Handout grondwaterbescherming Noord-Brabant

Transcriptie

1 Handout grondwaterbescherming Noord-Brabant Aan : Gemeenten, waterschappen Datum : 15 augustus 2012 Kopie : Onze referentie : 9X4390A0/N00001/501386/BW/DenB Betreft : Handout grondwaterbescherming provincie Noord-Brabant Het grondwater is een belangrijke bron voor de drinkwatervoorziening. Veel Nederlandse huishoudens ontvangen immers hun drinkwater uit grondwater. Deze handout geeft achtergrondinformatie over grondwaterbescherming in de provincie Noord-Brabant. Waarom is grondwaterbescherming belangrijk? Hoe werkt grondwaterbescherming? Wat is het wettelijk kader en wat kunt u doen als er een grondwaterbeschermingsgebied ligt in uw gemeente? Voor het opstellen van deze handout is gebruik gemaakt van de Provinciale Milieuverordening Noord- Brabant 2010, de website van de provincie Noord-Brabant over grondwaterbescherming en praktijkinformatie van Brabant Water. 1. Waarom is grondwaterbescherming belangrijk? Het drinkwater in Noord-Brabant wordt gewonnen uit grondwater. Brabant Water pompt dit grondwater op in de waterwingebieden. Het is gunstig dat grondwater de grondstof is voor ons drinkwater. Grondwater is namelijk bacteriologisch betrouwbaar, de bodem beschermt het grondwatertegen verontreiniging en de bodem zorgt voor een natuurlijke zuivering. Daarom is voor de drinkwaterproductie uit grondwater slechts een beperkte zuivering nodig. Grondwaterbeschermingsgebied Figuur 1: Van grondwater tot drinkwater (Bron: Brabant Water) 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 1/9

2 Om de locaties waar grondwater gewonnen wordt als bron voor drinkwater, schoon te houden en te beschermen tegen verontreinigingen heeft de provincie beschermingszones vastgelegd. Aan de hand van de geohydrologische opbouw, de diepte van de onttrekkingen en de nabijheid van de winputten is hierbij onderscheid gemaakt in: Waterwingebieden; grondwaterbeschermingsgebieden (zeer kwetsbaar en kwetsbaar); boringsvrije zones. De waterwingebieden zijn de zones direct rondom de winputten (60-dagen zone). De grondwaterbeschermingsgebieden liggen als een schil rond het waterwingebied. Op basis van geohydrologische opbouw van de ondergrond zijn er kwetsbare en zeer kwetsbare grondwaterbeschermingsgebieden te onderscheiden. Voor de kwetsbare grondwaterbeschermingsgebieden is een 25-jaarszone begrensd. In de zeer kwetsbare grondwaterbeschermingsgebieden (waar beschermende kleilagen ontbreken) is de 25-jaarszone bovendien omgeven door een 100-jaarszone. Bij boringsvrije zones bevindt zich in de ondergrond een aaneengesloten slecht doordringbare kleilaag. Deze gebieden zijn minder kwetsbaar voor verontreinigingen en aantastingen dan grondwaterbeschermingsgebieden. Hier gelden ook minder strenge regels. In Brabant zijn er 40 winningen met bijbehorende beschermingszones. In bijlage 1 is een gedetailleerd overzicht opgenomen van de gemeenten met beschermingszones. Figuur 2: Begrenzing grondwaterbeschermingsgebieden en boringsvrije zones 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 2/9

