EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË"

Transcriptie

1 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

2

3 INHOUD I. Gas: cruciaal voor de energietoekomst van België 5 II. Klimaat, energie en luchtkwaliteit: waartoe heeft België zich verbonden? 7 III. Redelijke keuzes maken 8 IV. De energie-uitdagingen Elektriciteitsvoorziening garanderen Klimaatverandering en luchtkwaliteit Een competitief energiesysteem V. De toekomst plannen VI. Een pragmatische oplossing Betrouwbaar: gas maakt gebruik van infrastructuur die al beschikbaar is en doet daardoor de energietransitie vlotter verlopen Duurzaam: gas en gasinfrastructuur dragen bij tot een koolstofarme toekomst Competitief: gas en gasinfrastructuur bieden consumenten en de industrie een betaalbaar energiesysteem VII. Fluxys Belgium De vijf prioriteiten die we zien voor het beleid 1. Gas erkennen als integraal onderdeel van de toekomstige energiemix in België 2. Een goed functionerende en efficiënte energiemarkt stimuleren 3. Innovatie in gastechnologie ondersteunen 4. Technologieën en industrie eerlijk doen concurreren 5. Zorgen voor een stabiel en voorspelbaar regulerend kader VIII. Fluxys Belgium: ten dienste van de Belgische energiemarkt EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 3

4 4 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

5 EEN STRATEGISCHE TROEF I. Gas: cruciaal voor de energietoekomst van België Energie is belangrijk voor ons allemaal. In ons dagelijkse leven neemt energie een cruciale plaats in en zorgt ze ervoor dat de maatschappij waarin we leven en werken vooruit blijft gaan. We hebben elke dag energie nodig om onze huizen te verwarmen, onze straten te verlichten, onze ziekenhuizen en scholen van stroom te voorzien en onze bedrijven en industrie draaiende te houden. België heeft energie nodig, 630 TWh (terawattuur) per jaar om precies te zijn (Eurostat, referentiejaar 2015). Die energie is vandaag afkomstig uit verschillende bronnen. WAAR ONZE ENERGIE VANDAAN KOMT BELGISCHE ENERGIEMIX IN 2015 (630 TWh) Aardolieproducten Aardgas Kernenergie Hernieuwbare energie Vaste brandstoffen Afval (niet-hernieuwbaar) EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 5

6 Hoe Fluxys Belgium de energietransitie ziet De Belgische gasinfrastructuur is een strategische troef. Het is een sleutelinstrument dat mee zorgt voor een succesvolle en vlotte energietransitie met lagere kosten en meer voordelen voor consumenten, de industrie en het milieu. België werkt aan een duurzamere energietoekomst. In ons streven naar het behalen van de nationale doelstellingen is zowel voor aardgas als voor hernieuwbaar gas een belangrijke rol weggelegd. Samen met hernieuwbare energie en de elektriciteitsinfrastructuur zal de gasinfrastructuur de hoeksteen vormen van een betrouwbare, duurzame en competitieve energietoekomst. Fluxys Belgium speelt een centrale rol in de gasbevoorrading van België en Europa. Als nationale vervoersnetbeheerder zorgen we ervoor dat iedereen in ons land op ieder moment en overal de nodige energie heeft tegen een competitieve prijs. Maar welk beleidskader moeten de federale overheid en de gewesten vooropstellen om het potentieel van gas te benutten en zo te zorgen voor een vlotte energietransitie naar een koolstofarme toekomst? WAAR ONZE ELEKTRICITEIT VANDAAN KOMT ELEKTRICITEITSMIX IN 2015 (85 TWh) Kernenergie Aardgas Steenkool enandere fossiele brandstoffen Hernieuwbare energie (wind, zon, biomassa en andere) Waterkracht en pompaccumulatie Import 6 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

