MEMO Avonddiensten 2017: Opnieuw gehoor geven aan een oude roeping ter bespreking op de gemeenteavond van maandag 14 maart 2016

Transcriptie

1 Wijkgemeente Martinikerk Groningen MEMO Avonddiensten 2017: Opnieuw gehoor geven aan een oude roeping ter bespreking op de gemeenteavond van maandag 14 maart 2016 Inleiding In deze memo wordt een voorstel gedaan hoe de avonddiensten van de Martiniwijkgemeente met ingang van 2017 verbeterd kunnen worden. Hiermee sluit de memo aan bij het Beleidsplan van de wijkgemeente, waarin gesteld wordt dat het goed is als er in de komende tijd aandacht gegeven wordt aan de invulling van de avonddiensten, en dat de betekenis en de aantrekkingskracht van de avonddiensten vergroot [kunnen] worden wanneer zij niet in grote lijnen de ochtenddiensten herhalen. 1 De memo die u voor zich heeft doet een voorstel voor deze beoogde verbetering van de avonddiensten, een verbetering die nodig is vanwege twee problemen, die in deze memo 1) benoemd en 2) nader overwogen worden, waarna ook 3) een oplossing voor deze problemen wordt voorgesteld. Deze memo is voorbereid door een aantal predikanten-in-algemene-dienst die lid zijn van deze wijkgemeente (of er zich nauw mee verbonden voelen) en is besproken met de kerkenraad op de kerkenraadsvergadering van 4 januari 2016 en verder aangepast in het licht van deze bespreking. De memo zal op de gemeenteavond van maandag 14 maart verder met de gemeente besproken worden. 1. Problemen met de huidige avonddiensten De huidige opzet van de avonddiensten wordt geconfronteerd met twee problemen. a) Verlies aan kwaliteit van de avonddiensten: een herhaling van de ochtenddienst door gastpredikanten Het eerste probleem is de kwaliteit van de avonddiensten. Veel gemeenteleden ervaren een probleem met de huidige avonddiensten: ze hebben te weinig het karakter van een avonddienst, en worden vooral door gastpredikanten gehouden, die in de regel de morgendienst van hun eigen gemeente s avonds herhalen. Hierdoor worden de huidige avonddiensten ervaren als een herhaling van de morgendienst en missen deze diensten een eigen karakter. b) Dreigende verplaatsing van avonddiensten naar Nieuwe Kerk Het tweede probleem rond de avonddiensten van de wijkgemeente is dat hun plaatsing in de Martinikerk bedreigd wordt. In het Concept Beleidsplan van de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Groningen, waarvan de Martiniwijkgemeente onderdeel is, is in het kader van financiële bezuinigingen voorgesteld dat de avonddiensten van de wijkgemeente niet langer in de Martinikerk gehouden worden (die immers voor het 1 Zie Op Weg : Een gastvrije gemeenschap van leerlingen Beleidsplan Protestantse Wijkgemeente Martinikerk Groningen , blz. 5. 1

2 zondagse gebruik gehuurd wordt van de Stichting Martinikerk), maar in de Nieuwe Kerk (die in eigendom is van de Protestantse Gemeente) Nadere analyse van deze problemen Om tot een oplossing voor deze problemen te kunnen komen, zullen we deze problemen eerst nader analyseren. Hoe zijn deze problemen ontstaan? Wat willen deze problemen zeggen? a) Verlies van het eigen karakter van de avonddienst ten gevolge van deeltijdaanstelling van de wijkpredikant Het verlies van het eigen karakter van de avonddienst lijkt het directe gevolg van de vermindering van de omvang van de aanstelling van de wijkpredikant van de Martinikerk. Waar ds. Huib Marchand nog een volledige aanstelling (100%) had en daardoor ook in belangrijke mate in de avonddiensten kon voorgaan, werd zijn opvolger, ds. Sjaak van den Berg, slechts voor 70% aangesteld en moest hij zijn tijd ongelijk verdelen tussen ochtenddienst en avonddienst. De ochtenddiensten werden daardoor voor een deeltijdpredikant vanzelfsprekend het meest belangrijk, wat betekende dat voor de avonddiensten veel