3 2. Beleid en wettelijk kaderdrinkwaterbescherming De bescherming van het water is een algemeen belang. Iedereen in de samenleving heeft recht opwater van een goede kwaliteit tegen een redelijke prijs. Zowel de gemeentelijke-, provincialealsrijksoverheid hebben bevoegdheden om de bron van het drinkwater te beschermen. De basis van de bescherming van grondwater ligt in het generieke (landelijke) milieubeleid, met name de Wet bodembescherming, de Wet milieubeheer, het Derde Nitraatactieprogramma en het gewasbeschermingsmiddelen en biocidenbeleid. Met het oog op de continuïteit van de levering van drinkwater bestaat er reeds enkele decennia een provinciaal beschermingsbeleid, gericht op minimalisering van de risico s op achteruitgang van de kwaliteit. Er zijn waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden en boringsvrije zones aangewezen waarbinnen bepaalde activiteiten en het gebruik van bepaalde stoffen zijn verboden of aan voorschriften gebonden. De aanwijzing van grondwaterbeschermingsgebieden heeft een effect gehad op de ruimtelijke ordening, waardoor (nieuwe) risicovolle bedrijven en activiteiten uit de omgeving van die winningen geweerd zijn. De consequentie hiervan is dat er beperkingen en extra kosten voor de omgeving zijn. Dit is gerechtvaardigd vanwege het grote maatschappelijk belang van de drinkwaterlevering. De Europese Kaderrichtlijn Water (Richtlijn 2000/60/EG) heeft hieraan een nieuwe dimensie toegevoegd en stelteisen aan de kwaliteit van het grondwater waaruit water wordt gewonnen dat gebruikt wordt voor menselijke consumptie gewonnen. De voor grondwaterbescherming relevante wetgeving op Europees en nationaal niveau is: Europese Kaderrichtlijn Water; Drinkwaterwet en besluit; Wet Milieubeheer; Waterwet; Wet op de Ruimtelijke Ordening; Wet Bodembescherming. 3. Hoe werkt grondwaterbescherming? Het beschermingsbeleid van het grondwater voor drinkwater in de provincie Noord-Brabant verloopt via twee sporen: 1. Via de ruimtelijke ordening(provinciale Verordening Ruimte). 2. Via de milieuregelgeving (Provinciale Milieuverordening). Ad 1: Ruimtelijke ordening Hoe de Provincie Noord-Brabant de ruimte wil verdelen en gebruiken staat in de Structuurvisie ruimtelijke ordening Noord-Brabant (2011). In de structuurvisie beschrijft de provincie de hoofdlijnen van het beleid en heeft de provincie haar belangen gedefinieerd en ruimtelijke keuzes gemaakt. Het strategisch waterbeleid van de provincie is beschreven in het Provinciaal waterplan (PWP). Het PWP is de structuurvisie voor het aspect water op grond van de Wet ruimtelijke ordening. In het PWP is beschreven dat de provincie toeziet op een adequate vertaling en bescherming in ruimtelijke plannen voor de beschermingszones voor grondwaterwinningen voor drinkwater. Het gaat daarbij met name om een ruimtelijke sturing op risicovolle bedrijven en 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 3/9

4 activiteiten die uit de omgeving van die winningen worden geweerd, danwel aan strenge voorwaarden verbonden. Door middel van opname in de Verordening ruimte Noord-Brabant worden enerzijds beperkingen aan stedelijke ontwikkeling in de zeer kwetsbare 25- en 100-jaarszones opgelegd en is anderzijds een zware motiveringsplicht voor andere ontwikkelingen van toepassing, zodat de risico s voor de kwaliteit van het grondwater niet toenemen. In boringsvrije zones moet de beschermende kleilaag behouden blijven. In artikel 5.5 van de Verordening Ruimte is de bescherming nader omschreven. Artikel 5.5. Bescherming van beschermingszones voor grondwaterwinningen voor de Drinkwatervoorziening: 1. Een bestemmingsplan dat is gelegen in een waterwingebied strekt uitsluitend tot instandhouding van de drinkwatervoorziening waarbij een medebestemming voor natuur of bos is toegelaten. 2. Een bestemmingsplan dat is gelegen in een 25-jaarszone zeer kwetsbaar en100-jaarszone zeer kwetsbaar staat niet toe: a. een stedelijke ontwikkeling buiten bestaand stedelijk gebied; b. een hervestiging van of een omschakeling naar intensieve veehouderij; c. een nieuwvestiging van of een omschakeling naar een glastuinbouwbedrijf; d. een nieuwvestiging van een grondgebonden agrarisch bedrijf, of e. een VAB-vestiging of uitbreiding van een complex van recreatiewoningen. 3. De toelichting bij een bestemmingsplan dat is gelegen in een 25-jaarszonekwetsbaar, 25- jaarszone zeer kwetsbaar en 100-jaarszone zeer kwetsbaar bevat een verantwoording waaruit blijkt dat de risico's voor de kwaliteit van het grondwater geheel of nagenoeg geheel gelijk blijven. 4. Een bestemmingsplan dat is gelegen in een boringvrije zone strekt mede tot het behoud van de beschermende kleilaag in de bodem. Om te zorgen dat water een volwaardige rol speelt in ruimtelijke plannen is het watertoetsproces in 2003 in het leven geroepen. Het watertoetsproces is geen toets achteraf maar maakt direct onderdeel uit van de planvorming. De essentie van het watertoetsproces is een vroegtijdig contact tussen zogeheten initiatiefnemers en waterbeheerders (Rijkswaterstaat, waterschappen). Onderlinge goede afspraken moeten ervoor zorgen dat het waterhuishoudkundige en ruimtelijke beleid goed wordt toegepast en uitgevoerd. De Brabantse drinkwaterbedrijven treden in het watertoetsproces op als adviseur. Dit omdat zij er belang bij hebben dat een ruimtelijk plan de kwaliteit van het water niet aantast. Ad 2: Via de milieuregelgeving (Provinciale Milieuverordening) Met beschermende maatregelen ziet de provincie erop toe dat het grondwater in de beschermingszones niet vervuild raakt. In beschermingszones is het dan ook verboden om bodembedreigende activiteiten uit te voeren. In bepaalde gevallen en met de juiste voorzorgsmaatregelen kan er toestemming worden verkregen. Bijvoorbeeld voor het uitvoeren van aanleg- of renovatiewerkzaamheden van riolering. Voor de meeste activiteiten moet u vooraf een melding doen waarin u aangeeft welke voorzorgsmaatregelen u gaat treffen. De provincie beoordeelt of de maatregelen voldoende zijn. 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 4/9

