Functies in de uitgeverij

Transcriptie

1 Functies in de uitgeverij Hoofdstuk 4 Functies in de uitgeverij In dit hoofdstuk beschrijven we de verschillende functies binnen een uitgeverij. We beperken ons tot de primaire werkzaamheden die horen bij het tot stand komen van een uitgave. Algemene ondersteunende werkzaamheden, zoals administratie of secretariaat worden in deze cursus niet behandeld. Aan het eind van dit hoofdstuk kan je: beschrijven welke functies er in een uitgeverij zijn, de werkzaamheden onderscheiden die bij de verschillende functies horen, aangeven welke kennis en kunde je nodig hebt voor een bepaalde functie. 4.1 Inleiding In hoofdstuk 3 werden de werkzaamheden bij een uitgeverij (het uitgeefproces ) in een model van zes stappen in beeld gebracht: Met deze stappen doorloop je eigenlijk het proces van auteur tot eindproduct, zoals dat bij de meeste uitgeverijen werkt. Voor de duidelijkheid: het maakt eigenlijk niet uit of het nu om het uitgeven van een boek, een tijdschrift, een cd-rom of een website gaat: de bovenstaande stappen zijn altijd te herkennen binnen een uitgeeforganisatie. Omdat uitgevers op dit moment nog steeds voornamelijk boeken, tijdschriften en kranten maken (oftewel folio-producten ), zullen we de voorbeelden daarop afstemmen. Bij het ontwikkelen van een multimediale uitgave, zoals een website, cd-rom of een sms-dienst, komen nog enkele extra en meer specifieke werkzaamheden om de hoek kijken. Het voert te ver om deze hier te behandelen, maar ook bij dat soort uitgaven is de kern van het uitgeefproces vergelijkbaar. 31

2 De meest functies hebben een duidelijke plaats in het uitgeefproces, maar er zijn ook functies, zoals die van uitgever en marketeer, die in verschillende stappen van het proces terugkeren. We bespreken ze hieronder op die plaats in het proces waar ze het eerst aan bod komen. Algemene ondersteunende werkzaamheden, zoals administratie en secretariaat behandelen we hier niet. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat dit geen belangrijke werkzaamheden zijn, want zonder deze werkzaamheden zou een uitgeverij niet kunnen bestaan. Tip: We hebben bij elke functie een aantal mensen geïnterviewd die in een uitgeverij werken en hen gevraagd hun werkzaamheden te beschrijven, hun carrière kort te schetsen en hun visie op de toekomst van de uitgeverij te geven. Je vindt deze interviews in het hoofdstuk 7 van dit boek. 4.2 Andere branches? Uitgeverijen maken deel uit van de mediasector waar onder meer ook omroepen en de muziekindustrie toe behoren. In dit boek beperken we ons tot uitgeverijen. We beschrijven het werk binnen een uitgeverij en de werkzaamheden die erbij horen. Er zijn echter wel overeenkomsten tussen de verschillende bedrijfstakken binnen de mediasector. Zo heeft een omroep, net als een uitgeverij, één of meerdere redacties. We gaan daar in dit boek niet verder op in, omdat we ons beperken tot de bedrijven die van oudsher gedrukte uitgaven maken: de uitgeverijen. Sommige van de functies die we beschrijven zijn niet uniek voor de uitgeverij, dus als je in een andere bedrijfstak een vergelijkbare functie tegenkomt, kun je ervan uitgaan dat de werkzaamheden zullen lijken op wat je hier leest. 32

3 Functies in de uitgeverij 4.3 Inventarisatie Het uitgeefproces begint bij het opvangen van de signalen, deze te verzamelen en te interpreteren en om te zetten naar ideeën voor mogelijke uitgaven. Dit proces wordt vaak gestart door de uitgever. Hij is verantwoordelijk voor zowel het in gang zetten als voor het beheren van het proces. Functie: Uitgever, Uitgeefmanager De uitgever is de spin in het web. Eigenlijk moet een uitgever van alle markten thuis zijn. De uitgever staat aan het begin van een uitgave, maar moet ook het gehele proces managen. Hij is uiteindelijk ook verantwoordelijk voor de winsten (en dus ook voor de eventuele verliezen) die per uitgave gemaakt worden. Behalve voor winst en verlies is een uitgever ook verantwoordelijk voor de voortgang van het gehele proces. Een uitgever stuurt alle afdelingen aan en beheert meestal een fonds of portfolio: een bij elkaar horende verzameling van uitgaven. Een uitgever moet leiding kunnen geven en verstand hebben van alle facetten van het uitgeefproces. Daarnaast moet een uitgever financieel goed onderlegd zijn en commercieel kunnen denken. De ontwikkelingen die we in hoofdstuk 6 zullen bespreken stellen ook de eis aan de uitgever dat hij markten klantgericht kan denken en dat hij markten klantwensen kan omzetten in nieuwe of verbeterde uitgeefproducten. Ook wordt van een uitgever verwacht dat hij weet welke nieuwe media en technieken er voorhanden zijn en welke kansen deze bieden voor de uitgeverij. 33

