Stage in het buitenland, iets voor jou? middelbaar beroepsonderwijs

Transcriptie

1 Stage in het buitenland, iets voor jou? middelbaar beroepsonderwijs

2 De taal is af en toe een barrière, ik begrijp nu veel beter hoe dat voor de buitenlanders in Nederland moet zijn. Colofon juni 2014 NA Erasmus+ Onderwijs en Training mbo-ve Postbus BP s-hertogenbosch T erasmusplus@cinop.nl Vormgeving Design Crew Drukwerk Zalsman Groningen Deze publicatie is gefinancierd met subsidie van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt bij het NA Erasmus+ Onderwijs en Training mbo-ve. De Europese Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de inhoud van deze publicatie.

3 Inhoudsopgave Stage in het buitenland, iets voor jou? 4 Stages voor speciale doelgroepen 4 Wie heeft er wat aan? 5 Wat moet ik weten om een beurs van Erasmus+ te krijgen? 9 Voorwaarden 9 Stageduur 9 Deelnemende landen 9 Wie regelt mijn beurs? 9 Wedstrijd stageverslagen mbo-studenten Voorwaarden 12 Procedure jurering 12 Deadline deelname 12 Registratie 12 Tips voor Europese stages 14 Stage-ervaringen Nederlandse studenten 20 3

4 Stage in het buitenland, iets voor jou? Het onderwijs houdt rekening met jouw toekomst. Het bedrijfsleven heeft behoefte aan jongeren die weten wat er in de wereld te koop is. Ondernemers, werkgevers en werknemers met een mbo-achtergrond krijgen steeds meer te maken met globalisering. Door de uitbreiding van de Europese Unie (EU), outsourcing en het toenemend gebruik van het internet is een sterkere internationale oriëntatie van het middelbaar beroepsonderwijs van belang. Elk jaar lopen er duizenden studenten stage in diverse landen in Europa. De bpv-coördinator van je opleiding zal je graag voorlichten in welk leerjaar je op stage kan en waar je rekening mee moet houden. Je kan een bijdrage vanuit het Europese subsidieprogramma Erasmus+ krijgen waarmee de reis- en verblijfskosten in Europa voor een deel worden gedekt. Ik ben niet alleen een diploma rijker, ik heb er ook een taal bij! In deze brochure vind je naast informatie, tips en doel van het programma ook ervaringsverhalen van deelnemers die je al zijn voorgegaan. Deze verhalen geven je een mooi beeld van de avonturen en ervaringen die zij tijdens hun stage hebben beleefd. Wij hopen dat hun relaas je zal inspireren tot een buitenlandse stage. Bespreek beschikbare beurzen met je stagecoördinator op school. Alleen de school kan een subsidieaanvraag voor je indienen. Stages voor speciale doelgroepen Deelnemers uit ondervertegenwoordigde doelgroepen worden ook aangemoedigd om in het buitenland op stage te gaan. Het gaat hierbij om mensen, die op dit moment (veel) minder dan andere groepen deelnemen. Denk bijvoorbeeld aan mensen met een beperking, laaggekwalificeerden, niveau I en II deelnemers, allochtone deelnemers en voortijdig schoolverlaters. Het verbreden van deelname aan het programma Erasmus+ is een belangrijke prioriteit binnen de Europese Unie. Voor deze doelgroep, ook wel Social Inclusion genoemd, gelden andere regels wat betreft de stageduur en 4

5 begeleiding van de deelnemer. Kijk voor meer informatie op de website. Wie heeft er wat aan? Bedrijven en instellingen zijn niet meer alleen lokaal gericht maar werken in Europa steeds meer samen. Het wordt dan ook steeds belangrijker dat je ook een andere taal en cultuur kent, zodat je deze mensen beter begrijpt. Dat je hun taal spreekt en begrijpt waarom zij iets op een bepaalde wijze doen. Dit kan bijvoorbeeld te maken hebben met cultuurverschillen. Daarom hebben bedrijven en instellingen een grote behoefte aan mensen die wat extra s toevoegen. Ik heb leren communiceren met een taalbarriere. Regio s houden niet op bij de landsgrenzen. Regio s met dezelfde problematiek worden door de internationalisering van de scholen binnen de regio s aan elkaar gekoppeld. Leren van elkaar en met elkaar delen is van cruciaal belang. 5

6 WAT HEB JIJ ER AAN? ontwikkeling taalvaardigheid kans om kennis te maken met andere bedrijfsculturen beter beeld van wereldburgerschap het vergroot jouw kans op de arbeidsmarkt ontwikkeling van je persoonlijke en vakspecifieke competenties het is een waardevolle toevoeging voor jouw cv cultuurervaring groei van internationaliseringsactiviteiten verbetering van de kwaliteit van leren en doceren WAT HEBBEN SCHOLEN ER AAN? meer transparantie verbetering van de Nederlandse stages meer bewustzijn over kwalificatiestructuur binnen Europa scholen krijgen een breder begrip van onderwijs in andere Europese landen ECVET-proof netwerken transnationale erkenning van leerresultaten Europees netwerk verhoging van de kwaliteit van I-BPV het krijgen van feedback op het eigen onderwijssysteem enorme draagvlakverbreding en deelname van vrijwel alle sectoren binnen het roc verbreding visie op internationalisering kennisvergroting van andere onderwijssystemen internationaliseren leidt tot meer aanmeldingen en verdieping van studies modernisering en internationalisering van het onderwijs meer draagvlak vanuit het CvB opname internationalisering in het strategisch beleid van de school internationalisering is nu een vast onderdeel van de opleiding 6

7 je leert in teamverband te werken verbetering van je competenties je maakt wereldwijde contacten je doet veel werkervaring op ontwikkeling van inzicht in de Europese omgeving je krijgt een bredere blik en leert andere beroepsprocessen of inhouden de opgedane kennis helpt jou je professionele en persoonlijke ontwikkeling vorm te geven en te bouwen aan jouw carrière pluspunt bij het solliciteren in een op een buitenlandgericht bedrijf/regio horizonverbreding WAT HEBBEN BEDRIJVEN ER AAN? internationaal georiënteerd personeel is voor ons bedrijf heel belangrijk bedrijfsmedewerkers leren van de internationale stagiaires hoe in het buitenland aan bepaalde thema s gewerkt wordt en krijgen hierdoor meer zicht op de ontwikkelingen waaraan zij meer aandacht moeten besteden internationale stagiaires dragen geregeld nieuwe perspectieven/ideeën aan wij hebben wel eens een internationale stagiair na afloop van de stage een contract aangeboden medewerkers maken via de internationale stagiaires kennis met bedrijfsculturen van over de grens, dit heeft een positieve invloed op hun werkzaamheden het biedt voordelen voor het bedrijf dat een buitenlandse stagiaire op de hoogte is van de Europese context van het vak het bedrijf kan door input van internationale stagiaires meer concurrerend werken op de internationale bedrijfsmarkt 7

