SUCCESFACTOREN GREEN DEALS

Transcriptie

1 SUCCESFACTOREN GREEN DEALS Stage onderzoeksverslag Laurens Bläser Student nr.: Climate & Management In opdracht van:

2 Voorwoord Dit onderzoeksverslag is geschreven in het kader van het onderzoek naar succesfactoren van Green Deals. Het onderzoek is verricht als stage van het derde jaar Climate & Management aan de Haagse Hogeschool. Door de economische situatie in Nederland is het uitgave patroon van de overheid aan het veranderen. Het vergeven van subsidies voor duurzame projecten valt ook onder deze huidige veranderingen. Subsidies nemen af en de prijs van conventionele energie neemt toe. Om de Nederlandse economie en concurrentie positie gezond te houden zijn energie transities nodig. Daarnaast is de markt en overheid van mening dat duurzame initiatieven niet meer bij uitstek innovaties zijn, de markt en maatschappij moeten sommige projecten oppakken en omarmen. Wanneer een samenwerking met de overheid een extra steuntje in de rug kan zijn, zal doormiddel van Green Deals, een samenwerking tussen markt en overheid opgezet worden. In dit voorwoord wil ik mijn begeleider van het stage bedrijf Dutch Green Building Council, Dong Cao bedanken, voor de begeleiding tijdens het uitvoeren van het onderzoek. Daarnaast wil ik ook mijn mentor van de Haagse Hogeschool, Arie van Kampen hartelijk bedanken voor zijn ondersteuning. 1

3 Samenvatting Onderzoeksopzet De eerste periode van de stage stond in het teken van bekend raken met GD s. Aan de hand van opgedane kennis zijn de interview vragen opgesteld en is de selectie tussen de Green Deals ronde 1 gemaakt. De uitkomsten van de interviews en deskresearch in media en politiek over de Green Deals zorgen voor de succesfactoren. Probleemstelling DGBC heeft de intentie om Green Deal voorstellen in te dienen. De basis criteria vanuit de overheid staan vermeld op de site van Agentschap NL. DGBC is geïnteresseerd naar de overige factoren die ervoor zorgen dat een voorstel meer kans maakt om aangenomen te worden. Dit is vertaald in een onderzoek naar de succesfactoren van een Green Deal. Onderzoek In de voorbereiding van het onderzoek naar de processen van initiatief naar Green Deal, zijn er 3 stadia van succes naar voren gekomen bij een Green Deal. Deze zijn verdeeld in de volgende fasen: 1. Marktbehoefte, een project komt opgang en heeft een positieve marktacceptatie, maar ondervindt belemmeringen waardoor behoefte is aan een samenwerking met de overheid 2. Aangenomen Green Deal, de overheid gaat de samenwerking aan 3. Werkelijk resultaat, het project voegt daadwerkelijk waarde toe aan de verduurzaming van Nederland Uitkomsten van het literatuur onderzoek zijn: Kritiek omdat Green Deals te weinig toekomst potentieel hebben & weinig concreet zijn Werkelijke resultaten onbekend, te kort van kracht Ingediende voorstellen veranderen door compromis Criteria Green Deal bekend (Agentschap NL), weinig concreet Uitkomsten van de interviews zijn: Aanvraag is verschillend gegaan: benaderd & ingediend Doel van overheid is samenwerkend doelen bereiken Titel Green Deal geeft vertrouwen en enthousiasme Politiek wil scoren met Green Deals Aanpassing wet- & regelgeving alleen opzoeken van grenzen & versnellen van proces Fiscale veranderingen zijn taboe Conclusie Marktbehoefte heeft verschillende succesfactoren. Dit onderzoek is niet gericht op marktbehoefte, maar op het indienen van een Green Deal voorstel. Hierdoor zijn er geen concrete succesfactoren voor het bewerkstelligen van marktbehoefte opgesteld. Het belang van een groot of klein bedrijf is bij het indienen van een Green Deal niet aanwezig. Literatuuronderzoek wijst uit dat er ook kleine partijen een Green Deal met de overheid hebben gesloten. 2

4 Het succes bij fase 2, de aangenomen Green Deal, is het belangrijkste onderdeel van het onderzoek. De uitkomsten van fase 2 zullen worden gebruikt in de aanpassingssuggesties voor de voorstellen van DGBC. Een aantal succesfactoren komen vaker voor en wegen zwaarder in de waardering van overheid en betrokkenen. Dit zorgt voor kernsuccesfactoren. Als een goed voorstel ingediend wordt, waarbij rekening gehouden wordt met de kernsuccesfactoren, neemt de kans op een samenwerking met de overheid toe. De verwachtingen voor succesfactoren en de uitkomsten liggen uit elkaar. Zo is een Green Deal wel politiek afhankelijk en zijn harde deadlines geen noodzaak. De intentie om samen te werken en zo samen te streven naar een gezamenlijk doel, zorgt voor de kracht van een Green Deal. De kracht wijst op de criteria waar extra aandacht voor nodig is bij het vormen van een voorstel om een samenwerking met de overheid, een Green Deal, op te zetten. Het werkelijke resultaat van de Green Deal projecten is ook niet beantwoord met concrete succesfactoren. Dit kom door het korte termijn dat de Green Deals actief zijn. Antwoord op de hoofdvraag De kernsuccesfactoren waarmee rekening gehouden moet worden bij het indienen van een voorstel voor een Green Deal zijn: Toon de voordelen van de groene economie, de samenwerking tussen duurzame projecten en de economische voordelen. Beide partijen moeten een prestatie leveren, anders is er geen sprake van een deal Geen fiscale of financiële negatieve gevolgen voor de overheid Politiek populair, duurzaamheid is onderdeel van politieke agenda s. Initiatieven waarbij veel kiezers voordelen zien, zijn voordelig voor de overheid. Resultaat onderzoek Het geschreven voorstel moet niet te concreet zijn. Over het algemeen zal een aangenomen Green Deal een intentie zijn om door middel van een samenwerking, een doel te bereiken. Dit zorgt ervoor dat buitenstaanders Green Deals mogelijk betitelen als te slap. Toch kunnen er concrete doelen behaald worden met de Green Deals en kan het landschap voor duurzaamheid veranderen doordat markt en overheid elkaar beter leren kennen en elkaars doelen begrijpen. 3

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 1 Samenvatting... 2 Inleiding... 5 Onderzoeksopzet... 6 Verwachting van succesfactoren... 9 H1: Introductie van de Green Deal H2: Onderzoek H3: Onderzoeksresultaten H4: Suggesties ingediende Green Deals Dutch Green Building Council Conclusie Aanbevelingen Bronnen Bijlagen Geselecteerde Green Deals Interview vragen Interviewverslagen Artikelen Green Deals van DGBC 4

6 Inleiding Dit onderzoek is in leven geroepen door de invoering van Green Deals door de overheid. De mogelijkheid om als marktpartij samen te werken met overheid, waarbij beide partijen hetzelfde doel nastreven is een nieuwe weg die de overheid is ingeslagen. Vanuit de markt zijn er verschillende initiatieven die problemen ondervinden door belemmerende wet- & regelgeving, wantrouwen van investeerders in duurzame projecten en samenwerking waarbij een onafhankelijke partijen, zoals de overheid, nodig is. Deze initiatieven zijn door de invoering van Green Deals niet gedoemd te mislukken. De marktpartijen kunnen hun idee voor een samenwerking met de overheid indienen, als het project voldoet aan de gehanteerde criteria van de overheid, ontstaat het samenwerkingsverband. De Green Deals worden mede hierdoor als contracten opgesteld. De gehanteerde criteria van de overheid worden aangepast naarmate de Green Deal populairder en bekender wordt. Populair; onder marktpartijen die graag een samenwerking met de overheid willen door de kracht en het vertrouwen die de overheid als organisatie met zich meebrengt. Bekend; onder ministeries, zij weten steeds beter met welke doeleinden de Green Deal gebruikt moet worden en wat de politiek wilt bereiken met de Green Deals. Hoe kan een marktpartij ervoor zorgen dat een ingediend plan meer kans maakt om aangenomen te worden? Door het gebruik van succesfactoren wil DGBC ingediende plannen aanpassen. Zo kan DGBC de kans op Green Deals met de overheid te vergroten. 5

7 Onderzoeksopzet Aanleiding Voor DGBC is het van belang precies te weten op welke vlakken hoger draagvlak en positieve resultaten te behalen zijn ten opzichte van Green Deals (GD). DGBC wil als onafhankelijke organisatie een toonaangevende rol vervullen in de transitie naar een duurzame bebouwde omgeving door te concretiseren, te inspireren en te verbinden. DGBC wil hun adviezen voor GD s kunnen samenstellen, zodat de gemaakte afspraken op een zo goed mogelijke manier tot uiting komen. Naast de ontwikkeling van keurmerken is ook het belang van kennisdeling over duurzaamheid groot. De DGBC wil daarom ook een platform bieden voor onderzoek naar en kennisoverdracht over duurzame ontwikkeling van de gebouwde omgeving. Probleemstelling DGBC heeft in Ronde 3 een viertal Green Deal voorstellen ingediend. Om ervoor te zorgen dat deze, in het geval ze niet worden aangenomen, aangepast kunnen worden. Tijdens het aanpassen kunnen de uitkomsten gebruikt worden om ervoor te zorgen dat eigen ingediende Green Deals meer kans van slagen hebben en zo succesvoller kunnen bijdragen aan het verduurzamen van Nederland. Onderzoeksvraag Hoofdvraag Wat zijn succesfactoren van een Green Deal? Deelvragen 1. Hoe komt een GD tot stand? Wie is de initiatiefnemer voor een GD? 2. Wat zorgt voor bestaansrecht van een GD? 3. Wat zijn de minimale eisen voor een GD? 4. Hoe komt een voorstel tot uitwerking in een GD? 5. In welk stadium betrekt de initiatiefnemer actoren? 6. Wanneer is een GD geslaagd? (3 verschillende niveaus van succes) 7. Hoe wordt bepaald dat een GD daadkrachtig is? 8. Is een succesfactor sector afhankelijk? 9. Zorgt de mate van bestaansrecht voor garantie voor het slagen van een GD? 10. Krijgt een bestaand en al actief project meer daadkracht als GD? 11. Wat zijn de mogelijkheden voor een GD die niet belicht of onbeantwoord zijn? Deelvraag 11 staat onder een streep aangegeven en is geen onderdeel van het onderzoek. Tijdens het onderzoek kan het voorkomen dat er eyeopeners plaatsvinden waarop later ingespeeld kan worden. Bij het plaatsvinden van eyeopeners wordt deze deelvraag beantwoord, anders niet. 6

8 Doelstelling De uitkomsten van het onderzoek zullen dienen als advies aan DGBC om een zo goed mogelijke GD in te dienen. Omdat niet alle GD s onderzocht kunnen worden door tijd gebrek (slechts 10 weken) moet er een selectie uit de bestaande GD s gemaakt worden. Onderzoek naar deze selectie moet aantonen wat de succesfactoren bij deze GD s zijn. Door het houden van interviews kan worden gekeken naar de bevindingen van participanten van GD s. Aan het eind van dit plan van aanpak worden verwachtingen geschetst van persoonlijk verwachte succesfactoren voor GD s. Binnen de selectie van GD s moeten de meeste sectoren gedekt zijn, zodat er een algemeen beeld van succesfactoren ontstaat voor GD s. Resultaat Er zijn eer aantal succesfactoren die naar voren zullen komen tijdens interviews. De meest genoemde succesfactoren zullen wanneer deze niet aanbod zijn gekomen bij verdere interviews op een onafhankelijke manier gevraagd worden voor bevestiging. Door het verzamelen van de meest voorkomende succesfactoren ontstaat er een lijst met Kern succesfactoren. De kern succesfactoren zullen de conclusie en eindresultaat vormen. Onderzoeksmethode Door middel van deskresearch wordt er gekeken naar: Green Deal beschrijvingen Agentschap NL Green Deals in de media (journalistiek) Waardering Green Deals bij de oppositie partijen Betrokken partijen uit geselecteerde Green Deals in beeld krijgen Het houden van interviews: Interviews met alle betrokken partijen van de geselecteerde Green Deals. Methode van interview 1. Totstandkoming, effect Green Deal & evaluatie Green Deal In een gesprek met de geïnterviewde worden drie onderdelen van het proces van de Green Deal besproken. Tijdens het gesprek wordt er zo min mogelijk gestuurd met directe vragen. Als er zaken onderbelicht blijven, worden deze wel gericht gevraagd. Door het open gesprek is er ruimte voor extra informatie en succesfactoren die niet in de door mij gemaakte vragenlijst staan. 2. Beantwoording van vragenlijst, door mij aan de hand van gesprek Na het interview wordt er een vragenlijst ingevuld. Deze vragen krijgt de geïnterviewde pas te zien na het interview. Hierdoor zijn de antwoorden zo onafhankelijk mogelijk. De antwoorden van deelvragen zijn onderverdeeld in de hoofdstukken 1 t/m 4. Hoofdstuk 1 zal een introductie vormen van Green Deals in het algemeen. Hoofdstuk 2 geeft aan hoe het onderzoek is verlopen en vormt de basis voor de onderzoeksresultaten in hoofdstuk 3. En in hoofdstuk 4 worden de suggesties voor aanpassing van ingediende Green Deals door DGBC. 7

