Naar een sterke aardgasmarkt in Noordwest-Europa

Transcriptie

1 Naar een sterke aardgasmarkt in Noordwest-Europa

2 Woord vooraf 4 Fluxys in vogelvlucht 10 Aardgasdraaischijf 20 Uitdagingen 34 Onze projecten 42 2 FLUXYS 2O12

3 FLUXYS 2O12 3

4 We moeten blijven werken aan de integratie van de Noordwest-Europese aardgasmarkt Walter Peeraer Gedelegeerd bestuurder Bevoorradingszekerheid en een goede werking van de markt vragen investeringen Daniël Termont Voorzitter van de raad van bestuur 4 FLUXYS 2O12

5 Aardgasinfrastructuurbedrijven ontwikkelen hun infrastructuur en diensten met het oog op een goede werking van de geliberaliseerde markt en een optimale bevoorradingszekerheid. Vandaag staat de Europese markt daarin heel wat verder dan 10 jaar geleden: de ééngemaakte aardgasmarkt krijgt vorm via een geheel van regionale aardgasmarkten en Noordwest-Europa wordt algemeen als pilootmarkt beschouwd. Fluxys wil op die markt een voortrekkersrol spelen in de verdere integratie. FLUXYS 2O12 5

6 Daniël Termont België, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk vormen op de aardgaskaart een natuurlijk geheel dat we de Noordwest-Europese markt zijn gaan noemen. Eindverbruikers hebben er de keuze op welke leverancier ze een beroep willen doen. De historische leveranciers zijn in de consolidatiegolf na de liberalisering hun nationale grenzen ontgroeid en voeren nu concurrentie op een ruimer speelveld. Bovendien worden ook meer en meer producenten en andere leveranciers rechtstreeks actief op de markt. De netbeheerders, op hun beurt, bieden een competitief geheel van diensten aan waarin leveranciers en producenten op zoek gaan naar het beste aanbod. Het principe van de juiste dienst voor de juiste prijs trekt zich met andere woorden door in alle geledingen van de markt. Fluxys heeft een bijzonder goede positie om een sleutelrol te spelen in de integratie van de Noordwest-Europese markt. Dat hebben we te danken aan onze financiële draagkracht en aan ons investeringsbeleid, dat er altijd op gericht is geweest om onze rol van aardgasdraaischijf te ontwikkelen en te versterken. Bovendien bieden we zeer competitieve tarieven en hebben we een reputatie van neutraliteit tegenover het geheel van de spelers op de markt. Momenteel is Fluxys overigens één van de weinige bedrijven voor aardgasvervoersinfrastructuur die volledig beantwoordt aan de Europese ontvlechtingsvereisten. Met de nieuwe bedrijfsstructuur en organisatie die in 2010 vorm hebben gekregen, zijn we bovendien nog beter gewapend om een proactief investeringsbeleid te voeren en de opportuniteiten op de Europese markt te grijpen. Samenwerking tussen de infrastructuurbedrijven is de sleutel naar een geïntegreerd aardgassysteem voor Noordwest-Europa. Daniël Termont Voorzitter van de raad van bestuur 6 FLUXYS 2O12

7 Walter Peeraer Fluxys wil er actief toe bijdragen om de Noordwest-Europese markt tegen concurrentiële voorwaarden te doen evolueren naar een markt met voldoende capaciteit en flexibiliteit zodat leveranciers en producenten van om het even waar aan de grenzen van Noordwest- Europa soepel aardgas tot bij hun klanten kunnen brengen of uitwisselen tussen de handelsplaatsen. Momenteel is er al een nauwe correlatie van de prijzen op de grote aardgashandelsplaatsen in Noordwest-Europa en die marktintegratie zal in de toekomst nog nadrukkelijker worden. We willen op de Noordwest-Europese markt een sleutelrol spelen. Op die markt hebben we de jongste jaren geïnvesteerd en onze draaischijffunctie versterkt voor grensoverschrijdende stromen op de grote vervoersassen noord/zuid en oost/west. Vanuit die rol als draaischijf leggen we in een bredere optiek de nadruk op de samenwerking met andere netbeheerders en aardgasinfrastructuurbedrijven in het voordeel van de markt als geheel, bijvoorbeeld door investeringen in grensoverschrijdende capaciteit nauw te coördineren. Het derde energiepakket van de Europese Commissie geeft nieuwe aanzetten om die samenwerking gestalte te geven, onder meer via ENTSOG, het Europese samenwerkingsverband van aardgasvervoersnetbeheerders, waarvan Fluxys stichtend lid is. FLUXYS 2O12 7

8 Daniël Termont In de aardgassector zijn omvangrijke infrastructuurwerken nodig om bijkomende volumes aardgas van veraf gelegen bronnen tot op de eindverbruikersmarkten te brengen en zo de daling van de Europese productie op te vangen. Die dynamiek brengt mee dat Fluxys in een periode van veelvuldige investeringen zit waarmee aanzienlijke bedragen zijn gemoeid. Ons tienjaren-investeringsprogramma voor België schatten we vandaag op anderhalf miljard euro en voor onze investeringen in Noordwest-Europa werken we met een enveloppe van bijna een miljard euro. De financiering van die investeringen in de huidige context van volatiliteit vormt een belangrijke uitdaging en vereist een stabiele en voorzienbare regulering. We hebben een solide financiële basis om Fluxys internationaal te ontwikkelen en onze visie van een grotere integratie op de Noordwest-Europese gasmarkt waar te maken. En we zorgen ervoor om die financiële basis te verstevigen naarmate zich investeringsopportuniteiten aandienen. In 2011, bijvoorbeeld, heeft Fluxys niet alleen externe financiering aangeboord maar konden we tegelijk rekenen op de steun van onze aandeelhouders Publigas en Caisse de dépôt et placement du Québec, die het kapitaal van de onderneming met 450 miljoen euro hebben verhoogd. 8 FLUXYS 2O12