8

9 Wat moet ik weten om een beurs van Erasmus+ te krijgen? Voorwaarden je bent ingeschreven bij een Nederlandse onderwijsinstelling. je volgt een initiële middelbare beroepsopleiding (BOL én BBL). of je bent maximaal één jaar geleden afgestudeerd. je stage is gericht op werkervaring bij een bedrijf. stage in een van de deelnemende Europese lidstaten. duidelijke beschrijving naar praktische ervaring en opleidingsbehoeften. duidelijke en realistische doelstellingen. meerwaarde aantonen van buitenlandse stage boven stage in eigen land. aantoonbaarheid van persoonlijke en professionele ontwikkeling. aantoonbaarheid van taal- en interculturele competenties. Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Wie regelt mijn beurs? niet jij maar jouw school vraagt de subsidie aan. alleen een rechtspersoon kan de subsidie aanvragen. neem contact op met de stagecoördinator of met het bureau Buitenland van jouw school. zij kunnen je vertellen wat de mogelijkheden zijn. Stageduur minimaal twee weken. maximaal twaalf maanden. Deelnemende landen Europees programma Erasmus+ België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Macedonië, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, 9

10 Diana Versteegh Helicon Opleidingen Ik kreeg vaak te horen dat ik snel en goed werk, terwijl ik juist gewoon mijn ding deed. Ik kwam erachter dat ze in Spanje niet zo snel zijn met handelen. Ze moeten eerst echt aangespoord worden. Ik heb ze daar laten zien hoe wij het in Nederland doen en ik heb daar ook handige trucjes geleerd om mooie dingen te maken voor weinig geld. Ik heb nog steeds contact met de eigenaar. Ferry Lotterman ROC Tilburg Toen ik weer in Nederland was, heb ik pas ervaren wat ik allemaal heb geleerd en wat voor unieke kans ik heb gehad. Ik heb aan vliegtuigen mogen werken waar de meesten alleen maar van kunnen dromen. Ik heb eigenlijk mijn droom waar gemaakt. Engeland zal ik niet meer vergeten. Ik kan het iedereen aanraden om zijn droom te volgen. 10

11 Helen Storm Koning Willem I College Londen bedankt voor de geweldige ervaring, je hebt mij laten ontwikkelen tot een zelfstandige vloeiend Engelssprekende studente, ik zal je nooit vergeten en bedankt voor de tijd die je mij hebt gegeven om je te ontdekken. Els Beimers Europrof De vele ervaringen hebben mij verrijkt. Het meeste heb ik geleerd van het samenwerken en dat iedereen een eigen werkwijze heeft. Dit motiveert mij om op zoek te gaan naar mijn eigen manier. Ook de ervaring om deel te zijn van een team. De adrenaline die dit zo nu en dan met zich meebrengt, maar vooral de voldoening die dit geeft. 11

12 Wedstrijd stage- verslagen mbostudenten 2014 Jaarlijks organiseert het Nationaal Agentschap een wedstrijd voor het origineelste stageverslag, van studenten uit het mbo die met een beurs op stage zijn geweest. Deze wedstrijd is voor studenten die in een Leonardo da Vinci-beurs hebben ontvangen. Naast de Leonardo da Vinci Mobility Award zijn er ook verschillende geldprijzen te winnen. Vanwege de overgang naar Erasmus+ ( ) wordt dit jaar voor de laatste keer de Leonardo da Vinci Mobility Award uitgereikt. Voorwaarden Je stageverslag moet onder meer gaan over je persoonlijke stage-ervaringen, de cultuur verschillen die je ervaren hebt en de toegevoegde waarde van je buitenlandse stage aan jouw opleiding. Je bent in het studiejaar met een Nederlandse Leonardo da Vinci-beurs (IVT-project) op Europese stage geweest. Je bent in het studiejaar met een Nederlandse Leonardo da Vinci-beurs (Partnerschapproject) op Europese stage geweest. Je stageverslag mag zowel in het Nederlands als in het Engels geschreven worden en niet meer dan woorden bevatten. Leonardo da Vinci Mobility Award in ontvangst nemen. De stemprocedure wordt later dit jaar bekendgemaakt. Deadline deelname 1 november Registratie Stuur het registratieformulier (te downloaden via de website), tezamen met het stageverslag als word -bestand, onder vermelding van wedstrijd stageverslag per in naar Gáby van Vugt: erasmusplus@cinop.nl Prijsuitreiking De datum en locatie van de uitreiking zal te zijner tijd bekend worden gemaakt. Procedure jurering De beoordeling vindt plaats door een onafhankelijke jury. Deze jury selecteert drie kandidaten. Vervolgens zal er een online stemprocedure van start gaan. De kandidaat met de meeste stemmen zal uiteindelijk de 12

13

14 Tips voor Europese stages Europass Europass is een initiatief van de Europese Commissie om mobiliteit binnen Europa bij werken en leren te vergemakkelijken. Europass is eigenlijk geen echte pas. Europass is een verzameling van gratis documenten waarmee je duidelijk kunt maken wat jouw kwalificaties en competenties zijn. Al deze documenten samen vormen een Europees portfolio: een digitale map waarin je al jouw gegevens kunt bewaren en aanpassen. Deze documenten zijn in alle Europese talen beschikbaar. Je kunt Europass gebruiken als je in een ander Europees land wilt gaan studeren, stagelopen of werken. Het is belangrijk dat je in het buitenland goed duidelijk kunt maken wat je weet en wat je kunt. Met Europass weten scholen en werkgevers in heel Europa wat jij waard bent. Met Europass vergroot je jouw kansen op een studie, stageplek of baan. Bevolkingsregister Als je langer dan acht maanden in het buitenland verblijft, ben je verplicht om je uit te schrijven bij de dienst Burgerzaken van de gemeente waarin jij woont. Dit moet minimaal vijf dagen voor vertrek. Vraag bij jouw gemeente hoe dit werkt en welke documenten je daarvoor moet meebrengen. HANDIGE EUROPASSDOCUMENTEN VOOR HET MBO Europass CV Europass Taalpaspoort Europass Mobiliteit Europass Certificaatsupplement Het document bevat belangrijke informatie over wie je bent, je werkervaring, opleiding en vaardigheden. Je de Europass CV invullen via Het document beschrijft je taalvaardigheid. Geeft extra informatie over je schrijf-, spreek-, lees- en luistervaardigheden. Je kunt het invullen via In dit document worden het doel, de inhoud en de duur van je internationale stage opgenomen. Je onderwijsinstelling geeft deze uit en de organisatie waar je stage loopt of studeert ondertekent het. Dit document geeft uitleg over jouw gevolgde mboopleiding in Nederland in het Engels en Duits. Bij je diploma kun je een persoonlijk Certificaatsupplement uitgereikt krijgen. Kijk voor meer informatie op 14