9 Focus onderzoek Voor het onderzoek is de focus gelegd op de eerste ronde van Green Deals. Dit zijn de Green Deals die tot 30 september uur ingediend zijn. De Green Deals die daarna aangenomen zijn worden niet meegenomen. De 59 Green Deals uit de eerste ronde zijn door minister Verhagen en staatssecretaris Atsma gepresenteerd op 3 oktober Van de Green Deals uit de eerste ronde zijn de resultaten beter te onderzoeken. Ondanks dat zijn zelfs de eerste 59 Green Deals onlangs pas van start gegaan, hierdoor is het moeilijk meetbare resultaten te tonen. Om resultaten in beeld te brengen wordt uitgegaan van informatie uit interviews en aannames uit het onderzoek van Planbureau voor de Leefomgeving en Energieonderzoek Centrum Nederland Het effect van 59 Green Deals op het aandeel hernieuwbare energie en de uitstoot van niet-ets-broeikasgassen: een quick scan, gepresenteerd op 17 november Uit de eerste ronde Green Deals worden 10 Green Deals geselecteerd om onderzocht te worden. De selectie vindt plaats door middel van een matrix. Hierin zal onderscheidt gemaakt worden tussen het aantal actoren, de thema s, het doel en resultaat, de tegenprestatie van de markt en overheid, daadkracht en mogelijkheden voor opschaling. De focus op de drie stadia van succes zorgt ervoor dat vooral het proces van ieder onderzochte Green Deal van belang is, niet de onderwerpen of het aantal betrokken partijen. Tijdens de interviews is er rekening gehouden met deze focus, waardoor een aantal begrippen en -niet procesmatige details- niet uitgelegd worden. De matrix zal mede hierdoor niet in de bijlage te vinden zijn. De relevantie van de matrix voor het onderzoek is niet aanwezig. De motivaties voor de geselecteerde Green Deals worden weergegeven in hoofdstuk 2 Onderzoek. Om het succes van een Green Deal vast te leggen is bekeken welke stadia een Green Deal doormaakt. Vanaf het moment dat een initiatief zich ontwikkeld tot een breder gedragen idee. Dit idee moet dan leiden tot een Green Deal. Als de Green Deal door alle betrokken partijen inclusief de overheid geaccepteerd is, moet de Green Deal bijdragen aan de versnelling van de verduurzaming, duurzame ontwikkeling en/of het behalen van de EU doelstellingen Tijdens de analyse van Green Deals zijn er drie stadia van succes naar voren gekomen. Deze verdeling zal sturing geven aan de manier en richting van onderzoeken. Stadia van succes bij een Green Deal: 1. Marktbehoefte. Een project is duurzaam of draagt bij aan het verduurzamen van Nederland en voldoet aan de eisen om een voorstel in te dienen voor een Green Deal. De eisen zijn dat alle betrokken partijen samen willen werken met de overheid en er belemmeringen zijn doordat er niet samengewerkt wordt met de overheid. 2. Green Deal aangenomen. Het voorstel voldoet aan de criteria van het Rijk en het Rijk is enthousiast om mee te werken en een tegenprestatie te leveren. Op dit moment wordt het initiatief een Green Deal. 3. Werkelijk resultaat. De Green Deal draagt bij aan groei of versnelling van de duurzame Nederlandse economie. Bij ieder stadium zorgen andere factoren voor succes. De samenstelling hiervan bepalen de succesfactoren voor een Green Deal. 8

10 Verwachting van succesfactoren Voorafgaand aan het onderzoek zijn er verwachtingen opgesteld voor de succesfactoren. Door deze op te stellen kan er in de conclusie een terug koppeling gedaan worden naar de verwachtingen en de onderzoeksuitkomsten. Het effect van een Green Deal meetbaar moet zijn, zodat helder aangegeven kan worden wat de bijdrage is. Doordat een voorstel alleen aangenomen wordt als deze door wet- & regelgeving aangenomen wordt. Is de verwachting dat een goed initiatief en werkelijk resultaat belangrijker zijn dan Green Deal aangenomen. Per succesfase zijn er een aantal verwachte succesfactoren opgesteld. Deze zijn hieronder beschreven. Marktbehoefte: Het initiatief van een groot bedrijf heeft meer kans om een Green Deal te worden dan het initiatief van een klein bedrijf. Initiatief vanuit kleine partijen voor een Green Deal voorstel hebben minder draagvlak. Doordat er 200 initiatieven ingediend zijn, moet de overheid ergens een focus opleggen. De verwachting is dat kleinere partijen geen draagvlak vinden om een samenwerking met de overheid aan te gaan. Hierdoor zullen kleine partijen geen Green Deal voorstellen in dienen. Het initiatief moet door een sector overkoepelende organisatie gesteund worden De markt zal sneller behoefte hebben aan een Green Deal wanneer het initiatief sector overkoepelend is of door een sector overkoepelende organisatie ondersteund wordt. Green Deal aangenomen: Een voorstel moet onafhankelijk zijn van politieke voorkeuren Doordat bij ministeries ambtenaren werken van verschillende partijen heeft een politiek onafhankelijk initiatief meer kans om Green Deal te worden. Een voorstel moet voor aanvang harde deadlines hebben Een concrete afspraak zorgt voor een makkelijker te definiëren doel. Het succes van de samenwerking wordt hierdoor makkelijker meetbaar. Het is van belang dat er binnen de politiek mensen enthousiast zijn over het voorstel, zodat deze personen het idee kunnen promoten van binnenuit de overheid De ministeries geven aan welke voorstellen tot Green Deal aangenomen worden. Een lobby van binnenuit de overheid zou de kans van aannemen vergroten. 9

11 Werkelijk resultaat: Alle betrokkenen moeten het gevoel hebben beloning naar werk te krijgen of allen evenveel input te leveren Door allemaal dezelfde inzet te leveren blijft het enthousiasme gelijk. Hierdoor heeft het initiatief een langere levensverwachting en is er (wanneer mogelijk) een kans voor opschaling. De Green Deal moet onafhankelijk genoeg zijn om eventueel wegvallende partijen op te kunnen vangen Door de economische onzekere periode is de kans dat partijen wegvallen aanwezig. Bij een lopend initiatief is het daarom een verhoogd risico als het initiatief volledig afhankelijk is van alle betrokken partijen. 10

12 H1: Introductie van de Green Deal De Nederlandse Green Deal bestaat pas sinds oktober Minister Verhagen van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie introduceerde 59 projecten waarbij de overheid een samenwerking aangaat met marktpartijen. De betekenis van de Green Deal is van belang voor het onderzoek. De introductie geeft in de eerste 5 paragraven weer hoe de Green Deal op de site van Agentschap NL beschreven staat. Later wordt weergegeven hoe de Green Deal opgenomen is in de media. Wat is een Green Deal? De Green Deal helpt burgers, bedrijven, gemeenten en andere partijen bij het realiseren van duurzame initiatieven. Bijvoorbeeld voor grondstoffen en water (waaronder biodiversiteit), mobiliteit, energie en energiebesparing. Waarom een Green Deal? Veel verduurzamingsprojecten die in principe rendabel zijn, worden toch niet uitgevoerd. De overheid wil graag dat bedrijven en burgers aan kunnen geven waar het mis gaat. De Green Deal geeft hier gelegenheid toe, in de vorm van een overleg. Een Green Deal moet aansluiten op de praktijk, zodat bedrijven en burgers een concrete stap kunnen maken. De overheid zal daarbij proberen belemmeringen, zoals stugge regelgeving, uit de weg te halen. Rol van de overheid in de Green Deal De overheid wil dat verduurzaming rendabeler wordt. De Green Deal is geen subsidie, maar een samenwerkingsverband om belemmeringen rond allerlei projecten uit de weg te nemen. Door bestaande belemmeringen blijft een aanzienlijk potentieel van verduurzaming onbenut. De overheid kan met de Green Deal een rol spelen door: Partijen bij elkaar te brengen Kennis te verschaffen Belemmerende regelgeving te wijzigen Criteria voor de Green Deal vanuit de overheid De Green Deal richt zich op concrete initiatieven en wil projecten daadwerkelijk van de grond krijgen. Projecten die meerdere keren kunnen worden ingezet hebben een extra voorkeur. De voorwaarden zijn dat: Een indiener zelf een actieve rol speelt bij de uitvoering van een initiatief Het gaat om concrete initiatieven op het gebied van duurzaam gebruik van grondstoffen en water (waaronder biodiversiteit), duurzame mobiliteit, duurzame energie en energiebesparing Het initiatief rendabel is of kan worden Het initiatief snel resultaat heeft (bij voorkeur binnen 3 jaar) Het initiatief tot nieuwe economische activiteit(en) leidt of tot kostenbesparingen voor bedrijven en burgers 11

13 Voortgang Green Deal De eerste inschrijvingsronde in 2011 heeft ruim 200 bruikbare ideeën opgeleverd. Hieruit zijn uiteindelijk 59 Green Deals voortgekomen. Van de ingediende voorstellen ging het grootste deel over duurzame energie: benutting van biomassa, omzetting van zonne-energie in elektriciteit en windenergieprojecten. Daarna zijn er deals bij gekomen op het gebied van energiebesparing (isolatie) en biodiversiteit. Daarmee is de tussenstand eind 2011, bij het begin van de tweede ronde, ruim 70 Green Deals. De komende jaren wil het kabinet meer Green Deals met de samenleving afsluiten. (Agenschap NL) Green Deal in de media Naast de informatie van Agentschap NL zijn de Green Deals in de media gekomen. Vanuit de journalistiek zijn er verschillende meningen naar voren gekomen. De naar voren komende meningen zijn van politici of erkende personen of journalisten binnen de categorie duurzaamheid. D66 vindt de Green Deal herhaalde ideeën van het vorige kabinet. Zo stelt Stientje Van Veldhoven: "Het is goed dat Atsma en Verhagen nu wel aandacht geven aan duurzaamheid, tijdens de Troonrede wilde het kabinet er geen woord aan vuil maken. Alleen recyclen de bewindspersonen met de Green Deal veel plannen van Balkenende II. Dat is inderdaad duurzaam, maar we hadden toch iets meer ambitie verwacht. Dat ondernemersvereniging De Groene Zaak de plannen terugwerpt naar de tijdsgeest van vijftien jaar geleden, is een teken aan de wand." (Veldhoven) Jolande Sap van GroenLinks zegt dat de concrete afspraken missen om echte doelen te bereiken binnen het noodzakelijke termijn. Deze deal is te vrijblijvend, echte keuzes blijven uit. Het is groen sausje over een grijs kabinet. Waar zijn de stevige normen die innovatie stimuleren en de afrekenbare doelen? Het blijft hangen in het verkennen van mogelijkheden, het onderzoeken van knelpunten en bestaande projecten worden nu onderdeel van de deal. Hiermee wordt de omslag naar een duurzame samenleving en een groene economie niet gemaakt. Het is een gemiste kans. We laten het groene goud liggen. (Sap) Ook de Groene Zaak, al eerder genoemd door van Veldhoven bekrachtigd de mening van Sap. De tegenprestatie van de overheid is vaak te onduidelijk. Volgens Martin van Rijn, voorzitter van De Groene Zaak, zijn de aangesloten partners stuk voor stuk voorstander van het sluiten van Green Deals. Het concept als zodanig past helemaal in onze filosofie: het bedrijfsleven initieert, de overheid faciliteert die initiatieven zo goed mogelijk door wet- en regelgeving aan te passen en andere belemmeringen weg te nemen. Deze overkoepelende Green Deal is echter geen echte deal omdat onduidelijk is onder welke voorwaarden de overheid instapt. (Rijn) Met dezelfde meningen somt de Volkskrant in een artikel verschillende politieke figuren op. Dit artikel is te vinden in de bijlage. Jan Rotmans van Urgenda vindt dat het tijd is voor opschalen en dat het steunen van individuele projecten tot het verleden zou moeten horen. Zo meldt de hoogleraar duurzaamheid en transities, dat hij de Green Deal vijftien jaar geleden een goede ingreep had gevonden, maar nu niet meer. Rotmans noemde het type projecten 'niveau Madurodam'. Volgens hem zou er meer focus op hooguit vijftien grote projecten moeten zijn. (Rotmans, 2012) 12

14 In de media zijn er ondanks de start met veel kritiek ook marktpartijen die toekomst potentieel van de Green Deals inzien. Zo stelt Marco Witsche op LinkedIN: Ondanks deze kinderziektes heeft het Green Deal traject wel degelijk de potentie om een belangrijke bijdrage te leveren aan de verduurzaming van onze economie. (Witsche) Voorstellen vanuit de markt zijn niet allemaal letterlijk opgenomen als Green Deal. In de Green Deal van de Groene Zaak waren er te veel compromissen, waardoor het ondertekenen van de marktpartij, de Groene Zaak, niet meer gebeurde. De Groene Zaak publiceerde voor de zomer een boekje waarin de belemmeringen van de Green Deals die al liepen werden beschreven en een advies aan het ministerie om die weg te werken. "Bijvoorbeeld: bedrijven die decentraal duurzame energie willen opwekken moeten nog steeds opboksen tegen allerlei wettelijke belemmeringen die voortkomen uit een systeem dat gebaseerd is op centrale en grootschalige energieopwekking", licht Hoek toe. "Er moeten structurele maatregelen komen om de verduurzaming van de economie in de versnelling te krijgen." Hoek spreekt van het creëren van een 'gelijk speelveld eerlijk playfield'. "De overheid probeert het huidige systeem te optimaliseren, terwijl het beter is de economische prikkels te verleggen. Zoals het zwaarder belasten van het gebruik van grondstoffen en het verlagen van de belasting op arbeid. vervuiling en stoppen met fossiel. Ook stoppen met belastingkorting voor de grootverbruikers van fossiele energie, dat slaat helemaal nergens meer op. De overheid zou veel meer aanjager moeten zijn op het gebied van duurzaam inkopen. Wat ze nu doen, gaat lang niet ver genoeg. Dit zou veel meer arbeidsplaatsen en werkgelegenheid opleveren." Veel van de bedrijven die bij De Groene Zaak zijn aangesloten hebben een Green Deal gesloten. "Maar toen kwam er de overkoepelende Green Deals en die vonden wij leeg. In dat document stond veel te weinig en de operationele deals die erin beschreven stonden, vonden we matig. Dus hebben wij niet getekend. De Groene Deals veranderen het economische systeem niet en veroorzaken onvoldoende versnelling. Maar dat is wel de missie van de Groene Zaak." (Rijn) 13