7 II. Klimaat, energie en luchtkwaliteit: waartoe heeft België zich verbonden? België heeft zich verbonden tot een aantal beleidsinitiatieven om de CO 2 -uitstoot en de luchtvervuiling in ons land te verlagen in lijn met de Overeenkomst van Parijs (COP21) en de EU-doelstellingen op het gebied van klimaat, energie en luchtkwaliteit. Een bijkomende verbintenis is de kernuitstap tegen Om die doelstellingen te kunnen halen, werken de federale overheid en de gewesten momenteel aan een Energiepact. Het pact zal in kaart brengen hoe een vlotte en succesvolle energietransitie tot stand kan worden gebracht, de richtlijnen uitzetten voor de toekomstige energiemix in ons land en ervoor zorgen dat we allemaal toegang hebben tot de energie die we nodig hebben voor een betaalbare prijs. We geloven dat die doelstellingen het beste haalbaar zijn als we de bestaande gasinfrastructuur gebruiken omdat we dan synergieën met elektriciteit creëren en het gemakkelijker maken om steeds grotere hoeveelheden groen gas als bijkomende bron van hernieuwbare energie aan te spreken. Groen gas een bijkomende hernieuwbare energiebron aanspreken: groen gas is koolstofneutraal gas. Het wordt gewonnen uit organisch afval en kan net als aardgas worden gebruikt om te koken of te verwarmen. Momenteel wordt het potentieel voor de productie van groen gas uit organisch afval in Europa geschat op minstens TWh per jaar. Groen gas kan ook worden geproduceerd door overschot elektriciteit van windmolens met power-to-gas-technologie om te zetten in gas. De technologie bestaat al maar moet nog verder worden ontwikkeld om op industriële schaal economisch verantwoord te zijn. Naarmate de productiecapaciteit van windmolenparken verder toeneemt, stijgt ook het potentieel van power-to-gas-technologie om het energiesysteem van groen gas te voorzien. EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 7

8 III. Redelijke keuzes maken De federale overheid en de gewesten staan voor moeilijke keuzes. De energietransitie vereist aanzienlijke investeringen en de consumenten en de industrie hebben nood aan zekerheid over de betrouwbaarheid en de betaalbaarheid van hun energievoorziening. De juiste soort energie gebruiken waarvoor ze het beste geschikt is: op die manier verhogen we de efficiëntie van het energiesysteem en boeken we aanzienlijk voordeel. Doen we dat niet, dan gaat de kost van het energiesysteem de hoogte in. Kiezen voor het juiste evenwicht tussen de haalbare energieopties brengt de aangewezen oplossing. Daarbij moeten zowel economische, sociale en milieuoverwegingen in acht worden genomen. HET JUISTE EVENWICHT VINDEN BETROUWBAAR OPLOSSING DUURZAAM COMPETITIEF 8 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

9 IV. De energie-uitdagingen Elektriciteitsvoorziening garanderen Hoewel we als samenleving efficiënter met energie beginnen om te gaan, doen we meer en meer een beroep op elektriciteit. De uitdaging van voldoende elektriciteit wordt nog groter door de nakende kernuitstap. Kernenergie neemt in België namelijk 25 à 50 % van het stroomverbruik voor zijn rekening. Hernieuwbare energiebronnen zullen in toenemende mate aan onze elektriciteitsbehoeften tegemoetkomen. Tegelijk moet er met het oog op een koolstofarme toekomst voldoende flexibele elektriciteitsproductie met andere energiebronnen zijn om tekorten op te vangen wanneer de zon niet schijnt of de wind niet waait. Bovendien staat er voor ons kleine en dichtbevolkte land met korte kustlijn een limiet op de hoeveelheid hernieuwbare energie die we uit wind en zon kunnen winnen en redelijkerwijs kan bijdragen tot de behoeften in België. Aangezien onze buurlanden ook hun kern- en steenkoolcentrales beginnen afbouwen, is het niet aangewezen om ervan uit te gaan dat we op ieder moment op invoer kunnen rekenen omdat de nodige elektriciteit er mogelijk eenvoudigweg niet eens zal zijn. Klimaatverandering en luchtkwaliteit Een koolstofarme toekomst houdt in dat de CO 2 -uitstoot moet dalen van de energie die we op allerlei manieren gebruiken, voor transport, bijvoorbeeld, of voor verwarming. Hernieuwbare energiebronnen produceren koolstofvrije elektriciteit, maar kerncentrales doen dat ook. Willen we die laatste efficiënt afbouwen, dan moeten we realistisch zijn over de andere beschikbare energiebronnen die voldoende capaciteit bieden om productietekorten op te vangen. Ook het verbeteren van de luchtkwaliteit is een factor in de keuzes die België maakt voor de toekomstige energiemix. Wegtransport en verwarming zijn twee van de grootste luchtvervuilers in Europa. Het wordt daarom steeds belangrijker om de schoonste brandstoffen te gebruiken en zo de gevolgen voor de volksgezondheid te beperken. Een competitief energiesysteem De energietransitie zal aanzienlijke investeringen en kosten meebrengen. In het vinden van een evenwicht tussen een betrouwbare elektriciteitsvoorziening en de duurzaamheidsdoelstellingen moeten ook de sociale en economische gevolgen in rekening worden gebracht. Het is dan ook belangrijk dat de kosten voor de energietransitie geen nadelige gevolgen hebben voor consumenten en industrie, geen energiearmoede veroorzaken en het industrieel concurrentievermogen niet in gevaar brengen. EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 9