gastvoorgangers werden gevraagd. Deze gastpredikanten herhaalden echter doorgaans hun ochtenddienst, waardoor het eigen karakter van de avonddienst in de Martinikerk onder druk kwam te staan. Dit probleem zal met de nieuwe wijkpredikant nog verder toenemen, omdat deze predikant slechts voor 60% kan worden aangesteld en de wijkgemeente voor de vervulling van de avonddiensten nog meer op gastvoorgangers zal zijn aangewezen. Het probleem kan echter alleen worden opgelost door het karakter van de avonddienst te herstellen. Hoe dit te doen met een deeltijd wijkpredikant? b) Mogelijke bezuiniging op de huur van de Martinikerk door verplaatsing van de avonddiensten Het voorstel in het Concept Beleidsplan van de Algemene Kerkenraad om de avonddiensten van de wijkgemeente te verplaatsen van de Martinikerk naar de Nieuwe Kerk, vindt zijn reden in mogelijke bezuinigingen waarmee het huidige financiële tekort van de Protestantse Gemeente Groningen kan worden opgelost. Omdat de Martinikerk voor de zondagse diensten gehuurd wordt van de Stichting Martinikerk, zou verplaatsing van de avonddiensten naar de Nieuwe Kerk een vermindering van de zondagse huur van de Martinikerk met zich meebrengen, aangezien de Nieuwe Kerk geheel in eigendom van de Protestantse Gemeente is en s avonds om 19 uur voor de diensten van de Martiniwijkgemeente beschikbaar zou kunnen zijn. Door deze verplaatsing kan de Martinikerk s middags en s avonds voor andere doeleinden door de Stichting verhuurd worden. Hoewel dit voorstel niet in het definitieve Beleidsplan van de De Algemene Kerkenraad gehandhaafd is, geeft dit voorstel wel aan in welke richting voor bezuinigingen gedacht kan 2 Concept Beleidsplan PGG , sectie Mogelijkheden tot besparing, blz. 12: Voor de Martinikerk kan worden overwogen om het gebouw niet meer te gebruiken voor middagdiensten. In plaats daarvan kan bijvoorbeeld Het Pand of de Nieuwe Kerk gebruikt worden. Potentiële besparing EUR per jaar. 2

3 worden, en daarmee is er weliswaar geen sprake van een acuut, maar wel van een onverminderd dreigend probleem. De dreiging van dit probleem kan alleen worden weggenomen door het huidige gebruik van de Martinikerk voor de avonddiensten van de wijkgemeente te rechtvaardigen, door te laten zien waarom de wijkgemeente haar avonddiensten juist in de Martinikerk wil handhaven. 3. Voorgestelde oplossing: profilering van de avonddiensten en toewijzing van predikanten-in-algemene-dienst als coördinatoren aan deze profielen Deze twee geconstateerde problemen van het ontbreken van het eigen karakter van de avonddiensten en de dreigende verplaatsing van deze diensten naar een ander kerkgebouw kunnen alleen worden opgelost door a) het karakter van de avonddiensten op de één of andere manier, ondanks de beperking van een deeltijdaanstelling van de toekomstige wijkpredikant, te herstellen en b) het gebruik van de Martinikerk voor de avonddiensten beter te onderbouwen, zodat de Algemene Kerkenraad overtuigd kan blijven worden dat het houden van deze avonddiensten in de Martinikerk een inhoudelijke meerwaarde biedt. Het is hier dat ondergetekende groep van predikanten-in-algemene dienst meent een rol te kunnen vervullen en hun diensten aanbiedt, in aanvulling op de avonddiensten die de toekomstige wijkpredikant zal kunnen vervullen. Het gaat, in alfabetische volgorde, om prof.dr. Geurt Henk van Kooten (initiatiefnemer), prof.dr. Edward van t Slot, prof.dr. Benno van den Toren en dr. Theo Pleizier. Zij zijn allen a) beroepsmatig verbonden aan de theologische faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen en/of de Protestantse Theologische Universiteit Groningen, de beroepsopleiding van toekomstige predikanten; zij zijn b) tegelijk bevestigd als predikant-in-algemene-dienst van de Protestantse Kerk