Transcriptie

1 1

2 2 Not for quotation. F. Brison & H. Vanhees, Ontwikkelingen in het Belgisch auteursrecht ( ), Informatierecht/AMI BRISON, F. en VANHEES, H., 'Ontwikkelingen in het Belgisch auteursrecht ( ) Deel 1', Informatierecht/AMI, 2002, BRISON, F. en VANHEES, H., 'Ontwikkelingen in het Belgisch auteursrecht ( ) Deel 2', Informatierecht/AMI, 2002, Prof. Dr. F. Brison 1 Prof. Dr. H. Vanhees 2 Ontwikkelingen in het Belgisch auteursrecht ( ) I. Inleiding In 1995 schreven wij voor dit tijdschrift een bijdrage over de toen nieuwe Belgische auteurswet van 30 juni 1994 (A.W.) 3. De voorbije jaren was het in Belgisch auteursrecht evenwel niet windstil. Hieronder geven we een overzicht van een aantal belangrijke ontwikkelingen sinds de publicatie van onze vorige bijdrage : vooreerst in de wetgeving (zowel wat de A.W. zelf betreft als enkele door ons geselecteerde regelingen, zoals deze inzake de reprografie), vervolgens in de rechtspraak. Wat de rechtspraak betreft opteren we ervoor een overzicht te geven van belangrijke rechtspraak van het Hof van Cassatie. Wat lagere rechtspraak betreft, hebben we een selectie gemaakt in functie van een aantal naar onze mening interessante topics. 1 Prof. Dr. Fabienne Brison is professor aan de Vrije Universiteit Brussel en gastdocent Master Intellectuele Rechten aan de Katholieke Universiteit Brussel. Zij is tevens advocaat bij Nauta Dutilh, Brussel. 2 Prof. Dr. Hendrik Vanhees is professor aan de Universiteit Gent en de Universiteit Antwerpen. 3 F. BRISON en H. VANHEES, De nieuwe Belgische auteurswet. Eerste analyse en commentaar, Informatierecht/AMI, 1995,

3 3 II. Wetgevende ontwikkelingen II.1 Algemeen Sinds de inwerkingtreding van de A.W. op 1 augustus 1994 werden reeds meer dan 60 (!) Koninklijke en Ministeriële Besluiten uitgevaardigd ter uitvoering van deze wet. De belangrijkste komen hierna aan bod 4. De enige artikelen die, bij gebrek aan uitvoeringsbesluiten, nog niet in werking zijn getreden, zijn de artikelen 62 tot 64 A.W. met betrekking tot de vergoeding voor de openbare uitlening 5. De A.W. werd een eerste keer herzien door de Wet van 3 april Deze wet vult de A.W. aan met een bepaling inzake de beschermingsduur voor anonieme of pseudonieme werken (art. 2, 3). Ze vult de A.W. tevens aan met twee uitzonderingen op de vermogensrechten van de auteur en de houders van naburige rechten : één ten behoeve van het Koninklijk Belgisch Filmarchief (art. 22, 1, 8 en art. 46, 7 ) en één ten behoeve van de officiële instellingen met een educatief of cultureel doel voor de openbare uitlening van werken (art. 23, 3 en art. 47, 3). De wet van 1995 erkent het recht op een billijke vergoeding voor de producenten van eerste vastleggingen van films, in overeenstemming met het toepassingsveld van de uitzondering op de exclusieve rechten van deze producenten in geval van de zogenaamde secundaire exploitatie (art. 42, lid 1). Dit kan vreemde gevolgen hebben voor de exploitatie van audiovisuele vastleggingen door de producenten, maar dat heeft meer te maken met het van bij de 4 Cf. infra, sub II.3. 5 De Belgische Staat werd hiervoor inmiddels door enkele belanghebbende beheersvennootschappen gedagvaard voor de rechtbank. Om die reden is ook door de Europese Commissie een procedure tegen de Belgische Staat aangespannen. 6 B.S., 29 april 1995 (erratum : B.S., 8 augustus 1995).

4 4 aanvang ruime (en aldus ruimer dan het overeenkomstig art. 12 van de Conventie van Rome traditionele) toepassingsgebied van de uitzondering, vervat in art. 41 A.W., dan met de latere verruiming van het recht op vergoeding, vervat in art. 42 A.W. De wet van 1995 staat ook een modulering toe van de voor de reprografie verschuldigde vergoeding naargelang van de betrokken sectoren (art. 61, lid 1). Ze preciseert dat niet de vertegenwoordiger van de Minister, maar de voor het auteursrecht bevoegde Minister zelf het recht heeft om in rechte een sanctie te vorderen tegen de vennootschappen voor het collectief beheer van rechten bij een overtreding van de wet of de statuten (art. 76). Tenslotte worden enkele schoonheidsfoutjes rechtgezet, meer bepaald inzake de strafsancties in geval van herhaling (art. 85), de aanpassing van de Belgische wet betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument (art. 91) en de inwerkingtreding (art. 92). De A.W., en meer in het bijzonder haar hoofdstuk VII met betrekking tot de vennootschappen voor het collectief beheer van rechten, werd aangevuld door de wet van 20 mei 1997 op de financiering van het toezicht op de vennootschappen voor het beheer van auteursrechten en van naburige rechten 7. Het zijn de beheersvennootschappen die de kosten dragen van het toezicht dat de vertegenwoordiger van de Minister, bevoegd voor het auteursrecht, over hen uitoefent (art.2, lid 1). De bijdrage van iedere beheersvennootschap wordt berekend op basis van de auteursrechten en naburige rechten die zij op het nationaal grondgebied en in het buitenland ontvangt voor rekening van personen die op het nationale grondgebied verblijven (art. 2, lid 2). Zij bestaat uit een percentage op deze berekeningsgrondslag, gelegen tussen 0,2 en 0,4, en is voor 7 B.S., 23 januari 1999.

5 5 iedere beheersvennootschap gelijk (art. 2, lid 3). Het juiste percentage wordt in een Koninklijk Besluit vastgelegd (art. 2, lid 4) 8. Vervolgens werd de Europese richtlijn 96/9/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken 9 in Belgisch recht omgezet. Hierop wordt verder ingegaan 10. Ook het internationaal auteursrecht bleef niet onaangeroerd. De wet van 23 december 1994 keurde het Akkoord houdende oprichting van de Wereldhandelsorganisatie, met in bijlage de zogenaamde GATT TRIPs, goed waardoor deze internationale overeenkomst door België kon worden bekrachtigd 11. Met de wet van 25 maart 1999 werd enerzijds de Conventie van Bern, in haar versie van Parijs uit 1971, goedgekeurd, en anderzijds de Conventie van Rome van 21 oktober 1961 met betrekking tot de uitvoerende kunstenaars, producenten van fonogrammen en omroeporganisaties, die vervolgens door de Koning konden worden bekrachtigd (weliswaar met enkele door de Conventie van Rome toegestane voorbehouden) 12. Een tweede, afzonderlijke wet van 25 maart 1999 zorgde ervoor dat deze twee internationale conventies (waarvan het toepassingsgebied in de lidstaten eigenlijk beperkt is tot internationale situaties) door Belgische auteurs en houders van naburige 8 Cf. infra, sub II.3. 9 P.B., 1996, L 77, Cf. infra, sub II B.S., 23 januari B.S., 10 november Zie ook : BRISON, F, Conventie van Bern Conventie van Rome Billijke vergoeding, A&M, 1999,