15 H2: Onderzoek De Green Deals zijn niet goed ontvangen binnen de media. Door de kritiek kan de waarde van de Green Deal afnemen. Om te onderzoeken of betrokken partijen hetzelfde ondervinden, zijn er interviews nodig. Niet alle betrokken partijen van alle Green Deals zullen onderzocht worden. Uit de eerste ronde Green Deals zal eerst een selectie gemaakt moeten worden. Selectie van Green Deals De selectie van Green Deals is gedaan aan de hand van een matrix. Deze matrix bevat een aantal onderdelen waarop Green Deals getoetst worden. De onderdelen zijn aan de hand van de opgestelde verwachtingen en de uitkomsten van het literatuuronderzoek opgesteld. De volgende onderdelen zijn in de matrix verwerkt: - Betrokken partijen, groot of klein - Sector overkoepelend - Impact duurzame economie - Concrete afspraken (deadlines) - Toekomst potentieel - Tegenprestatie overheid - Opvallend in de media De geselecteerde Green Deals staan hieronder vermeld. De motivaties zijn versimpeld opgesteld achter de titel van de Green Deal. De titel in de matrix komt niet altijd overeen met de titel van de Green Deal in het contract. De met rood gemarkeerde nummers 8, 25 en 59 hebben niet bijgedragen aan de uitkomsten. Met deze partijen is het niet gelukt om in contact te komen. NR. Titel Motivatie 2 Agro-Papier-Chemie Drie sectoren overkoepelend 5 Elektrisch rijden Breed en ambitieus, toekomst potentieel 6 Recycling & restwarmte Toekomst potentieel, remming regelgeving 8 Groene zaak Niet getekend, niet akkoord ambitie niveau overheid 12 Windcentrale Bottom up benadering, toekomst potentieel 20 Zonne-energie Verbetering economie door meer vertrouwen 25 KLM Toekomst potentieel 37 Recreatie en ruimte Kleinere partijen, nieuwe mogelijkheden markt 57 Waterschappen Grote impact, toekomst potentieel 58 Netbeheer Nederland Grote impact, overlapping andere Green Deals 59 Energie Nederland Grote impact, overlapping andere Green Deals Een korte beschrijving van de geselecteerde Green Deals zijn te vinden in de bijlage van dit onderzoek. De beschrijvingen komen van Agentschap NL. De geïnterviewde stond niet altijd achter de samengevatte tekst. Desondanks zijn de samenvattingen opgenomen om een beeld te vormen van de inhoud van de geselecteerde Green Deals. Voor het onderzoek zijn wel de uitgebreide beschrijvingen van Green Deals gebruikt. Vooral het proces -van voorstel naar Green Deal- is van belang. Hierdoor vervalt de relevantie van de matrix grotendeels. Daarom is de uitgebreide matrix niet opgenomen in de bijlage. 14

16 Interviews Het doel van dit onderdeel van het onderzoek is te kijken in hoeverre het proces is verlopen van voorstel naar Green Deal en wat het effect is van de titel. De matrix leverde in totaal 12 betrokkenen op die voor een interview benaderd zijn. De vragen die aan hen zijn voorgelegd en de volledig uitgewerkte interviews staan vermeld in de bijlage. De vragen waarmee de interviews opgestart zijn, vormden de rode draad van het gesprek. Dit zijn de vragen: Kunt u een beschrijving geven van de totstandkoming van de Green Deal? Wat is het effect van de titel Green Deal? Hoe zou u het proces evalueren? Tijdens het gesprek is er rekening gehouden met de 3 fasen van succes. De opgestelde vragenlijst is na het gesprek ingevuld aan de hand van persoonlijke interpretaties. De antwoorden op de vragenlijst hebben een antwoord gegeven op de succesfactoren per fase. Succesfactoren die in interviews meer dan 2 keer naar voren zijn gekomen, zijn bekrachtigd of ontkracht in latere interviews door hier specifiek naar te vragen als dit onderwerp niet aanbod kwam tijdens het gesprek. Marktbehoefte Voor de marktbehoefte is tijdens interviews geen extra informatie ondervonden. Alle geïnterviewde partijen hebben een samenwerking met de overheid. Hierdoor komt deze fase van succes tijdens interviews te vervallen. Bij het literatuuronderzoek is naar voren gekomen dat de grootte van het initiatief niet van belang is bij de totstandkoming van de samenwerking met de overheid. Zo bestaat de Green Deal 37 STIRR & RECORN Natuurlijk kapitaal, uit 5 pilot projecten. Het opvolgende doel van de overheid is wel het opschalen van de resultaten die de pilotprojecten behalen. Hans Hillebrand aan van STIRR geeft tijdens het interview aan dat door kennisdeling kunnen processen steeds beter gaan lopen. Op die manier begrijpt de markt waarom de overheden sommige keuzes maakt en andersom. De criteria voor de Green Deals sluit ook steeds beter aan op de politiek en marktbehoefte. Zo geeft Julia Williams-Jacobse van het ministerie van Economische zaken aan dat de ministeries weten ook steeds beter wat de politiek wil met de Green Deal. Green Deal aangenomen Vooral het aantonen van de voordelen voor de Groene economie komt naar voren als belangrijkste succesfactor om de samenwerking met de overheid tot stand te brengen. Voor een Energiefabriek is het rendement heel belangrijk. De huidige technologie, concept 1, kan ervoor zorgen dat een RWZI energieneutraal is. In de nabije toekomst zal concept 2 ervoor zorgen dat een Energiefabriek iets meer energie opwekt dan verbruikt. Concept 3 en verder zal er later (over 10 jaar) voor zorgen dat een Energiefabriek grote hoeveelheden energie kan leveren aan gebruikers. Door dit aan te tonen aan de overheid is het belang van de Groene economie belicht. Hiermee geeft Ruud Schemen van Energiefabriek duidelijk aan dat het belang van de Groene economie centraal staat bij de waardering van de overheid van een voorstel. 15

17 Vanuit de overheid wordt dit bevestigd door Williams-Jacobse. Zij zegt: De overheid wil graag inzien wat het nut is van de wet- & regelgeving aanpassing. Als een initiatief echt niet verder kan zonder aanpassing en de maatschappelijke baten zijn groter dan de kosten of minder opbrengsten voor de overheid, zou een aanpassing mogelijk zijn. Dit is niet het uitgangspunt van de Green Deal. Het gaat om duurzaamheid VS economie. Het belang van de samenwerking waarbij beide partijen een (tegen)prestatie leveren wordt genoemd door Hillebrand. De afspraak om samen voor hetzelfde doel te gaan, zorgt ervoor dat alle betrokken partijen naar elkaar moeten kijken, luisteren en samen compromissen sluiten om het gezamenlijke doel te bereiken. Een Green Deal moet geen fiscale of financiële negatieve gevolgen hebben, zegt Amelie Veenstra van Holland Solar. De samenwerking met de overheid verloopt positief. Echter geeft zij aan dat er geen fiscale mogelijkheden binnen de Green Deal zijn. De fiscale en financiële deur zit op slot. Vanuit het ministerie zijn er andere geluiden. In het interview met Williams-Jacobse werd het belang van maatschappelijke voordelen belicht zoals eerder vermeld. De politieke afhankelijkheid wordt benadrukt in verschillende interviews. Ondanks de gelijke prestaties van betrokken partijen bij de samenwerking is een succesfactor dat het voorstel politiek populair moet zijn. De minister wil met een Green Deal scoren. Geeft Max de Vries van BRBS Recycling aan. Zo hebben we bij het indienen van een nieuwe Green Deal beter rekening gehouden met het politiek scoren. Groen of duurzaam alleen is daarbij niet voldoende, vooral economisch scoren. Ook in het interview met Marcel Halma van Netbeheer Nederland komt naar voren dat grote veranderingen niet plaatsvinden door de impopulariteit. Hij zegt dat systeemveranderingen die het in de toekomst makkelijker mogelijk maken om projecten te realiseren vinden niet plaats. Een Green Deal waarin dit wel gebeurt, zal daadwerkelijk succes hebben. Hillebrand geeft aan dat belemmeringen aan kunnen tonen belangrijk is in de samenwerking. De Green Deal is niet bedoelt om alle bestaande wet- en regelgeving overboord te gooien, maar juist maximaal gebruik te maken van bestaande regels. Daarnaast is het van belang dat ambtenaren en ondernemers rationeel blijven nadenken. Een voorbeeld is het afkeuren van een initiatief omdat van de 60 diersoorten er 1 verdwijnt door toedoen van het initiatief. Hierbij wordt niet meer gekeken of er het initiatief compenseert of de biodiversiteit zelfs vergroot op andere terreinen. De meetbaarheid van natuurlijk kapitaal zoals het nu bestaat is verouderd. Dit zou in een samenwerking langzaam kunnen veranderen. De overheid moet niet alleen toetsen, maar ook sturen. In andere interviews wordt aangegeven dat het belichten van de pijnpunten, zonder oplossingen te geven, bijdraagt aan de Green Deal. De samenwerking met de overheid zorgt ervoor dat de schommelingen in wet- en regelgeving minder zijn. Er is een gezamenlijk doel waar naartoe gestreefd wordt. Het vertrouwen van verschillende betrokken partijen in zonne-energie trek weer bij. Aldus Veenstra. Ambtenaren en ministeries moeten enthousiast zijn om het voorstel kracht bij te zetten en de slagingskans direct te meten. De Vries geeft dit aan Nadat de ambtenaren enthousiast zijn over ideeën, hebben deze overlevingskans. 16

18 De snelheid van resultaten moet binnen ambtstermijn zijn zo geeft de Vries aan dat Er is meer vertrouwen. Toch is het vaak lastig om een goed initiatief te vertalen naar politieke taal. De politici die hun naam eraan verbinden willen ermee scoren en dus moet het aan eisen voldoen als, binnen hun ambtstermijn toonbare en aanzienlijke resultaten, economisch gericht en maatschappelijk belang. Draagvlak in de markt moet bewezen of duidelijk zijn. Harm Reitsma van de Windcentrale geeft aan dat zijn Green Deal extra potentie had door de behoefte vanuit de markt. Dit initiatief zorgt ervoor dat duurzaamheid beter bereikbaar is voor consumenten. Naast behoefte vanuit de markt is een hoog toekomst potentieel en het ambitieniveau van belang bij het aannemen van het voorstel. Ons initiatief is een Green Deal geworden door het ambitie niveau. Het is een invulling van eerdere belofte van de overheid om extra steun te geven. Aldus Ritsaard van Montfrans, The New Motion. De Chemie sector en wij blijven enthousiast en gemotiveerd over de samenwerking, omdat het wel de mogelijkheid geeft om innovatieve plannen te smeden zonder de extra (administratieve) kosten. Annita Westenbroek, Dutch Biorefinery Cluster. De overheid steunt dit initiatief doordat het Nederlanders de kans geeft om bij te dragen aan de verduurzaming. Daarnaast is het makkelijk op te schalen bij succes. Reitsma. Werkelijk resultaat Zoals eerder aangegeven is het werkelijk resultaat moeilijk meetbaar. Echter is er wel naar voren gekomen dat de titel een positieve invloed heeft op het proces. De erkenning van de Green Deal helpt bij het werven van Europese partners, geeft Schemen aan. Zo kunnen Nederlandse initiatieven subsidie aanvragen bij de EU doen. Daarnaast kunnen er ook sponsorovereenkomsten met Europese bedrijven gesloten worden voor het verder ontwikkelen van technieken. Van de 8 betrokken partijen geven 7 partijen aan dat de titel Green Deal een positief effect heeft op het initiatief. Er is meer vertrouwen onder de betrokken partijen en het enthousiasme van andere betrokken partijen groeit. Zo wordt het bijvoorbeeld aangegeven in de interviews met de Reitsma (Windcentrale), de Vries (BRBS Recycling) en Schemen (Energiefabriek). Zo zegt Reitsma dat In de samenwerking met lagere overheden is merkbaar dat het initiatief serieus genomen wordt door ambtenaren. Andere betrokkenen hebben meer vertrouwen in de Windcentrale. 17

19 H3: Onderzoeksresultaten Alle kernsuccesfactoren staan dikgedrukt. Dit zijn de meest belangrijke factoren waarmee rekening gehouden moet worden om succes te bereiken. Onder de kernsuccesfactoren staan in volgorde van belangrijk naar minder belangrijk de overige succesfactoren. De eerste fase is minder van belang aangezien de opdrachtgever Green Deals voorstellen wilt indienen. Hierdoor is de marktbehoefte al bewezen. Marktbehoefte: Initiatief hebben waardoor of waarmee Nederlandse verduurzaming verbeterd of versneld kan worden waarbij belemmering vanuit wet- & regelgeving bestaat of een andere belemmering die alleen door de inzet van middelen van de overheid verholpen kan worden Betrokken partijen moeten elkaar vertrouwen en dezelfde input leveren Bovenstaande succesfactoren zijn uit logische overwegingen opgesteld. In meeste gevallen gelden deze factoren voor alle projecten die een Green Deal voorstel indienen. Green Deal aangenomen: Toon voordelen voor de groene economie, door duurzaam inspanning de economie verbeteren Door de overheid ervan te overtuigen dat er op landelijk niveau, de Nederlandse economie, voordeel ontstaat door het project of de uitkomst van de samenwerking. Deze voordelen lopen uiteen van kosten verlaging voor consumenten tot landelijke werkgelegenheid. De overheid ziet in dat financiële voordelen niet alleen bij de overheid hoeven te zitten, zo is een verbeterde concurrentie positie niet direct een financieel voordeel voor de overheid. Uiteindelijk vertalen de meeste voordelen voor de markt of consument zich naar voordeel voor de overheid. Een verbeterde concurrentie positie kan bijvoorbeeld resulteren in meer werkgelegenheid. Beide partijen moeten een prestatie leveren, anders is er geen sprake van een deal of samenwerking In het voorstel moet een intentie staan om samen naar een doel te werken. De aanpassing van weten regelgeving is niet een uitgangspunt, maar zou uit een samenwerking tot stand kunnen komen als blijkt dat het initiatief hierdoor veel voordeel heeft. Geen fiscale of financiële negatieve gevolgen De overheid is door de huidige financiële situatie niet in staat nog meer inkomsten mis te lopen. Het is daarom van belang plannen aan te passen, zodat deze thema s ontzien worden. Mocht dit niet anders kunnen, dan is de eerste kernsuccesfactor van groot belang. 18