9 Walter Peeraer Netbedrijven zijn uit hun aard bijzonder kapitaalintensief en moeten op hun hoede zijn voor zowel overinvesteringen als onderinvesteringen. Voor grensoverschrijdende stromen moet de markt bovendien bereid zijn voldoende engagement op lange termijn te nemen om de investeringen te kunnen financieren. Rekening houdend met het kapitaalintensieve karakter van zijn activiteiten streeft Fluxys bovendien naar een optimale gebruiksgraad van zijn infrastructuur. De LNG-terminal in Zeebrugge, bijvoorbeeld, kan verder worden ontwikkeld als toegangspoort naar andere landen die hun bevoorradingsportfolio met LNG willen diversifiëren. Er is overigens een tweede aanlegsteiger in aanbouw om de flexibiliteit van de installatie nog te verhogen. Een andere focus is voortdurend te blijven evolueren op het vlak van diensten voor grensoverschrijdende capaciteit. Zo hebben we een one-stop-shop-aanpak gelanceerd voor capaciteit tussen de Belgische aardgashandelsplaats en zowel PEG Nord in Frankrijk als NetConnect Germany in Duitsland. Vergelijkbare producten zijn zeker mogelijk ook met andere aardgashandelsplaatsen. Tegelijk bestaat onze strategie erin onze rol als draaischijf van de gasstromen in Noordwest-Europa te versterken via partnerschappen en deelnemingen in infrastructuur die in het verlengde van het Belgische net ligt of alternatieve routes aanbiedt. Zo hebben we in 2011 een deelneming van 25% genomen in het project van EDF voor de bouw van een LNG-terminal in Duinkerke. We zijn ook voor 19% partner geworden in de NEL, de leiding in aanbouw in Duitsland die aardgas vanuit de Nord Stream leiding verder stroomafwaarts naar het hart van Europa zal brengen. Voorts hebben we de belangen van Eni overgenomen in de TENP- en Transitgas-leidingen, twee leidingen die in elkaars verlengde liggen in Duitsland en in Zwitserland en die aardgas naar het zuiden van Europa vervoeren. We hebben met andere woorden onze infrastructuur en capaciteiten uitgebouwd tot een vervoersruggengraat tussen het Verenigd Koninkrijk die de markten in het noordwesten en het zuiden van Europa met elkaar verbindt. De opzet is om die ruggengraat in zijn geheel in twee richtingen te doen werken zodat we aardgas zowel zuidwaarts als noordwaarts kunnen vervoeren. We staan dan ook volledig achter de investeringen die in Duitsland en Zwitserland worden gepland om de TENP- en Transitgas-leidingen bidirectioneel te maken. Voorts werken we samen met strategische partners in onze aanpak om de aardgashandelsplaatsen in het noordwesten en het zuiden van Europa met elkaar te verbinden. Global Infrastructure Partners (GIP), bijvoorbeeld, komt het aandeelhouderschap van onze Zwitserse tak versterken. Via ons partnerschap met de Italiaanse vervoersnetbeheerder Snam werken we aanvullend op een waaier elementen om aardgasstromen van zuid naar noord en uitwisselingen tussen de handelsplaatsen mogelijk te maken. Voorts is Fluxys met Snam overeengekomen om gezamenlijk een bijkomende participatie te nemen in de Interconnector-leiding tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europese vasteland. FLUXYS 2O12 9

10 10

11 11

12 Onze visie De aardgasvervoersmarkt in Noordwest-Europa evolueert naar een natuurlijk transnationaal geheel. Fluxys wil een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van die integrerende markt tot een performant en kosteneffectief vervoerssysteem voor leveranciers om aardgas van om het even waar aan de grenzen van de regio soepel tot bij hun klanten te brengen of het tussen de handelsplaatsen uit te wisselen. Noorse aardgasvelden Verenigd Koninkrijk Nederland Duitsland Lux. LNG-bronnen Frankrijk Italië 12 FLUXYS 2O12

13 Onze missie Als aardgasinfrastructuurbedrijf actief op de Noordwest-Europese markt draagt Fluxys bij tot de bevoorradingszekerheid en de goede werking van de markt in die regio door grensoverschrijdende aardgasstromen en transfers tussen de handelsplaatsen te bevorderen. In België bouwt en exploiteert Fluxys infrastructuur voor aardgasvervoer, aardgasopslag en terminalling van vloeibaar aardgas. Fluxys Belgium en Fluxys LNG zijn daartoe aangeduid als onafhankelijk netbeheerders. Hun activiteiten zijn van algemeen economisch belang en in die optiek bieden beide ondernemingen competitieve tarieven aan en investeren ze in de versterking van het Belgische net als draaischijf voor de internationale aardgasstromen in Noordwest-Europa. Elders in Noordwest-Europa ontwikkelt Fluxys een rendabel geheel van industriële partnerschappen en deelnemingen in bedrijven die actief zijn in het vervoer van aardgas en de terminalling van vloeibaar aardgas. Veiligheid, efficiëntie, duurzaamheid en rentabiliteit staan centraal in de aanpak van Fluxys. FLUXYS 2O12 13

14 Onze medewerkers 28% Kaderleden 21% Vrouwen 34% jaar 20% 50 jaar en + 72% Bedienden 79% Mannen 29% jaar 17% - dan 30 jaar Samenstelling 14 FLUXYS 2O12

15 Onze troeven > Onafhankelijke groep. Fluxys is op de Noordwest-Europese aardgasmarkt actief volgens het full ownership unbundling-model: de ondernemingen van de groep werken onafhankelijk van om het even welke producent of leverancier van aardgas of elektriciteit. > Essentiële schakel tussen de markten in het oosten en het westen en tussen de markten in het noorden en het zuiden van Europa. De infrastructuur van Fluxys verbindt in Europa niet alleen de markten in het westen met die in het oosten maar ook de markten in het noorden met die in het zuiden. Bovendien werkt Fluxys nauw samen met andere aardgasoperatoren in het noordwesten en het zuiden van Europa om grensoverschrijdende stromen en een verdere marktintegratie te bevorderen. 183 Ondersteunende diensten 32 Relaties met gemeenten en overheden 138 ICT 95 Infrastructuur: planning, projecten en engineering 43 Beheer van de aardgasstromen 87 Verkoop 551 Exploitatie van de infrastructuur Samenstelling per type activiteit > Ruime ervaring. Fluxys wordt algemeen erkend om zijn lange ervaring in de ontwikkeling en het beheer van aardgasvervoersinfrastructuur in Noordwest-Europa. De onderneming heeft in het verleden ook vaak bewezen grote projecten te kunnen onderhandelen tussen partijen met uiteenlopende belangen. > Solide financiële structuur. Dankzij zijn aandeelhouderschap en financiële structuur beschikt Fluxys over de nodige financiële middelen om in Noordwest-Europa aardgasvervoersinfrastructuur over te nemen, te exploiteren en te ontwikkelen. FLUXYS 2O12 15