6 6 rechten kunnen worden ingeroepen als deze voordeliger voor hen zijn 13. Op dit ogenblik is het auteursrecht alweer in volle beweging. Vooreerst zijn er de initiatieven ter omzetting van de Europese richtlijn van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij 14 : in de Senaatscommissie voor de Justitie wordt het naar de indiener genoemde wetsvoorstel Monfils besproken 15. Onlangs werd ook een voorontwerp van wet ter omzetting van deze richtlijn door het Ministerie van Justitie voorgesteld waarop belanghebbenden hun opmerkingen kunnen meedelen 16. De Belgische Vereniging voor de Bescherming van het Auteursrecht, lid van het ALAI, heeft inmiddels diverse werkgroepen opgericht die hun bevindingen omtrent de omzetting van de richtlijn zullen voorstellen op een studiedag op 26 april Er is ook beweging op komst wat de beheersvennootschappen betreft. Na drie jaar werkzaamheden kwam het Ministerie van Justitie tot de conclusie dat een wetswijziging vereist is om 13 B.S., 10 november P.B., 2001, L 167, Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten in de context van de ontwikkeling van de informatiemaatschappij, Parl. St., Senaat, zitting , 2-704/1. Zie ook de talrijke bijdragen verschenen in Auteurs & Media (A&M): BRISON, F., Voorwoord, A&M, 2001, ; BUYDENS, M., La nouvelle directive du 22 mai 2001 sur l harmonisation de certain aspects du droit d auteur et des droits voisins dans la société de l information: le régime des exceptions, A&M, 2001, ; STROWEL, A., La protection des mesures techniques selon la proposition de loi Monfils, A&M, 2002 (te verschijnen) ; DUSOLLIER, S., La protection de l information sur le régime des droits: un OVNI dans l orbite du droit d auteurs, A&M, 2002 (te verschijnen); TRIAILLE, J.P., La directive sur le droit d auteur du 22 mai 2001 et l acquis communautaire, A&M, 2002 (te verschijnen); JANSSENS, M.C., De auteursrechtelijke vermogensrechten (verder) geharmoniseerd in de E.U. Wat mogen we van de Belgische wetgever verwachten?, A&M, 2002 (te verschijnen). 16 Zie : (onder het trefwoord wetsontwerpen ).

7 7 een effectieve controle op de activiteiten van beheersvennootschappen in België mogelijk te maken en een wettelijk kader te creëren dat toelaat een oplossing te vinden voor de gebreken die het Ministerie van Justitie in de sector van het collectief beheer heeft vastgesteld. Daartoe wil het Ministerie de draagwijdte van de verplichtingen van de beheersvennootschappen preciseren inzake de onafhankelijkheid van de bestuurders en zaakvoerders, de verdeling van de rechten, het zorgvuldig en voorzichtig beheer van het maatschappelijk doel van de beheersvennootschap, het gebruik van een deel van de rechten voor sociale en culturele doeleinden, het opstellen van een analytische boekhouding door pluridisciplinaire beheersvennootschappen en de mededeling van informatie aan de overheid. Het wil ook de samenwerking met de commissarissen-revisoren van de beheersvennootschappen en daadwerkelijke sancties ingeval van niet-nakoming van de verplichtingen door de beheersvennootschappen bepalen. Het gaat meer bepaald om twee voorontwerpen van wet. Het ene betreffende het auteursrecht en de naburige rechten wat betreft de controle op de beheersvennootschappen en het andere betreffende het auteursrecht en de naburige rechten met betrekking tot de gerechtelijke organisatie van de controle op de beheersvennootschappen. Een Koninklijk Besluit van 23 mei 2001 kondigde weliswaar een overheveling van de bevoegdheid van het auteursrecht aan van het Ministerie van Justitie naar het Ministerie van Economische zaken (tevens bevoegd voor de industriële eigendom), maar deze bevoegdheidsoverheveling is tot op vandaag niet gerealiseerd (zij maakt immers deel uit van een grotere en dus complexe hervorming van de overheidsdiensten) B.S., 29 mei 2001.

8 8 Gelukkig is er temidden van al deze innovaties in het Belgisch auteursrecht een groeiende interesse voor deze rechtsmaterie en dus ook een groter aanbod van kritische analyses. De belangrijkste handboeken sinds de inwerkingtreding van de A.W. zijn naar onze mening: BERENBOOM, A., Le nouveau droit d auteur et les droits voisins, Larcier, Brussel, 1997 ; BRISON, F., Het naburig recht van de uitvoerende kunstenaar, Larcier, Brussel, 2001 ; CORBET, J., Auteursrecht, in Algemene Praktische Rechtsverzameling, Story- Scientia, Antwerpen, 1997; DE VISSCHER, F. en MICHAUX, B., Précis du droit d auteur et des droits voisins, Bruylant, Brussel, 2000 ; GOTZEN, F. (ED.), Belgisch auteursrecht. Van oud naar nieuw, Bruylant, Brussel, 1996 ; STROWEL, A. en DERCLAYE, E., Droit d auteur et numérique : logiciels, bases de données, multimédia - Droit belge, européen et comparé, Bruylant, Brussel, Deze handboeken moeten natuurlijk worden aangevuld met talrijke rechtspraak en kortere bijdragen over het auteursrecht. Nuttige werkinstrumenten daarbij zijn ongetwijfeld de gespecialiseerde Belgische tijdschriften in deze materie : Auteurs & Media (A&M), uitgegeven door Larcier, en Intellectuele Rechten/Droits Intellectuels (IRDI), uitgegeven door Mys & Breesch. Tenslotte mag de website van het Hof van Cassatie ( niet onvermeld blijven : door het aanklikken van het trefwoord wetgeving wordt gratis toegang verkregen tot de juridische databank met de Belgische wetgeving waarin men ook de geactualiseerde A.W. en al haar uitvoeringsbesluiten kan terugvinden. Op deze website kan men door het aanklikken van het trefwoord rechtspraak tevens op zoek gaan naar de rechtspraak van het Hof van Cassatie m.b.t. het auteursrecht.