20 Politiek populair De Green Deal is door dit kabinet in het leven geroepen. Als de Green Deal verkeerde media aandacht krijgt is dat negatief voor de waardering van dit kabinet. Dit zorgt ervoor dat de politiek wil scoren met positieve initiatieven. Een politiek populaire draaigeven aan het samenwerkingsverband of de voordelen voor de politiek zichtbaar maken vergroot de kans op aanname. Belemmering kunnen aantonen waardoor slagingskansen verkleind worden Aanpassing van de wet- & regelgeving is niet het doel van de Green Deal. Dit is een bijkomende mogelijkheid die de overheid biedt als er een samenwerking plaatsvindt. Het aanwijzen van mazen in de wet- & regelgeving biedt voor de overheid geen mogelijkheid een tegenprestatie te vragen vanuit de markt. Bij het aantonen van belemmeringen en voordelen na aanpassing, kan de overheid gemotiveerd worden de samenwerking in gang te zetten. Ambtenaren en ministeries moeten enthousiast zijn Bij de Green Deal gaat het om een samenwerking. Bij een samenwerking is het belang dat beide partijen een prestatie leveren, zoals hierboven genoemd werd. Daarnaast is het van belang dat beide partijen hetzelfde enthousiasme delen. Het enthousiasme van ministeries is tijdens het lobbyen voor de samenwerking de eerste test of het voorstel aangenomen wordt. De snelheid van resultaten moet binnen ambtstermijn zijn Resultaten zorgen voor enthousiasme. Een project moet politiek populair zijn. Extra waardering krijgt een project als het snel, liefst binnen ambtstermijn resultaten kan bieden. Draagvlak in de markt moet bewezen of duidelijk zijn. Het komt zelden voor dat een project een hele sector overkoepeld. In de gevallen dat dit niet zo is, is het van belang de overheid te laten zien dat er enthousiasme binnen de markt is voordat de overheid als betrokken wordt. Hoog toekomst potentieel en ambitieniveau Toepasbaarheid en/of resultaten moeten hoog zijn. Als er een hele sector bereikt kan worden na een proefperiode, waarbij de overheid een pilotproject ondersteund, dan is dat project interessant. In de huidige situatie krijgt de overheid kritiek dat pilotprojecten niet meer van deze tijd zijn. (Rotmans, 2012) De innovaties op het gebied van duurzaamheid zijn nog dagelijks in beweging. Door de overheid de mogelijkheden voor opschaling of hoge toepasbaarheid te tonen groeit het enthousiasme van ministeries. Werkelijk resultaat: Door het vroege stadium waarin alle Green Deals zich bevinden is een werkelijk resultaat nog niet meetbaar. Uit de interviews is wel naar voren gekomen dat de Green Deal projecten extra vertrouwen en enthousiasme hebben gekregen nadat het project de titel Green Deal kreeg. 19

21 H4: Suggesties ingediende Green Deals Dutch Green Building Council Dutch Green Building Council onderneemt een veelvoud aan acties, zoals diverse marktgroepen bij elkaar brengen, allemaal gericht op het verduurzamen van de bebouwde omgeving. Mede hierdoor zijn er in een samenwerking met marktpartijen Green Deals ingediend bij de overheid. Naar aanleiding van de succesfactoren is er gekeken naar de aanpassingen die mogelijk het aannemen van de overheid haalbaar maken of versnellen. Verkenning haalbaarheid CO2 emissiehandel voor de vastgoedsector: In de beschrijving wordt er vanuit oplossingen geschreven in plaats van naar een doel toe. Door uit te gaan van een intentie om samen te werken met hetzelfde doel wordt het interessanter om aan te sluiten bij de samenwerking. In de tekst staat dan ook dat De mogelijke (korte termijn) alternatieven worden verkend met betrokken partijen en zullen voor de zomer aan de Rijksoverheid worden aangeboden. Ook hier wordt te weinig uitgegaan van een samenwerking. Daarnaast is het onduidelijk of er in de markt draagvlak is voor de genoemde maatregelen. Als een Green Deal voor ophef zorgt is dat niet politiek populair en zou de overheid er mogelijk geen heil in zien. Fiscale vergroening De manier waarop de samenwerking geïnitieerd wordt geeft een aantal oplossingen. Ook de keuze voor BREEAM is voor overheidsinstanties een risico. De overheid dank een deel van haar kracht aan haar onafhankelijke rol. Het kiezen voor BREEAM als 1 leidende partij zou ervoor kunnen zorgen dat de overheid zich terug trekt. Daarnaast worden er een aantal aannames gedaan waarbij de overheid graag een onderbouwing zou willen zien. Ook het langdurige effect (duurzaamheid VS economie) wordt onvoldoende belicht. Ontwikkelen geharmoniseerde sloopcertificering De samenwerking is ook hier al te gedetailleerd beschreven. De zin: Het te ontwikkelen sloopcertificaat schrijft voor dat een pand op duurzame manier gesloopt dient te worden. Is te gedetailleerd. Een suggestie om deze te vertalen naar een samenwerkingsvoorstel is: Het doel is om een sloopcertificaat te ontwikkelen welke voorschrijft hoe er op een duurzame manier gesloopt dient te worden. De ingediende tekst is een uitnodiging om een samenwerking tot stand te brengen. Het daadwerkelijke contract zal, na de mogelijke compromissen, opgesteld kunnen worden. Data grootverbruikers centraal benchmarking m.b.v. slimme meters Het voorstel kan om privacy redenen een extra risico op leveren voor de overheid op het gebied van politiek populair. De genoemde pilot projecten zouden al met bedrijfsnaam genoemd kunnen worden, zodat marktinteresse bekrachtigd kan worden. Het in samenwerking zoeken naar een vergelijkingsmanier tussen bedrijven uit dezelfde sector, waarbij de introductie van de Slimme Meters gebruikt kan worden is een beter startpunt voor de ingediende tekst. 20

22 Conclusie De eerste ronde Green Deals is in een snel tempo gevormd. Hierdoor zijn er meerdere projecten opgenomen in de Green Deals waarvan de overheid het bestaan al wist. De kritiek is in sommige gevallen juist dat het initiatief al gaande was. Echter wordt daarbij vergeten wat de voordelen zijn van de samenwerking met de overheid in tegen stelling tot de overheidssteun die het initiatief daarvoor had. Aan de hand van de opgestelde verwachtingen en de onderzoeksuitkomsten worden de volgende conclusies getrokken: Marktbehoefte Binnen de geselecteerde Green Deals zaten ook kleine betrokken partijen en initiatieven. Hierdoor is de verwachting onjuist dat alleen grote bedrijven een samenwerking met de overheid op kunnen zetten. Het ambitie niveau en de mogelijkheden om het initiatief op te schalen wegen zwaarder dan dat de Green Deal vanaf het begin van de samenwerking sector overkoepelende steun heeft. Green Deal aangenomen Voor de tweede fase, het worden van een Green Deal, heeft wel een aantal verschillen tussen de verwachtingen en uitkomsten. Zo is het politieke belang van een Green Deal groot, met de Green Deal projecten willen politici zich goed voordoen en het uitten als voorbeeld projecten. Een politiek onafhankelijke Green Deal zou op dit gebied moeilijk scoren zijn. Het belang van deadlines is in de verwachtingen hoog opgesteld. Echter geldt ook hier dat een samenwerking slechts een doel opstelt en niet de weg hier naartoe. Het maken van harde deadlines zal alleen opgaan bij het behalen van het doel. Een juiste verwachting is het belang van enthousiasme bij de ministeries. Kanttekening is wel dat het bij de uitkomsten als eerste test middel gebruikt kan worden. De verwachtingen gingen meer naar het promoten van het voorstel binnen de overheid. Het laatste is wel van toepassing, maar minder dan de verwachtingen weergaven. Werkelijk resultaat De verwachtingen voor werkelijke resultaten zijn niet meetbaar geweest. Het korte termijn waarop de Green Deals actief zijn, geeft niet genoeg ruimte voor duurzame resultaten. Een belangrijk werkelijk resultaat dat naar voren is gekomen, is de waarde van de titel. Door de titel krijgen betrokken partijen meer vertrouwen in elkaar en op de markt. Zo is het verkrijgen van financieringen of sponsoring beter haalbaar. Naast het vertrouwen groeit ook het enthousiasme van de betrokken partijen. Nieuwswaardige uitkomsten De politieke connectie met de Green Deals zorgt voor een belemmering. De impact op de mogelijkheden binnen Green Deals wordt beperkt. De kracht die juist geboden wordt door de intentie om wet- & regelgeving aan te passen zou baan brekende veranderingen kunnen realiseren. Het hoge PR gehalte van de Green Deal belemmert de ministeries om concrete samenwerkingsverbanden te creëren of politiek impopulaire beslissingen te nemen. Desalniettemin wordt door de ministeries aangegeven dat er bij een goede onderbouwing van de economische of maatschappelijke baten, de overheid zou willen inleveren. 21

23 Aanbevelingen Nieuwe rondes, nieuwe kansen, nieuwe criteria Inmiddels is de derde ronde Green Deals ingediend. Hiervan is nog niet bekend welke zijn aangenomen. De bekendheid van initiatieven en de titel Green Deal groeien. Dit zorgt ervoor dat er zorgvuldiger gekeken wordt door de overheid welke initiatieven aangenomen worden. De criteria verscherpen per ronde, ook omdat de ministeries steeds beter weten welke kant de politiek op wil gaan met de Green Deals. Meer de publieke kant belichten, nu meer focus op marktpartijen Bij de Green Deals staat de tegenprestatie van beide partijen centraal. Hierdoor wordt belangrijk wat beide partijen als doel hebben. Dit onderzoek is vooral gericht op het worden aangenomen van voorstellen voor een Green Deal. Door deze focus is er vooral gepraat met markt partijen die betrokken waren bij een aangenomen Green Deal. Wat de overheid wil met de Green Deals is beantwoord door de markt en één partij van het ministerie van EL&I. Een volgend onderzoek met de focus op publieke kant zou uitkomst bieden. Nieuw politiekbeleid Zoals in de eerste aanbeveling staat zorgt nieuw politiek beleid voor focus op andere doelen. Nieuw onderzoek naar samenwerking met de overheid na nieuw politiek beleid is daarom van belang als de politieke indeling veranderd. 22

24 Bronnen Agenschap NL. (sd). Opgeroepen op 02 09, 2012, van D66. (2011, 10 3). Opgehaald van DGBC. (2012, 04 16). Opgehaald van Groenlinks. (2011, 10 2). Opgehaald van Rijn, M. v. (sd). Opgehaald van Rotmans, J. (2012, 01 13). U-producties. Opgeroepen op 03 05, 2012, van Sap, J. (sd). Opgehaald van Veldhoven, S. v. (sd). Opgehaald van Volkskrant. (2011, 10 3). Opgehaald van Verhagen-oppositie-mort-coalitie-tevreden.dhtml Witsche, M. (sd). Opgehaald van S bezocht op 3 december bezocht op 3 december Bezocht op 3 december Bezocht op 6 februari green-deals Bezocht op 6 februari Bezocht op 6 februari Bezocht op 6 februari 2012 Bijlage 1 beschrijving van Green Deal 1 t/m 19, Bijlage 2 beschrijving van Green Deal 20 t/m 40, bijlage-2-overeenkomsten-green-deal.html Bijlage 3 beschrijving van Green Deal 40 t/m 59, bijlage-3-overeenkomsten-green-deal.html Alle 3 bezocht op 9 februari Bezocht op

25 Bezocht op Bezocht op aandeel-groene-stroom.dhtml Bezocht op Green-Deal-niet.dhtml Bezocht op : Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Green-Deal-niet.dhtml Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op Bezocht op

26 Bijlagen Beschrijvingen van de geselecteerde Green Deals 2 Green Deal Platform Agro-Papier-Chemie Betrokken partijen Stichting Dutch Biorefinery Cluster (DBC), Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) Initiatief In het industriële Platform Agro Papier Chemie (APC) identificeren deze drie sectoren gezamenlijk mogelijkheden voor het maximaal verwaarden van biomassastromen. Kansrijke mogelijkheden liggen op de volgende gebieden: valorisatie van eiwitten uit reststromen, chemische bouwstoffen uit planten, lignocellulose als grondstof, mineralen kringloop sluiten, watervalorisatie. Door het benutten van elkaars kennis en expertise van de eigen industriële grondstoffen, intermediaire stromen en producten, en het inzetten van gezamenlijke technologieën stelt het APC Platform businesscases op waar bedrijven mee aan de slag kunnen om die te verwezenlijken. Zodoende bouwen de Agro, Papier en Chemie sector samen aan een Biobased Economy. Resultaat Het APC-platform stelt zich ten doel om aan het einde van de looptijd op 1 januari 2014 minstens zes (6) businesscases te hebben opgeleverd die door bedrijven in de drie sectoren verder zijn opgenomen in daadwerkelijke samenwerking op weg naar commercialisering ervan. Daarbij is het mogelijk dat de samenwerking verloopt via pilot- en demonstratieopstellingen. Bovendien hoopt het APC platform gerealiseerd te hebben dat de sectoren in voldoende mate elkaar weten te vinden om nieuwe samenwerkingsverbanden op te stellen om dit proces te bestendigen op weg naar de toekomst. Hulp Rijksoverheid Het Rijk zal inhoudelijke en organisatorische assistentie verlenen aan het platform Het Rijk zet zich in om onduidelijkheden rondom biobased economy wet- en regelgeving (Europees en nationaal) te verhelderen en voor consistentie te zorgen. Het Rijk zorgt voor een goed uitgerust innovatie-instrumentarium voor ondersteuning van het omzetten van potentiële business cases in commerciële initiatieven. 25