10 V. De toekomst plannen Welke opties hebben we? De enige pragmatische oplossing is hernieuwbare energie, elektriciteit en gas doen samenwerken. Elektriciteit is geen energiebron op zich. Er is een primaire bron nodig om elektriciteit te kunnen produceren. Bovendien kan elektriciteit alleen niet tegemoetkomen aan de behoeften voor verwarming en vervoer. Ook is er momenteel geen technologie om voldoende hoeveelheden elektriciteit op te slaan, zeker niet om de brug te leggen tussen de warmere zomermaanden en de koudere wintermaanden. En we kunnen elektriciteit wel importeren, maar ze moet nog altijd ergens worden geproduceerd. Daarvoor moet de nodige infrastructuur worden ontwikkeld, wat dan weer op de kosten weegt. Hernieuwbare energiebronnen zullen de andere bronnen meer en meer vervangen, maar hun productie varieert en ze leveren niet op ieder moment elektriciteit, wat voornamelijk in periodes van piekvraag voor problemen kan zorgen. Dankzij zijn flexibiliteit en de bestaande infrastructuur is gas de enige betrouwbare en geloofwaardige partner. Vervangen we kernenergie door aardgas, dan zal de CO 2 -uitstoot op korte termijn toenemen. Tegelijk is het zo dat de CO 2 -uitstoot op Europees niveau zal afnemen: meer elektriciteit met Belgische gascentrales vergemakkelijkt de afbouw van koolstofintensieve productiecapaciteit in de buurlanden. Verder vooruitkijkend zal de uitstoot van de Belgische gascentrales dalen naarmate het net wordt gevoed met grotere hoeveelheden groen gas. Aardgas ondersteunt als schoonste fossiele brandstof ook de energietransitie door een flexibele back-up te vormen voor hernieuwbare energiebronnen en helpt tevens de koolstofuitstoot en luchtkwaliteit verbeteren door olie te vervangen in transport en verwarming. Op langere termijn zal groen gas zijn rol zien toenemen en voor het energiesysteem een bijkomende bron van hernieuwbare energie vormen. 10 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

11 VI. Een pragmatische oplossing Gas is een bestaande, betrouwbare en efficiënte energiebron die een belangrijke rol speelt in de energiemix van België. In de toekomst zal het een van de hoekstenen van het Belgische energiesysteem worden. Hoe kan gas die rol vervullen? Betrouwbaar: gas maakt gebruik van infrastructuur die al beschikbaar is en doet daardoor de energietransitie vlotter verlopen De Belgische elektriciteitscentrales op gas maken deel uit van de oplossing voor de kernuitstap in ons land en de vermindering van de productiecapaciteit in de buurlanden: ze brengen elektriciteit in het net wanneer hernieuwbare of andere bronnen minder of geen stroom produceren Gas helpt de elektriciteitsvoorziening ook op niveau te houden via decentrale productie met bijvoorbeeld installaties voor warmtekrachtkoppeling Gas is een flexibeler energiebron omdat het efficiënt kan worden opgeslagen. Daardoor helpt gas om de energievoorziening constant te houden De gas- en elektriciteitsnetten vullen elkaar aan. Door ze samen in te zetten, kunnen synergieën worden benut en verhoogt de betrouwbaarheid van de elektriciteitsvoorziening Als we het beste halen uit de troeven die ons land vandaag heeft qua gascentrales en gasinfrastructuur, dan kan België uitgroeien tot een flexibiliteitshub voor het elektriciteitssysteem in Noordwest-Europa EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 11

12 ER ZAL ALTERNATIEVE ELEKTRICITEITSPRODUCTIE NODIG ZIJN ALS IN BELGIË DE NUCLEAIRE AFBOUW BEGINT EN IN ONZE BUURLANDEN OMVANGRIJKE PRODUCTIECAPACITEIT OP STEENKOOL EN KERNENERGIE UIT GEBRUIK WORDT GENOMEN Afhankelijk van invoer na 2017 en afbouw van steenkoolcentrales tegen : afbouw van 6 GW kernenergie Tegen het begin van het volgende decennium gaat wellicht 26 GW productiecapaciteit dicht terwijl op vandaag maar 2 GW aanstuurbare capaciteit in aanbouw is Wet van juli 2015: aandeel van kernenergie in de elektriciteitsproductie moet dalen van 75 % naar 50 % tegen EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

