht op bodemdaling Functiecombinatie natuur en water Groot Mijdrecht Noord Invloed peilverhoging op waterkeringen rondom Groot Mijdrecht Stabiliteit water- en landbodems in Groot Mijdrecht Aanvullingen Verkenning Water Groot Mijdrecht Noord Beschrijving grondwatermodel Groot Mijdrecht Kwaliteitscontrole grondwatermodel Water- en stoffenbalansen van de droogmakerijen in De Ronde Venen Waterkwaliteitsgegevens in De Ronde Venen Provincie Utrecht en AGV WL Delft hydraulics Grontmij TNO Bouw en ondergrond Witteveen en Bos, B-ware, Universiteit Utrecht, Instituut voor milieuvraagstukken GeoDelft TNO Bouw en ondergrond WL Delft hydraulics TNO Bouw en ondergrond Provincie Utrecht en AGV Provincie Utrecht en AGV Samenvatting Dit rapport bevat een compilatie van waterkwaliteitsgegevens zoals die in de loop der jaren in en om Groot Mijdrecht zijn verzameld voor diverse projecten en waarvan direct of indirect gebruik is gemaakt voor de Voorverkenning wateropgave De Ronde Venen en de Verkenning water Groot Mijdrecht Noord. De nadruk in de toelichting wordt gelegd op de chloridegehalten. Colofon Auteur: Datum: J. Mankor (provincie Utrecht), Maarten Ouboter (Waternet) Januari

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Chloride in Groot Mijdrecht en omgeving Literatuur Waterkwaliteitsgegevens uit Ecohydrologisch onderzoek De Ronde Venen Waterkwaliteitsgegevens uit Dino Waterkwaliteitsgegevens uit het watergebiedsplan Groot Mijdrecht en omstreken Inleiding In de loop der jaren zijn veel waterkwaliteitsgegevens verzameld van Groot Mijdrecht en omgeving. Zonder volledig te zijn geeft dit achtergronddocument hiervan een overzicht. De basisgegevens worden in de bijlagen gepresenteerd. De nadruk in de toelichting wordt gelegd op de chloridegehalten. 2 Chloride in Groot Mijdrecht en omgeving Oorzaak zoute grondwater Het grondwater onder Groot Mijdrecht is tot op grote diepte zout. De oorzaak van de aanwezigheid van dit zout is het binnendringen van de zee ca jaar geleden. Daarbij ontstond achter de duinen een soort waddenzee. De grens van deze waddenzee liep dwars door Groot Mijdrecht van noord naar zuid. In de waddenzee werd, op het reeds aanwezige veenpakket, klei afgezet. Aan de oostrand van deze waddenzee (dus in grote delen van Groot Mijdrecht) is de kleilaag dun, maar zwaar (zogenaamde modderkleien), naar het westen toe wordt de kleilaag steeds dikker en minder zwaar. Zout water is zwaarder dan zoet water. Dit had tot gevolg dat het zeewater door de bodem naar grote diepte is gezonken. Dit is de bron van het brakke water in Groot Mijdrecht. De kleien en de bestaande veenlagen zijn later weer overgroeid geraakt met veen, hierin bevond zich zoet water dat, als het ware, dreef op het dieper gelegen zoute grondwater. Het zoute water in de ondergrond is lang min of meer op zijn plaats gebleven totdat de droogmakerijen in de Ronde Venen werden droog gemaakt. De diepe ligging t.o.v. omliggende polders zorgde er voor dat het grondwater in beweging kwam, vanuit de ondergrond naar boven, naar de droogmakerijen toe. Groot Mijdrecht is de diepste van de droogmakerijen en trekt het meeste water aan. In het westelijk deel van Groot Mijdrecht komt het fossiele zeewater naar boven en zorgt voor hoge chloride gehalten. In het oostelijk deel van Groot Mijdrecht komt zoetwater boven dat in de polders oostelijk van Groot Mijdrecht is geïnfiltreerd. Al zeer snel na de drooglegging van Groot Mijdrecht was het oppervlaktewater brak (Rinsma, 1986). 3