16 Financiële kerncijfers 2011 (in miljoen euro s) FLUXYS BELGIUM Gereguleerde activiteiten in België Bedrijfsopbrengsten: 708,4 Operationele winst: 215,6 Nettoschuld: 759,6 Bedrijfsopbrengsten: 779,1 Operationele winst: 229,8 Nettowinst: 106,2* Eigen vermogen: 1.720,6* Nettoschuld: 2.132,1 *aandeel van de groep FLUXYS EUROPE Niet-gereguleerde activiteiten in België en activiteiten buiten België Bedrijfsopbrengsten: 67,1 Operationele winst: 18,6 Nettoschuld: 1.372,5 FLUXYS FINANCE Gecentraliseerd beheer van de geldmiddelen en de financiering 16 FLUXYS 2O12

17 Onze financiering Uitgaande van de aangewezen verhouding tussen eigen vermogen en geleende middelen heeft Fluxys een evenwichtige financieringsaanpak ontwikkeld om klaar te zijn voor de investeringen die nodig zijn voor een succesvolle uitvoering van zijn strategie. Externe financiering in miljoen euro s Club Deal Kredietlijn volgens vooraf bepaalde voorwaarden met een consortium van relatiebanken Retail Bond Uitgifte in 2009 van obligaties voor privé-investeerders Retail Bond Uitgifte in 2012 van obligaties voor privé-investeerders 350 Private Placement Uitgifte in 2010 van obligaties voor institutionele investeerders Europese Investeringsbank Eind 2011 was een totaal van 34 miljoen terugbetaald 85 Lening in het kader van de overname van 46%-deelneming in Zwitserse vervoersnetbeheerder ,5 (375 miljoen CHF op ) Europese Investeringsbank Krediet van 400 miljoen e Naast de geleende middelen beschikt Fluxys over cash faciliteiten voor een bedrag van meer dan 500 miljoen. FLUXYS 2O12 17

18 Structuur van de groep Publigas is de holding die de belangen beheert van de Belgische gemeenten in Fluxys. 100% FLUXYS EUROPE Niet-gereguleerde activiteiten in België en activiteiten buiten België PUBLIGAS 80% Caisse de dépôt et placement du Québec 20% 100% 89,97% FLUXYS FINANCE Gecentraliseerd beheer van de geldmiddelen en de financiering FLUXYS BELGIUM Gereguleerde activiteiten in België Caisse de dépôt et placement du Québec is een financiële instelling die fondsen beheert van voornamelijk pensioenstelsels en publieke en private verzekeringen in Québec. Caisse heeft in de sectoren aardgasvervoer en infrastructuur aanzienlijke ervaring opgebouwd via zijn deelnemingen in aardgasinfrastructuurondernemingen in de Verenigde Staten, Canada en Europa. AANDELEN GENOTEERD OP EURONEXT BRUSSELS 10,03% BIJZONDER AANDEEL VAN DE BELGISCHE STAAT 18 FLUXYS 2O12

19 BBL COMPANY 20% TENP GmbH 50% TENP KG 49% FLUXYS TENP TSO 100% GMSL 100% FLUXYS BBL 100% HUBERATOR 90% DunkerQUE LNG 25% 51% DunkerQUE opco 49% FLUXYS TENP 100% INTER- CONNECTOR 15% C4Gas 5% FLUXSWISS 100% APX-Endex HOLDING 3,07% FLUXYS DEUTSCHLAND 100% FLUX RE 100% TRANSITGAS 46% Integrale consolidatie Proportionele consolidatie NEL 19% Niet geconsolideerd Joint venture FLUXYS LNG 100% FLUXYS & CO 100% FLUXYS 2O12 19

20

21 21

22 Het Belgische net: draaischijf voor het aardgasvervoer in Noordwest-Europa Stroomopwaarts uitstekende verbinding met de bronnen: vloeibaar aardgas en pijpleidingengas via 18 interconnectiepunten Interconnectiepunten km Fluxys hogedruknet in België mld. m 3 /jaar 19 mld. m 3 /jaar Binnenlands vervoer Langetermijncapaciteit gereserveerd voor grens-tot-grensvervoer naar andere landen Het Belgische net is verbonden met alle aardgasbronnen die voor de Europese markt beschikbaar zijn: > aanvoer via leidingen van aardgas uit Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland en Rusland, > aanvoer van vloeibaar aardgas per schip vanuit de producerende landen naar de terminal voor vloeibaar aardgas (LNG) in Zeebrugge. 22 FLUXYS 2O12

23 Optimale flexibiliteit stroomafwaarts: aardgasstromen naar alle buurlanden en aangrenzende systemen Noorse aardgasvelden Verenigd Koninkrijk Nederland Duitsland Lux. LNG-bronnen Frankrijk Italië Vloeibaar aardgas dat per schip wordt binnengebracht of aardgas dat via pijpleiding in het Belgische net wordt aangevoerd, kan niet alleen worden vervoerd voor levering of trading op de Belgische markt maar ook naar een andere grens worden gebracht voor trading op andere handelsplaatsen of voor levering op andere eindverbruikersmarkten: het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland, het Groothertogdom Luxemburg, Frankrijk en Zuid-Europa. FLUXYS 2O12 23