in Nederland; en c) zijn persoonlijk ook meelevend lid van de Martiniwijkgemeente of, in het geval van Edward van t Slot (woonachtig in Zwolle), voelen zich als oud-vicaris nauw met deze wijkgemeente verbonden. Wat wij voorstellen, is dat, samen met de toekomstige wijkpredikant, een ieder van ons de verantwoordelijkheid neemt voor een vaste zondag in de maand; doorgaans zijn er vier zondagen per maand, maar er zijn jaarlijks ook enkele vijfde zondagen per maand. Het voorstel is dat wij ieder de verantwoordelijkheid op ons nemen voor een vaste zondag per maand en dat doen vanuit onze eigen specifieke gaven, met het oog op de gemeente, en ook rekening houdend met de centrale positie van de Martinikerk in Stad en Ommelanden. Wat zijn onze specifieke gaven en interesses? Geurt Henk van Kooten: diensten op snijvlak kerk cultuur, in de vorm van Psalmenvespers die reeds in de Martinikerk gehouden worden. De vorm van de Anglicaanse evensong die hierbij gebruikt wordt, in combinatie met een uitdagende preek ( reflecties ), zijn reeds een vast onderdeel van de avonddiensten van de tweede zondag van de maand. Theo Pleizier: catechismusdiensten, vanuit zijn betrokkenheid bij het project Een Nieuwe Catechismus van uitgeverij Boekencentrum dat een eigentijdse orthodoxe catechismus ontwerpt, in samenklank met de Heidelberger Catechismus. Deze catechismus verschijnt in

4 Benno van den Toren: inter-culturele theologie, dat wil zeggen de vraag hoe het Evangelie dwars door de verschillende Westerse en niet-westerse culturen heen kan klinken. Edward van t Slot: theologische doordenking van opgave van de kerk in de 21 e eeuw. Soorten avonddiensten Op grond hiervan willen wij de volgende soorten avonddiensten voorstellen, die elk op een vaste zondag van de maand gehouden worden. Onze rol bestaat uit het coördineren van deze zondagen, hetzij door zelf in deze diensten voor te gaan, hetzij door andere voorgangers uit te nodigen die bij uitstek bij deze diensten passen. a) Psalmenvespers We beginnen dit overzicht met het soort avonddiensten dat reeds op de tweede zondag van de maand is ingevoerd, de Psalmenvespers, en een goed voorbeeld vormt hoe profilering tot een grotere belangstelling kan leiden. Kenmerken: Psalmenvespers zijn erop gericht om cultuurminnaars de drempel van de Martinikerk te doen overschrijden. Hun wordt prachtige kerkmuziek geboden, en een kennismaking met de literaire schoonheid van het eeuwenoude boek der Psalmen. Hierdoor maken zij kennis met de traditie van synagogen, kloosters en kathedralen. Tegelijk worden de bezoekers uitgedaagd met een preek ( reflecties ) die de blijvende waarde laat zien van de Psalmen, ook voor de 21e-eeuw. Deze reflecties vermijden cliché s en zetten aan tot nadenken. Hiermee zijn deze diensten ook missionair; ze zijn bij uitstek geschikt om andersdenkenden, agnosten, atheïsten en zoekers mee naar toe te nemen. De muzikale stijl van deze diensten is die van de Anglicaanse evensong, en wordt verzorgd door het Martinikerkkoor, het christelijke studenten Arezzo consort, het Roden Jongenskoor en de Roden Girl Choristers. Coördinator / voorganger: Geurt Henk van Kooten Zondag: Tweede zondag van de maand, vanwege vaste plaats in Schoonheid met een Ziel, het zondagmiddagprogramma van de Protestantse Gemeente Groningen, om 17 uur. b) Catechismus-diensten Kenmerken: Deze diensten voorzien bij uitstek in het karakter van leerdienst, één van de gestalten die avonddiensten kunnen aannemen. Behandeld wordt Een Nieuwe Catechismus, die in 2017 bij uitgeverij Boekencentrum zal verschijnen. Deze catechismusdiensten zullen zowel de oudere gemeenteleden aanspreken, maar ook studenten, die door deze eigentijdse orthodoxe catechismus kunnen worden uitgedaagd. Zo vraagt deze catechismus niet, Wat is uw enige troost in leven en sterven?, maar bevraagt zij de huidige tijd: Wat is uw enige geluk in leven en sterven?. Het belangrijkste doel van deze diensten is toerusting van reeds bestaande christenen. Coördinator / voorganger: Theo Pleizier Zondag: Derde zondag van de maand 4