4 Figuur 1 Het grondwatersysteem onder Groot Mijdrecht (bron: Appelo & Willemsen, 1987) Figuur 1 geeft een dwarsdoorsnede van de naaste omgeving van Groot Mijdrecht. Hierop is te zien dat het zoute grondwater van Groot Mijdrecht van twee kanten verdrongen wordt door zoet water. Aan de westkant langzaam door zoet water vanuit polder de Eerste Bedijking, aan de oostkant snel door zoet water van de Vinkeveense plassen. TNO (Oude Essink, 2002) heeft onderzoek gedaan naar de zoutwaterstroming in de ondergrond van west Nederland. Daaruit blijkt dat et zoetwaterfront aan de oostzijde nu min of meer stabiel is. In het centrum van Groot Mijdrecht zal het zoute water de eerste honderden jaren niet verdrongen worden. Verdeling Chloride binnen Groot Mijdrecht In de loop der jaren zijn diverse metingen uitgevoerd naar de ruimtelijke verspreiding van het zout in het ondiepe grondwater en oppervlaktewater van Groot Mijdrecht (de figuren 2 t.e.m 4). Te zien is dat de hoogste chloride gehalten voorkomen rondom de hoofdtocht. Het chloride gehalte in het oppervlaktewater kan tijdelijk en lokaal oplopen tot 5000 mg/l. De chloridegehalten in het eerste watervoerende pakket zijn maximaal 6700 mg/l (bijlage 2). 4

5 Figuur 2 Ruimtelijke verdeling chloride gehalte ondiep grondwater (vlak onder slootbodem) en oppervlakte water in Groot Mijdrecht (bron: Wit 1974) Figuur 3 Ruimtelijke verdeling chloride gehalte oppervlaktewater in oktober 1980 ingroot Mijdrecht (Bron: Oostveen en van der Valk, 1980) Figuur 4 Ruimtelijke verdeling chloride gehalte oppervlakte water (Bron: Heidemij, 1986) 500 mg./l 3000 mg./l >5000 mg./l 5

6 Het gemiddelde chloride gehalte in het uitslag water van het gemaal is ca mg/l (rond 2004). In de jaren voor 1973 was dat ca mg/l (Liere & Hillebrand, 1976). Dat deze waarde nauwelijks veranderd is, geeft aan dat de verdeling zout/zoet water in het grondwater stabiel is. Wat ruwe berekeningen (achtergrondrapport Grondwateronderzoek Verkenning Groot Mijdrecht Noord ) geven aan dat na een wat grotere wijziging in de peilen na ca. 50 jaar een min of meer stabiele situatie is bereikt. Chloride rondom Groot Mijdrecht Het chloriderijke uitslagwater van Groot Mijdrecht wordt geloosd op de Waver. Tweederde van dat water stroomt westwaarts, eenderde oostwaarts (Aalderink, 1991; Mankor 1995). De Waver van de Amstel tot de Holendrecht heeft daarom vrijwel hetzelfde zoutgehalte als Groot Mijdrecht. Verderop op de boezem wordt het chloride verdund, vooral in de winter als alle gemalen water uitslaan. Het door Groot Mijdrecht beïnvloede water uit de boezem wordt s zomers ingelaten in andere polders. Hierdoor stijgt het chloride gehalte in deze polders. Dit is te zien in figuur 5. Vanaf april wordt water ingelaten Uithoornse polder eerste bedijking blokland bovenkerker polder ronde hoep Figuur 5 Verloop van het chloride gehalten in de tijd in polders die water inlaten uit de boezem van Amstelland, dat is beïnvloed door het uitslagwater van Groot Mijdrecht. (naar Anonymus, 1990) 6

7 3 Literatuur Anonymus, 1990.Waterkwaliteitsgegevens van de lozingen op de boezemwateren van Amstelland-West. Aalderink, R.H., Het tij keert... II. Toepassing van de modellen DYNHYD en EUTROWASP op de boezem van Amstelland-West. Appelo, C.A.J & A. Willemsen Geochemical calculations and observations on salt water intrusions. I. A combined geochemical mixing cell model. Journal of Hydrology, 94 (1987) Boer, C. de, Fosfaatbalans polder Wilnis-Veldzijde. Provincie Utrecht. Heidemij adviesbureau, Peilverlaging polder Groot Mijdrecht. IWACO Ecohydrologisch onderzoek de Ronde Venen, Basisdocument 3, Modelinstrumentarium, (reken)methoden en ijkingsresultaten IWACO Ecohydrologisch onderzoek de Ronde Venen, Basisdocument 4, Modellering watersysteem. Liere, E. van & H. Hillebrand Het water in de Botshol. In: Bakker (ed), P. A De noordelijke vechtplassen Mankor, J Waterkwantiteitsgegevens Amstelland-West. Ongepubliceerd. Oostveen, W. en W. van der Valk Het zoutvoorkomen in polder Groot Mijdrecht. Afstudeerscriptie LH Wageningen. Oude Essink, G Modellering van dichtheidsafhankelijke grondwaterstroming in het kustgebied. TNO-NITG INFORMATIE, december Rinsma E.J De Ronde Venen: een omgekeerde wereld. Wit, K.E.,1974. Hydrologisch onderzoek in Midden-West-Nederland. ICW nota 792 7