24 Centrale schakel in de bevoorradingszekerheid voor de Belgische markt België heeft geen eigen aardgasproductie en Fluxys heeft sinds de introductie van het aardgas de strategie gehanteerd om de bevoorradingszekerheid van België te bouwen op grensoverschrijdende aardgasstromen naar andere landen. Op die manier heeft België zich ontwikkeld tot draaischijf van de aardgasstromen in Noordwest-Europa. En de Belgische markt heeft sinds de introductie van aardgas nooit enige onderbreking gekend in de aanvoer naar de eindverbruikers. 18 Interconnectiepunten km Fluxys-net hoge druk 19 mld. m 3 /jaar Binnenlands vervoer 202 Grote industriële eindverbruikers 17 Warmtekrachtkoppelingsinstallaties 17 Netten van distributienetbeheerders km Lage druk 2,6 miljoen huishoudens KMO s 21 Elektriciteitscentrales De kruispuntstrategie van Fluxys heeft in het verleden weliswaar belangrijke investeringsinspanningen gevergd, maar biedt vandaag tegen competitieve tarieven een bijzonder hoge bevoorradingszekerheid voor de Belgische markt, een rijke diversificatie van bronnen en een zeer hoge mate van interconnectiviteit met de netten van de buurlanden. De manier waarop de aardgasvervoersinfrastructuur in België is uitgebouwd, stimuleert tevens de efficiënte werking van de markt. De grensoverschrijdende aardgasstromen brengen immers een groot aantal marktspelers naar de Belgische markt en stimuleren de circulatie van grote volumes aardgas, wat meer concurrentiemogelijkheden creëert en de aardgasprijs in België positief beïnvloedt. 24 FLUXYS 2O12

25 NOORWEGEN LNG NEDERLAND NEDERLAND VERENIGD KONINKRIJK ZANDVLIET Hub POPPEL Hoogcalorisch aardgas Laagcalorisch aardgas HUB Zeebrugge Brugge Kortrijk Interconnectiepunten LNG- Terminal ZELZATE Tournai BLAREGNIES Gent Sint-Niklaas Aalst FRANKRIJK SPANJE ITALIË Mons Compressiestation Mengstation Loenhout Antwerpen Brussel Mechelen Charleroi Opslag Winksele Namur Genk Berneau Sinsin Libramont Liège Bastogne DILSEN s-gravenvoeren Verviers Arlon NOORWEGEN DUITSLAND BRAS NOORWEGEN DUITSLAND RUSLAND DUITSLAND EYNATTEN GROOTHERTOGDOM Luxemburg Ondergrondse opslag in Loenhout PÉTANGE > Seizoensopslag voor gebruikers die over een buffer willen beschikken voor de continuïteit van de bevoorrading naar hun klanten. > In de vestiging in Loenhout wordt aardgas opgeslagen in een watervoerende laag op een diepte van meer dan een kilometer. > 700 miljoen kubieke meter nuttig opslagvolume. FLUXYS 2O12 25

26 Sleutelrol van de zone Zeebrugge Verenigd Koninkrijk Noorwegen LNG Hub Zeebrugge Leiding Interconnector Verenigd Koninkrijk Leiding Zeepipe vanuit de Noorse aardgasvelden LNG-Terminal 1987 Interconnector- Terminal 1998 Zeepipe-Terminal 1993 Zone Zeebrugge NET Capaciteit van circa 50 miljard kubieke meter per jaar: ongeveer 10% van de grenscapaciteit die nodig is om de Europese Unie te bevoorraden. Over de jaren heeft Fluxys de zone Zeebrugge ontwikkeld tot een hoeksteen voor de bevoorradingszekerheid van Noordwest-Europa: samen met Emden in het noorden van Duitsland is Zeebrugge de belangrijkste aanleveringszone van aardgas in Noordwest-Europa. De infrastructuur in de zone heeft een gezamenlijke aanlandingscapaciteit van ongeveer 50 miljard kubieke meter per jaar, wat overeenstemt met ongeveer 10% van de grenscapaciteit die nodig is om de Europese Unie te bevoorraden. 26 FLUXYS 2O12

27 Hub Zeebrugge: een van de belangrijkste handelsplaatsen voor aardgas in Europa Wat Hub Zeebrugge uniek maakt op het Europese vasteland is de aanwezigheid in de zone Zeebrugge van zowel pijpleidingengas als vloeibaar aardgas, dat per schip wordt aangevoerd. Die combinatie biedt marktspelers een waaier aan mogelijkheden voor competitieve bevoorrading en arbitrage. LNG HUB IZT ZPT Met de ZEE Platform Service kunnen netgebruikers zonder capaciteitsbeperkingen aardgas uitwisselen tussen alle ingangspunten in de zone Zeebrugge: de LNG-terminal, de Interconnector terminal, de Zeepipe terminal en Hub Zeebrugge. Vrije uitwisseling van aardgas in de zone Zeebrugge Hub Zeebrugge in cijfers > Gemeenschap van ongeveer 80 traders met een goed evenwicht tussen fysieke en financiële spelers. > Nettoverhandeld volume in 2011: 66 miljard kubieke meter aardgas. FLUXYS 2O12 27

28 Zeebrugge: toegangspoort voor vloeibaar aardgas naar Europa Vloeibaar aardgas (LNG) dat op de terminal in Zeebrugge wordt gelost, kan via het Fluxys-net in België niet alleen worden vervoerd voor levering of trading op de Belgische markt maar ook naar een andere grens worden gebracht voor trading op andere handelsplaatsen of voor levering op andere eindverbruikersmarkten: het Vereinigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland, het Groothertogdom Luxemburg, Frankrijk en Zuid-Europa. > Ongeveer LNG-schepen gelost sinds de ingebruikneming van de LNG-terminal in > Laad- en loscapaciteit tot 110 LNG-schepen per jaar. > Overslagcapaciteit van 9 miljard kubieke meter aardgas per jaar. > Ontvangst van LNG-schepen met een capaciteit van tot kubieke meter LNG. 28 FLUXYS 2O12

29 Aanmeercapaciteit: 110 LNG-schepen per jaar Bufferopslag: kubieke meter LNG Naar het Fluxys-net: 1,7 miljoen kubieke meter aardgas per uur Hub Zeebrugge Belgische markt Buurlanden LNG-tankwagens: Meer dan laadbeurten per jaar > Laaddiensten voor LNG-tankwagens: vervoer van LNG over de weg is een bijzonder interessant alternatief voor de aardgasbevoorrading van industriële vestigingen in Europa die niet via een leidingnet worden ontsloten. FLUXYS 2O12 29