15 Reisformulieren Paspoort of identiteitskaart Zorg voor een geldig paspoort of identiteitskaart. Een identiteitskaart is alleen toegestaan in de volgende landen: België, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië en Noord-Ierland, Hongarije, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië en Zweden. Overige landen: Andorra, Liechtenstein, Monaco, Noorwegen, San Marino, Turkije, IJsland en Zwitserland. Voor andere landen heb je een paspoort nodig. Door deze werkervaring maak ik meer kans op de arbeidsmarkt. Een rijbewijs wordt nergens als identificatiemiddel geaccepteerd. Een paspoort of identiteitskaart dient tenminste geldig te zijn tot na het verblijf. Als je naar een land gaat waarvoor een visum verplicht is, moet je paspoort afhankelijk van de bestemming geldig zijn tot drie, zes of zelfs twaalf maanden na het geplande verblijf. Voor de aanvraag van een (nieuw) paspoort of identiteitskaart kun je terecht bij je eigen gemeente. Het duurt ongeveer een week voordat je paspoort of identiteitskaart klaar is. Visum Binnen Europa heb je soms een visum nodig om te reizen, studeren, wonen, werken of stage te lopen. Je kunt kijken op of je een visum nodig hebt en hoe je dat dan kunt aanvragen. Tip Bewaar altijd een kopie van je reisdocument- (en). De Nederlandse ambassade kan dan sneller voor vervanging zorgen als er sprake is van verlies of diefstal. Bewaar deze kopieën apart van de originelen. Scan je belangrijke documenten in voordat je vertrekt en bewaar deze bestanden in je account. Op deze manier kan je ze nooit verliezen en heb je ze altijd bij de hand. Check of je bankpas ook geldig is in het betreffende land. Vraag dit eventueel na bij je bank. Gezondheid Ga goed verzekerd op reis. Informeer voor vertrek bij je zorgverzekeraar of je ziektekosten ook in het buitenland worden gedekt. Is je 15

16 huidige verzekering niet geschikt, dan kun je het beste een speciale reisverzekering afsluiten die zowel je bagage en repatriëring (dat je terug naar huis kunt als er iets ernstigs is met jou of je familie) als je ziektekosten in het buitenland dekt. European Health Insurance Card Met de European Health Insurance Card (EHIC) kan je aantonen dat je verzekerd bent tegen ziektekosten. De EHIC geeft je recht op medisch noodzakelijke zorg tijdens verblijf in het buitenland als de zorgverzekering in Nederland niet is opgeschort of beëindigd. De EHIC is alleen geldig in landen die vallen binnen de EEG. De EHIC vereenvoudigt het verkrijgen en afwikkeling van medische hulp voor Nederlandse verzekerden in het buitenland. Plaatselijke gebruiken Zorg dat je goed op de hoogte bent van de plaatselijke gebruiken. Check bijvoorbeeld een reisgids van het betreffende land zodat je niet onverwacht voor verrassingen komt te staan. Studiefinanciering Wie (een deel van) zijn opleiding in het buitenland volgt, kan meestal zijn studiefinanciering of toelagen meenemen. Dit maakt het voor studenten makkelijker om in het buitenland te studeren. Je kunt je studiefinanciering behouden indien je als voltijdstudent ingeschreven blijft staan bij een Nederlandse onderwijsinstelling én je stage in het buitenland onderdeel uitmaakt van deze Nederlandse opleiding. Indien je een thuiswonende studiebeurs ontvangt, kun je tijdens je stage in het buitenland een uitwonende studiebeurs aanvragen bij Als je ingeschreven staat bij een Nederlandse onderwijsinstelling kun je ervoor kiezen om je OV-kaart in te leveren. In plaats van je OVkaart kun je dan een vergoeding krijgen. Als je de vergoeding ontvangt, zorg er dan voor dat je OV-kaart uiterlijk op de vijfde werkdag van de eerste maand waarin je de vergoeding krijgt, inlevert. Verhuur eventueel je kamer in Nederland tijdens je stage in het buitenland. INTERESSANTE WEBSITES Wereldwijd netwerk. Mogelijkheid tot inschrijven en zoeken naar een stageplek. Informatie over beurzen en fondsen voor studenten, onderzoekers en medewerkers die voor studie, stage of onderzoek naar het buitenland willen. Informatie over internationale jongerenuitwisselingen, vrijwilligerswerk voor jongeren (EVS) en de mobiliteit van jongerenwerkers en andere professionals/vrijwilligers in de jeugdsector. Informatie over het Europese subsidieprogramma Erasmus+. Database voor stagemogelijkheden. Informatie over de mogelijkheden van Europass. Informatie over studeer- en opleidingsmogelijkheden, onderwijs- en opleidingssystemen, uitwisselingsprogramma s en beurzen. Informatie over landen, steden, stages, diensten. Europa portal voor jongeren uit heel Europa. 16