9 9 Ook sommige lagere rechtspraak inzake auteursrecht werd hier opgenomen. II.2 De wetgeving betreffende de bescherming van databanken De omzetting van de hogervermelde richtlijn databanken gebeurde in België door twee wetten die op 14 november 1998 in werking traden: enerzijds door de wet van 10 augustus , die bepalingen van gerechtelijk recht bevat, en o.a. voor het sui generis-recht voor databanken voorziet in de in de A.W. gekende en daar succesvolle vordering tot staken 19, en anderzijds door de wet van 31 augustus Laatstgenoemde wet bevat vooreerst regels inzake het sui generis-recht voor de producenten van databanken, die getrouw de bepalingen uit de richtlijn databanken overnemen. Wel is uitdrukkelijk bepaald dat de uitzonderingen op dit recht van dwingend recht zijn, en werden regels inzake de strafvordering voorzien, analoog aan de artikelen 80 tot en met 86 A.W. De Belgische wetgever beschouwt dit sui generis-recht als een naburig recht. De wet van 31 augustus 1998 bevat ook bepalingen die de A.W. wijzigen teneinde de auteursrechtelijke bescherming van databanken, zoals voorzien in de richtlijn databanken, in Belgisch recht om te zetten. Wel werd een bijzondere regeling voorzien voor de relatie werkgever-werknemer. Zo bepaalt art. 20ter A.W. dat behoudens een andersluidende contractuele of statutaire bepaling alleen de werkgever geacht wordt de verkrijger te zijn van de vermogensrechten m.b.t. databanken die in de niet-culturele nijverheid zijn gemaakt door een of 18 B.S., 14 november Zie over deze vordering tot staken in de A.W.: infra, sub III B.S., 14 november 1998.

10 10 meer werknemers of ambtenaren bij de uitoefening van hun taken, of volgens de onderrichtingen van hun werkgever. Collectieve overeenkomsten kunnen de omvang en de wijze bepalen van dit vermoeden van overdracht. Zowel de uitzonderingen uit de richtlijn, als een aantal reeds in de A.W. voorziene uitzonderingen zijn op het auteursrecht van databanken van toepassing verklaard 21. I.v.m. databanken is ondertussen de eerste rechtspraak tot stand gekomen. Vrijwel steeds gaat het om uitspraken waarin wordt nagegaan of een concrete databank beschermd kan worden en of er een inbreuk heeft plaatsgevonden 22. In een recent Cassatiearrest van 11 mei 2001 staat terecht te lezen dat de vorm, de structuur, de schikking of de voorstellingswijze van een databank door het auteursrecht beschermd kan worden, maar dat deze bescherming niet de inhoud van de databank, zijnde data zelf, betreft. Deze data kunnen, aldus het Hof, het voorwerp zijn van een eigen bescherming 23. De wet van 31 augustus 1998 bevat ook een aantal bepalingen die de A.W. wijzigen, los van de juridische bescherming van databanken 24. Zeker vermeldenswaard is dat zowel de uitzonderingen op de auteursrechten als deze op de naburige rechten van dwingend recht zijn verklaard Art. 22bis A.W. 22 Cf. Brussel, 3 mei 2000, IRDI, 2001, 35, noot VANHEES, H.; Antwerpen, 2 juni 1997, IRDI, 1998, 33, noot DE VUYST, B.; Vz. Rb. Brussel, 28 juli 2000, AJT, 2000, 10; Vz. Rb. Brussel, 16 maart 1999, J.T., 1999, 305, A&M, 1999, 370, noot CORBET, J. en JLMB, 2000, 60, noot HENROTTE, J.F.; Vz. Rb. Nijvel, 3 maart 1998 (niet gepubliceerd). 23 Cass., 11 mei 2001, A&M, 2001, 353, noot F.B. 24 Cf. infra, sub II Cf. art. 23bis en art. 47bis A.W.

11 11 II.3 Uitgewerkte regelingen II.3.1 De reproductie voor privé-gebruik of ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek Door de wet van 31 augustus 1998 die de A.W. wijzigde, werd de regeling inzake de reproductie voor privé-gebruik geherformuleerd en uitgebreid. Wat werken betreft die op grafische of soortgelijke wijze (bijv. op papier) zijn vastgelegd geldt dat het zonder de toestemming van de auteur toegelaten is artikelen, werken van beeldende kunst of databanken geheel of gedeeltelijk te reproduceren. Uit boeken mogen slechts korte fragmenten gereproduceerd worden. Deze reproductie is evenwel slechts toegestaan uitsluitend voor privé-gebruik, d.w.z. voor persoonlijk gebruik door een natuurlijk persoon, zelfs voor professionele doeleinden, alsook voor het interne gebruik (voor beroepsdoeleinden) door een rechtspersoon, wanneer hierdoor geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van het werk. Zij is ook toegestaan uitsluitend ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek wanneer de reproductie verantwoord is door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling en geen afbreuk doet aan de normale exploitatie van het werk 26. De vergoeding die voor de aldus toegestane reproductie moet worden betaald, en die enerzijds bestaat uit een bedrag dat geheven wordt op bij een uitvoeringsbesluit aangeduide apparaten (bijv. kopieerapparaten en scanners), en anderzijds uit een evenredige vergoeding die te betalen is door de kopieerders of, met décharge van deze personen, door zij die een 26 Art. 22, 1, 4 en 4bis en 22bis, 1, 1 en 2 A.W.

12 12 kopieerapparaat ter beschikking stellen, wordt geïnd en verdeeld door de beheervennootschap REPROBEL 27. Wat werken betreft die op elektronische dragers zijn vastgelegd geldt dat het ook zonder de toestemming van de auteur toegelaten is artikelen, werken van beeldende kunst of databanken geheel of gedeeltelijk te reproduceren. Ook hier mogen uit boeken slechts korte fragmenten gereproduceerd worden. Deze reproductie is evenwel slechts toegestaan ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek, wanneer de reproductie verantwoord is door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling en geen afbreuk doet aan de normale exploitatie van het werk 28. In ruil voor deze toegestane reproductie moet een evenredige vergoeding betaald worden op grond van de verrichte exploitatiehandelingen door de natuurlijke of rechtspersonen die de exploitatiehandelingen stellen of, met décharge van eerstgenoemden, door de onderwijsinstellingen en instellingen voor wetenschappelijk onderzoek welke werken ter beschikking stellen. De A.W. voorziet dat de vergoeding, de criteria en de nadere regels i.v.m. deze vergoeding door de betrokken partijen in onderling overleg bepaald moeten worden. Dergelijke akkoorden bestaan op dit ogenblik evenwel nog niet. De A.W. voorziet wel dat de Koning een commissie kan instellen die de regeling inzake de 27 Zie over deze vergoeding: art. 59 t/m 61 A.W. en K.B. van 30 oktober 1997 betreffende de vergoeding verschuldigd aan auteurs en uitgevers voor het kopiëren voor privé-gebruik of didactisch gebruik van werken die op grafische of soortgelijke wijze zijn vastgelegd (B.S., 7 november 1997). Zie tevens: YOUNG, F. en ROOSEN, T., Le droit d auteur et la reprographie enfin réconciliés, A&M, 1998, De beheersvennootschap REPROBEL werd bij K.B. van 15 oktober 1997 (B.S., 7 november 1997) met de inning en verdeling van de hier besproken vergoeding belast. REPROBEL is gevestigd in de Koninklijke Prinsstraat, Brussel ( Bij een M.B. van 2 april 2001 (B.S., 28 april 2001) werd bij het Ministerie van Justitie een adviescommissie van de betrokken milieus samengesteld inzake de vergoeding voor reprografie. 28 Art. 22, 1, 4ter en 22bis, 1, 3 A.W.