5 Kleine en grotere bedrijven in grondwaterbeschermingsgebieden die beschikken over een gemeentelijke of provinciale milieuvergunning (omgevingsvergunning), moeten aan extra eisen voldoen. Maar ook particulieren en bedrijven en die geen vergunning nodig hebben (maar wel een inrichting in de zin van het activiteitenbesluit) moeten in grondwaterbeschermingsgebieden aan extra voorschriften voldoen. Een samenvattend beeld van activiteiten binnen inrichtingen waar extra voorschriften voor gelden zijn opgenomen in tabel 1 (gebaseerd op paragraaf van de Pmv). Om eenvoudiger te kunnen bepalen welke situatie van toepassing is, kan er gebruik worden gemaakt van een stroomschema. Deze stroomschema s zijn digitaal beschikbaar op de website van de provincie ( De volgende stroomschema s zijn opgenomen: stroomschema 1: locatie van de activiteit; stroomschema 2: Activiteiten in waterwingebied; stroomschema 3: Activiteiten in grondwaterbeschermingsgebied: binnen inrichting; stroomschema 4: Activiteiten in grondwaterbeschermingsgebied: buiten inrichting; stroomschema 5: Activiteiten in boringsvrije zones. Allereerst is de locatie van de activiteit van belang (schema 1).De beschermingszone waarin de activiteit plaats vindt bepaalt welke regels van toepassing zijn. Vervolgens kunnen per beschermingszone de stappen worden doorlopen en worden nagegaan of en waarvoor een melding gedaan moet worden (schema 2 t/m 5). Tabel 1: Overzicht van bepalingen en extra voorschriften binnen inrichtingen Artikel Activiteiten binnen inrichtingen Verbodsbepaling inrichtingen: zwarte lijst bedrijven (bijlage 3) Instructies voor vergunningplichtige inrichtingen en inrichtingen in de zin van het Activiteitenbesluit 2a: Bijzondere zorgplicht ( ) 2b: bodembeschermende voorzieningen en maatregelen worden getroffen voor verwaarloosbaar bodemrisico 2c: er mag niet een niet-toelaatbare voor het grondwater schadelijke stof aanwezig zijn (zwarte stoffenlijst, bijlage 4), zie 3 e lid voor uitzonderingen 2d: Voor potentieel voor het grondwater schadelijke stoffen gelden hoeveelheidsbeperkingen (zie bijlage 1) 2e: Bij potentieel schadelijke stoffen voor het grondwater gelden extra bodembeschermende maatregelen: lekdetectie; opslag boven vloeistofdichte vloer/lekbak; tussentijds bodemonderzoek. 2f: voorschriften buiten inrichtingen zijn ook van toepassing: Verbodsbepaling boorputten en grond- of funderingswerken ( ). Verbodsbepaling buisleidingen ( ). Verbodsbepaling gebouwen, wegen en andere verhardingen ( ). Verbodsbepaling meststoffen ( ). Verbodsbepaling begraafplaatsen ( ). Verbodsbepaling warmtetoevoeging en -onttrekking ( ). Verbodsbepaling IBC-bouwstoffen, verontreinigde grond en baggerspecie ( ). Er gelden ook aanvullende regels voor activiteiten buiten inrichtingen (zie tabel 2). In veel gevallen is onder voorwaarden ontheffing mogelijk. Hiervoor is een melding verplicht. 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 5/9