8 4 Waterkwaliteitsgegevens uit Ecohydrologisch onderzoek De Ronde Venen 8

9 5 9

10 Waterkwaliteitsgegevens uit Dino Monster datum Mengmonster Bovenkant monster (cm tov MV) Onderkant monster (cm Ca tov MV) Cl- EC (us/cm) Fe HCO3 Polder NITG-nr ph Uit Dino GMN B31E nee , ,8 1,00 18,10 0,59 0, ,7 24,5 1,50 7,22 GMN B31E nee , ,0 1,90 15,40 0,47 0, ,8 1,00 7,17 GMN B31E nee , ,1 1,20 8,90 0,25 0, ,4 0,39 7,49 GMN B31E nee , ,9 0,41 2,40 0,60 0, ,2 16,8 0,18 7,55 GMN B31E nee , ,7 1,40 13,50 0,44 0, ,4 0,39 7,25 GMN B31E0047 nee , ,6 0,26 7,70 0, ,4 0,45 7,47 GMN B31E nee , ,0 0,25 8,20 0,26 0, ,4 0,50 7,38 GMN B nee , ,0 3,70 0, ,0 0,36 7,3 62,9 GMN B nee , ,0 23,40 0, ,5 0,68 7,2 62,9 GMN B nee , ,0 3,40 0, ,4 1,23 7,9 48,2 GMN gemaal nee , ,0 4,20 0, ,0 0,12 7,1 16,6 GMN gemaal jaar ,90 5,10 Vinkeveense plassen B31E nee , ,0 0,37 4,80 0,63 0, ,0 0,35 7,41 Vinkeveense plassen B31E nee , ,00 0,00 Vinkeveense plassen B31E nee , ,6 5,00 0,44 0, ,1 20 0,16 7,37 Vinkeveense plassen B31E nee , ,3 0,14 1,10 0,43 0, ,8 0,19 8,15 GMZ B31E nee , ,2 0,16 5,90 0,37 0, ,3 25,6 0,19 7,25 GMZ B31E nee , ,3 0,48 9,30 0,62 0, ,4 16,0 1,20 7,35 GMZ B31E nee ,1 12,60 0, ,4 GMZ B31E nee , ,0 0,69 14,10 0,59 0, ,8 20,8 0,67 7,46 GMZ B31E nee , ,1 1,10 14,30 0,25 0, ,4 12,4 0,14 7,07 GMZ B31E nee , ,6 0,84 11,90 0,20 0, ,2 11,2 0,03 7,11 GMZ B31E nee , ,5 0,75 8,40 0, ,4 21,2 0,10 7,36 GMZ B31B0059 nee 85 GMZ B31B nee , ,2 1,0 16,70 0,31 0, ,6 33,6 2,3 7,15 Wilnisse bovenlandenb31e nee -3, , ,00 0 1e bedijking B31E nee e bedijking B31E nee , ,4 0,72 3,80 0, < ,7 1e bedijking B31E nee e bedijking B31E nee , ,2 0,41 5,69 0, <.1 2,86 35,0 1e bedijking B31E nee , ,2 0,41 4,41 0, < ,0 1e bedijking B31E nee , ,5 0,72 4,90 0, <.1 3,22 15,7 1e bedijking B31E nee e bedijking B31E nee ,53 40,9 0,80 3,74 0, ,192 15,6 1e bedijking B31E nee e bedijking B31E nee ,12 118,4 0,43 5,73 2, ,31 3,04 35,5 1e bedijking B31E nee ,12 118,4 0,43 4,44 0, ,307 35,5 1e bedijking B31E nee ,53 40,9 0,80 4,83 0, ,19 3,53 15,6 1e bedijking B31E nee e bedijking B31E nee ,10 119,8 0,46 0, <.1 2,76 35,5 1e bedijking B31E nee ,10 119,8 0,46 0, < ,5 1e bedijking B31E nee e bedijking B31E nee ,50 41,3 0,88 0, < ,7 1e bedijking B31E nee ,50 41,3 0,88 0, <.1 3,32 15,7 