5 c) Noorderlicht-diensten Een soort avonddienst dat ook in de sfeer van de toerusting ligt, zouden Noorderlichtdiensten kunnen zijn. Kenmerken: Noorderlicht-diensten diepen de thematiek verder uit van de bijbelboeken die op de populaire door-de-weekse Noorderlicht-kringen behandeld worden. Deze diensten kunnen het beste door de wijkpredikant verzorgd worden, ook vanwege de mogelijkheden om zo de deelnemers aan de kringen beter te leren keren en pastoraal te kunnen begeleiden. Jaarlijkse staan twee bijbelboeken op deze kringen centraal. Door middel van deze diensten kan de wijkpredikant nauw aansluiten bij vragen die op de kringen leven en de thematiek verder uitbouwen. Ook wordt zo deelname aan de kringen nog verder gestimuleerd. Coördinator / voorganger: nieuwe wijkpredikant Zondag: Vierde zondag van de maand d) Engelstalige diensten voor niet-nederlandse studenten en vluchtelingen De Martinikerk is zonder twijfel het bekendste gebouw van de stad. Haar toren, d' Olle Grieze, rijst boven de Stad uit en is tot in de Ommelanden te zien. Daarom is deze kerk als geen andere locatie geschikt om nieuwkomers te verwelkomen. Deze nieuwkomers bestaan uit twee belangrijke groepen: 1) de niet-nederlandstalige studenten, en 2) de vluchtelingen. Het aantal buitenlandse studenten aan de Rijksuniversiteit Groningen stijgt de afgelopen jaren telkens met 10%, en bedraagt op dit moment 3500 (!!) studenten, waarbij nog tijdelijke studenten komen, en ook 60% van de promovendi niet-nederlandstalig is. Vele studenten komen ook uit China en het verre Oosten. Toch is er nog maar een heel beperkt aanbod aan Engelstalige diensten, die veelal ook op weinig bekende plaatsen gehouden worden. Het volgende aanbod bestaat: Engelstalige misviering op zaterdag in de rooms-katholieke Sint Jozefkathedraal, wekelijks (zaterdag, 17 uur); Tweewekelijkse Anglicaanse ochtenddienst van Grace Anglican Church op de 2 e en 4 e zondag van de maand in de Zeeheldenbuurt (Witte de Whitstraat 2) vlakbij het centraal station (10.30 uur); CCG - Christian Church Groningen (baptistisch), vlakbij station Noord (Johan de Wittstraat), wekelijkse zondagochtenddienst (10 uur): diensten zijn in het Nederlands met Engelse vertaling via de koptelefoon; Vineyard Groningen (evangelisch) in het Gomarus College (Vondelpad 2), wekelijkse zondagochtenddienst (10 uur); Maandelijke Engelstalige evensong, Nieuwe Kerk, 3 e zondag van de maand (17 uur). Het huidige aanbod van Engelstalige diensten vindt doorgaans plaats op weinig bekende locaties. Dit kan beter, gezien het grote aantal niet-nederlandse studenten. Wij gevoelen een roeping om op de bekendste plaats van de stad het evangelie te delen met studenten die hier voor een aantal jaren in een voor hen hele belangrijke periode zijn. Maar de Martinikerk is bij uitstek ook de plaats die vluchtelingen kunnen vinden en waar zij welkom geheten kunnen worden. 5

6 Uiteraard zijn wij ons bewust dat niet alle gemeenteleden het Engels machtig zijn, maar wij kunnen wel met ons allen warmte en een gemeenschap bieden, bijvoorbeeld ook door na deze dienst koffie te schenken, en er te zijn, en niet alleen iets mee naar huis te nemen, maar ook iets te brengen: een thuis voor vreemdelingen. Kenmerken: Deze Engelstalige diensten zijn gericht op niet-nederlandstalige studenten en vluchtelingen. Maar zij worden welkom geheten binnen een kerkelijke gemeenschap, en wij kunnen ook leren van hen, hoe het evangelie dwars door de culturele verschillen heen tot klinken komt. Enerzijds