6 Tabel 2: Overzicht van bepalingen en voorschriften voor activiteiten buiten inrichtingen Artikel Activiteiten buiten inrichtingen Activiteiten buiten inrichtingen Verbodsbepaling boorputten en grond- of funderingswerken Verbodsbepaling buisleidingen Verbodsbepaling gebouwen, wegen en andere verhardingen Verbodsbepaling meststoffen Verbodsbepaling begraafplaatsen Verbodsbepaling warmtetoevoeging en onttrekking Verbodsbepaling IBC-bouwstoffen, verontreinigde grond en baggerspecie 3. Overzicht van kansen en bevoegdheden voor gemeenten Een overzicht van bevoegdheden en kansen om praktische invulling te geven aan grondwaterbescherming is opgenomen in onderstaande tabel. Thema Onderwerpen Kansen en bevoegdheden Ruimtelijke ordening Ruimtelijke initiatieven, bestemmingsplanwijzigingen Zorgdragen voor ruimtelijke sturing om risicovolle bedrijven en activiteiten uit de omgeving van de winningen te weren, dan wel aan strenge voorwaarden te verbinden. zodat de risico s voor de kwaliteit van het grondwater niet toenemen. Bestemmingsplannen Zorgen voor een goede borging van grondwaterbescherming in de betreffende bestemmingsplannen (tekst + verbeelding) Gemeentelijke structuurvisie Zorgen voor een goede verankering van het grondwaterbeschermingsbeleid Watertoets Zorgen voor het goed doorlopen van het proces van de watertoets waarbij de kwaliteit van het grondwater wordt meegewogen in de planvorming Wet Milieubeheer / WABO Vergunningverlening / melding Activiteitenbesluit Kleine en grotere bedrijven in grondwaterbeschermingsgebieden die beschikken over een gemeentelijke of provinciale milieuvergunning (omgevingsvergunning), moeten aan extra eisen voldoen. Maar ook particulieren en bedrijven en die geen vergunning nodig hebben (maar wel een inrichting in de zin van het activiteitenbesluit) moeten in grondwaterbeschermingsgebieden aan extra voorschriften voldoen. Een samenvattend beeld van activiteiten binnen inrichtingen waar extra voorschriften voor gelden zijn opgenomen in tabel 1 (gebaseerd op paragraaf van de Pmv, zie tevens de Pmv stroomschema s).. Provincie vragen om advies omtrent nieuwe omgevingsvergunning (Wm) voor inrichtingen in een waterwin- of grondwaterbeschermingsgebied Riolering -- Beheer - onderhoud Bestrijdingsmiddelen Duurzaam onkruidbeheer verhardingen 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 6/9

7 Thema Onderwerpen Kansen en bevoegdheden Riolering Prioriteren van het renoveren van oude rioleringen in grondwaterbeschermingsgebieden Bewustwording Bestrijdingsmiddelen Stimuleren van zo min mogelijk gebruik van bestrijdingsmiddelen door burgers, bedrijven, overheden Voorlichting Voorlichting bewoners bedrijven over belang van grondwater (in samenwerking met provincie / Brabant Water) Handhaving Handhaving Controles uitvoeren op verontreiniging door mest Controles op illegaal afval dumpen 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 7/9