4 4.4 Conceptontwikkeling In deze fase zal, onder leiding van de uitgever, een idee worden uitgewerkt tot een uitgeefplan. Daarvoor is de input van meerdere mensen nodig, waarvan de marketeer een van de belangrijkste is. Functie: Marketeer, marketingmanager, marketingmedewerker Zoals je ziet is marketing & sales een stap die we later nog tegenkomen, maar in die stap ligt de nadruk ook iets meer op reclame en sales (verkoop). Bij conceptontwikkeling moet onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheden van een nieuwe of verbeterde uitgave: wie zijn de klanten, hoe groot is de doelgroep, hoe kunnen we deze het best bereiken, welke prijs wil men betalen voor een uitgave. De marketeer levert die informatie aan de uitgever, zodat deze het uitgeefplan kan onderbouwen. Voor marketeers is er een speciale opleiding, NIMA, waar je alles over marketing leert. Voor veel marketingfuncties is deze opleiding dan ook een vereiste. Voor een marketingfunctie heb je commercieel inzicht nodig, moet je onderzoeken kunnen (laten) doen en om de resultaten te verwerken heb je ook enige kennis van statistiek nodig. 34

5 Functies in de uitgeverij 4.5 Creatie In de creatiefase wordt de uitgave gemaakt. De informatie wordt verzameld, geschreven, herschreven, geordend en klaargemaakt voor verdere verwerking. De afdeling die deze werkzaamheden uitvoert is de redactie. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud van een publicatie en houdt zich daarom bezig met de kwaliteit (inhoud, stijl, structuur en presentatie) en de juiste aanlevering voor de realisatiefase. De redactie kan uit één persoon bestaan, maar er kunnen ook meerdere personen zijn die de werkzaamheden verdelen. Elke uitgeverij heeft zijn redactieafdeling/afdelingen anders ingericht en redacties houden zich bezig met veel verschillende soorten werkzaamheden. Het werk varieert van het uitzetten van opdrachten aan externe auteurs en journalisten en het aanpassen van teksten van anderen tot het zelf onderzoeken, schrijven en zoeken van beeld. Ook het aansturen en begeleiden van auteurs behoort vaak tot de werkzaamheden van een redacteur. Het gaat dus op een redactie zeker niet alleen om het schrijven. We benoemen hier een aantal veel voorkomende functies en geven kort een karakteristiek. Bedenk dat het hier gaat om algemene beschrijvingen en dat in de praktijk allerlei mengvormen kunnen voorkomen. Functie: Hoofdredacteur Een hoofdredacteur is verantwoordelijk voor de gehele inhoud van een uitgave, meestal een tijdschrift of krant. De hoofdredacteur bepaalt welke artikelen geschreven moeten worden, wat de onderwerpen zijn, welke invalshoek gekozen moet worden etc. Een hoofdredacteur is daardoor vaak het boegbeeld van het tijdschrift en soms dus ook bekender dan de uitgever. Bij grotere uitgeverijen is de hoofdredacteur ook het hoofd van de redactieafdeling. Voorbeelden zijn Johan Derksen van Voetbal International en Evert Santegoeds van Privé. Functie: Acquirerend redacteur Literaire uitgeverijen hebben zogenaamde acquirerende redacteuren. Deze redacteuren lezen de manuscripten die binnenkomen en beoordelen deze of ze gaan actief op zoek naar auteurs om over een bepaald onderwerp te schrijven. 35