zijn deze diensten dus missionair en gericht op de vele nietchristelijke studenten die een aantal jaren in onze stad verblijven, waaronder vele studenten uit China. Hoe bijzonder zou het zijn als zij verrijkt met het evangelie terugkeren naar hun land. En dat de Martinikerk daarin haar oude roeping op nieuwe wijze kan verstaan. Anderzijds vinden in deze diensten ook de ontmoeting plaats met christenen uit andere werelddelen (uit bijvoorbeeld Iran, Irak, Syrië en Afrika), en leren wij als gemeente in onze ontmoeting met de Wereldkerk. Daarmee zijn deze diensten leerzaam voor studenten, vluchtelingen en gemeente. Samenwerking wordt hier gezocht met de orthodoxe predikant van de Anglicaanse kerk, ds. Sam van Leer, en met HOST-IFES, de christelijke studentenvereniging voor internationale studenten. Sam van Leer en het bestuur van Grace Anglican Church Groningen hebben reeds aangegeven dat, mocht deze mogelijkheid geboden worden, zij graag met ons samenwerken in de organisatie van deze Engelstalige diensten. De diensten kunnen belegd worden in het koor van de Martinikerk, of in het schip. Coördinator / voorganger: Benno van den Toren, in samenwerking met Sam van Leer (Grace Anglican Church Groningen) en HOST-IFES. Zondag: Eerste zondag van de maand dit is een gemakkelijke datum om bekend te maken: elke eerste zondagavond van de maand, Engelstalige dienst in de Martinikerk. In het programma van deze dienst kan ook worden verwezen naar alle andere Engelstalige diensten die maand: 1 e zondagavond Martinikerk; 2 e zondagochtend Grace Anglican Church; 3 e zondagavond Nieuwe Kerk; 4 e zondagochtend Grace Anglican Church. Op deze manier kan de bekendheid van de Martinikerk een impuls geven aan de bereikbaarheid van alle andere Engelstalige kerkdiensten; zo is er geen concurrentie, maar versterking. e) Thema s uit -diensten Heel af en toe is er ook een vijfde zondag van de maand. Ons voorstel is om op deze zondagen van een bepaald jaar te wijden aan theologen / gebeurtenissen die dat jaar herdacht worden. Zo is, bijvoorbeeld, 2017 het jaar van de 500 e herdenking van de Lutherse Reformatie, en zou het prachtig zijn dat jaar de vijfde zondagen van de maand te wijden aan Thema s uit Luther. Zo was 2015 het Bonhoeffer-jaar (70 e sterfjaar) en 2013 het C.S. Lewis-jaar (50 e sterfdag). Op deze manier kan positieve aandacht worden gegeven aan belangrijke herdenkingen. Deze soort zondagen dient vooral de toerusting van hen die reeds christen zijn. Coördinator: Edward van t Slot Zondag: 5 e zondag van de maand; er zijn vier van zulke zondagen per jaar, maar soms valt één van deze weken in de zomermaanden juli augustus. Het voorstel betreft de 6

7 programmering van de avonddiensten in de maanden september tot en met juni, zodat er sprake is van drie of vier van zulke Thema s uit -diensten per jaar. Overzicht en conclusie Samenvattend kunnen we het volgende overzicht geven van onze voorgestelde oplossing, met vermelding van de belangrijkste kenmerken en doelgroepen van deze diensten: Zondag Profiel Coördinator Kenmerk Belangrijkste doelgroep 1 e zondag Engelstalige dienst Benno van den Toren, in samenwerking met Sam van Leer (Grace Anglican Church Groningen) & internationale christelijke studentenorganisatie HOST-IFES 2 e zondag Psalmenvespers Geurt Henk van Kooten 3 e zondag Nieuwe Catechismus - diensten 4 e zondag Noorderlichtdiensten 5 e zondag Thema s uit -diensten; in 2017 Thema s uit Luther Missionair Missionair Internationale studenten & vluchtelingen Cultureel geïnteresseerden en Godszoekers Theo Pleizier Toerusting Alle gemeenteleden Toekomstige wijkpredikant Toerusting Leden van de Noorderlicht bijbelstudiekringen Edward van t Slot Toerusting Alle gemeenteleden Wij menen dat op deze wijze de twee huidige problemen die rond