8 Bijlage 1: Gemeenten met beschermingszones 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 8/9

9 Gemeenten met beschermingsgebieden Nr Winning Gemeente Aandeel Soort Woonkern Opmerking Legenda 16 Waalwijk Loon op Zand 3 Z N 16 Waalwijk Waalwijk 2 Z J 3 Gemeente met % beschermingsgebied >45% 17 Nuland Maasdonk 3 Z J 2 Gemeente met % beschermingsgebied >20 17 Nuland s-hertogenbosch 2 Z N 1 Gemeente met % beschermingsgebied <20% 17 Nuland St. Michielsgestel 1 Z N 18 Helvoirt Haaren 3 Z N B B: Boringsvrije zone 18 Helvoirt Heusden 1 Z N K K: Kwetsbaar 21 Macharen Oss 3 Z N Z Z: Zeer kwetsbaar 23 Boxmeer Boxmeer 3 Z N Winning wordt tzt beëindigd 23 Boxmeer St. Anthonis 3 Z J Winning wordt tzt beëindigd 26 Vierlingsbeek Boxmeer 3 Z J Winning wordt tzt beëindigd 29 Vessem Bladel 1 Z N 29 Vessem Eersel 3 Z J 29 Vessem Veldhoven 1 Z N 33 Budel Cranendonck 3 Z J jaarszone wordt boringsvrije zone 1 Halsteren Bergen op Zoom 3 K J Winning van Evides 2 Huijbergen Woensdrecht 3 K J Winning van Evides 3 Ossendrecht Woensdrecht 3 K J Winning van Evides 4 Bergen op Zoom Bergen op Zoom 3 K J 5 Roosendaal Roosendaal 3 K J 6 Dorst Oosterhout 3 K J 7 Ginneken Breda 3 K J 8 Wouw Roosendaal 3 K N 9 Schijf Rucphen 3 K J 10 Seppe Halderberge 3 K J 10 Seppe Rucphen 2 K N 11 Prinsenbosch Alphen-Chaam 1 K N 11 Prinsenbosch Gilze en Rijen 3 K N 12 Oosterhout Breda 2 K N 12 Oosterhout Oosterhout 3 K J 13 Genderen Aalburg 3 K N 14 Gilze Alphen-Chaam 1 K N 14 Gilze Gilze en Rijen 3 K N 15 Tilburg Goirle 1 K J Boringsvrije zone beoordelen als kwetsbaar 15 Tilburg Tilburg 3 K J Boringsvrije zone beoordelen als kwetsbaar 20 Lith Oss 3 K N 34 Aalsterweg Eindhoven 3 K J 34 Aalsterweg Waalre 3 K J 36 Helmond Helmond 3 K J 39 Luyksgestel Bergeijk 3 K N 6 Dorst Breda 1 B 6 Dorst Gilze en Rijen 2 B 6 Dorst Oosterhout 3 B 8 Wouw Roosendaal 3 B 9 Schijf Rucphen 3 B 9 Schijf Zundert 1 B 10 Seppe Halderberge 3 B 10 Seppe Rucphen 2 B 13 Genderen Aalburg 3 B 13 Genderen Heusden 1 B 15 Tilburg Alphen-Chaam 1 B 15 Tilburg Gilze en Rijen 1 B 15 Tilburg Goirle 3 B 15 Tilburg Tilburg 3 B 18 Vlijmen Heusden 3 B 19 Haaren Boxtel 1 B 19 Haaren Haaren 3 B 22 Loosbroek Bernheze 3 B 24 Schijndel Boxtel 1 B 24 Schijndel Schijndel 3 B 24 Schijndel St. Michielsgestel 2 B 24 Schijndel St. Oedenrode 3 B 25 Veghel Uden 1 B 25 Veghel Veghel 3 B 27 Son Best 3 B 27 Son Son en Breugel 3 B 27 Son St. Oedenrode 1 B 28 Oirschot Oirschot 3 B 28 Oirschot Oisterwijk 1 B 30 Lieshout Laarbeek 3 B 30 Lieshout Nuenen c.a. 2 B 30 Lieshout Son en Breugel 1 B 31 Vlierden Asten 1 B 31 Vlierden Deurne 3 B 32 Someren Cranendonck 1 B 32 Someren Someren 3 B 34 Klotputten Eindhoven 3 B 34 Klotputten Veldhoven 1 B 34 Klotputten Waalre 3 B 35 Groote Heide Geldrop-Mierlo 1 B 35 Groote Heide Heeze-Leende 3 B 37 Drongelen Aalburg 3 B 37 Drongelen Waalwijk 3 B 38 Welschap Eindhoven 3 B 38 Welschap Veldhoven 1 B 15 augustus X4390A0/N00001/501386/BW/DenB 9/9