13 13 vergoeding kan vastleggen. Alhoewel de koning krachtens de tekst van de A.W. dergelijke commissie slechts tot 14 november 1999 kon instellen, werd deze commissie vrij recent opgericht en samengesteld 29. De vergoeding die op basis van deze regeling in de toekomst geïnd zal worden, zal verdeeld worden tussen de auteurs en de uitgevers, waarbij de Koning de verdeelsleutel voor de verdeling kan bepalen. Ook kan hij (een) representatieve vennootschap(pen) belasten met de inning en de verdeling van de vergoeding. Het aldus voorziene recht op vergoeding is overdraagbaar, maar de auteur behoudt een niet voor afstand vatbaar recht op een billijke vergoeding 30. Opgemerkt moet worden dat artikel 46, 3bis A.W. de reproductie, zonder toestemming, toestaat van korte fragmenten van prestaties wanneer deze reproductie wordt verricht ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek, zulks verantwoord is door de nagestreefde niet winstgevende doelstelling en geen afbreuk doet aan de normale exploitatie van de prestatie. De uitvoerende kunstenaars, de producenten van fonogrammen en van eerste vastleggingen van films hebben in ruil hiervoor een recht op vergoeding, die bepaald wordt zoals hierboven is voorzien i.v.m. werken die op digitale dragers vastliggen. De vergoeding die toekomt aan de uitvoerende kunstenaars is overdraagbaar, maar zij blijven een niet voor afstand vatbaar recht op een billijke vergoeding behouden. II.3.2. De mededeling van een databank ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek 29 K.B. van 25 oktober 2001 tot vaststelling van de samenstelling van de commissie voorzien in art. 61quater, 2, lid 3 van de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten (B.S., 6 december 2001, 42042). 30 Zie voor deze vergoeding: art. 61bis t/m 61quater A.W.

14 14 De A.W. voorziet sinds 1998 dat het zonder de toestemming van de auteur van een databank toegelaten is om een databank geheel of gedeeltelijk mede te delen, wanneer die mededeling wordt verricht ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek door instellingen die daartoe door de overheid officieel zijn erkend of opgericht, voor zover zulks verantwoord is door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling en plaatsvindt in het kader van de normale activiteiten van de instelling, en geen afbreuk doet aan de normale exploitatie van de databank 31. De auteurs van databanken hebben voor de aldus zonder hun toestemming toegestane mededeling recht op een vergoeding. Voor deze vergoeding kunnen we ook hier naar de hoger besproken vergoeding verwijzen inzake reproducties van werken vastgelegd op digitale dragers. II.3.3. De thuiskopie Auteurs, uitvoerende kunstenaars en producenten hebben recht op een vergoeding uit hoofde van de thuiskopie van hun geluids- en audiovisuele werken (art. 55 e.v. A.W.). Het Koninklijk Besluit van 28 maart 1996 legt nadere regels vast betreffende het bedrag, de inning, de controle, de terugbetaling aan bepaalde categorieën personen en de verdeling van deze vergoeding 32. Art. 2 van dit K.B. legt de vergoeding die op de kopieerapparaten geïnd wordt, vast op 3 % van de verkoopprijs die de fabrikant of invoerder ervoor aanrekent, herleid evenwel tot 1,5 % indien het om geïntegreerde systemen gaat (dit zijn apparaten die de kopieerfunctie met tenminste een ontvangst- of leesfunctie 31 Art. 22bis, 1, 4 A.W. 32 B.S., 6 april 1996 (dit K.B. vervangt het eerder uitgevaardigd K.B. van 2 oktober 1995, B.S., 17 oktober 1995). Zie ook het M.B. van 1 augustus 1996 (B.S., 8 augustus 1996).

15 15 combineren), zelfs tot 0 % indien het gaat om informaticaapparatuur (omdat, zo staat vermeld in het verslag aan de Koning dat dit K.B. voorafgaat, deze anno 1996 bijna niet werden aangewend voor het maken van dergelijke kopieën). De vergoeding die geïnd wordt op de blanco dragers werd vastgelegd op 2 BEF (0,05 EUR) per uur opnamecapaciteit voor analoge dragers en op 5 BEF (0,12 EUR) per uur opnamecapaciteit voor digitale dragers, maar op 0 BEF indien het gaat om geïnformatiseerde dragers (om dezelfde reden als hierboven vermeld). Hoewel het K.B. tevens voorziet in de instelling van een adviescommissie van de betrokken milieus die o.m. advies kan uitbrengen omtrent het statuut van bepaalde dragers of apparaten en de bedragen van de vergoeding voor de thuiskopie (art. 11) en deze adviescommissie inmiddels ook is samengesteld 33, werden hogervermelde tarieven nog niet aan de huidige stand van de techniek aangepast. De vergoeding voor de thuiskopie wordt krachtens het K.B. van 21 januari 1997 geïnd en verdeeld door de voor alle rechthebbenden representatieve beheersvennootschap Auvibel 34. Een samenwerkingsakkoord tussen de drie Gemeenschappen en de federale Staat om max. 30 % van de aldus geïnde vergoeding te besteden om de schepping van werken aan te moedigen, is er (tot nog toe) niet gekomen. II.3.4. De billijke vergoeding voor houders van naburige rechten Uitvoerende kunstenaars en producenten hebben ook recht op een billijke vergoeding voor het gebruik van hun prestaties overeenkomstig de voorwaarden gesteld in art. 41 A.W., het 33 Zie M.B. van 4 juni 1997 ( B.S., 20 juni 1997). 34 B.S., 1 februari 1997 (Dit K.B. werd voorafgegaan door andere tijdelijke - K.B. s in die zin).

16 16 zogenaamd secundair gebruik van hun prestaties. Het bedrag van deze vergoeding wordt overeengekomen tussen enerzijds vertegenwoordigers van de rechthebbenden en anderzijds vertegenwoordigers van de betalingsplichtigen. Via Ministerieel Besluit werden deze vertegenwoordigers aangewezen 35 en trad art. 42 A.W. in werking. Bij gebrek aan overeenkomst zes maanden na de inwerkingtreding van art. 42 A.W. moest de vergoeding worden overeengekomen in een paritair samengestelde commissie, voorgezeten door een vertegenwoordiger van de Minister bevoegd voor het auteursrecht. De sectoren binnen dewelke tot nog toe een overeenkomst is bereikt aangaande de billijke vergoeding en die per K.B. ten aanzien van derden bindend zijn verklaard, zijn : de horeca en discotheken 36, de verkoopspunten en handelsgalerijen 37, de kapsalons en schoonheidsinstituten 38, de audiovisuele vertoningen en drive-ins, alsook festivals 39, de uitbatingspunten voor promotie, verkoop en verhuur van goederen en diensten 40 en de polyvalente zalen, jeugdhuizen, culturele centra en tijdelijke activiteiten M.B. van 18 juni 1996 (B.S., 28 juni 1996), gewijzigd door het M.B. van 19 februari 1999 (B.S., 19 maart 1999) en het M.B. van 5 november 2001 (B.S., 1 januari 2002). 36 K.B. van 12 april 1999 (B.S., 5 juni 1999), gewijzigd door het K.B. van 3 september 2000 (B.S., 26 september 2000). 37 K.B. van 12 april 1999 (B.S., 5 juni 1999), gewijzigd door het K.B. van 13 november 2000 (B.S., 19 december 2000). 38 K.B. van 12 april 1999 (B.S., 5 juni 1999), gewijzigd door het K.B. van 13 november 2000 (B.S., 19 december 2000). 39 K.B. van 13 december 1999 (B.S., 23 december 1999), gewijzigd door het K.B. van 13 november 2000 (B.S., 19 december 2000). 40 K.B. van 13 december 1999 (B.S., 23 december 1999), gewijzigd per K.B. van 8 november 2001 (B.S., 29 november 2001). 41 K.B. van 13 december 1999 (B.S., 23 december 1999), gewijzigd per K.B. van 13 november 2000 (B.S., 19 december 2000).