1e bedijking B31E nee , ,1 1,04 3,70 0, ,1 7,11 15,4 1e bedijking B31E nee , ,2 0,52 4,39 0, ,1 7,09 34,7 1e bedijking B31E nee , ,2 0,52 5,66 0, ,1 2,64 7,09 34,7 1e bedijking B31E nee , ,1 1,04 4,77 0, ,1 2,43 7,11 15,4 1e bedijking B31E nee , ,9 4,39 3,74 < <0.19 7,32 14,4 1e bedijking B31E nee , ,7 3,93 3,89 < <0.19 7,27 20,0 1e bedijking B31E nee , ,8 1,54 5,42 < ,58 2,76 7,25 34,6 1e bedijking B31E nee , ,8 1,54 4,20 < ,58 7,25 34,6 1e bedijking B31E nee , ,7 3,93 5,02 < <.19 2,86 7,27 20,0 1e bedijking B31E nee , ,9 4,39 4,83 < <.19 2,40 7,32 14,4 1e bedijking B31B nee , ,0 0,26 8,60 0, ,9 6,58 7,21 1e bedijking B31B nee e bedijking B31B nee , ,0 0,27 5,10 0, ,2 2,70 7,14 1e bedijking B31B nee e bedijking B31B nee , ,0 <.01 7,00 < ,9 7,2 1e bedijking B31B nee , ,0 <.01 3,00 < ,5 7,3 1e bedijking B31B nee ,1 28, ,9 1e bedijking B31B nee , ,0 1,00 21,30 0, ,5 24,8 4,20 7,28 Uit De Boer (1974) Wlinis Veldzijde gemaal jun-86 ja 0 Wlinis Veldzijde gemaal jul-86 ja ,00 9,90 2,90 0,70 0,60 Wlinis Veldzijde gemaal aug-86 ja ,20 8,20 2,00 1,50 0,20 Wlinis Veldzijde gemaal sep-86 ja ,80 8,60 1,80 1,20 0,30 Wlinis Veldzijde gemaal okt-86 ja ,70 8,20 1,50 2,60 0,30 Wlinis Veldzijde gemaal nov-86 ja ,40 8,30 1,90 4,20 0,50 Wlinis Veldzijde gemaal dec-86 ja ,90 9,50 2,60 4,60 0,60 Wlinis Veldzijde gemaal jan-87 ja ,70 9,60 1,90 5,40 0,40 Wlinis Veldzijde gemaal feb-87 ja ,60 11,40 1,80 1,70 0,60 Wlinis Veldzijde gemaal mrt-87 ja ,10 10,50 2,40 2,60 0,60 Wlinis Veldzijde gemaal apr-87 ja ,70 10,40 2,70 1,60 0,80 Wlinis Veldzijde gemaal mei-87 ja ,60 9,10 2,50 1,70 0,60 10 Mg Mn NH4 NH4-kj NH4- ORG NO3 Na SO4 SiO2 T-PO4 K

11 6 Waterkwaliteitsgegevens uit het watergebiedsplan Groot Mijdrecht en omstreken Bovenkerkerpolder Ronde Hoep Derde bedijking Eerste Bedijking Tweede Bedijking monsterlocatie BKP001 PRH001 PDB001 PEB001 PTB001 PWV003 PGM001 EBO001 PZH001 NLP001 ZLP001 P (mgp/l) N (mgn/l) NH4 (mgn/l) Cl Vracht per oppervlakte eenheid P (g/ha/dag) N (g/ha/dag) NH4 (g/ha/dag) Cl (g/ha/dag) Vracht per polder P (kg/etm) N (kg/etm) NH4 (kg/etm) Cl (kg/etm) Wilnis Veldzijde Groot Mijdrecht Hevel Eerste Bedijking Groot Mijdrecht Exclusief hevel Zevenhoven Noorderlegmeer Zuiderlegmeer 11

12 Gemiddelden uit de periode

13 13