27 5 Green Deal Plan van aanpak Elektrisch Rijden + focusgebieden (in GD s 48, 52, 56) Betrokken partijen Bedrijven: The NewMotion Brancheorganisaties: BOVAG, Energie-Nederland, Federatie Holland Automotive, Nederlandse Vereniging van Banken, Netbeheer Nederland, RAI Vereniging, Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen, Vereniging DOET Maatschappelijke organisaties: ANWB, Natuur & Milieu, Kennisinstellingen: Technische Universiteit Eindhoven (mede namens Technische Universiteit Delft en Universiteit Twente), Decentrale overheden: Provincie Brabant, Provincie Friesland, Gemeente Rotterdam Initiatief Het kabinet ziet elektrisch rijden als belangrijke ontwikkeling die verschillende beleidsdoelen kan bevorderen: het beperken van (lokale) luchtverontreiniging en geluidhinder, het realiseren van CO2 reductie en het bevorderen van energiebesparing en duurzame bedrijvigheid. Het kabinet is van mening dat Nederland bij uitstek geschikt is voor (het testen met) elektrisch rijden.nederlandse bedrijven en kennisinstellingen zien commerciële kansen in een zich snel ontwikkelende mondiale markt. Het plan van aanpak Elektrisch Rijden in de versnelling beschrijft hoe Nederland de komende periode verder kan uitgroeien tot internationaal aansprekend (test)land voor elektrisch rijden. Daarvoor is bundeling van krachten nodig en is er een sterke behoefte aan maatwerk en afstemming tussen regionale activiteiten en die van de Rijksoverheid. Dit is uitgemond in: Een koepeldeal met ANWB, BOVAG, Energie-Nederland, Federatie Holland Automotive, Nederlandse Vereniging van Banken, Natuur & Milieu, Netbeheer Nederland, RAI Vereniging, Technische Universiteit Eindhoven (mede namens Technische Universiteit Delft en Universiteit Twente), Vereniging DOET, Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen over de bevordering van elektrisch rijden. Deals met de provincies Brabant en Friesland en de Gemeente Rotterdam, die elk focusgebied elektrisch rijden willen worden, en met The NewMotion en Netbeheer Nederland over de uitrol van laad-en betaalinfrastructuur. Resultaat Voortzetting Formule E-Team (FET) dat adviseert, inspireert en informeert. De leden treden op als voortrekkers en ambassadeurs voor elektrisch rijden. Instelling van een taskforce om de daadwerkelijke uitrol van elektrische auto s incl. voldoende dekkende en goed werkende infrastructuur te realiseren. Ontwikkeling van focusgebieden elektrisch rijden, waarin de uitrol van elektrisch rijden gepaard gaat aan benutten van economische kansen door inzet in de betreffende regio s op onderzoek, onderwijs, valorisatie en bedrijfsparticipaties. Realisatie van een grootschalig, intelligent en publiek toegankelijk laadnetwerk voor elektrische vervoer in Nederland en daarmee verdere ontwikkeling van smart-grid 26

28 technologie. Het gaat hier om publieke en publiek toegankelijke palen en 100 snellaadpunten. Gericht verder ontwikkelen van kansrijke marktsegmenten : nul-emissie openbaar vervoer, stadsdistributie, vervoer t.b.v. zorginstellingen, nietspoedeisend ambulancevervoer, stadsreiniging, bezorgscooters, vaartuigen e.d. Hulp Rijksoverheid Faciliteert het secretariaat van het Formule E-team en de Taskforce. o Wijst de provincies Brabant, Friesland en de gemeente Rotterdam aan als focus.- en experimenteergebied elektrisch rijden. Zet haar expertise en netwerk in de risicokapitaalmarkt in bij de ontwikkeling door provincies van revolverende investeringsfondsen voor risicodragende participaties en investeringen in initiatieven, bedrijven en internationale acquisitie van bedrijven. Onderzoekt samen met Brabant of een Europees Competence Centre voor zero emissie stadsdistributie, elektrisch openbaar vervoer en elektrische afvalinzameling wenselijk en haalbaar is, en bekijkt samen met Friesland of en hoe een proeftuin elektrisch varen in Noord West Europa gerealiseerd kan worden. Onderzoekt op welke wijze optimaal gebruik wordt gemaakt van laadsturing en de koppeling tussen EV en decentrale opwekking, en welke impact dit heeft op financieel, technisch, en regelgevend gebied. Zorgt voor experimenteerruimte voor marktconcepten op het gebied van laadinfrastructuur, daar waar die zijn gekoppeld aan smart grid toepassingen. Zal knelpunten in wet- en regelgeving en beleid wegnemen en zich inspannen om het belang van vergunningverlening m.b.t. parkeer- en laadinfrastructuur, milieuzones en venstertijden bij gemeentes onder de aandacht te brengen Zal zorg dragen voor nationale afstemming en monitoring en verdere verspreiding van kennis en ervaringen Elektrisch Rijden. Het Rijk zal daarbij zorg dragen voor informatie.- en kennisuitwisseling aan en tussen gemeentes op basis waarvan lokaal beleid rondom EV gevormd en uitgevoerd kan worden. 27

29 6 Green Deal Branchevereniging Breken en Sorteren BRBS Betrokken partijen brancheorganisatie Breken en Sorteren Initiatief De branchevereniging Breken en Sorteren is een vereniging van recyclingbedrijven. De vereniging bestaat uit puinbrekers en sorteerbedrijven die samen meer dan 70% van het Nederlandse bouw-, renovatie- en sloopafval en droog bedrijfsafval opwerken tot waardevolle grondstoffen. In de deal zijn een drietal initiatieven opgenomen. Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) met doel om de maatschappelijke kosten en baten, die recycling met zich meebrengt, in kaart te brengen. Hiermee kan namelijk voor beide kanten zowel de overheid alsook het bedrijfsleven duidelijk verkregen worden, welke rol de partijen moeten krijgen bij de realisering van een substantiële energiebesparing; Baetsen Recycling BV wil in samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven een project realiseren, waarbij sorteerresidu (deels biogeen) wordt verwerkt in een vergassingsinstallatie met een hoog E-rendement. De warmte die hierbij geproduceerd wordt, kan vervolgens worden geleverd aan een nieuw te bouwen woonwijk van 4000 woningen in de gemeente Veldhoven. ARN Recycling wil een vergistinginstallatie bouwen, waarmee gas wordt geproduceerd ten behoeve van stadsbussen. Een en ander past in het Nijmeegse Energie Convenant. Resultaat Maatschappelijk belang van recycling in kaart brengen en meerjarenafspraak met rijksoverheid sluiten; Aarzeling bij regionale bestuurders en financiële partijen wegnemen; Hulp Rijksoverheid ter ondersteuning van de MKBA een financiële bijdrage van maximaal beschikbaar stellen; relevante partijen bij elkaar brengen met als doel om de aarzeling bij de lokale bestuurders weg te nemen; de relevante partijen ARN Recycling, vertegenwoordigers van afvalleveranciers, en de betrokken banken - bij elkaar brengen met als doel om partijen te bewegen contracten met langere termijnen overeen te komen waardoor het risicoprofiel van bedoeld project verbetert en financiering alsnog kan worden gerealiseerd. Als sluitstuk mogelijk nog een zekere subsidie in een nader te bepalen vorm. 28

30 8 Green Deal De Groene Zaak Betrokken partij Brancheorganisatie De Groene Zaak, namens honderd deelnemende ondernemingen. Initiatief Overheid en bedrijfsleven streven beide naar economisch herstel. Naar een economie die ook de volgende generaties kansen biedt, zonder de rekening door te schuiven. En naar een economie die volledig gebaseerd is op duurzame innovatie. De Groene Zaak maakt zich daar hard voor. Dit initiatief gaat over een verschillende zaken die hieraan bijdragen. Het varieert van energiebesparing in gebouwen en bedrijven tot biomassaenergiecentrales en hergebruik van industriële restwarmte. Resultaat Generieke oplossingen aandragen voor knelpunten, die bedrijven ondervinden bij het geld verdienen met energiebesparing en de inzet van duurzame energie. Hulp Rijksoverheid Onderzoeken van verbetering van wet- en regelgeving en waar mogelijk doorvoeren; Stimuleren van energiediensten in Nederland door onder meer de kennis en ervaringen hierover van de Rijksgebouwendienst ter beschikking te stellen; Makelen en schakelen tussen producenten van groen gas en Gas Transport Services (verantwoordelijk voor het landelijke gastransportnet); Zelflevering van duurzame energie wordt onder voorwaarden verbreed naar verenigingen van eigenaren. 29

31 12 Green Deal met de Energie Coöperatie (Windcentrale) Betrokken partijen De Windcentrale (de Nederlandse Energie Coöperatie UA), Stichting Doen (dochter Nationale Postcode Loterij), Coöperatie Deltawind U.A. (initiator van het windpark). Initiatief Het opzetten van een nieuw type windcoöperatie. Het idee van deze proef is dat burgers medeeigenaar worden van een windmolen en de stroom die wordt opgewekt door deze windmolen thuisgeleverd krijgen. Een windcoöperatie is niet nieuw, wel de methode om op afstand opgewekte elektriciteit te verrekenen met het thuisverbruik van de deelnemers. Resultaat Zorgen dat de betrokken partijen (deelnemers, energiebedrijven, overheid) een goed werkend model van vergaande burgerparticipatie ontwikkelen waardoor het draagvlak voor duurzame energie in het algemeen, en windenergie in het bijzonder wordt vergroot. Uiteindelijk zal daardoor meer windenergie kunnen worden gerealiseerd omdat burgers minder bezwaren (zoals not in my backyard ) ervaren. Hulp Rijksoverheid Indien nodig en mogelijk, juridische belemmeringen wegnemen. Communiceren van de resultaten via overheidskanalen om aandacht te genereren voor dit initiatief. 30

32 20 Green Deal Holland Solar Betrokken partijen Brancheorganisatie Holland Solar. Initiatief Holland Solar wil zonne-energie stimuleren door een breed systeem op te zetten dat voorziet in kwaliteitsborging, promotie en technische ondersteuning van zonne-energiesystemen. Het gaat onder andere om een certificeringssysteem voor installateurs van duurzame energiesystemen in de gebouwde omgeving. Ook zet Holland Solar zich in voor het verstrekken van meer informatie over zonne-energie. Resultaten Een systeem voor kwaliteitsborging, promotie en technische ondersteuning voor zonneenergiesystemen; Factsheets, onder andere over de kosteneffectiviteit van zonne-energie en de verzameling en verspreiding van monitoringsgegevens van zonneenergiesystemen. Hulp Rijksoverheid Het Rijk coördineert het proces van totstandkoming en faciliteert de partijen in de duurzame energiesector in de gebouwde omgeving, waaronder Holland Solar, om hun bijdrage te kunnen leveren. Het Rijk biedt inhoudelijke ondersteuning, daar waar de sector de benodigde kennis niet zelf kan leveren. Het Rijk zet zich in om de procedures voor het toepassen van zonne-energieinstallaties te vereenvoudigen en te versnellen. De procedures voor aansluiten van zonnepanelen worden duidelijker; en het Rijk ontwikkelt een richtlijn voor vergunningverlening voor het plaatsen van zonne-energieinstallaties op monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten. 31

33 25 Green Deal KLM Betrokken partijen Koninklijke Luchtvaart Maatschappij. Initiatief KLM streeft naar een verdere verduurzaming van de luchtvaartindustrie, ondermeer door een toenemend gebruik van duurzame biobrandstoffen in het vliegverkeer en door het omzetten van restafval tot energie. Biobrandstof KLM zet zich in om bekendheid met en gebruik van duurzame biobrandstof door andere partijen in de luchtvaartindustrie te vergroten, o.a. door: o -Het ontwikkelen van duurzaamheidstandaarden o -Kennisuitwisseling met stakeholders uit de supply chain, NGO wereld, corporate accounts, overheid en wetenschap over hoe nu verder. o -Het ondersteunen van initiatieven die bijdragen aan de ambitie Biofuel Flightpath van de Europese Commissie (doelstelling mln ton duurzame biobrandstoffen voor luchtvaart te produceren en gebruiken). KLM zal innovatie op gang brengen in samenwerking met alle spelers in de keten van biobrandstoffen en investeren in onderzoek, ontwikkeling en demonstratieprojecten, teneinde de economisch meest rendabele techniek te combineren met de meest rendabele en duurzame biomassa. KLM zal de klant actief betrekken bij duurzame luchtvaart, specifiek geënt op biobrandstof: KLM is voornemens een Biofuels Corporate Account programma te ontwikkelen, waarvan de bijdragen worden aangewend voor investeringen in biobrandstoffen projecten. Waste to Energy KLM is het Waste-to-Energy programma gestart met de ambitie om al haar catering restafval dat niet meer hergebruikt of gerecycled kan worden locaal om te zetten naar energie. Dagelijks is dit 20 ton restafval, afkomstig van de vliegtuigen. Resultaat Verduurzaming van de luchtvaart door het gebruik van biobrandstoffen. KLM zal vanaf het najaar 2011 circa 200 vluchten van Amsterdam naar Parijs op biobrandstof (op basis van afgewerkt frituurvet) uitvoeren. Grote energie- en CO2 winst met het waste to energy programma ten opzichte van huidige verbranding in Afvalverbrandingsinstallaties. Bovendien is er en groot herhaalpotentieel bij andere luchtvaartbedriven, ziekenhuizen, campussen, etc. Hulp Rijksoverheid Inzet om relevante wet- en regelgeving aan te passen en bezien of tijdelijke ontheffingen kunnen worden verleend. Gedragen duurzaamheidstandaarden ondersteunen en een level playing field voor de Nederlandse luchtvaartindustrie waarborgen. Promotie van vliegen op biokerosine door steun aan het Biofuels Corporate Account en evt. als launching customer op te treden. 32