30 Centrale positie op de Noordwest-Europese aardgasvervoersmarkt OOST/WEST-STROMEN Interconnector: Zeebrugge (B) Bacton (GB) > De Interconnector-leiding (235 km lang) werd in 1998 in gebruik genomen en was de eerste fysieke verbinding voor aardgasvervoer tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europese vasteland. De leiding kan bovendien in twee richtingen werken. > Interconnector-gebruikers hebben toegang tot het Europese vasteland en het Verenigd Koninkrijk door aardgas via de leiding te vervoeren of het te verhandelen tussen de handelsplaatsen die de leiding verbindt: Hub Zeebrugge in België en het National Balancing Point in het Verenigd Koninkrijk. Interconnector en BBL Fluxys is partner in zowel de Interconnector als de BBL, de enige twee leidingen die het Verenigd Koninkrijk verbinden met het Europese vasteland en essentiële schakels vormen in de oost/west-aardgasstromen Bacton BBL Balgzand Dornum Emden RHG Capaciteit INTERCONNECTOR Zeebrugge 25,5 mld. m 3 /jaar 20 mld. m 3 /jaar Bacton INTERCONNECTOR Gate Zeebrugge Bocholtz Eynatten WEDAL Stolberg MIDAL Bacton Zeebrugge TENP Capaciteit BBL 15 mld. m 3 /jaar Balgzand Bacton niet-fysieke stromen mogelijk sinds 2010 Montoir Oltingue ERM Wallbach Bacton Capaciteit Balgzand Aardgasvervoer buiten België TRANSITGAS Griespass Bestaand In aanbouw / Project BBL: Balgzand (NL) Bacton (GB) LINE > De BBL-leiding werd in 2006 in gebruik genomen en is de tweede fysieke verbinding voor aardgasvervoer tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europese vasteland. > De gebruikers van de BBL-leiding hebben toegang tot de aardgasmarkten op het Europese vasteland en in het Verenigd Koninkrijk door aardgas via de leiding te vervoeren of door aardgas te verhandelen tussen de handelsplaatsen die de leiding verbindt: TTF in Nederland en het National Balancing Point in het Verenigd Koninkrijk. 30 FLUXYS 2O12

31 NOORD/ZUID-STROMEN TENP: leidingen in Duitsland > Twee parallelle leidingen van elk ongeveer 500 km vanuit Bocholtz, het interconnectiepunt met Nederland, langs de westelijke grens van Duitsland tot in Wallbach, het interconnectiepunt met de Transitgas-leiding in Zwitserland. Een vertakking van Stolberg in Duitsland naar het interconnectiepunt van Raeren/Eynatten verbindt de TENP-leiding met het net van Fluxys in België. > Fluxys commercialiseert 60% van de capaciteiten in de TENP-leiding; dat gebeurt voornamelijk op basis van langetermijncontracten. TENP en Transitgas NEL NETRA OPAL Fluxys is partner in de TENP-Transitgas infrastructuur die een essentiële schakel vormt in de noord/ zuid-stromen voor de bevoorrading van de Duitse, Zwitserse en Italiaanse markt met Noors aardgas. JAGAL Capaciteit TENP STEGAL Bocholtz/Eynatten 23 mld. m 3 /jaar Wallbach MEGAL GAZELLE Waidhaus Capaciteit TRANSITGAS 26 mld. m 3 /jaar Überackern Wallbach/Oltingue Griespass Capaciteit Transitgas: leiding in Zwitserland > De Transitgas-infrastructuur is op het interconnectiepunt in Wallbach aan de Duits-Zwitserse grens met de TENP-leiding verbonden. Ze omvat een leiding van ongeveer 300 km die het midden van Zwitserland doorkruist tot in Griespass, het interconnectiepunt met het Italiaanse net. De Transitgas-leiding is via het interconnectiepunt in Oltingue ook met het Franse net verbonden. > Fluxys commercialiseert 90% van de capaciteit in de Transitgas-leiding; dat gebeurt voornamelijk op basis van langetermijncontracten. FLUXYS 2O12 31

32 Uitwisseling van capaciteit voor grens-tot-grensvervoer: capsquare Capsquare is een gezamenlijk initiatief van Fluxys en de Franse netbeheerder GRTgaz. Het is een elektronisch platform waarop netgebruikers onder elkaar aardgasvervoerscapaciteit in het Belgische net of dat van GRTgaz kunnen kopen of verkopen. Hub von Zeebrugge NetConnect PEG Nord Marktspelers kunnen capsquare ook gebruiken om in één enkele stap grensoverschrijdende capaciteit te kopen voor vervoer tussen aardgashandelsplaatsen. Momenteel kan via capsquare grensoverschrijdende capaciteit worden aangekocht tussen de volgende handelsplaatsen: > Hub Zeebrugge en PEG Nord in Frankrijk; > Hub Zeebrugge en NetConnect Germany in Duitsland; > PEG Nord in Frankrijk en NetConnect Germany in Duitsland. 32 FLUXYS 2O12

33 Operationele diensten en ondersteunende software: GMSL Alle actoren in de aardgasketen van producenten, LNG-invoerders, traders, leveranciers tot grote eindverbruikers kunnen de opvolging van hun aardgasbewegingen en transfers tussen bron en eindverbruiker uitbesteden aan GMSL. Het bedrijf biedt zijn operationele diensten aan in de belangrijkste Europese netten (Nederland, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Italië, Zwitserland, België, het Verenigd Koninkrijk, Ierland), en in de onderzeese leidingen en de aardgasproductievelden in de Noordzee. Bereik GMSL (100% Fluxys) Operationele diensten en software Voortbouwend op de kennis en ervaring op het vlak van operationele diensten ontwikkelt GMSL informaticaoplossingen voor het opvolgen van aardgasstromen en -transfers. De software wordt gecommercialiseerd bij marktspelers die zelf hun aardgasbewegingen in de Europese netten willen beheren. FLUXYS 2O12 33