17 VERVOLG INTERESSANTE WEBSITES buitenland.nl Aanbod betaalde en onbetaalde stages, vrijwilligerswerk. Inschrijving van een stageplek op maat. Database voor stagemogelijkheden en leerbedrijven. Europese jongerenactiviteiten, subsidies en informatiebronnen. Inpakken voor je stage? Wat moet mee! Onder de link reizen en tips voor reizen in brede zin, informatie over verblijfs- en werkvergunningen. Overzicht Nederlandse ambassades in het buitenland. Beknopte informatie over het Nederlandse beroepsonderwijs. Informatie over studiefinanciering. Voor alle mbo-studenten die een stageplaats of leerbaan zoeken, zowel BBL als BOL. Je maakt een eigen profiel aan en laat dat matchen met het aanbod in de database. Je kan kiezen op locatie van een bedrijf, type werk, het opleidingsniveau of type opleiding. Erkende leerbedrijven in binnen- en buitenland. Biedt hulp bij het maken van jouw cv. Met een goed cv kun je gemakkelijk bedrijven benaderen voor een stageplaats. Bemiddelingssite tussen bedrijven en studenten. Het betreft voornamelijk stages in Nederland. Bemiddelingssite tussen bedrijven en studenten. Informatie over stagelopen. Een site met informatie voor studenten. Links naar stageplaatsen in binnen- en buitenland, tips en ervaringen van andere studenten. Informatie en tips over gespecialiseerde verzekeringen voor een lange reis, (vrijwilligers) werk of stage. Handige informatie en praktische tips om een internationale stage tot een succes te maken. 17

18 Mitchel Wildeman Nova College Wat ik allemaal geleerd heb is ongekend. Mijn Duitse taal is met een reuze sprong vooruit gegaan. Eerst kon ik niet zo goed Duits spreken en schrijven. Nu kan ik telefoneren en s schrijven met klanten en dingen zelf regelen. Ik moest ook werken met documenten die ik nog nooit in het echt heb gezien of ingevuld. Maar nu is het een eitje. Linde Keulen Europrof Deze stage is voor mij erg leerzaam geweest. Op vaktechnisch gebied heb ik meer snelheid ontwikkeld in het schil-, snijd- en schoonmaakwerk. Tijdens de stage heb ik beter leren omgaan met confrontaties. Ik zou de stage niet willen missen en het is zeker voor herhaling vatbaar, al mijn verwachtingen zijn uitgekomen en meer. 18

19 Su van Kampen Citaverde College Deze periode gaf mij inzicht in hoe het is om zolang met z n drieën samen te leven en te werken. Het gaat natuurlijk nooit helemaal hoe je het had verwacht. Ik heb nergens spijt van en als ik het kon overdoen zou ik precies hetzelfde gedaan hebben, want het is een leerzame, onvergetelijke ervaring voor mij geweest. Frank Janssens Helicon Opleidingen Veel geleerd voor mijn opleiding qua veldwerk, monitoring en het vangen van dieren. Nieuwe vrienden gemaakt, contacten gelegd met mensen, die dezelfde interesses hebben als ik. Ik heb gezien dat ik nog veel meer wil leren en dat dit in het buitenland zal zijn, waar volgens mij meer mogelijkheden zijn. Het klopt dat wie nooit van huis vertrekt ook nooit thuis kan komen. 19

20

21 Stage-ervaringen Nederlandse studenten Lees de ervaringsverhalen van de finalisten van De verhalen geven je een mooi beeld van hun avonturen en ervaringen. Wij hopen dat hun verhaal jou zal inspireren tot een buitenlandse stage. Veel succes en we zien je verslag graag tegemoet! Winnaar van de IVT Mobility Award 2013 Student: Mandy Abbink Onderwijsinstelling: Graafschap College, opleiding Recreatie Leerbedrijf: Club Asteria Plaats, land: Belek, Turkije Stageperiode: 17 april t/m 25 september 2012 Voorbereiding Toen ik hoorde dat ik voor 24 weken op stage moest, moest ik een stage gaan zoeken in Nederland of in het buitenland. Voor mij was het heel eenvoudig, ik wilde graag naar Turkije! Omdat ik zelf al sinds dat ik acht jaar ben naar Turkije op vakantie ga, wilde ik daar ook graag stage gaan lopen. Ik kon 17 april komen om voor 24 weken stage te lopen, ik was enorm blij, mijn droom kwam uit! Waarom heb ik voor het buitenland gekozen? Als je in een buitenlands animatieteam werkt, heb je met veel verschillende culturen en talen te maken, waarvan je erg veel kunt leren en ik weet nu dat het in heel veel landen er anders aan toe gaat dan in Nederland. Het hele seizoen zijn er veel gasten uit verschillende landen. Er is nooit een dag geweest dat er geen kinderen waren. Ik heb mij nooit verveeld! Turken zijn erg gastvrij en ik voel me er erg veilig en op m n gemak. Het hotel is voor mij eigenlijk mijn tweede thuis, ook ken ik er veel mensen. Waarom heb ik voor dit bedrijf gekozen? Het hotel waar ik stage heb gelopen is het all-inclusive vijfsterren hotel Club Asteria Belek. Van te voren heb ik goed geïnformeerd over hoe het te werk gaat en ik heb contact opgenomen met werknemers van het animatieteam. Ik heb gevraagd hoe zij het werk vinden en hoe alles geregeld is. Aankomst in het hotel Ik ben gevlogen vanaf Münster en heb er 3,5 uur over gedaan. Het hotel heeft een eigen busje die je komt ophalen vanaf het vliegveld. Na 20/25 minuten rijden zijn we aangekomen in het hotel en Selcuk (animatie assistent) stond ons al op te wachten bij de receptie. We kregen de sleutel van onze kamer en Selcuk heeft laten zien waar het was en hoe alles werkt. Alles was super goed geregeld! Hoe mijn werkdag eruit zag Drie keer per dag bespreken we met het animatieteam de activiteiten van de dag. De taken worden verdeeld en vervolgens gaan we de activiteiten voorbereiden. s Morgens zijn de activiteiten knutselen, verstoppertje spelen, darten, dansen in de minidisco en even wat spelen of wat tekenen. Na afloop van deze activiteiten gaan we opruimen en schoon- 21