34 Onderzoek naar mogelijkheden binnen de SDE+regeling. 37 Green Deal STIRR en RECRON (Natuurlijk Kapitaal) Betrokken partijen Stichting Innovatie Recreatie & Ruimte (STIRR) en de RECRON. Initiatief De STIRR zal vijf icoonprojecten selecteren waarin recreatieondernemers experimenteren met verschillende verdienmodellen voor investeringen in natuur. Hiervoor mobiliseert de RECRON haar netwerken om tot kennisuitwisseling te komen over de opgedane ervaringen. Door zelf te investeren in natuur wordt de kritische consument een unieke beleving (ecosysteemdienst) geboden. Bestaande voorbeelden laten zien dat er animo vanuit het bedrijfsleven er is (zoals Waterdunen in Zeeland - kustveiligheid, natuur en recreatief ondernemen - en de Chateau Hotels & Restaurants in Zuid-Limburg), maar dat overheden vaak nog niet goed raad weten met deze ontwikkeling. De geselecteerde icoonprojecten voldoen aan de volgende voorwaarden: (1) het gaat om een concrete business case; (2) ze leidt tot nieuwe natuur, dan wel tot nieuwe inkomsten die worden ingezet voor beheer van bestaande natuur; (3) de case heeft potentieel een voorbeeldfunctie voor andere ondernemers zodat ze bijdragen aan economische groei in de sector; (4) het initiatief ligt bij de recreatieondernemer en (5) het project is niet subsidiegedreven. Resultaten Voorstel voor selectie van vijf icoonprojecten. Hulp Rijksoverheid De Rijksoverheid zal de vijf icoonprojecten naar behoefte van ondernemers en de STIRR ondersteunen met kennis en ondersteunende activiteiten voor een periode van drie jaar. Daarnaast neemt de Rijksoverheid een inspanningsverplichting op zich om ook andere betrokken bestuursorganen (provincies, gemeenten en waterschappen) aan de icoonprojecten te verbinden om in onderlinge samenwerking eventuele onnodige belemmeringen of onjuiste interpretatie van weten regelgeving weg te nemen en te helpen zoeken naar kansen, vanuit privaat en publiek perspectief. 33

35 57 Green Deal Unie van Waterschappen (UvW) Betrokken partijen Meerdere waterschappen, omliggende gemeenten en bedrijven, waaronder de papierfabriek Norske Skog Parenco. Initiatief De waterschappen spelen een belangrijke rol bij de opwekking van duurzame energie en energiebesparing. Ze willen nu ook een belangrijke rol spelen bij het terugwinnen van nutrieten/grondstoffen zoals fosfaat (struviet) en opwekken van biogas, groene stroom en duurzame warmte. Resultaten Realisatie komende jaren van twaalf grootschalige energiefabrieken die biogas, groene stroom en duurzame warmte opwekken. De ambitie is om op termijn alle 350 rioolwaterzuiveringen om te bouwen tot Energiefabrieken. Op dit moment zijn de waterschappen gezamenlijk al één van de grootste biogasproducenten (ruim 80 miljoen kuub per jaar). Terugwinnen van nutriënten/grondstoffen, in plaats van deze stoffen uit verre landen te halen. Overigens worden veel grondstoffen zoals fosfaat schaarser. Hulp Rijksoverheid Het Rijk gaat de waterschappen ondersteuning geven bij een zestal exemplarische waterschapsprojecten in de afvalwaterzuivering. Het gaat daarbij om juridische, financiële, organisatorische en communicatieve issues; Zet zich in voor gewenste aanpassingen van wet- en regelgeving om zo duurzame energiewinning en fosfaatterugwinning (bijv. afzet struviet en zuiveringsslib) te versnellen en op te schalen; Het Rijk levert mogelijk een financiële bijdrage bij de opzet van een langjarig innovatief onderzoeksprogramma naar tweede en derde generatie Energiefabrieken, met nog hogere rendementen. 34

36 58 Green Deal Netbeheer Nederland Betrokken partijen Netbeheer Nederland (verenigde netbeheerders: Alliander N.V., Enexis B.V., Delta Netwerkbedrijf B.V., Cogas Holding N.V., Gas Transportservices B.V., Intergas enegie B.V., N.V. Rendo, Stedin Netbeheer B.V., Tennet TSO B.V., Westland Infra Netbeheer B.V.) Initiatief De netbeheerders willen als maatschappelijk verantwoorde ondernemers actief bijdragen aan een duurzame energievoorziening, door daar waar mogelijk bij te dragen aan innovatie en duurzaamheid. De netbeheerders willen door middel van deze Green Deal afspraken maken om betere randvoorwaarden te creëren en gezamenlijke barrières op te heffen zodat concrete initiatieven in deals met individuele netbeheerders voortvarender kunnen worden gerealiseerd. Smart grid proeftuinen: Netbeheerders nemen concrete initiatieven in verschillende gemeenten en gaan de juridische ruimte verkennen voor nieuwe arrangementen zoals voor tariefprikkels en opslag van energie. Energiebesparing en slimme meter: Netbeheerders ontplooien rond de kleinschalige uitrol van slimme meters - in samenwerking met marktpartijen - pilots voor energiebesparingsdiensten, displays en aanverwante diensten. Groen gas: Netbeheerders stimuleren en faciliteren de meest efficiënte invoeding van groen gas in het net. Elektrisch vervoer: De netbeheerders investeren 25 miljoen in het realiseren van laadpunten in de openbare ruimte, zonder dit via de tarieven ten laste van de afnemers te laten komen. Resultaat Succesvolle smart grid proeftuinen die een voorbereiding zijn op grootschalige toepassingen. Optimale energiebesparingsresultaten rond de uitrol van de slimme meter. Efficiënte groen gas projecten en onbelemmerde invoeding van groen gas in het gasnet. Een basisinfrastructuur van laadpunten voor elektrisch auto s in de openbare ruimte. Hulp Rijksoverheid Proeftuinen smart grids subsidiëren en belemmerende regelgeving aanpakken en juridische experimenteerruimte creëren in het kader van proeftuinen. Regierol bij samenwerking tussen netbeheerders en marktpartijen bij diensten rondom slimme meter. Bezien hoe investeringen t.b.v. groen gas in tarieven ondergebracht kunnen worden. Regierol bij elektrisch vervoer. 35

37 59 Factsheet Green Deal Energie Nederland Betrokken partijen Energie Nederland, belangenbehartiger van vrijwel alle energiebedrijven die actief zijn op de Nederlandse markt. Initiatief De energiesector houdt de inzet van biomassa in kolencentrales, ondanks het aflopen van MEP-subsidies, voor eigen rekening en risico op peil tot Dit levert genoeg energie op voor bijna 1 miljoen huishoudens. Sector en overheid gaan verder in gesprek over afspraken rond een verdere intensivering van de bij- en meestook. De energiesector zet zich in voor kostprijsverlaging van wind op zee. De energiesector beoogt separate afspraken te maken over energiebesparing. Platform hiervoor is de herijking van de bestaande convenanten die het ministerie van Binnenlandse Zaken uiterlijk eind 2012 zal afronden. Leveranciers van elektriciteit zullen investeren in laadpunten en verzekeren dat laadpunten worden voorzien van groene stroom. De energiesector blijft investeren in verder onderzoek en ontwikkeling van CCS en in de realisatie van demonstratieprojecten. Resultaten Voortzetting van het bij- en meestookniveau van 10% tot 2015, zonder nieuwe subsidie. Voorbereiding van een verplicht aandeel duurzame energie voor leveranciers elektrische auto s in 2015 met een voldoende dekkende en goed werkende laadinfrastructuur en dienstverlening daar omheen. Minimaal één grootschalig CCS-demonstratieproject operationeel in Nederland, waarbij de afgevangen CO2 wordt opgeslagen onder zee. Hulp Rijksoverheid Het Rijk biedt de energiesector de mogelijkheid om tot aan 2015 certificaten op te sparen voor 2% bij- en meestook. Zodra een leveranciersverplichting in werking treedt, zal de energiesector deze certificaten kunnen inzetten onder de verplichting. Het Rijk zal in 2011 starten met de voorbereidingen voor een verplicht aandeel duurzame energie voor energieleveranciers, met inachtneming van de in het Energierapport 2011 genoemde randvoorwaarden. De minister zal uiterlijk in 2014 wetsvoorstellen aan de Tweede Kamer sturen met betrekking tot een net op zee en een toekomstig uitgiftebeleid voor windenergie op zee. Het Rijk zal de Rijkscoördinatieregeling voor projecten groter dan 100 MW continueren, en in 2012 een rijksstructuurvisie wind aanbieden aan de Tweede Kamer, die ruimte biedt voor doorgroei tot tenminste 6000 MW windenergie op land. Het Rijk blijft investeren in verder onderzoek en ontwikkeling van CCS en in de realisatie van demonstratieprojecten, vooralsnog alleen op zee. 36

38 Interview vragen Kunt u de volgende fasen kort beschrijven? Totstandkoming Green Deal Effect van Green Deal Evaluatie (proces, doelen, samenwerking, enz.) Na het interview zijn de volgende vragen door mij ingevuld aan de hand van het gesprek met de geïnterviewde. Initiatief bestond al, welke rol neemt deze partij aan? (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Beschrijf het proces van initiatief naar GD? Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) Wanneer is deze GD een succes? Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? 37

39 Interviews Partij: Dutch Biorefinery Cluster Persoon: Annita Westenbroek Datum: Initiatief bestond al, welke rol neemt deze partij aan? Samenwerkingsverbanden leggen. Zorgen dat partijen dezelfde taal spreken. (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? De samenwerking met de chemie sector bestond al drie jaar. Doordat het initiatief geen betrekking heeft op de corebusiness van beide partijen was het lastig te bepalen wie trekker moest zijn van de samenwerking. Door de Green Deal is er vanuit de overheid een persoon die ervoor zorgt dat bijeenkomsten, samenwerkingen georganiseerd worden en administratieve lasten niet bij een van de partijen komt te liggen. Als tegenprestatie komt het samenwerkingsverband met businesscases waaruit de biobased economy versneld of versterkt wordt. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend De chemie sector en wij blijven enthousiast en gemotiveerd over de samenwerking, omdat het wel de mogelijkheid geeft om innovatieve plannen te smeden zonder de extra (administratieve) lasten. Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Het is voor de overheid makkelijk en goedkoop. In onze Green Deal hebben wij gevraagd om een organiserend persoon die door de overheid betaald zou worden. Het resultaat van deze kleine (in vergelijking met de bedragen van subsidies) bijdrage is groot. Daarnaast worden de innovatieve plannen en businesscases door ons ontwikkeld, waardoor het echte werk door ons gedaan wordt. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? De samenwerking die bestond verloor veel motivatie doordat de ontwikkeling van businesscases eerste veel tijd en geld kost voordat het wat zal opleveren voor de sectoren. Nadat er bekend werd dat er Green Deals ingediend konden worden, is er direct een aanvraag gedaan voor een organiserend persoon die betaald wordt vanuit de overheid. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Nee niet aangepast. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? Het samenwerkingsverband bestond al. De overheid is erbij betrokken in een actieve rol als organisator en neemt de administratieve lasten van de marktpartijen over. Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) Zeer goed. De hulp vanuit overheid is goed. De organiserende persoon werkt erg goed en de resultaten van haar inzet zijn merkbaar. 38

40 Wanneer is deze GD een succes? Bij de ontwikkeling van businesscases die ervoor zorgen dat het proces naar een biobased economy versneld worden. Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? De businesscases zullen in een van de samenwerkende sectoren gebruikt kunnen worden. Omdat het om plannen gaat die meervoudig inzetbaar zijn zal een businesscase snel op meerdere locaties toegepast kunnen worden. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? De verwachting is er niet om te gaan veranderen. De intentie om businesscases te ontwikkelen is er en als deze projecten gerealiseerd worden is daar eventueel subsidie voor nodig. In de huidige situatie proberen we dat te vermeiden. Pilot projecten die nu lopen, maken nog gebruik van oude subsidies. Als deze subsidies op zijn, zal er opnieuw de vraag ontstaan binnen het samenwerkingsverband: wie betaalt wat? Extra bronnen: Chemie_Magazine;jsessionid=9063D13102C5056CAB1D CFF4E 39

41 Partij: The New Motion Persoon: Ritsaard van Montfrans Datum: Elektrisch rijden is in meerdere GD s opgenomen. Zoals: PvA elektrisch rijden, NH, Brabant, R dam, Netbeheer NL & Energie NL. Welke rol neemt The New Motion hierin aan? Initiator, schrijver van de GD ( punten), trekker en organisator van het project. The New Motion bestond al, wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Er is een grotere drive onder betrokkenen. Het idee is niet meer alleen commercieel, maar mensen zien het grotere doel. De toekomst en de realiteit van het nu invoeren en het maatschappelijke doel. Worden betrokkenen enthousiaster (meer vertrouwen) of meer afwachtend na de titel GD? Zie hierboven. Meer vertrouwen, meer aandacht en waarde. Waarom werd het vergroten van het aantal oplaadpalen in NL een GD? Ambitie niveau -> het is een invulling van eerdere belofte. Hoe beschrijf je het proces van initiatief naar GD? Langsgekomen voor een subsidie, hierbij kwam het idee van GD op tafel. Plan paste in het idee van GD. Daarna heeft Ritsaarts in een wisselwerking de GD geschreven tot het niveau dat het met zekerheid werd aangenomen. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Uiteindelijk doel is niet aangepast, maar de betrokkenen (partners) wel. Hoe zijn de actoren bepaald? Dit komt tot stand uit eigen netwerk. Het groeit wel in de wisselwerking naar de uiteindelijke GD. Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hoger als lager, de focus gebieden) Focus gebieden zijn niet interessant. Het doel is om heel Nederland te bereiken. De aanpassingen in wet- en regelgeving zijn nog niet van toepassing. Het is nog erg vroeg, Accenture doet onderzoek naar de mogelijkheden om aanpassingen toe te passen. Wanneer is deze GD een succes? Bij de realisatie van punten in Dit is wel pas fase 1. Dus in de toekomst moet dit uitgebreid worden. Waar liggen de doelen voor opschaling? Meerdere fasen. Uiteindelijk zou heel Nederland zonder problemen elektrisch moeten kunnen rijden. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën of toevoeging van betrokkenen? (Bijv. T-mobile met hotspots bij oplaadpalen) De GD is flexibel opgeschreven, waardoor er voor vernieuwing of kleine aanpassing wel ruimte is. 40