17 17 Deze vergoedingen hebben al heel wat inkt doen vloeien in de media, hetgeen resulteerde in wijzigingen van de oorspronkelijke overeenkomsten (en dus K.B. s). Het betreft tot nog toe enkel vergoedingen voor het gebruik van fonogrammen 42. Meer informatie over de billijke vergoeding kan worden verkregen op of via de website : II.3.5. Het volgrecht Een K.B. van 8 juli 1998 wees de beheersvennootschappen aan die belast zijn met de inning en de verdeling van het volgrecht (met name KVBKB, SABAM en SOFAM), en bevat enkele nadere regels dienaangaande 43. Aldus kon de regeling voorzien in de A.W. inzake het volgrecht in werking treden ter vervanging van de oude wet van 25 juni II.3.6. De beheersvennootschappen Een K.B. van 6 april 1995 regelt de voorwaarden voor de vennootschappen voor het collectief beheer van auteurs- en naburige rechten tot het bekomen van een vergunning van de Minister bevoegd voor het auteursrecht 44. Deze vergunning wordt enkel verleend aan beheersvennootschappen die zich gedragen naar de wet, waarvan de bestuurders en zaakvoerders over de nodige professionele betrouwbaarheid en ervaring beschikken (met verderop enkele uitsluitingen terzake) en waarvan het personeel en de materiële middelen worden aangewend op een wijze die in overeenstemming is met hun activiteitenprogramma (art. 2). Inmiddels werden reeds talrijke (een 25-tal) beheersvennootschappen via Ministerieel Besluit erkend. 42 Zie supra, sub II B.S., 23 januari B.S., 29 april 1995.

18 18 Deze beheersvennootschappen kunnen personen aanwijzen die vaststellingen van exploitaties van werken en prestaties kunnen doen waarvan het bewijs wordt aangenomen tot het tegendeel is bewezen (art. 74 A.W.), voor zover zij aan de voorwaarden voldoen en de procedure volgen, vastgelegd bij K.B. van 11 december Op 7 januari 1998 werd een K.B. uitgevaardigd betreffende de aanwijzing van een vertegenwoordiger van de Minister bij de beheersvennootschappen en de vaststelling van zijn administratief en geldelijk statuut 46. Hierin werden o.m. enkele voorwaarden inzake diens onafhankelijkheid en onpartijdigheid ten opzichte van de beheersvennootschappen vastgelegd (art. 5), doch enkel voor de duur van het mandaat. Deze vertegenwoordiger staat onder het rechtstreeks gezag van de Minister bevoegd voor het auteursrecht (artikel 7). Bij K.B. van 20 januari 1999 werd de heer Jérôme Debrulle aangesteld als vertegenwoordiger van de Minister bij de beheersvennootschappen en dit voor een termijn van vijf jaar, ingaande op 1 februari Het K.B. van 22 januari verplicht de beheersvennootschappen, in uitvoering van de hoger vermelde wet van 20 mei , elk jaar voor 31 juli de berekeningsgrondslag van hun bijdrage aan de financiering van het toezicht op hun werking aan de vertegenwoordiger van de Minister bij de beheersvennootschappen mee te delen. Het K.B. 45 B.S., 28 maart B.S., 7 februari B.S., 28 januari B.S., 12 februari Cf. supra, sub II.1.

19 19 van 9 mei 2001 legt het percentage van de berekeningsgrondslag zoals bepaald in hogervermelde wet vast op 0,2% 50. II.3.7. De sancties Tenslotte kan melding worden gemaakt van het K.B. van 26 november 1996 uitgevaardigd in toepassing van de Verordening 3295/94 van de Europese Raad van 22 december 1994 tot vaststelling van maatregelen om het in het vrije verkeer brengen, de (weder-)uitvoer, de plaatsing onder een schorsingsregeling van nagemaakte of door piraterij verkregen goederen te verbieden 51. Dit K.B. wijst de bevoegde douaneautoriteit aan om de in deze Verordening bedoelde verzoeken in ontvangst te nemen en te behandelen (art. 1) en bevat preciseringen aangaande de borgtocht vermeld in deze Verordening (artn. 2 en 3). III. Ontwikkelingen in de rechtspraak III.1 Rechtspraak van het Hof van Cassatie Het Hof van Cassatie herinnert er in een arrest van 19 maart 1998 aan dat het auteursrecht geen ideeën of concepten beschermt 52. Vreemd genoeg werd een vonnis 53 waarin de auteursrechtelijke bescherming van een foto werd afgewezen omdat de foto weliswaar technisch uitstekend was, maar slechts een eenvoudige weergave van een kunstwerk vormde, en geen 50 B.S., 19 mei 2001 (Dit K.B. wijzigt art. 2 van voormeld K.B. van 22 januari 1999). 51 B.S., 14 december Cass., 19 maart 1998, A&M, 1998, 229, noot DAUWE B. en T.B.H., 1998, 339 (samenvatting MICHAUX, B.). 53 Vred. Antwerpen, 31 januari 1995, A&M, 1999, 356, noot IDE, N. en STROWEL, A.

20 20 intellectueel concept voorstelde dat een bijzonder esthetisch gevoelen opwekt, in een arrest van 10 december 1998 door het Hof niet verbroken 54. Uit het vermelde vonnis lijkt prima facie voort te vloeien dat foto s een esthetische waarde moeten hebben om auteursrechtelijk beschermd te kunnen worden. Toch verlaat het Hof van Cassatie o.i. zijn vroegere opvatting i.v.m. het begrip originaliteit niet, ook niet i.v.m. foto s. Dit blijkt uit de uitdrukkelijke aansluiting van het arrest van 10 december 1998 bij vroegere arresten waarin het begrip originaliteit werd verklaard: een werk is origineel wanneer het de uitdrukking is van de intellectuele inspanning van de maker ervan, wat inhoudt dat aan de basis ervan een aanwijsbare activiteit van de menselijke geest moet liggen en de concrete vorm van het werk bovendien het stempel van de persoonlijkheid van zijn maker moet dragen 55. Het Hof gaf in zijn arrest van 10 december 1998 aan dat de vrederechter evenwel vastgesteld had dat de foto waar het om ging niet het vereiste persoonlijk karakter van de auteur droeg. In een arrest van 24 februari 1995 beslist het Hof van Cassatie dat voor de in art. 21 van de eenvormige Beneluxwet inzake tekeningen of modellen bepaalde bescherming uit hoofde van de auteurswet vereist is dat de tekening of het model kan worden aangemerkt als een werk, d.w.z. als een voortbrengsel met een eigen, oorspronkelijk karakter, dat het persoonlijk stempel van de maker draagt, op het gebied van de toegepaste kunst Cass., 10 december 1998, A&M, 1999, 355, noot IDE, N. en STROWEL, A. en R.W., , Cass., 27 april 1989, Arr. Cass., , 1006, Pas., 1989, I, 908, R.W., , 362, J.L.M.B., 1989, 1222, Computerr., 1990, 191; Cass., 25 oktober 1989, Arr. Cass., , 272, Pas., 1990, I, 239, R.W., , 1061, Computerr., 1990, 191; Cass., 2 maart 1993, Pas., 1993, I, 234 en Ing. Cons., 1993, Cass., 24 februari 1995, Arr. Cass., 1995, 210; Pas., 1995, I, 211; R.W., , 433.