34 34

35 35

36 De klimaatuitdaging: centrale rol van aardgas in de energiemix van morgen In het licht van de klimaatverandering heeft de Europese Unie zich ertoe verbonden om tegen 2020 de broeikasgasemissies met 20% te verminderen ten opzichte van 1990, het aandeel van hernieuwbare energie in de energiemix op 20% te brengen en het energieverbruik met 20% te verminderen. Door zijn vele voordelen blijft aardgas een centrale plaats innemen in die duurzame energiemix van morgen. Kleine voetafdruk voor koolstof Noord-Amerika AFRIKA Zuid-Amerika EUROPA RUSLAND GoS IRAN qatar Saudi-Arabië + Verenigde Arabische Emiraten Azië-Oceanië Bron: Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) kg CO 2 /GJ Steenkool Zware stookolie Stookolie 56 Aardgas Van alle fossiele brandstoffen heeft aardgas de kleinste voetafdruk voor koolstof. Bovendien heeft het vervoer van aardgas via leidingen en per schip een minimale milieu-impact in vergelijking met andere vormen van vervoer. 3 MWh thermische energie Aardolie 2,5 MWh thermische energie steenkool 2 MWh thermische energie Aardgas Overvloedige reserves (conventionele bronnen in miljard m³) Bron: Cédigaz 2010 De bewezen reserves van conventioneel aardgas zijn de laatste 4 decennia stelselmatig gestegen. Vandaag bieden ze voldoende aardgas om het huidige wereldverbruik nog voor 60 jaar te dekken. Voegen we daarbij de geraamde reserves van zowel conventionele als niet-conventionele aardgasbronnen, dan kan de huidige aardgasproductie nog bijna 250 jaar worden aangehouden. 36 FLUXYS 2O12

37 Groeiend belang voor de elektriciteitsproductie Vandaag produceert Europa circa 25% van zijn elektriciteit met centrales op aardgas. Dat aandeel neemt de komende jaren wellicht nog toe doordat aardgas niet alleen de fossiele brandstof is met de laagste uitstoot van broeikasgassen maar aardgastechnologie bovendien een hoger rendement heeft dan centrales op steenkool of olie. Stoom- en gascentrales (STEG) hebben tevens de laagste investeringskosten en de uitvoeringstermijn om ze te bouwen is het kortst. Elektriciteitsproductie per energiebron in de EU (cijfers 2009) 1 MWh 1 MWh 1 MWh 0,9 ton CO 2 0,9 ton CO 2 0,4 ton CO 2 Bron: Eurogas Doeltreffendheid 32-34% Doeltreffendheid 34-45% 32% Elektriciteit 23% Transport 12% Andere Doeltreffendheid 48-58% Bron: IHS Cambridge Energy Research Associates and EEA CO2-uitstoot per type activiteit (cijfers 2008) 7% Industrie 11% Residentieel 15% Nijverheid en bouw Bron: EC % 14% 9% 28% 16% 2% 1% 36% 23% 3% 18% 24% Bron: Eurogas Statistical Report 2010 Primair energieverbruik in de EU (cijfers 2009) Aardgas Olieproducten Hernieuwbare bronnen Nucleair Zware fossiele brandstoffen Andere Als de bestaande kolencentrales aan het einde van hun levenscyclus komen en vervangen moeten worden, dan zijn aardgasgestookte elektriciteitscentrales de oplossing die het goedkoopst is, het snelst kan worden uitgevoerd en een beduidend lagere CO2-uitstoot heeft. Qua hernieuwbare energiebronnen zijn er een aantal zoals wind- en zonne-energie die alleen in bepaalde omstandigheden elektriciteit produceren. Voor die bronnen is dus andere productiecapaciteit nodig die als back-up moet dienen. Ook daarvoor zijn aardgascentrales de oplossing bij uitstek, zowel op het gebied van milieu, kostprijs als gebruiksflexibiliteit. FLUXYS 2O12 37

38 Wegvervoer Gecomprimeerd aardgas (Compressed Natural gas - CNG) is bijzonder interessant als brandstof voor voertuigen doordat de verbranding ervan nagenoeg geen fijn stof meebrengt en de CO2-uitstoot 20 tot 25% lager ligt dan bij wagens op benzine. Daarnaast kent vloeibaar aardgas (LNG) een groeiend succes als brandstof voor vrachtwagens voor vervoer over lange afstanden. Studie over wagens op CNG In België is de markt voor voertuigen op CNG weinig ontwikkeld. Dat komt voornamelijk door het gebrek aan wetgeving over het taxatieregime en de technische specificaties voor de tankstations. Fluxys is daarom lid van een werkgroep samen met verschillende geïnteresseerde partijen om in België aardgas te promoten als de schoonste brandstof voor voertuigen. Vandaag rijden in Europa meer dan 1,6 miljoen wagens op gecomprimeerd aardgas, voornamelijk in Italië ( ) en in Duitsland (85.000). De markt heeft dus nog een belangrijk groeipotentieel. 38 FLUXYS 2O12

39 Vervoer over zee Door vloeibaar aardgas (LNG) als scheepsbrandstof te gebruiken, zou het vervoer over zee zijn uitstoot van broeikasgassen met 20% kunnen verminderen. Momenteel lopen er voornamelijk in Noorwegen pilootprojecten in maritieme gebieden met strenge regels voor zwaveluitstoot. LNG-studies Fluxys neemt deel aan een studie om te onderzoeken of LNG kan worden gebruikt als brandstof voor schepen in maritieme gebieden met strenge regels voor zwaveluitstoot. Die studie wordt gesubsidieerd door de Europese Commissie in het kader van haar plan voor financiële steun aan trans-europese projecten rond LNG. Ook werkt Fluxys mee aan een Belgische studie om te onderzoeken of er in de Belgische havens infrastructuur voor LNGbevoorrading kan worden aangelegd. Fluxys is overigens bereid om diensten te ondersteunen en te ontwikkelen voor projecten ter bevordering van het gebruik van LNG als brandstof voor de transportsector in België en elders in Europa. Residentieel Huishoudelijke verwarming. Verwarming op aardgas biedt gebruikers het meeste comfort: ze nemen het aardgas rechtstreeks af van het distributienet en hoeven daarom geen opslagruimte in de woning te hebben om aardgas continu ter beschikking te hebben. Bovendien bieden aardgasketels een energierendement van bijna 95%. Huishoudelijke micro-warmtekrachtkoppeling. Aardgastoestellen voor micro-cogeneratie produceren elektriciteit en recupereren de warmte voor verwarming of warmwaterproductie. Daardoor daalt de energiefactuur en neemt tegelijk de uitstoot van broeikasgassen af. FLUXYS 2O12 39