22 Binnen Europa zijn heel veel cultuurverschillen en dat had ik niet zo verwacht. maken. Vervolgens gaan we met het miniclubteam om 12:30 uur naar de middagmeeting. Hierna hebben we pauze. Daarna beginnen we met de voorbereiding van de grote middagactiviteit bijvoorbeeld T-shirts verven, zandtekenen of pizza s maken. Aansluitend organiseren we nog een toernooi waarbij de kinderen een diploma kunnen winnen. Na sluiting van de miniclub om 17:30 uur bespreken we tijdens de laatste meeting de avondactiviteiten. Daarna hebben we pauze en s avonds halen we de kinderen op voor de minidisco die ruim een half uur duurt. Om 21:30 uur begint de avondshow en daarna gaat het animatieteam naar de poolbar om daar met gasten te praten en te dansen. Om uur begint de disco waar ook het animatieteam bij aanwezig is. Beschrijving team & begeleiding Het team waarin ik werkte was een erg groot team met verschillende nationaliteiten. De meesten van het team kwamen uit Rusland maar ook hadden we mensen uit Duitsland, Luxemburg, Tsjechië en Turkije zelf. Het animatieteam bestond uit gemiddeld 20 personen. De begeleiding die ik heb gekregen tijdens mijn stageperiode was erg goed, ik ben met alles goed geholpen en de vragen die ik had zijn goed beantwoord. Ik werd begeleid door Cenk en Can. Cenk is de animatiebaas van alle vier de Asteria hotels en Can is de animatiebaas van alleen het hotel waar ik stage heb gelopen. Begeleiding van school De begeleiding van school vond ik erg goed, ik werd begeleid door Dirry. Toen we eenmaal in Turkije waren kregen we elke keer weer een tje met hoe het ging en over de stageopdrachten. We hadden zelf weinig tijd om wat terug te sturen, en vaak deed het internet het niet goed. Ook hebben we een paar keer via Skype gepraat over hoe het ging, of we het nog naar ons zin hadden en hoe het met de schoolopdrachten ging. Als ik een opdracht niet begreep stuurde ik een en dan kreeg ik dezelfde dag of de volgende dag erop al een reactie. Ik vond het fijn dat ik tijdens mijn stage zo goed ben geholpen. Ook is Dirry in Turkije nog een keer langs geweest waardoor de opdrachten duidelijker werden. 22

23 Onderdak Aan de zijkant van het park waren ruimten die speciaal voor het interne personeel waren ingericht. Het waren twee grote gebouwen met een lange gang met kamers, een ruimte met wasmachines en drogers, een ruimte met douches en toiletten en een soort terrasje. Mijn kamernummer was 27 en daar verbleef ik samen met Manon. Ik heb er geen moment spijt van gehad dat ik dit heb gedaan. Uitstapjes Op verschillende vrije dagen ben ik er op uit gegaan om iets te zien van Turkije. Zo heb ik verschillende oude dingen gezien zoals Aspendos, een oud Grieks-Romeinse stad tussen Side en Antalya. Ik ben naar twee watervallen geweest; de Narenciye/ Düden waterval en de waterval bij Manavgat. We hebben ook s werelds grootste aquarium in Antalya bezocht. Daarnaast heb ik nog sportieve dingen gedaan! Contact met thuisfront Op mijn vrije dagen probeerde ik vaak s avonds even op internet te gaan om mijn ouders en vrienden te kunnen spreken/zien via Skype. Omdat het internet het vaak niet deed ging dat allemaal lastig maar ik heb ze af en toe wel kunnen spreken. Omdat ik al tien jaar in Turkije kom, heb ik daar ook kennissen die ik op mijn vrije dagen ging bezoeken. Evaluatie Mijn Engels en Duits zijn verbeterd omdat ik hele dagen Engels moest praten met mijn collega s. Ook heb ik Russisch geleerd. Ik kon al een paar woorden Turks praten maar zelfs dat heb ik verbeterd. Ik ben zelfstandiger en volwassener geworden. Ik heb meer inzicht gekregen in andere culturen. Ik kan nu ook beter met geld omgaan. Ik ben erg blij dat ik naar het buitenland op stage ben gegaan. Ik heb veel vrienden gemaakt en ik heb veel geleerd! Het was een van de mooiste tijden in m n leven. Ik heb er geen enkel moment spijt van gehad. Het hotel heeft gevraagd of ik volgend jaar terug wil komen om te werken en natuurlijk zei ik ja! Tip Ik raad andere studenten aan om ook naar het buitenland te gaan om stage te lopen. Verdiep je voor die tijd heel goed in het bedrijf waar je gaat werken! Het is een hele ervaring en die kans krijg je niet zo heel vaak, in het buitenland leer je veel over het werk maar ook mensenkennis en zelfstandig worden. Ik zeg: het is een TOP ervaring! 23

24 Anouk Besems ROC Rivor Eén van de dingen die mijn internationale stage zo leuk maakte, is het grote cultuurverschil tussen Nederland en Spanje; qua leefstijl en werk. Alles gaat rustiger, er is overal tijd voor. De belangrijke dingen gebeuren wel, maar voor de rest geldt: wat vandaag niet gebeurt, gebeurt morgen wel. De leefstijl sprak mij wel aan. Dat gaat weer wennen worden straks terug in Nederland. Frederique van Goch Lentiz Ik heb veel geleerd en het was een unieke ervaring. Ik heb Spaans leren praten en mijn Engels is beter geworden. Ook heb ik al een voorsprong kunnen maken op mijn opleiding met het helpen van de dierenarts. Ik heb leren omgaan met mijn emoties en keuzes leren maken in het belang van een dier. Dit had ik nooit in Nederland kunnen leren. 24

25 Lisa van der Ent Braat ROC A12 Velp Ik durfde deze stap te zetten en dacht daarbij vooral aan mijn toekomst. Dit is altijd al mijn droom geweest en nu komt deze droom uit. Ik heb veel te danken aan mijn stage in Frankrijk. Deze stage heeft veel geholpen bij mijn opleiding Internationale Groothandel. Indrey van Steijn De Groene Welle Zwolle Ik ben blij dat ik deze stage heb mogen volgen. Dankzij mijn ervaring in Finland kreeg ik direct een vaste baan aangeboden bij een bosbouw/houthandelsbedrijf in Noordscheschut (Hoogeveen). Al met al kijk ik terug op een zeer geslaagde, leerzame en vermoeiende stage die ik zeker niet had willen missen. 25