21 21 Het Hof van Cassatie bevestigt in twee arresten dat wanneer een auteur een gebruiksrecht verleent i.v.m. een bepaalde exploitatiewijze, deze verlening niet het gebruik van andere exploitatiewijzen toestaat, en hij zich de toepassing van die andere exploitatiewijzen niet (uitdrukkelijk) moet voorbehouden. Hetzelfde geldt natuurlijk i.v.m. de overdracht van exploitatiewijzen 57. Er is ook belangrijke rechtspraak van het Hof van Cassatie inzake het publiek mededelingsrecht. Op basis van constante rechtspraak is het duidelijk dat een mededeling publiek is wanneer zij daadwerkelijk openbaar en waarneembaar is 58. Met waarneembaar bedoelt men dat de mededeling bijv. hoorbaar en/of zichtbaar moet zijn. Uit recente rechtspraak blijkt dat een mededeling daadwerkelijk openbaar is, en dus een publiek karakter bezit, vanaf het ogenblik dat ze niet binnen de grenzen valt van de uitzondering van art. 22, 1, 3 A.W., die bepaalt dat een auteur zich niet kan verzetten tegen de kosteloze privémededeling van zijn werk in de familiekring 59. Deze rechtspraak 57 Cass., 11 mei 1998, R.W., , 713, noot VANHEES, H.; GRUR Int., 2001, 347, noot VANHEES, H.; A&M, 1998, 224, noot IDE, N. en STROWEL, A. In deze zaak stelt het Hof dat het enkele feit dat de maker van een muziekwerk toelating verleent tot het reproduceren van zijn werk op een drager met het oog op het commercialiseren ervan, niet inhoudt dat de auteur aan de verkoper van de muziekdrager het recht verleent om in de ruimte die bestemd is voor de verkoop zijn werk openbaar uit te voeren, ook al geschiedt die uitvoering met het doel de verkoop van de muziekdrager te bevorderen. Cass., 30 juni 2000, IRDI, 2001, 19 en A&M, 2001, 233. In laatstgenoemde zaak beslist het Hof dat het enkele feit dat de auteur van een muziekwerk toestemming verleent aan een radio- of televisieomroep tot uitzending van zijn werk, niet inhoudt dat de auteur toestemming verleent voor een andere openbare mededeling, bijvoorbeeld tot het aan het publiek ten gehore brengen van de uitzending van zijn werk door de eigenaar of houder van radio- of televisietoestellen. 58 Zie o.a.: Cass., 30 januari 1998, A&M, 1998, 224, noot IDE, N. en STROWEL, A.; Cass., 26 september 1996 en Cass., 26 september 1996, Arr. Cass., 1996, 807 en 809, IRDI, 1997, 172 en 173, noot VANHEES, H., R.W., , 1031 en A&M, 1997, 173, noot VAN BUNNEN, L.; Cass., 27 februari 1975, Arr. Cass., 1975, 736, Pas., 1975, I, 666 en R.W., , Cass., 8 oktober 1999, R.W., , 1401, noot VANHEES, H. en A&M, 2000, 289.

22 22 heeft tot gevolg dat iedere mededeling die niet kosteloos is, een publieke mededeling is. Wat kosteloze mededelingen betreft, zijn alle mededelingen die buiten de familiekring plaatsvinden, een publieke mededeling. Uit een arrest van 8 oktober 1999 blijkt dat het begrip familiekring restrictief geïnterpreteerd moet worden 60, maar uit een arrest van 18 februari blijkt dat onder het begrip familiekring ook bijeenkomsten van personen begrepen moeten worden die geen bloed- of aanverwanten van elkaar zijn, maar waartussen een intieme band van familiale of sociale aard bestaat, die in feite gelijkgesteld kan worden met een familiale band. M.b.t. beheersvennootschappen beslist het Hof van Cassatie dat deze op grond van art. 73 A.W. gerechtigd zijn in rechte de betaling te vorderen van door de A.W. erkende rechten van de rechthebbenden die hun het beheer van deze rechten toevertrouwden, ook al gaven deze vennootschappen de opdracht tot de inning van deze rechten aan een lasthebber 62. Het Hof van Cassatie stelt in een arrest van 12 juni 1998 dat in het Belgisch auteursrecht slechts fysieke personen de oorspronkelijke auteur kunnen zijn. Het door art. 6, lid 2 A.W. ingesteld vermoeden dat wiens naam op een werk vermeld is, als auteur van het werk wordt beschouwd, geldt echter ook voor rechtspersonen 63. Tevens verklaart het Hof in dit arrest dat op grond van de artn 28 en 30 E.G.-Verdrag ieder misbruik van de uitoefening van intellectuele rechten waardoor een kunstmatige afscherming van de markten in de E.G. gehandhaafd of ingesteld 60 Ibid. (in casu ging het om de leden van een vereniging in de voetbalwereld). 61 Cass., 18 februari 2000, R.W., , 908, noot VANHEES, H. en A&M, 2000, 290 (in casu ging het om de bewoners van een bejaardenhome). 62 Cass., 26 april 2001, A&M, 2001, Cass., 12 juni 1998, A&M, 1999, 59.