6 Functie: Eindredacteur Een eindredacteur zit, de naam zegt het eigenlijk al, aan het eind van het redactieproces. De eindredacteur heeft tot taak de kopij gereed te maken voor vormgeving en opmaak. De eindredacteur controleert spelling, corrigeert stijl, brengt waar nodig nog structuur aan en voegt eventueel codes toe voor de vormgever. Omdat de eindredacteur de laatste schakel is naar de vormgeving van de publicatie zorgt hij er ook voor dat de lengte van de kopij precies overeenkomt met de eisen van de opmaak. Daarnaast controleert een eindredacteur of de kopij compleet is en of alle verwijzingen en onderschriften (bij tabellen, beeld en foto s) kloppen. Bij veel uitgeverijen heeft de eindredacteur ook een verantwoordelijkheid voor de planning. Functie: Schrijvend redacteur Uitgevers van tijdschriften en kranten hebben vaak ook redacteuren in dienst die artikelen schrijven. Zij zijn dus eigenlijk auteurs die in dienst van de uitgeverij zijn. Functie: Webredacteur Steeds meer uitgevers hebben websites waarvoor teksten moeten worden geschreven. Dat gebeurt door een webredacteur, die vaak tevens verantwoordelijk is voor het beeldmateriaal op een website, maar soms doet een gewone redacteur dit werk erbij. Functie: Beeldredacteur De beeldredacteur zorgt voor het beeldmateriaal en de illustraties van een publicatie. Niet elke uitgeverij heeft een beeldredacteur in dienst, maar hoe belangrijker dit onderdeel voor de uitgave is, of hoe omvangrijker de hoeveelheid beeld, des te eerder zal er een beeldredacteur in dienst zijn. In de praktijk worden deze werkzaamheden ook door een redacteur, eindredacteur of vormgever uitgevoerd. 36

7 Functies in de uitgeverij Een redacteur heeft een goed taalgevoel en moet zeer accuraat kunnen werken. Oog voor detail is belangrijk en soms wordt ook speciale vakkennis vereist als het om een gespecialiseerde publicatie gaat. Basiskennis van het grafische proces is natuurlijk van belang, je moet weten wat de plaats is van de redactie binnen een uitgeverij en wat er gebeurt nadat de kopij klaar is. Om te werken als redacteur moet je natuurlijk ook goed met een tekstverwerkingsprogramma (Word) en e- mail overweg kunnen. Functies: Vormgever, Art director, Dtp-er, Lay-outer, Opmaker Naast het redactionele werk wordt in deze fase van het uitgeefproces ook nagedacht over de uiteindelijke vorm van de uitgave. Dat is het werk van een vormgever. De werkzaamheden behorend bij de afdeling vormgeving vind je bij sommige uitgeverijen intern, andere besteden deze werkzaamheden uit. Tot de werkzaamheden van deze afdeling behoren het ontwerpen van de vormgeving en het opmaken/lay-outen/dtp-en van een uitgave. Het verschil tussen ontwerp enerzijds en opmaak/lay-out/dtp anderzijds is dat bij het ontwerp sprake is van een creatief proces, terwijl opmaak/lay-out/dtp het vullen (toepassen, of in laten lopen ) is van een eerder ontworpen vormgeving met de teksten beeldkopij van de redactie. De afkorting dtp komt van desktop publishing, wat de naam is van de software waarmee pagina s elektronisch kunnen worden opgemaakt. Vormgevers hebben vaak verantwoordelijkheid voor beeldgebruik en moeten daarom zorgen voor de inkoop of het laten maken van foto s, illustraties, e.d. Van dtp-ers/lay-outers/opmakers wordt meestal verwacht dat ze aan het werk gaan met een reeds ontworpen vormgeving. Zie ook de paragraaf 4.6 Realisatie. Bij een grote vormgevingsafdeling wordt meestal leiding gegeven door een art director. Deze functienaam wordt meestal gebruikt voor mensen die hun sporen verdiend hebben met het creëren van goede, nieuwe vormgevingsontwerpen en de creatieve eindcontrole hebben bij de dagelijkse productie. Het zal duidelijk zijn dat je voor het werk binnen deze afdeling creatief zal moeten zijn en kennis moet hebben van grafische softwarepakketten. Het is ook belangrijk dat je kan denken vanuit de gebruikers en dat je dus ook kennis hebt van vormgevingsaspecten in relatie tot het gebruik van de uitgave. 37