26 2e prijs IVT Mobility Award 2013 Student: Janine Scheurwater Onderwijsinstelling: Da Vinci College, opleiding Verpleegkundige Leerbedrijf: Hospital IMED Levante Plaats, land: Benidorm, Spanje Stageperiode: 28 augustus 2012 t/m 2 februari 2013 Ik heb in Spanje stage gelopen in het privéziekenhuis Hospital IMED Levante in Benidorm. Tijdens de introductie met mijn nieuwe begeleidster kon ik weinig verstaan, omdat zij veel Spaans sprak. Gelukkig kon ze ook wel een beetje Engels, maar dit was erg moeilijk voor haar. Tijdens het gesprek mocht ik aangeven wat ik interessant vond en dit waren veel verschillende dingen eigenlijk. Werkzaamheden Elena, mijn begeleidster heeft mij toen geplaatst op een afdeling waar patiënten lagen voor verschillende zaken, van een gebroken neus tot pasgeborene en van verschillende nationaliteiten. Er viel veel voor mij te leren op deze afdeling. De eerste tijd vond ik het erg leuk en ik leerde ook een beetje Spaans (dit ook mede dankzij de bijlessen die ik kreeg na de stage), maar ik ging me wel een beetje vervelen. Andere uitdaging Elke dag moest er hetzelfde gebeuren en de werkzaamheden gaven mij ook geen echte grote uitdaging meer. Dit heb ik aangegeven bij Elena en zij heeft mij toen geplaatst bij de ambulance! Dit vond ik zo geweldig. Ik had leuke collega s die me van alles uitlegden en me overal mee naar toe namen. Ik ben mee geweest naar een laboratorium aan de boulevard voor speciaal bloedonderzoek. Na één keer mee te hebben gelopen, wist ik de keren daarna gelijk wat ik moest doen, dus lieten ze mij dit zelf doen terwijl zij op mij wachtten in de ambulance. Verder ging ik mee naar andere ziekenhuizen om mensen over te brengen naar ons ziekenhuis. Ook ben ik met de sportambulance mee geweest naar voetbalwedstrijden. Daar moesten we dan wachten tot iemand zo erg viel dat wij moesten helpen. Gelukkig voor de voetballers was dat niet het geval. Tegenvaller Na een tijdje mee te hebben gelopen op de ambulance kreeg ik een migraineaanval, mijn eerste. Ik heb toen drie dagen lang alleen maar geslapen en heb daarna nog een paar dagen aan moeten sterken, omdat ik niet had gegeten. Elena was bezorgd en wilde dat ik een afspraak maakte bij de neuroloog en zijn goedkeuring zou krijgen om verder te gaan met de stage. Toen ik weer was opgeknapt ben ik naar de neuroloog gegaan die mij gelukkig heeft goedgekeurd! Verpleegkundige en tolk Na mijn avonturen op de ambulance, waar ik de spanning had die ik wilde, ben ik op de spoedeisende hulp gaan helpen. Daar vonden ze het helemaal geweldig dat ik meerdere talen sprak. Dus daar was ik verpleegkundige én tolk voor Nederlands, Engels en een beetje Duits. De collega s daar vonden het erg leuk dat ik er was en wilden me van alles leren. Uiteindelijk heb ik zoveel handelingen geleerd 26

27 en zelfs handelingen die ik hier in Nederland niet zou mogen doen. Zo heb ik leren gipsen en hechten. Ze lieten mij op een gegeven moment mijn gang gaan met wonden en infusen en ook gipsen, omdat ik het allemaal snel op wist te pakken. Niet alleen ik, maar ook mijn collega s vonden het leuk om van mij te leren, dus heb ik ze een paar Nederlandse woorden en gewoontes geleerd. De taal is elke week beter gegaan en vooral op de spoedeisende hulp hielpen ze mij daar erg goed mee. Mijn collega s waren helemaal super en ik vind het erg leuk dat ik nu nog steeds contact met ze heb. Stage als boost De laatste paar weken ben ik weer eventjes teruggegaan naar de afdeling waar ik in het begin ook zat. Veel patiënten die ik op de spoedeisende hulp had binnengekregen lagen daar nu ook en vonden het fijn om me weer te zien. De Nederlandse patiënten vonden het fijn om iemand te hebben die hun begreep, want op de afdeling spraken ze weinig tot geen Engels. Heel anders dus dan de spoedeisende hulp! Als ik nu terugkijk op mijn tijd daar, dan heb ik het idee dat ik daar meer heb geleerd dan in al deze jaren op school. In Spanje is mijn motivatie voor school teruggekomen om een goede verpleegkundige te worden en misschien zelfs hoger zodat ik weer dezelfde handelingen kan doen als ik daar deed. Mijn droom die werkelijkheid werd. Wanneer het een lekker weekend was of er dag was dat we vrij waren heb ik lekker met mijn huisgenootjes van het weer genoten. En behalve het strand hebben we bijna alles gedaan in de omgeving wat je maar kan bedenken; winkelen, snorkelen, paardrijden, cultuur snuiven, feesten, dierentuin, pretpark. Echt van alles dus. Van vervelen kwam dus niet zo veel wanneer het lekker weer was! Familie op bezoek En terwijl ik natuurlijk niet alleen was in Spanje zijn mijn ouders met Kerst nog gekomen, zodat we met de Kerst wel met z n vieren waren. De paar dagen met elkaar hebben we volop benut en heel veel dingen gedaan. Ik ben met mijn ouders naar mijn ziekenhuis geweest en ze aan mijn collega s op de spoedeisende hulp voor gesteld. Mijn ouders vonden ze ook heel erg leuk en we hadden nog een Nederlandse kerstkaart voor mijn collega s wat ze erg leuk vonden. Weer een paar woordjes Nederlands erbij; Prettige Kerstdagen! Toen mijn laatste stagedag er bijna op zat heb ik nog goed afscheid van mijn collega s genomen. Op de spoedeisende hulp had ik het eventjes een beetje moeilijk. Het was ook zo n raar idee om afscheid te nemen en te weten dat ik niet zo snel meer terugkom en ze misschien nooit meer zou zien terwijl ik zoveel van ze heb geleerd. Tot slot Deze kans ervaar ik als uniek en ik zal niet snel vergeten wat ik daar allemaal heb kunnen leren. De verschillen Het verbaast mij nog steeds een beetje hoe anders alles in Spanje is. Dat de wet BIG daar niet bestaat voor verpleegkundigen en dat ze daar allemaal universitair opgeleid zijn. Wanneer je verpleegkundige bent mag je geen mensen wassen of naar de toilet helpen, want dat is iets wat de verzorgende daar doet, terwijl dat hier absoluut niet is. 27