42 Partij: BRBS Recycling Persoon: Max de Vries Datum: Initiatief bestond al, welke rol neemt deze partij aan? Lobbyist, organisator en mobiliseren en motiveren van betrokkenen. (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? De titel maakt sexy, het zorgt voor extra bekendheid en het zet mensen in beweging, maar dat doet eigenlijk ieder duwtje in de rug wel. Het zorgt ervoor dat betrokken partijen meer vertrouwen hebben in een project. Een onderdeel van de Green Deal is het garant staan voor een lening bij de bank. De bank is akkoord met het initiatief, alleen kan er een rente korting bedongen worden als de overheid garant staat. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend Er is meer vertrouwen. Toch is het vaak lastig om een goed initiatief te vertalen naar politieke taal. De politici die hun naam eraan verbinden willen ermee scoren en dus moet het aan eisen voldoen als, binnen hun ambtstermijn toonbare en aanzienlijke resultaten, economisch gericht en maatschappelijk belang (niet alleen duurzaam, maar ook werkgelegenheid, export -> expertise recycling van Nederland ten opzichte van buitenland). Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Door veel te overleggen met ambtenaren. Nadat de ambtenaren enthousiast zijn over ideeën, hebben deze overlevingskans. Vanuit de markt en de burgers is er voldoende druk om duurzaam te ondernemen. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? Er is één paraplu Green Deal Recycling waarin samen met de branche tot een deal is gekomen. Namelijk het uitvoeren van een MKBA (Maatschappelijk Kosten Baten Analyse). Deze heeft m.n. tot doel de financieel economische voordelen van recycling zichtbaar te maken. Daaronder zijn 10 tot 15 initiatieven ingediend, hiervan zijn er 2 tot Green Deal gedoopt. Ook de paraplu Green Deal Recycling is gehonoreerd. Als lobbyende partij was en is er veel contact en overleg met de ministeries Economische zaken, Landbouw & Innovatie. Vanuit deze contacten kwam het bestaan van Green Deals in Nederland naar ons toe. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Er zijn verschillende initiatieven ingediend. Deze zijn niet aangepast, maar voor sommige plannen zijn de betrokken partijen en ministeries wel enthousiast te krijgen. Andere plannen hebben misschien meer tijd nodig. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? Dat zijn de leden binnen de Branche organisatie. 41

43 Hoe is de samenwerking, nadat de Green Deal is gehonoreerd, met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) Er gebeurt vrij weinig. De overheid wil scoren met deze Green Deals. Bijvoorbeeld aanpassing van de wet- & regelgeving is zeer moeilijk, zeker het toevoegen ervan, snijden is dan een stuk makkelijker. Vooralsnog is de intentie van de overheid goed, maar na een half jaar is er nog weinig tegenprestatie geweest. Wanneer is deze GD een succes? Als er in Nederland 100% recycling plaatsvindt en de energie van grondstoffen uit afval optimaal benut worden. De techniek zit er al heel dichtbij, van het bouwafval wordt nu al bijna 100% gerecycled. Echter zijn er nog veel gemeentes en andere lage overheden betrokken bij afvalverbranders. Hierdoor zullen deze vanuit de lokale overheden voorlopig de voorkeur krijgen. Een aanpassing in de wet- & regelgeving die ervoor zorgt dat verbranders met een rendement tussen 0 en circa 20% geen R1 status meer hebben krijgt de recycling een eerlijke kans in de markt. Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? De vijver waaruit gevist wordt voor afval is de laatste jaren niet veel groter geworden en verwacht wordt dat deze zal krimpen. Doordat er nu nog te goedkoop verbrand kan worden moeten er kleine stapjes gezet worden waarmee dat langzaam stopt. Als de vergassingsinstallatie, één van de drie gehonoreerde Green Deals, met een hoog E-rendement een eerlijke kans krijgen en verder innoveren, heeft dat veel toekomst en zullen er zeer snel 30 of meer in Nederland gebouwd worden. Ook het MKBA kan ervoor zorgen dat de daadwerkelijke toevoeging van recycling beter in beeld gebracht wordt en de branche resultaten vertaald worden voor de politiek. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? Binnen deze Green Deal staan de initiatieven vast, echter is er nu wel een loket waarmee je kan praten over nieuwe mogelijkheden en kunt kijken wie er enthousiast wordt over nieuwe ideeën. Zo hebben we bij het indienen van een nieuwe Green Deal beter rekening gehouden met het politiek scoren. Groen of duurzaam alleen is daarbij niet voldoende, vooral economisch scoren (het liefst groen) is belangrijk. 42

44 Partij: de Windcentrale Persoon: Harm Reitsma Datum: Welke rol neemt de partij aan? Organisator om windenergie voor iedereen bereikbaar te maken zonder de extra administratieve lasten die het hebben van een windmolen met zich meebrengt. (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Initiatief was nog niet lopend en is dus geen oude wijn in een nieuwe zak, zoals de kritiek op Green Deals aangeeft. Hierdoor is het effect dat de Green Deal met zich meebrengt in onze situatie minder goed te merken. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend In de samenwerking met lagere overheden is merkbaar dat het initiatief serieus genomen wordt door ambtenaren. Andere betrokkenen hebben meer vertrouwen in de Windcentrale. Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Dit initiatief zorgt ervoor dat duurzaamheid beter bereikbaar is voor consumenten. De overheid steunt dit initiatief doordat het Nederlanders de kans geeft om bij te dragen aan de verduurzaming. Daarnaast is het makkelijk op te schalen bij succes. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? In het begin was de Green Deal uitgebreid en gedetailleerd. In een samenwerkingsverband is deze steeds minder concreet en open op papier te komen staan. Mogelijk denken buitenstaanders hierdoor dat de Green Deal niet daadkrachtig is, maar het uiteindelijke doel is niet veranderd. Vanuit de overheid is er in februari 2011 aangegeven dat de Green Deal bedoelt was om de kracht van de overheid te gebruiken als organisator en ondersteuner (niet financieel). Bij onze Green Deal is de overheid ondersteunend op de achtergrond en zetten wij de ondersteuning pas in als betrokken partijen niet of niet snel genoeg mee gaan in het realiseren en mogelijk maken van de Windcentrale. De ondersteuning is tot op dit moment nog niet nodig geweest om die op zo n manier in te zetten, mogelijk in de nabije toekomst wel. De Green Deal zorgt er wel ook voor dat de overheid nauw betrokken is bij het initiatief. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Nee, het doel niet. Zie hierboven. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? Uit eigen netwerk. Het vertrouwen van de overheid zorgt ervoor dat partijen als netbeheerders (Liander of Stedin) serieus aan de slag gaan met vragen of suggesties. Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) Zeer goed, de ambtenaren waarmee samengewerkt wordt zijn zeer enthousiast en hebben de zaken goed op orde. Doordat het initiatief goed loopt en geen vertragingen meemaakt, is de overheid als partner nog niet gebruikt zoals andere partijen misschien doen. 43

45 Wanneer is deze GD een succes? Bij de eerste realisatie van een gedeelde windmolen is er succes. Daarnaast zijn er wat samenwerkingen die zonder de Green Deal niet of moeilijk tot stand waren gekomen. Als het proces geen onnodige vertraging oploopt zal de Green Deal geslaagd zijn. Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? Zodra het initiatief het grote publiek bereikt en meer personen en partijen enthousiast zijn, is er veel potentie om op te schalen. De plannen zijn hiervoor nog niet gemaakt, de groei hangt af van de snelheid waarmee de markt het initiatief opneemt. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? De Green Deal is zeer open en losjes geschreven. Hierdoor is het misschien weinig concreet, maar de Green Deal geeft wel alle ruimte voor eventuele aanpassing van het initiatief. 44

46 Partij: Holland Solar Persoon: Amelie Veenstra Datum: (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Het beleid voor zonne-energie is schommelend geweest en voor veel installateurs zijn de technieken bij het installeren nieuw, waardoor deze innovatie schade in betrouwbaarheid heeft opgelopen. De samenwerking met de overheid zorgt ervoor dat de schommelingen in wet- en regelgeving minder zijn. Er is een gezamenlijk doel waar naartoe gestreefd wordt. Daarnaast zorgt de aanwezigheid van de overheid voor daadkracht. Partijen hebben het gevoel dat mogelijke resultaten in samenwerking met de overheid een hogere kans van slagen hebben. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend Betrokkenen hebben meer het gevoel dat de samenwerking dit keer beter zal verlopen en het vertrouwen van verschillende betrokken partijen in zonne-energie trek weer bij. Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Omdat er continue beleidsveranderingen en kwaliteitsinnovaties plaatsvinden is er veel onrust en waarde verlies tussen het gebruik van zonne-energie en de markt. Vanuit de EU is er de opdracht gekomen dat iedere lidstaat een eigen kwaliteitscertificaat opstelt voor het installeren van zonneenergie systemen. Hierdoor ontstaat er meer duidelijkheid en kunnen installateurs op de goede manier geschoold worden. Het gebruik van zonne-energie zou hierdoor moeten toenemen. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? Wij zijn benaderd door de overheid voor het maken van een kwaliteitscertificaat, doordat wij kennis van het installeren van zonne-energie systemen hebben. Na deze benadering hebben wij een aantal concrete plannen ingediend. Hiervan zijn nog vier punten overgebleven in de uiteindelijke Green Deal. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Onze missie is het vergroten van het gebruik van zonne-energie. Een aantal van onze initiatieven zijn niet binnen onze Green Deal opgenomen. Dit kwam voornamelijk doordat onze plannen te concreet waren. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? Verschillende partijen zijn bij ons aangesloten. Dit zijn installatie bedrijven of bedrijven die producten maken die bij de installatie betrokken zijn. Deze groep wordt steeds groter, mede doordat de overheid nu achter ons staat. Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) Wel goed, maar de fiscale en financiële deur zit op slot. De medewerkende ministeries zijn heel enthousiast. Dit komt mede doordat vanuit de EU de afspraak is dat ieder lidstaat een eigen certificaat opstelt voor de installatie van zonne-energie. Op dit moment wordt door ons het werk verricht, waardoor marktpartijen en onze expertise gebruikt wordt om een zo goed mogelijk certificaat op te stellen. 45

47 Wanneer is deze GD een succes? Het eerste succes is er al, want verschillende marktpartijen, wij en de overheid zitten met elkaar aan tafel en tonen de wil om samen te werken. Het samenwerkingsverband is gebouwd op inspanningsplichten, niet resultaatplichten. Hierdoor is er geen duidelijke grens voor succes. Wel moet er een kwaliteitscertificaat ontwikkeld worden voor het installeren van zonne-energie systemen. Zodra de overheid het kwaliteitscertificaat omarmd is er een extra succes geboekt. Op die manier kan de overheid een voorbeeld functie vervullen en zullen de marktpartijen zich ook gaan aansluiten bij het hanteren van het kwaliteitscertificaat. Naast het kwaliteitscertificaat zijn er de inspanningsplichten. Het is onze missie om zonne-energie bekender en betrouwbaarder te maken. We blijven lobbyen voor een eerlijke markt, aangezien de subsidie voor zonne-energie gestopt is, maar conventionele energie opwekkers nog steeds steun krijgen van de overheid. Dit is bellicht door oppositie partijen. Een andere tegenprestatie van de overheid is dat er inspanning plaatsvindt om de procedures voor het aanschaffen en installeren van zonne-energie makkelijker te maken. Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? Zodra de betrouwbaarheid van zonne-energie hersteld en de procedures minder complex worden. Zal de toepasbaarheid van zonne-energie groeien en de bereikbaarheid voor consumenten en bedrijven groeien. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? Door de samenwerking met de overheid zouden nieuwe mogelijkheden die de samenwerking verbeteren of verbreden in overleg toegevoegd kunnen worden. Wel blijven daarvoor de fiscale, financiële en ander eerder genoemde basisvoorwaarden gelden. 46

48 Partij: Stichting Innovatie Recreatie & Ruimte Persoon: Hans Hillebrand Datum: Initiatief bestond al, welke rol neemt deze partij aan? Recron en STIRR hebben verschillende rollen. In eerste instantie hebben we beide de rol het versterken en verbeteren van het recreatie in de natuur klimaat. Daarnaast vertegenwoordigt Recron de recreatieondernemers van Nederland. STIRR heeft meerdere rollen, het belangrijkste aspect van de rol van STIRR is de neutraliteit. Hierdoor kunnen wij (opnieuw) verbanden leggen. Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Het zorgt ervoor dat partijen de intenties hebben om samen een doel te bereiken. Doordat er een aanspreek punt is vanuit het Rijk kun je kennis gebruiken vanuit verschillende lagen van de overheid. Zo is het Rijk gespecialiseerd in haar eigen wet- en regelgeving. De provincies zijn daar iets minder in gespecialiseerd en de gemeenten nog minder. Dit komt niet door onkunde van lagere overheden, maar de intensiteit waarmee gewerkt is ligt anders op de verschillende niveaus. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend De titel GD is sexy, hierdoor brengt het mensen in beweging. Als mensen aan de slag gaan (in samenwerking) wekt dat vertrouwen van andere partijen, nieuwe inzichten en kunnen succes en falen beschreven worden. Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Het gaat niet om 1 initiatief, maar om een afspraak waarin de intentie om goed samen te werken wordt afgesproken. De sector heeft veel behoefte aan het maximaliseren van de mogelijkheden binnen de bestaande wet/ en regelgeving. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? Tijdens een samenwerking met de overheid kwam naar voren dat er Green Deal ingediend konden worden. We hebben toen snel betrokken partijen bij elkaar gezet en zijn gaan schrijven in samenwerking met de overheid. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Ja, gedeeltelijk wel. Door de snelheid waarmee de Green Deals ingediend moesten worden zijn er partijen benaderd die door de snelheid afhaakten of toezegging deden zonder dat waar te kunnen maken. Doordat de projecten van de Green Deal niet 100% vast stonden is daar nog in geschoven. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? Bij ieder project horen nieuwe actoren, door kennisdeling kunnen processen steeds beter gaan lopen. Op die manier begrijpt de markt waarom de overheden sommige keuzes maakt en andersom. 47