de avonddiensten spelen kunnen worden opgelost: 1) HERSTEL KARAKTER VAN DE AVONDDIENSTEN Op deze wijze kan het karakter van de avonddiensten worden hersteld, en doordat wij vanuit ons predikantschap-in-algemenedienst en onze afzonderlijke gaven en interesses ieder verantwoordelijk worden voor de coördinatie van deze diensten kunnen we ons met elkaar inzetten voor de kwaliteit van deze avonddiensten, en hierin de toekomstige wijkpredikant (met een deeltijdaanstelling van 60%) ondersteunen. In dit voorstel is er ook een balans tussen missionaire diensten, waarbij de gemeente boven zichzelf uitreikt, en diensten die de gemeente zelf toerusten. 7

8 Er zijn ook andere soorten avonddiensten denkbaar: zo zouden diensten voor Stadjers gehouden kunnen worden, of jeugddiensten. Op deze terreinen hebben wij echter geen expertise. Onze gaven en interesses liggen op de benoemde gebieden. Bovendien vervult ook het Pand van onze wijkgemeente in de Korrewegwijk een rol voor Stadjers, ook door het aanbod van vieringen daar. Het is denkbaar dat jeugddiensten gehouden zouden kunnen worden op de 5 e zondag van de maand, dat wil zeggen drie tot vier keer per jaar. Op dit moment lijkt echter de benodigde expertise in onze wijkgemeente te ontbreken. 2) BEWUST GEBRUIK VAN GEBOUW EN LOCATIE VAN DE MARTINIKERK Een aantal van deze avonddiensten, met name de missionaire, maakt bewust gebruik van de centrale locatie en bekendheid van de Martinikerk: internationale studenten en vluchtelingen zullen de Martinikerk gemakkelijk kunnen vinden voor de Engelstalige dienst op de 1 e zondag van de maand, en dat geldt ook van de cultureel geïnteresseerden en zoekers op de 2 e zondag van de maand. Bovendien biedt deze profilering de mogelijkheid om ook de regio, daar waar geen tweede diensten gehouden worden, voor alle avonddiensten uit te nodigen naar dit gebouw dat voor iedereen bekend en te vinden is. Voorbereiding, invoering en verantwoordelijkheden In nauwe samenwerking met de PR-ouderling zullen de verschillende doelgroepen benaderd worden. Voor alle soorten diensten, kunnen niet alleen de doelgroepen in de Stad benaderd worden, maar ook de doelgroepen in de Regio. De Martinikerk zou op deze wijze ook kunnen gaan functioneren als de regionale kathedrale kerk, voor zoekers uit de hele regio, maar ook voor kerkelijke gemeenten waar s avonds geen dienst wordt gehouden. De voorgestelde datum van ingang is januari 2017, zodat er voldoende tijd is om deze diensten voor te bereiden, en te promoten middels flyers, posters, website en sociale media. Elke coördinator is primair verantwoordelijk voor zijn eigen soort avonddienst en voert jaarlijks intervisie met degenen die verder aan zijn soort diensten meewerken. Gezamenlijk voeren de coördinatoren van de verschillende soorten avonddiensten ook jaarlijks met elkaar overleg, en worden zij ook elk jaar uitgenodigd voor overleg met de kerkenraad, bij wie de eindverantwoordelijkheid voor de avonddiensten berust. Wij zien ernaar uit om deze plannen nader met de gemeente te kunnen bespreken op de gemeenteavond van 14 maart 2016, met de wens dat we als gemeente avonddiensten kunnen bieden die tot zegen zijn voor kerk, Stad en regio, voor gemeenteleden, internationale studenten, vluchtelingen en Godszoekers. Om kerk te zijn op de plaats waar we geroepen worden. Geurt Henk van Kooten Theo Pleizier Edward van t Slot Benno van den Toren Colofon Dit voorstel avonddiensten is op initiatief van Geurt Henk van Kooten, die ook de auteur is van deze memo, voorbereid door een groep predikanten-in-algemene dienst: Theo Pleizier, Edward van t Slot en Benno van den Toren. Deze concept-memo is met de kerkenraad besproken op maandag 4 januari 2016, en daarna herschreven in de huidige versie. Contact: g.h.van.kooten@rug.nl 8