28

29 3e prijs IVT Mobility Award Student: Laury Schrijnemaekers Onderwijsinstelling: Europrof, opleiding zelfstandig werkend kok Leerbedrijf: Hilton Hotel Plaats, land: Barcelona, Spanje Stageperiode: 24 februari t/m 18 mei 2013 We zitten vandaag op dag 81, qua gevoel zitten we rond de 20. Heel erg vreemd. Ik mis de collega s van de ontbijtdienst en banqueting, maar ik kan nu ook zeggen dat ik de collega s van de avonddienst ga missen. Ik heb het qua werk enorm leuk gehad. Achteraf had ik nooit gedacht dat we zoveel verantwoordelijkheden zouden krijgen, we worden nu echt als serieus personeel ingeroosterd, niet meer als extra. Het bovenstaande stukje tekst is afkomstig uit een wekelijks verslag dat ik naar school, familie en vrienden stuurden vanuit Barcelona. Daar heb ik namelijk de laatste drie maanden gewoond, omdat ik daar samen met een klasgenoot op stage mocht. Wij hebben precies 12 weken stage gelopen in het Hilton Barcelona Hotel. Het doel hiervan is om praktijkervaring op te doen, ter bevordering van de opleiding die ik volg. Het Leonardo da Vinci-programma van de EU heeft het voor mij mogelijk gemaakt om in het eerste jaar van mijn opleiding een buitenlandse stage te kunnen lopen, door middel van een studiebeurs. Via school zijn we voorbereid op de stage. We hebben onder meer taal- en cultuurlessen gekregen, we konden onze verwachtingen opschrijven, en we kregen goede begeleiding van onze SI-docente (Stage Internationaal, Aracely Andreu). Hierdoor zijn we dus goed voorbereid op stage gegaan. Hetgene wat ik het meeste van deze stage geleerd heb, is werkervaring. Je werkt vijf dagen in de week, totaal 40 uur. Op een dag van acht uur kun je iets leren. Na een week van 40 uur leer je uiteraard veel meer. Maar na drie maanden lang te hebben gewekt, heb je erg veel geleerd. Heel veel verschillende aspecten, waarvan een aantal belangrijke: omgaan met/ presteren onder druk, collega s hulp aanbieden wanneer dat mogelijk is, verantwoordelijkheden op je nemen en initiatief tonen. Ik heb in totaal drie maanden lang gewerkt bij het Hilton, en ik mocht drie verschillende diensten draaien om zoveel mogelijk variatie in mijn werk te hebben. Elke dienst is anders, verschillende keukens, verschillende collega s, en met name verschillend werk. Ik mocht de ochtend- en avonddienst lopen en banqueting. Achteraf gezien kan ik zeggen dat qua creativiteit banqueting het leukste is, qua leuke collega s de ochtend, en qua werk de avond. Persoonlijke groei In de middelste en laatste week van de stage heb ik een functioneringsgesprek gehad, aan de hand daarvan kun je duidelijk de vooruitgang zien. Vooral in mijn technieken en snelheid ben ik erg vooruit gegaan, andere aspecten waren vanaf het eerste moment al goed en zijn onveranderd gebleven. Een aantal aspecten waren bijvoorbeeld probleemoplossend vermogen, stiptheid, motivatie & inzit, collega s hulp aanbieden, etc. Ik heb dus met name een groei gemaakt wat technische vaardigheden 29

30 betreft en dat zal heel handig van pas komen in de toekomst. Ook in de eindevaluatie is naar voren gekomen dat ik een grote groei heb meegemaakt. Collega s hebben het erg fijn gevonden om met mij samen te werken, en de Executive Chef (Cristobal Pio) is van mening dat ik waarschijnlijk de beste stagiaire ben geweest die het hotel tot nu toe gehad heeft. Ik ben natuurlijk super tevreden met die beoordeling; had het niet beter durven dromen! Dit laatste heeft er ook voor gezorgd dat ik persoonlijk erg sterk uit de stage ben gekomen, geeft veel zekerheid om zo n goede beoordeling te krijgen. Het is me erg goed bevallen en heb geen heimwee gehad. Cultuur Drie maanden lang in een andere cultuur, een andere taal, andere gewoonten, dat was erg wennen. Het avondeten van de typische Hollanders wordt om uur geserveerd, in Barcelona veel later op de avond, rond 21.00/ uur. En je komt in een heel andere klimaat en andere omgeving terecht. Ik heb erg veel kunnen genieten van de cultuur; een aantal dingen die ik bezocht heb zijn: Camp Nou (het voetbalstadion van FC Barcelona), Casa Batllo (Een van de huizen die door architect Gaudí ontworpen zijn), Parc Guell (Een park dat ook door Gaudí ontworpen is), Magic Fountains, de haven, La Rambla en Catalunya, Segrada Familia (Een gotische kathedraal, opnieuw door Gaudí ontdekt), en La Boqueria (Een versmarkt, midden op La Rambla). Als voetbalfan zijnde vond ik de wedstrijd die we bezocht hebben erg mooi. Op de dag van een wedstrijd voelde je spanning onder de echte Barcelona fans. Het was altijd erg leuk om te zien hoe de fans samenkwamen om voetbal op een scherm bij het plaatselijk café te kijken, of zelfs via een radio mee te krijgen. Op dagen dat Barça speelde, zat de Vibe bar in het Hilton ook helemaal vol en er hing een heerlijke spanning in de keuken omdat Barcelona op weg was naar het landskampioenschap. Dat hebben wij gelukkig nog mee kunnen maken toen we daar waren. Kortom; ik vond het erg mooi om te zien hoe alle fans bij elkaar kwamen en alles voor een bepaalde tijd in teken stond van één club. Conclusie Om mijn stage in een woord samen te vatten: fantastisch! Ik ben enorm blij dat ik de kans heb gekregen om deze stage te kunnen lopen. Vanuit school zijn we erg goed voorbereid. Door verslagen te mogen lezen en 30