49 Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) De overheid zorgt door kennisdeling dat risicoanalyses beter gemaakt kunnen worden. Er wordt weleens gezegd dat een ambtenaar niks fout mag doen en een ondernemer alles goed. Dit zorgt ervoor dat een ambtenaar veilige keuzes maakt, waarvan zeker is dat deze binnen de wet en regelgeving vallen. Als de hogere overheden de expertise van wet- en regelgeving delen, kunnen veel meer innovatieve initiatieven gerealiseerd worden. Het is niet bedoelt om alle bestaande wet- en regelgeving overboord te gooien, maar juist maximaal gebruik te maken van bestaande regels. Daarnaast is het van belang dat ambtenaren en ondernemers rationeel blijven nadenken. Een voorbeeld is het afkeuren van een initiatief omdat van de 60 diersoorten er 1 verdwijnt door toedoen van het initiatief. Hierbij wordt niet meer gekeken of er het initiatief compenseert of de biodiversiteit zelfs vergroot op andere terreinen. De meetbaarheid van natuurlijk kapitaal zoals het nu bestaat is verouderd. Dit zou in een samenwerking langzaam kunnen veranderen. De overheid moet niet alleen toetsen, maar ook sturen. Wanneer is deze GD een succes? Als samenwerkingsverbanden tussen ondernemers en overheden optimaal zijn om het maximale uit natuurlijk kapitaal te halen, zonder de natuur schade toe te brengen. Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? Vooral het bij elkaar brengen van de juiste personen is hierin belangrijk. Ondernemers en overheidsinstellingen die ervaring hebben met bepaalde innovaties moeten goede en slechte ervaringen delen, zodat hiervan geleerd kan worden en in de toekomst gebruikt kan worden. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? Doordat het een intentieverklaring is, is er alle ruimte om nieuwe aanpassingen door te voeren. De afspraak om samen voor hetzelfde doel te gaan, zorgt ervoor dat alle betrokken partijen naar elkaar moeten kijken, luisteren en samen compromissen sluiten om het gezamenlijke doel te bereiken. 48

50 Partij: Energiefabriek Persoon: Ruud Schemen Datum: Initiatief bestond al, welke rol neemt Energiefabriek partij aan? Energiefabriek heet met opzet niet de Energiefabriek. Het is een concept wat uitgebreid moet worden. Het zal verder ontwikkeld moeten worden met nieuwe technieken en betere rendementen. Kennisdeling is een belangrijke rol van Energiefabriek. (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Voor een Energiefabriek is het rendement heel belangrijk. De huidige technologie, concept 1, kan ervoor zorgen dat een RWZI energieneutraal is. In de nabije toekomst zal concept 2 ervoor zorgen dat een Energiefabriek iets meer energie opwekt dan verbruikt. Concept 3 en verder zal er later (over 10 jaar) voor zorgen dat een Energiefabriek grote hoeveelheden energie kan leveren aan gebruikers. Door dit aan te tonen aan de overheid is het belang van de Groene economie belicht. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend Voor de ontwikkeling van technologie is geld nodig. De Nederlandse overheid heeft dat op dit moment niet. De erkenning van Green Deal helpt bij het werven van Europese partners. Nadat Europese partners zich aangesloten hebben, is het plan om Europese subsidies aan te vragen. Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen Het idee bestond al, omdat er anders te weinig tijd is om genoeg onderzoek te doen en voldoende draagvlak te creëren. In 2008 was er een prijsvraag onder waterschappen om ervoor te zorgen dat een waterschap beter naar voren kan komen richting burgers. Hieruit kwamen een aantal businesscases, hierbij zat ook het idee om niet alleen energie te gebruiken, maar ook om op te wekken. Er zit 6 keer zoveel energie in het water, als dat het zuiveren kost. Door vuil water te benaderen als grondstof i.p.v. afval bestond het concept Energiefabriek. UWV heeft veel lobbywerk verricht en uit dit concept ontstond half 2011 een Green Deal. Verhagen heeft de toenmalige afspraken vertraagd om meerdere Green Deal in één keer te ondertekenen. Op 3 oktober 2011 is toen de Green Deal alsnog getekend. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? Zie hierboven. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Nee, het is niet aangepast. Wel is er een uitbreiding ontstaan een week na de ondertekening. Toen is het Keten Akkoord gesloten (fosfaat, enz.). Hierdoor worden er nog meer producten uit vuilwater gehaald. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? 49

51 Na de prijsvraag waren er 4 Waterschappen met ongeveer gelijke plannen. Deze hebben de samenwerking opgestart. Voor het tekenen van de Green Deal is het 15 e Waterschap aangesloten tot het project Energiefabriek. Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) Het grote merkbare voordeel is het hebben van een aanspreekpunt. Dit scheelt een hele zoektocht in de bureaucratie. Voor een merkbaar effect qua het aanpassen van wet- & regelgeving is het nog te vroeg. Wel is er op verschillende vlakken al wat actie ondernomen. Zo kan het ook dat er nu een wet (Markt & overheid) in de Tweede Kamer behandeld wordt die tegenstrijdig is met de doelen van een aantal Green Deals. Door het aanspreekpunt kan er nu sneller gereageerd worden. Wanneer is deze GD een succes? Er zijn een aantal pilot projecten die moeten slagen, maar het belangrijkste is eigenlijk de verdere ontwikkeling van de technologie. Op die manier kan het rendement van Energiefabrieken verhoogd worden. Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? Uiteindelijk zullen Energiefabrieken de Waterschappen en burgers dichterbij elkaar brengen. Nu worden RWZI s uitbeeld gehouden en het liefst buiten de bewoonde wereld geplaatst. Daarnaast is het doel om in 2015, 12 Energiefabrieken in Nederland te hebben. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? Ja, zie hierboven. Daarnaast belangrijk: Samenwerking van verschillende kennis en mensen lijdt tot nieuwe innovaties. Ingediende GD ambtelijk afgewezen, zorgt niet voor politieke aandacht (wakkerschudden) 50

52 Partij: Netbeheer Nederland Persoon: Marcel Halma Datum: Initiatief bestond al, welke rol neemt deze partij aan? Wij zijn het overkoepelend orgaan en vertegenwoordigen de netbeheerders in Nederland. Het Rijk heeft de rol van organisator en kennisdeler. Het Rijk kan partijen bij elkaar brengen. (Omdat het initiatief al bestond) Wat zijn de merkbare effecten van de titel GD? Aanspreek punt, versneld proces voor een aantal afspraken. Wat is de reactie van betrokkenen na de titel GD? Enthousiaster/meer vertrouwen/afwachtend Het zet betrokkenen wel in beweging. Kanttekening is dat dit ook was gebeurt zonder de Green Deal. De Green Deal is niet slecht en absoluut nuttig, maar echte verduurzaming brengt de Green Deal niet met zich mee. Waarom werd het initiatief een GD? Naast de bekende toelatingseisen We zijn benadert door het Rijk. Vanuit de politiek en de markt is er druk ontstaan om een duurzame tegenprestatie te leveren voor het initiatief van kernenergie. Om snel veel Green Deal te vormen zijn er veel bestaande initiatieven omgedoopt tot Green Deal. Beschrijf het proces van initiatief naar GD? Wij zijn benaderd door het Rijk. Samen hebben we afspraken gemaakt. Hierin waren wij graag dieper gegaan, om grotere stappen te maken. Dit is niet gelukt, omdat in de eerste Green Deal het voornaamste doel was om verschillende projecten in kaart te brengen. Is het doel van het initiatief of andere zaken aangepast toen het een GD werd? Zo ja, hoe? Nee het is niet aangepast, maar de afspraak bevat minder dan dat wij in eerste instantie van plan waren. Hoe zijn de actoren/partners bepaald/tot stand gekomen? - Hoe is de samenwerking met de overheid? (Zowel hogere als lagere overheden) De wet- en regelgeving aanpassingen zijn niet van kracht. De meeste Green Deals zijn niet concreet genoeg, dat komt doordat het Rijk het systeem niet wilt veranderen. Doordat het systeem niet veranderd zullen alleen deze projecten profiteren, door het aanspreekpunt bij de overheid dat bij de Green Deal betrokken is. Wanneer is deze GD een succes? Het geringe succes dat te behalen valt is al geweest. Systeemveranderingen die het in de toekomst makkelijker mogelijk maken om projecten te realiseren vinden niet plaats. Een Green Deal waarin dit wel gebeurt, zal daadwerkelijk succes hebben. 51

53 Wat zijn de plannen/doelen voor opschaling? Uiteindelijke opschaling is dus ook niet goed mogelijk. Wel worden er door de samenwerking kleine stappen gezet. Kan een GD snel schakelen bij nieuwe ideeën / toevoeging van betrokkenen / uitbreiding? Doordat de meeste Green Deals alleen intentieafspraken zijn en de tegenprestatie van het Rijk niet concreet is, zijn de mogelijkheid om te schuiven uitgebreid. 52

54 Partij: Ministerie van Economische Zaken Persoon: Julia Williams-Jacobse Datum: In de totstandkoming van een samenwerking vinden er compromissen plaats, waarom past de overheid initiatieven aan? In een aantal ingediende plannen staan manieren beschreven om het doel te bereiken. Het doel van een Green Deal moet vaststaan en daar moeten alle partijen voor gaan. De manier waarop kan door van alles beïnvloed worden en kan dus niet echt vaststaan. Zo zijn er bijvoorbeeld bij het elektrisch rijden een aantal focus gebieden gelanceerd. De marktpartijen willen graag een landelijke spreiding, logischerwijs heeft dat een betere impact voor het netwerk om op te laden. Alleen moet men wel realistisch blijven en is zo n netwerk niet morgen opgezet. Het uiteindelijke doel is om in Nederland een goed netwerk te bouwen, zodat overal opgeladen kan worden. Het korte termijn doel is opgesteld zodat er sneller winst behaalt kan worden en vaker bekeken kan worden of extra investeringen goed, noodzakelijk of overbodig zijn. Daarnaast worden initiatieven aangepast, omdat ministeries steeds beter weten wat het politieke doel is van Green Deals. Bij de eerste ronde zijn veel initiatieven snel ingediend en moest er een selectie van politiek scorende initiatieven gemaakt worden. In de opvolgende rondes werd helder welke achter liggende gedachte Green Deals hebben. Een aantal initiatieven bestond al, waarom was de oude manier van steunen niet voldoende? Bij het steunen van initiatieven had de overheid alleen een rol van voorbeeldfunctie of geldschieter. Door de samenwerking krijgt de overheid meer invloed en verantwoordelijkheden. Het sturen en ondersteunen zorgt ervoor dat de overheid een duidelijke verantwoordelijkheid heeft en ook een tegenprestatie kan vragen vanuit de markt. Is er een verschil tussen de verantwoordelijkheden tussen marktpartijen en overheid? In de mate van verantwoordelijkheid in principe niet. Het gaat om een samenwerking. Alle partijen zijn hierin gelijk. Alleen is de overheid heel divers, groot en krachtig. De kennis van de overheid kan er voor zorgen dat initiatieven van start gaan. De verantwoordelijkheid van de overheid is dan kennisvoorziening, de verantwoordelijkheid van de marktpartij is het realiseren van het initiatief. Er is dan een verschil in tegenprestatie voor de samenwerking, de verantwoordelijkheden verschillen dan dus ook. Bij een Green Deal moet afgesproken worden wat iedere partij doet en daarmee zijn of haar verantwoordelijkheid nemen om dit te voltooien. De overheid heeft door de huidige economische situatie te weinig budget. Aanpassing van wet- & regelgeving zou in sommige situaties minder opbrengsten voor de overheid betekenen. Zijn deze initiatieven bij voorbaat afgekeurd? Nee, de overheid wil graag inzien wat het nut is van de wet- & regelgeving aanpassing. Als een initiatief echt niet verder kan zonder aanpassing en de maatschappelijke baten zijn groter dan de kosten of minder opbrengsten voor de overheid, zou een aanpassing mogelijk zijn. Dit is niet het uitgangspunt van de Green Deal. Hierin proberen we samen te werken. Een van de mogelijke tegenprestaties van de overheid is het eventueel aanpassen van wet- & regelgeving. 53

55 Wat is hoofdzaak bij het vormen van een Green Deal? Belicht vooral de samenwerking en de baten voor de overheid om mee te doen. Baten van de overheid zijn maatschappelijke baten. Als het MKB een voordeel haalt uit het initiatief, dan verschaft het dus werkgelegenheid en dus baten voor de overheid. Het gaat dus om duurzaamheid VS economie. In hoeverre heeft de overheid plannen voor het opschalen van de Green Deals? De meeste Green Deals hebben een doel op korte termijn. Daarachter liggen hogere doelen die nu nog niet inzicht zijn en daarom niet opgeschreven. De innovaties binnen duurzaamheid gaan zeer snel en daarom zijn verre doelen lastiger te stellen. Veel initiatieven hebben te maken met investeringen, economische situaties zijn moeilijk in te schatten en daarom wordt er gekeken naar de korte termijn en kleine stappen. 54

56 Artikelen (D66, 2011) 55

57 56

58 57

59 58