8 Functie: Contentmanager Met het oog op de ontwikkelingen zoals we die in hoofdstuk 6 schetsen wordt het voor uitgevers steeds belangrijker hun informatie op een goede manier digitaal op te slaan en te beheren. De essentie voor veel uitgevers is dat de informatie zodanig in een database wordt opgeslagen dat deze er weer eenvoudig uitgehaald kan worden om gebruikt te worden voor meerdere publicaties. Niet alle uitgevers zijn er hier actief mee bezig, maar die uitgevers die dat wel doen hebben vaak iemand in dienst die zich toelegt op het beheer van de informatie, ofwel de content : de contentmanager. Bij deze functie is het van belang dat je thuis bent in de meest actuele technische ontwikkelingen, maar ook dat je kennis hebt van de inhoudelijke kenmerken van de content. Het werk heeft zowel redactionele als technische kanten. 4.6 Realisatie Als de kopij van de redactie gereed is, vormgegeven en opgemaakt is, kan de uitgave geproduceerd worden. Functies: Productiebegeleider, productiemanager, productiecoördinator, trafficmanager De afdeling productie, waar soms ook het dtp-werk onder valt (zie ook de vorige paragraaf), is verantwoordelijk voor de fysieke productie van de uitgave. Omdat dit bijna altijd buiten de deur plaatsvindt, betekent het dat er contacten moet worden onderhouden met de externe leveranciers. Dat zijn de drukker, maar soms ook de dtp-studio, de papierleverancier en tegenwoordig natuurlijk ook bouwers van websites en ontwikkelaars van cd-roms. De afdeling productie is verantwoordelijk voor de inkoop van de diensten van deze leveranciers. Een productiebegeleider onderhandelt over prijzen. Hij doet dit overigens wel in samen- 38

9 Functies in de uitgeverij spraak met de uitgever die de algehele begroting opstelt. De uitgever onderhoudt daarom nauw contact met de afdeling productie. Daarnaast is de afdeling productie ook verantwoordelijk voor de planning van de productie. We spreken hier nu steeds over een afdeling, maar meestal zullen deze werkzaamheden door één persoon gedaan worden. Alleen bij de grotere uitgeverijen zullen meerdere mensen dit werk doen en kan je dus spreken van een afdeling. Voor dit werk moet je allereerst een goede kennis van grafische technieken hebben. Daarnaast moet je goed kunnen organiseren en plannen. 4.7 Marketing/sales In paragraaf 4.3 hebben we gezien dat de marketeer al aan het begin van het proces ingeschakeld wordt, maar de afdeling Marketing/sales heeft ook op deze plek in het uitgeefproces een belangrijke rol, met name op het gebied van verkoop, advertenties en reclame. Functie: Marketeer, Marketingmanager, Marketing medewerker De marketeer is verantwoordelijk voor het opstellen van de plannen om de verkoop te stimuleren. Hij moet de vraag beantwoorden hoe de beoogde doelgroepen bereikt worden en wat er allemaal gedaan moet worden om de klanten de uitgave te laten kopen, zoals het (laten) uitvoeren van reclameacties en advertentiecampagnes. Functies: Advertentie acquisititeur, account manager, vertegenwoordiger Een onderdeel van het verkoopplan kan zijn dat er mensen op pad moeten om de verkoop te ondersteunen, zoals vertegenwoordigers of accountmanagers. Zij bezoeken mogelijke afnemers, zoals tussenhandelaren (de boekhandel) of de eindgebruikers zelf. Dit wordt ook wel de verkoop buitendienst genoemd. Er is 39

10 ook nog een verkoop binnendienst. Dat zijn mensen die, meestal telefonisch, de verkoop organiseren en afhandelen. Het kan hier gaan om de telefonische verkoop van de uitgave zelf, maar ook om het verkopen van advertenties. Bij deze functies zijn je contactuele eigenschappen erg belangrijk. Je moet een goed verkoopverhaal kunnen houden, goed kunnen luisteren en commerciële kansen zien en benutten. Belangrijk bij deze functies is dat je het leuk vindt met mensen om te gaan en dat je het leuk vindt om resultaatgericht te werken. Ook creativiteit is belangrijk, vooral bij de functies die met reclame-uitingen te maken hebben. 4.8 Verder lezen Ben je nieuwsgierig geworden naar de praktijk? Dan raden we je aan hoofdstuk 7 van dit boek te lezen, want daar komen een groot aantal mensen aan het woord die nu een baan hebben bij een uitgeverij. Wil je meer weten over uitgeverijen in Nederland, lees dan hoofdstuk 5, dat een onderverdeling bevat van de verschillende soorten uitgeverijen. 40