31 presentaties te mogen horen van leerlingen die eerder op stage zijn geweest heb ik bepaalde verwachtingen gekregen, ik kon een beeld schetsen van hoe het zou worden. Maar achteraf gezien had ik nooit kunnen bedenken dat ik het zou goed zou hebben. Ik ben drie maanden lang met heel veel plezier naar mijn werk gegaan. Ik heb contacten gemaakt die ik hoop nog lang te kunnen onderhouden. Mijn eindbeoordeling was erg positief, dus ik ben uiteraard blij dat de collega s het fijn hebben gevonden met mij samen te kunnen werken. Ik heb een nieuwe cultuur leren kennen en alle bijbehorende aspecten daarvan. De vriendelijkheid van Spanjaarden, de culturele bezienswaardigheden en zeker niet onbelangrijk; het Spaanse eten. Typische tapas gerechten als Pan con tomate y jamon ibérico, calamares andaluces, en crema catalana. Qua werk heb ik enorm veel ervaring opgedaan. Er zijn momenten geweest dat ik de leidinggevende was in de keuken, bestellingen door mocht roepen en die vervolgens zo snel mogelijk bereiden. Op die momenten kan je al je technieken, vaardigheden en kennis toepassen. Je leert met druk om te gaan, wanneer er veel bestellingen in een korte tijd moeten worden gemaakt. Toen ben ik erachter gekomen dat mijn passie in de horeca ligt. Het geeft een heerlijk gevoel als je aan het einde van de avond de keuken sluit en je tevreden kunt zijn met de resultaten die je neergezet hebt. En naast veel nieuwe aspecten op werkgebied te hebben geleerd, heb ik ook een persoonlijke groei doorgemaakt. Ik kijk nu terug op een prachtige tijd in Barcelona, een tijd die in mijn geheugen gegrift staat. Ik ben erg blij dat ik deze stage heb mogen lopen en dat was niet mogelijk geweest zonder de financiële steun van het Leonardo da Vinci-programma van de Europese Unie. Via dat programma heb ik een studiebeurs gekregen, en lessen in Taal en Cultuur gekregen. Dankzij deze stage heb ik ervaren hoe het is om in andere cultuur te werken en langere tijd ver van huis weg te zijn. Door deze stage kijk ik anders aan tegen een baan in het buitenland, ik zou het nu eerder overwegen. Hopelijk zijn door deze stage mijn kansen ook erg vergroot. Daarnaast wil ik graag mijn lerares Aracely Andreu bedanken. Naar mijn mening de beste stagebegeleidster die je je kunt wensen. Ze heeft me altijd gesteund en erg veel geholpen, ik kon altijd bij haar terecht, dag en nacht. 31

32 Rowdy Batenburg Nova College Mijn stage was bij een gemeente in Spanje waar ik de opdracht kreeg om een straat te renoveren. We konden voorbeelden van andere projecten gebruiken en natuurlijk navraag doen bij onze collega s. Wat een uitdaging was aangezien we met ons halve Spaans toch wat moeite hadden met communiceren. We hebben bij het bedrijf veel ervaring in zowel de stratenbouw als in de renovatie opgedaan. Sandra Savic Zadkine This was the home stretch of my internship. A double feeling. On one side it feels fine: the end is in sight and I go back to my family and friends. The other side is not: I have worked and lived there for four months, developed myself and built up a life. I almost knew everything (most I learned because of my own curiosity) and was very independent. 32

33 Ihsane Rahmoune ROC Eindhoven Ik heb ervaren wat er allemaal achter de schermen speelt binnen de organisatie en geleerd hoe je moet omgaan met privacygegevens. Het mogen kennismaken met andere culturen en het leven in een ander land als Nederland, vond ik ontzettend leerzaam. Ik heb me moeten aanpassen aan een andere leefomgeving en heb er een topervaring voor teruggekregen! Sharon Wolters ROC Flevoland Wat een ervaring was dit! Van te voren wist ik echt niet wat ik moest verwachten, maar ik heb zo ontzettend veel geleerd daar. Meer dan hoe je een leuk kringgesprek voert. Ik had de kans om in een hele andere cultuur te leven, een nieuwe taal te leren en zoveel nieuwe ervaring op te doen. Het was echt geweldig! Ik zou het zo weer doen! 33

34 34 Notities

35 35

36 Wegwijzer - wie doet wat? Het Nederlands Nationaal Agentschap Erasmus+: Nuffic + Europees Platform + CINOP + Nederlands Jeugdinstituut Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hebben Nuffic, Europees Platform, CINOP en het Nederlands Jeugdinstituut aangewezen om als het Nederlands Nationaal Agentschap Erasmus+ het Europese subsidieprogramma uit te voeren. Nederlands Nationaal Agentschap Internationalisering hoger onderwijs Nuffic De Nuffic is de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs. Het is een onafhankelijke non-profitorganisatie gevestigd in Den Haag, die de internationalisering van het Nederlandse hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek bevordert en het hoger onderwijs wereldwijd toegankelijk helpt maken. De Nuffic speelt een belangrijke rol in het bevorderen van internationale samenwerking in het hoger onderwijs tussen Nederland en andere landen. Contactgegevens Kortenaerkade 11 Postbus LT Den Haag T erasmusplus@nuffic.nl Internationalisering primair en voortgezet onderwijs Europees Platform internationaliseren in onderwijs Het Europees Platform internationaliseren in onderwijs werkt vanuit de gedacht dat internationalisering de kwaliteit van het onderwijs versterkt. Het ondersteunt basisscholen, scholen voor voortgezet onderwijs en lerarenopleidingen bij de internationalisering van hun onderwijs met kennis en overheidssubsidies. Contactgegevens Kennemerplein 16 Postbus BA Haarlem T erasmusplus@epf.nl en etwinning@epf.nl Internationalisering middelbaar beroepsonderwijs en volwasseneneducatie CINOP CINOP is een (inter)nationaal opererend, onafhankelijke kennisorganisatie op het gebied van leren, opleiden en ontwikkelen. De consultants werken aan duurzame oplossingen en innovatie in de driehoek overheid, onderwijs, bedrijfsleven. CINOP is zowel op nationaal als op Europees niveau betrokken bij de ontwikkeling en innovatie in het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Contactgegevens Stationsplein 14 Postbus BP s-hertogenbosch T erasmusplus@cinop.nl Internationalisering jeugd Het Nederlands Jeugdinstituut Het Nederlands Jeugdinstituut is het landelijk kennisinstituut voor jeugden opvoedingsvraagstukken. Het ontwikkelt, beheert en implementeert kennis waarmee de kwaliteit van de jeugd- en opvoedingssector verbeterd kan worden. Contactgegevens Catharijnesingel 47 Postbus DE Utrecht T erasmusplus@nji.nl Het Nationaal Agentschap Erasmus+ Onderwijs & Training en het Nationaal Agentschap Erasmus+ Jeugd voeren het Europese subsidieprogramma Erasmus+ uit.