40 De infrastructuuruitdaging Vandaag dekt de Europese aardgasproductie nog ongeveer 60% van de interne markt, maar de invoerafhankelijkheid kan de komende jaren alleen maar toenemen. De meeste studies zijn het erover eens dat de Europese aardgasmarkt in 2030 voor circa 70% afhankelijk zal zijn van invoer uit landen buiten Europa. Grote pijpleidingprojecten in Europa In aanbouw Gepland Mogelijke route Nord Stream II Yamal II NEL Opal ZEEBRUGGE BAUMGARTEN White Stream TAP South Stream Galsi ITGI Nabucco Infrastructuur om de daling van de Europese productie op te vangen Er lopen diverse internationale projecten om de daling van de Europese aardgasproductie op te vangen door verscheidenheid te brengen in de routes om bijkomende aardgasvolumes vanuit verderaf gelegen bronnen richting Europa te brengen: aardgas uit Rusland en de Kaspische regio per pijpleiding (de projecten Nord Stream, South Stream en Nabucco), en een waaier projecten voor nieuwe terminals of uitbreidingen van bestaande terminals om vloeibaar aardgas per schip te ontvangen. De geplande nieuwe routes voor de aardgasbevoorrading van Europa voeren echter niet direct tot de verschillende verbruikersmarkten: stroomafwaarts van die grote assen dienen ook belangrijke investeringen te gebeuren in de nodige infrastructuur om de nieuwe stromen naar hun eindbestemming te brengen. 40 FLUXYS 2O12

41 LNG-terminals en LNG-projecten in Europa Bestaande terminals Terminals in aanbouw Geplande of aangekondigde terminals Uitbreidingen in aanbouw Geplande of aangekondigde uitbreidingen Nynäshamn Shannon LNG Wilhelmshaven (2) (1 on hold) Klaipéda Isle of Grain Rotterdam Swinoujscie MildfordHaven(2) Zeebrugge Le Havre (on hold) Duinkerke Reganosa Montoir El Musel Bilbao Fos (2) La Spezia Livorno Barcelona Rosignano Rovigo Falconara Trieste Krk Brindisi (on hold) Ereglisi Sines Huelva Sagunto Cartagena Porto Empedocle Taranto Priolo-Augusta-Melilli Gioia Tauro Revithoussa Izmir Vasiliko Infrastructuur om de marktliquiditeit te verhogen Er zijn ook investeringen nodig om tussen de lidstaten meer interconnecties te bouwen en ervoor te zorgen dat op de interconnectiepunten aardgas in twee richtingen kan stromen. Die nieuwe grensoverschrijdende en bidirectionele stromen zullen de marktliquiditeit verhogen en zo de concurrentie tussen leveranciers aanwakkeren zodat aardgas tegen de beste prijs aan de eindverbruikers wordt geleverd. Bovendien zal de markt dankzij de nieuwe infrastructuur efficiënt kunnen reageren in geval van een onderbreking van de leveringen vanuit een aardgasbron en de Europese Unie kunnen blijven bevoorraden vanuit andere bronnen. FLUXYS 2O12 41

42 42

43 De verwachte configuratie van de bevoorradingsstromen naar Europa en de evolutie naar een geïntegreerde aardgasmarkt in Noordwest-Europa bieden Fluxys de opportuniteit om de rol van het Belgische net als aardgasdraaischijf te consolideren en zo de bevoorradingszekerheid en de goede werking van de markt te versterken. In de periode investeerde Fluxys in België 1,2 miljard en voor de periode plant de onderneming bijkomende investeringen voor ongeveer 1,5 miljard, zowel in aardgasvervoer (78%), aardgasopslag (2%) als de terminalling van vloeibaar aardgas (20%). Daarnaast werkt Fluxys met een enveloppe van ongeveer 1 miljard voor de ontwikkeling van de groep in Noordwest-Europa. 43

44 Onze projecten in België Vervoer: versterking van het Belgische net en in het bijzonder de assen oost/west en zuid/noord Gelet op de toenemende invoerafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk en de groeiende vraag naar stromen richting Frankrijk wil Fluxys nieuwe stromen uit het oosten aantrekken voor de Britse en Franse markten en in dezelfde beweging kansen creëren voor bijkomende volumes naar de Belgische markt. In die context werd onder meer een project voltooid met het oog op een aanzienlijke versterking van de capaciteit op de bidirectionele oost/west-as* van het Belgische net. Er zal ook een nieuw interconnectiepunt met Frankrijk worden gebouwd in Alveringem bij de aanleg van de pijpleiding Alveringem-Maldegem om de toekomstige LNG-terminal in Duinkerke te verbinden met de zone Zeebrugge. Pijpleidingennet Het Belgische net van Fluxys omvat circa kilometer hogedrukleidingen en de onderneming plant om tegen 2021 ongeveer 300 kilometer nieuwe leidingen aan te leggen. Europees energieprogramma voor herstel In deze publicatie wordt slechts de mening van de auteur weergegeven. De Europese Unie is niet aansprakelijk voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de informatie in deze publicatie. 44 FLUXYS 2O12

45 VERENIGD KONINKRIJK BRONNEN UIT HET OOSTEN EN NOORDEN Zelzate Loenhout Zeebrugge Maldegem Zomergem Desteldonk Burcht Herentals Ham Beringen Dilsen Westhoek Evergem Langerbrugge Opwijk Winksele Tessenderlo Diest Alveringem Ieper Wilsele Overijse Lixhe s-gravenvoeren BRONNEN UIT HET OOSTEN Berneau Eynatten Gembloux Seneffe Ben-Ahin Moustier Roux Marche-en-Famene Blaregnies Bras Nieuwe compressiecapaciteit Leidingtracé geïdentificeerd Leidingtracé in onderzoek Aubange Athus Aansluiting voor industriële eindverbruiker Aansluiting voor elektriciteitscentrale Aansluiting voor distributienet FLUXYS 2O12 45