23 23 kan worden, verboden is. Het Hof stemt in met een arrest dat stelde dat er misbruik is wanneer de auteursrechthebbende van een Engelstalige gebruiksaanwijzing zijn toestemming zou weigeren om in de verpakkingen van producten gebruiksaanwijzingen in het Nederlands of Frans in te sluiten die voldoende verschillen, maar onder meer de veiligheidsvoorschriften bevatten die gelden voor en tijdens het gebruik van de producten, en die vermelden dat de aldus opgestelde gebruiksaanwijzigen het werk zijn van een andere persoon. Melding moet ook gemaakt worden van het reeds hoger i.v.m. databanken vermelde arrest van 11 mei waarin het Hof van Cassatie ook besliste dat uit artikel 1.1 TRIPS blijkt dat het niet de wil van de contractsluitende partijen is geweest om dit TRIPS-Verdrag rechtstreekse werking toe te kennen. Het kent dergelijke werking dan ook niet toe aan artikel 10.2 TRIPS dat handelt over de auteursrechtelijke bescherming van databanken. Voor een recente uitspraak van het Hof van Cassatie van 6 december 2001 i.v.m. de vordering tot staken, verwijzen we naar de bespreking van deze vordering verder in deze bijdrage 65. III.2 Lagere rechtspraak III.2.1. Het exclusief distributierecht Ook al wordt het distributierecht van de auteur niet uitdrukkelijk in de A.W. vermeld (in tegenstelling tot voor de houders van naburige rechten, cfr. de artikelen 35, 39 en 44 A.W.), toch kan het bestaan van dat recht niet worden betwist. Het omgekeerde zou aan de houders van naburige rechten meer 64 Cass., 11 mei 2001, A&M, 2001, 353, noot F.B. Cf. supra, sub II Cass., 6 december 2001, A&M, 2002 (te verschijnen). Zie i.v.m. de vordering tot staken: infra, sub III.2.

24 24 rechten toekennen dan aan de auteurs, hetgeen niet de bedoeling van de Belgische wetgever is geweest, aldus onder meer het Hof van Beroep te Luik 66. Het distributierecht omvat natuurlijk ook het invoerrecht 67, hoewel dit recht ook niet uitdrukkelijk in de A.W. wordt vermeld (deze keer noch voor de auteurs, noch voor de houders van naburige rechten). Dit distributierecht is, ook al wordt dat (voor de auteurs tenminste) evenmin uitdrukkelijk in de A.W. voorzien, overigens uitgeput overeenkomstig de communautaire uitputtingsleer zoals die is voorzien voor de houders van naburige rechten in de A.W.. Deze uitputting is beperkt tot die welbepaalde fysieke exemplaren van het werk die door de auteursrechthebbende of met zijn toestemming in de Europese Unie werden verkocht. De bewijslast van deze toestemming berust bij de vermeende inbreukmaker 68. III.2.2. Het exclusief recht op kabeldoorgifte De Belgische rechtbanken hebben, middenin een ware wildgroei van rechterlijke beslissingen inzake de kabeldoorgifte in België, twee principiële uitspraken gedaan. De éne bevestigt dat de kabeldistributeurs ook voor de doorgifte van must carry -programma s de toestemming aan de rechthebbenden moeten vragen 69 ; de andere bevestigt dat de 66 Antwerpen, 24 juni 1996, A&M, 1997, 176; Brussel, 11 april 1997, A&M, 1997, 265 noot VANOVERMEIRE V.; Luik, 8 december 1998, A&M, 1999, Brussel, 22 mei 1996, A&M, 1997, 178 noot STROWEL A.; Luik, 8 december 1998, A&M, 1999, Antwerpen, 24 juni 1996, A&M, 1997, 176; Brussel, 11 april 1997, A&M, 1997, 265 noot VANOVERMEIRE V.; Luik, 8 december 1998, A&M, 1999, Vz. Rb. Brussel, 4 juli 1997 (kort ged.), A&M, 1997, 413 noot REGNIER O.

25 25 directe injectie van programma s ook onder het begrip kabeldoorgifte ressorteert 70. III.2.3. Uitzondering van de thuiskopie De uitzondering ten behoeve van de zogenoemde thuiskopie werd door de Voorzitter van de Rechtbank van eerste aanleg te Verviers restrictief geïnterpreteerd. Deze uitzondering kan enkel gelden in het kader van de familiekring: zij moet niet alleen bestemd zijn voor de familiekring, zij moet tevens worden gemaakt in familiekring. Dit familiaal karakter wordt beoordeeld in hoofde van de kopieerder. Indien een persoon tegen betaling apparatuur ter beschikking stelt voor zijn cliënteel, kan de uitzondering van de privé-kopie niet worden ingeroepen, ook al is het het cliënteel dat van deze kopieerapparatuur gebruik maakt 71. III.2.4. Uitzondering van de parodie Talrijke rechterlijke beslissingen hebben de uitzondering op de vermogensrechten ten behoeve van de parodie die rekening houdt met de eerlijke gebruiken verder afgebakend. Aldus moeten de volgende voorwaarden cumulatief zijn vervuld : de parodie moet een oorspronkelijk werk zijn, zij moet een kritische bestemming hebben, zij moet humoristisch bedoeld zijn en ze mag geen verwarring creëren met het oorspronkelijke werk 72. III.2.5. Houderschap van auteursrecht op een anoniem werk 70 Brussel, 25 juni 1998, A&M, 1999, Vz. Rb. Verviers (kort ged.), 29 juni 2000, 2000, A&M, 431.

26 26 Ingeval van een anoniem werk of werk gepubliceerd onder pseudoniem, zal de uitgever krachtens artikel 6, lid 3 A.W. ten aanzien van derden geacht worden de auteur ervan te zijn, en dus de auteursrechten kunnen uitoefenen. Met uitgever wordt elke persoon of vennootschap geviseerd die de uitgave van het werk waarborgt en het in het handelsverkeer brengen ervan, ongeacht of het een literair of een andersoortig werk betreft 73, aldus een ruime interpretatie aan het begrip uitgever gevend (althans wanneer gebruikt in de zin van artikel 6 A.W.). III.2.6. Houderschap van auteursrecht op een audiovisueel werk Het vermoeden van overdracht van de exclusieve rechten op de audiovisuele exploitatie van de auteurs van een audiovisueel werk ten behoeve van de producent van het audiovisueel werk (art. 18 A.W.), tevens voorzien voor de naburige rechten van de uitvoerende kunstenaars (art. 36 A.W.), geldt eveneens voor het exclusief recht tot kabeldoorgifte 74. Het Hof van beroep te Brussel meende overigens dat dergelijk vermoeden niet wordt weerlegd door een, zelfs voorafgaandelijke, overdracht van rechten van de auteurs van een audiovisueel werk aan een vennootschap voor het collectief beheer van rechten, een zienswijze die niet zonder kritiek bleef Antwerpen, 11 oktober 2000, A&M, 2001, 357 noot VOORHOOF D.. Zie ook : Cass., 5 mei 2001, A&M, 2001, 400 noot MICHAUX B. 73 Vz. Rb. Brussel (kort ged.), 2 oktober 1995, A&M, 1996, 325 noot BRISON F. 74 Brussel, 25 juni 1998, A&M, 1999, Zie onder meer : J. CORBET, Cinq ans après. Première évaluation de la nouvelle loi belge sur le droit d auteur, RIDA, 2000/183, 211.