46 LNG-terminal Zeebrugge: marktbevraging voor capaciteitsuitbreiding Gelet op het groeiende belang van vloeibaar aardgas (LNG) voor de Europese bevoorradingszekerheid loopt er een marktbevraging met het oog op een capaciteitsuitbreiding van de LNG-terminal in Zeebrugge. Het uitbreidingsproject omvat: > bouw van een tweede aanlegsteiger om schepen te ontvangen met een capaciteit van tot kubieke meter LNG: de bouw is begonnen in de tweede helft van 2011 en de ingebruikneming van de tweede steiger is gepland voor 2014, > op voorwaarde dat voldoende vaste capaciteit op lange termijn wordt geboekt: bouw van een vijfde bufferopslagtank met een capaciteit van kubieke meter LNG en bijkomende uitzendcapaciteit van kubieke meter per uur. De voorbereidende studies voor het project worden medegefinancieerd door de Europese Unie (Trans-Europese netwerken - TEN)*. * In deze publicatie wordt slechts de mening van de auteur weergegeven. De Europese Unie is niet aansprakelijk voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de informatie in deze publicatie. 46 FLUXYS 2O12

47 Opslag in Loenhout Sinds 2008 zijn er in Loenhout werken aan de gang om stapsgewijs de capaciteit van de opslagvestiging uit te breiden: > verhoging van de nuttige opslagcapaciteit van 600 tot 700 miljoen kubieke meter, > verhoging van de injectiecapaciteit van tot kubieke meter per uur, > verhoging van de uitzendcapaciteit van tot kubieke meter per uur miljoen m 3 miljoen m Langetermijncontracten voor opslag in Loenhout Netgebruikers die capaciteit willen boeken in de opslagvestiging in Loenhout kunnen kiezen uit contracten met verschillende looptijden: > jaarcontracten, > contracten op middellange termijn van 2 of 3 jaar (vanaf opslagjaar ), > contracten op lange termijn van 4 tot 10 jaar. FLUXYS 2O12 47

48 Onze projecten buiten België Om de integratie van de Noordwest-Europese aardgasmarkt te versterken, breidt Fluxys ook internationaal zijn activiteiten uit. De onderneming ontwikkelt een rendabel geheel van participaties en industriële samenwerkingen in bedrijven die actief zijn in aardgasvervoer en de terminalling van vloeibaar aardgas. Bestaand In aanbouw / Project NEL 20 mld. m³/jaar NEL OPAL Interconnector BBL Duinkerke Zeebrugge Eynatten Bocholtz Stolberg tenp Duinkerke 13 mld. m³ /jaar Oltingue Wallbach Griespass Transitgas LNG-terminal in Duinkerke > In 2011 besliste de Franse elektriciteitsproducent EDF om in Duinkerke een LNG-terminal te bouwen. De terminal zal een capaciteit van 13 miljard m³ aardgas per jaar hebben en zou in 2015 operationeel moeten zijn. > Fluxys is een 25%-partner in de toekomstige LNG-terminal, samen met EDF (65%) en Total (10%). Bovendien heeft Fluxys een belang van 49% in de joint venture met EDF (51%) om de installaties te exploiteren. > Parallel met de bouw van de LNG-terminal in Duinkerke wordt een leiding aangelegd om de installatie te verbinden met de zone Zeebrugge. 48 FLUXYS 2O12

49 North European Gas Pipeline (NEL) > NEL-leiding (440 km): leiding in Duitsland in aanbouw als verlengstuk van de Nord Stream-leiding die via de Baltische Zee bijkomende volumes Russisch aardgas naar Europa brengt. De NEL-leiding zal die volumes verder landinwaarts in Duitsland vervoeren vanwaar het naar andere landen kan worden gebracht, in het bijzonder naar Duitsland, België, Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. > Fluxys is een 19%-partner in de NEL-leiding, samen met Wingas (51%), Gasunie (20%) en E.ON Ruhrgas (10%). Aardgashandelsplaatsen Markten en aardgashandelsplaatsen verbinden GTF NBP TTF ZEE PEG N PEG S PEG TIGF Gaspool NCG PSV CEGH Het project om de TENP- en Transitgasleidingen bidirectioneel te maken zal een markt in het leven roepen waarin soepel aardgas kan worden uitgewisseld tussen de handelsplaatsen in Duitsland, Italië, België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Fluxys blijft zijn samenwerking met andere aardgasinfrastructuurbedrijven in het noordwesten en het zuiden van Europa intensiveren om het project in praktijk te brengen en om diensten te ontwikkelen die de uitwisselingen tussen de handelsplaatsen stimuleren. CDG Leidingen TENP en Transitgas: stromen in beide richtingen > Met het oog op de versterking van de bevoorradingszekerheid en de verbindingen tussen de aardgashandelsplaatsen ondersteunt Fluxys volop de toekomstige investeringen om tegen 2014 in beide leidingen aardgas in twee richtingen te doen stromen. > Fluxys is ook van plan om de vertakking van de TENP-leiding tussen Stolberg en Raeren/Eynatten aan de Belgische grens te versterken zodat tussen de TENP-leiding en het Belgische net extra capaciteit kan worden aangeboden. FLUXYS 2O12 49

50 Commerciële contacten Business Development & Strategy Pascal De Buck pascal.debuck@fluxys.com LNG-activiteiten Pieterjan Renier info.lng@fluxys.com Fluxys Belgium Huberte Bettonville info.transport@fluxys.com Zeebrugge hubdiensten Grégory Duvivier info.hub@huberator.com Fluxys TENP FluxSwiss Pascal De Buck pascal.debuck@fluxys.com GMSL operationele diensten John Fitzpatrick John.Fitzpatrick@gmsl.co.uk Fluxys NEL Friedrich Rosenstock friedrich.rosenstock@fluxys.com capsquare Grégory Duvivier info@capsquare.eu Fluxys - Zetel van de vennootschap Kunstlaan Brussel BTW RPR Brussel - D/2012/12.604/4 April Verantwoordelijke uitgever: Rudy Van Beurden Kunstlaan Brussel 50 FLUXYS 2O12

51 Tenzij anders vermeld, geven cijfers en aantallen in deze publicatie de situatie weer op 1 april Waar capaciteiten of volumes worden uitgedrukt in kubieke meter gaat het altijd om normaal kubieke meter (een kubieke meter aardgas op een temperatuur van 0 C en een druk van Pa). FLUXYS 2O12 51

52 Fluxys - Zetel van de vennootschap Kunstlaan Brussel BTW RPR Brussel - D/2012/12.604/4 April Verantwoordelijke uitgever: Rudy Van Beurden Kunstlaan Brussel