27 27 III.2.7. Het sluiten van auteurscontracten Het vereiste van een geschrift voor auteurscontracten, zoals voorzien in artikel 3, 1 A.W. (en contracten gesloten door uitvoerende kunstenaars met betrekking tot hun naburig recht, zoals voorzien in artikel 35, 2 A.W.) is geen geldigheidsvereiste, maar slechts een bewijsregel. Het schriftelijk bewijs kan tot stand komen enige tijd nadat de toestemming is gegeven 76. III.2.8. De naburige rechten Het naburig recht voor de uitvoerende kunstenaar beschermt een prestatie van artistieke aard, maar niet van informatieve aard. Aldus werd het naburig recht van de uitvoerende kunstenaar geweigerd aan een mannequin 77 en aan personen die hun eigen personage spelen in een reality-film 78. Met het begrip producent wordt verwezen naar de persoon die de verantwoordelijkheid en het risico voor de investering neemt, veeleer dan degene die louter investeert. De beoordeling van de hoedanigheid van producent gebeurt in concreto, ongeacht de kwalificatie die partijen elkaar in een overeenkomst hebben gegeven 79. Met omroeporganisatie wordt verwezen naar de persoon die uitzendt, niet naar de persoon die televisieprogramma s maakt of samenstelt Rb. Turnhout, 7 januari 2000, IRDI, 2000, ArbH. Gent, 10 november 1998, AJT, 1998, 861 noot STEVENS Y. en VAN BUGGENHOUT B. 78 Rb. Brussel, 30 juni 1997, JT, 1997, Brussel, 10 november 1998, A&M, 1999, Vz. Rb. Brussel, 18 oktober 1995, A&M, 1997, 57.

28 28 De naburige rechten bestaan los van het auteursrecht. Het auteursrecht heeft, ondanks enige onduidelijkheid in de voorbereidende werken van de A.W., geen voorrang op de naburige rechten, en dit overeenkomstig de internationale Conventie van Rome uit 1961 en de interpretatie die aan artikel 1 van deze Conventie moet worden gegeven 81. Beide rechten (in casu het auteursrecht en het naburig recht van de uitvoerende kunstenaar) kunnen door eenzelfde persoon worden uitgeoefend, zonder dat de uitoefening van het éne recht de latere uitoefening van het andere recht uitput en/of ondermijnt 82. Op een door ons bekritiseerde wijze werd door de Rechtbank van eerste aanleg te Doornik wel een hiërarchie tussen de naburige rechten onderling erkend, aldus voorrang toekennend aan het naburig recht van de uitvoerende kunstenaar op het naburig recht van de producent van fonogrammen 83. III.2.9. Het sui-generis-recht voor databanken De Voorzitter van de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel sprak zich voor het eerst uit over de door de Databankenwet van 31 augustus 1998 ingevoerde criteria van de substantiële investering en de substantiële opvraging. Het betrof een brochure met adressen van zelfhulpgroepen in de Franse Gemeenschap van België, samengesteld door de socialistische mutualiteiten. De voorzitter meende dat eiseres door sinds 1989 twee personeelsleden aangeworven te hebben die zich quasi-full-time aan de samenstelling van deze brochure 81 Ten aanzien van een uitvoerende kunstenaar : Brussel, 22 mei 1996, A&M, 1997, 178 noot STROWEL A.; ten aanzien van een omroeporganisatie : Brussel, 18 juni 1996, A&M, 1997, Brussel, 22 mei 1996, A&M, 1997, 178 noot STROWEL A.; Rb. Brussel, 31 december 1997, A&M, 1998, Rb. Doornik, 28 februari 2000, A&M, 2000, 299 noot BRISON F.

29 29 hebben gewijd, door diverse bronnen te raadplegen (zoals het Belgisch Staatsblad, de kranten, enz.) om aldus de contactdata van alle zelfhulpgroepen te verzamelen en door het opstellen en versturen van vragenlijsten met betrekking tot de identificatie van deze zelfhulpgroepen en het actualiseren van hun gegevens, een substantiële investering deed die aanleiding geeft tot bescherming van de producent van deze databank. Vervolgens meende de Voorzitter dat doordat de categorieën en subcategorieën voor de classificatie van de zelfhulpgroepen (quasi-)identiek zijn, doordat de volgorde van het classement eveneens identiek is, alsook de adressen en de namen (zelfs de typfouten!), verweerster blijk geeft van een substantiële opvraging van de databank van eiseres waartegen deze laatste zich kan verzetten 84. III Het auteursrecht in een digitale context De eerste interessante rechtspraak i.v.m. de toepassing van het auteursrecht in een digitale wereld betrof de Central Station-zaak 85. Het vonnis van de stakingsrechter van 16 oktober 1996 stelde dat het op het internet plaatsen van een auteursrechtelijk beschermd werk een vertaling in een informaticataal inhoudt en dus een reproductie uitmaakt. Tevens verklaart dit vonnis dat de (elektronische) verspreiding via telematica, en dus het aanbieden van auteursrechtelijk beschermde werken via het internet, dat toegankelijk is voor iedereen die hiertoe technische middelen 84 Vz. Rb. Brussel (kort ged.), 16 maart 1999, JLMB, 1999, 60 noot HENROTTE J.-F. 85 Vz. Rb. Brussel, 16 oktober 1996, A&M, 1996, 426 en RIDA, 1997, nr. 172, 238. Het beroep tegen dit vonnis werd afgewezen (Brussel, 28 oktober 1997, A&M, 1997, 383, noot VOORHOOF, D. en IRDI, 1998, 44, noot JANSSENS, M.C.). In deze zaak kwamen ook een aantal problemen van contractuele aard aan bod, maar deze werden beheerst door de oude auteurswet van 1886.

30 30 heeft en die toegang vraagt tot de aangeboden informatie, een publieke mededeling is. Recentere rechtspraak heeft betrekking op het aanbrengen van links naar websites waar men inbreuk op het auteursrecht kan plegen. In een zaak waar een student houder was van een website waarop links stonden naar sites waar liedjes illegaal konden worden gedownload, besliste de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen 86 dat het aanbrengen van de hyperlinks tot doel had de kandidaat-gebruiker bij te staan en een sleutel te verschaffen om illegaal muziek te downloaden. De leverancier van een dergelijke sleutel maakt volgens de voorzitter rechtstreeks een misdrijf mogelijk, in casu het zonder toestemming kunnen downloaden van muziekwerken, en is daarvoor aansprakelijk. Tevens werd in het vonnis verklaard dat een hyperlink niet zomaar een voetnoot is, daar deze tot doel heeft een kandidaat-gebruiker een dienst van lokalisatie en activering te bieden. Ook verklaarde het vonnis dat het verbieden van hyperlinks geen beperking van de vrijheid van meningsuiting inhoudt, daar het aanbrengen van een link geen mening inhoudt. Een andere zaak betrof een vordering, niet tegen de aanbrenger van links, maar tegen een internet service provider (ISP) die websites met genoemde links en inbreukmakend materiaal host. In een arrest van 13 februari 2001 stelde het Hof van beroep te Brussel 87 dat hyperlinks informatie uitmaken die zich op een website bevindt. De aanwezigheid van dergelijke links op een door een ISP gehoste website dient volgens het Hof derhalve beschouwd te worden als het stockeren 86 Vz. Rb. Antwerpen, 21 december 1999, A&M, 2000, 247 (kort geding). 2000, 296 en Computerr., 87 Brussel, 13 februari 2001, A&M, 2001, 279, R.W., , 1564, Computerr., 2001, 144, noot CATTOOR, S. en HEREMANS, T. en Mediaforum, 2001, 168, noot KOELMAN, K.