13 NAARMATE DE CAPACITEIT VOOR ELEKTRICITEITSPRODUCTIE MET HERNIEUWBARE BRONNEN TOENEEMT, STIJGT OOK DE BEHOEFTE AAN CAPACITEIT OM FLEXIBEL BACK-UP TE BIEDEN 5000 MW IN 3U NOOD AAN FLEXIBELE PRODUCTIE WINDMOLENS OP ZEE ZON WINDMOLENS AAN LAND 1 DAG EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 13

14 Duurzaam: gas en gasinfrastructuur dragen bij tot een koolstofarme toekomst Bij te weinig wind of zon kan gas op ieder moment invallen en is daardoor de partner van hernieuwbare energiebronnen om de koolstofarme toekomst waar te maken Groen gas zal als hernieuwbare energie steeds belangrijker worden en zo een bijkomende energiebron zijn voor de verwarming van onze huizen en ons vervoer. Groen gas kan niet alleen de vorm aannemen van biomethaan dat wordt gewonnen uit afval maar ook van waterstof of synthetisch methaan dat met power-to-gas-technologie wordt geproduceerd uit overschotten hernieuwbare elektriciteit Aangezien de capaciteit voor hernieuwbare elektriciteitsproductie groeit en het land uitkijkt naar grootschalige opslag van elektriciteit, is power-to-gas-technologie de meest efficiënte optie omdat ze de bestaande gasopslagcapaciteit gebruikt Quick wins Als vervanger van energieën met een hogere koolstofintensiteit is gas een goedkope oplossing om onmiddellijk de koolstofemissies te verlagen en daarmee ook de klimaatimpact De Belgische koolstofemissies bedragen momenteel ongeveer 108 miljoen ton per jaar. Als we de helft van de stookolieketels en de oude gasketels in België vervangen door efficiëntere condensatieketels op gas, dan zou de koolstofemissie tot 3,9 miljoen ton verminderen, een daling van 15 % in de residentiële uitstoot van koolstof Aardgas als brandstof voor vervoer gebruiken vormt eveneens een snelle en kostenefficiënte oplossing om de koolstofuitstoot te verlagen. Door over te schakelen op aardgas zou de koolstofemissie 2,5 miljoen ton lager liggen, een daling van 10 % in de uitstoot van koolstof in het vervoerssegment Voor verwarming en vervoer overschakelen van andere fossiele brandstoffen naar aardgas verbetert de luchtkwaliteit omdat de uitstoot van fijn stof en zwaveldioxide met bijna 100 % daalt. En met groen gas valt ook de koolstofemissie weg 14 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

15 VISIE VAN FLUXYS BELGIUM OP HET TOEKOMSTIGE ENERGIESYSTEEM Op lange termijn wordt de Belgische gasinfrastructuur een uitstekend platform voor hernieuwbare energie. In dat systeem creëert groen gas als energie met hoge dichtheid synergieën met het elektriciteitssysteem. ONDERGRONDSE GASOPSLAG GAS-TO-POWER POWER-TO-GAS GROEN WATERSTOF SYNTHETISCH METHAAN BIOMETHAAN GROENE STROOM GROEN GAS Power-to-gas, de ontbrekende schakel: Door elektrolyse van water kunnen overschotten hernieuwbare elektriciteit als groen gas worden opgeslagen. De technologie biedt daarmee een oplossing voor het probleem van elektriciteitsopslag en gebruikt groene elektriciteit die anders verloren gaat. EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 15

16 Competitief: gas en gasinfrastructuur bieden consumenten en de industrie een betaalbaar energiesysteem Elektriciteit alleen kan niet tegemoetkomen aan het piekverbruik tenzij grote bijkomende investeringen worden gedaan in productiecapaciteit en netversterkingen. Die kost zou ten laste komen van de consumenten en de industrie De Belgische infrastructuur voor transport en opslag van gas staat vandaag al tegen een competitieve prijs ter beschikking. Ook is het goedkoper om bestaande elektriciteitscentrales op gas beschikbaar te houden in plaats van ze te sluiten en ze later opnieuw te activeren of nieuwe te bouwen met dezelfde capaciteit Het Belgische energiesysteem heeft gas nodig om de energievraag in te vullen en de energietransitie te helpen waarmaken. Bovendien is gasinfrastructuur als middel om energie te transporteren tien keer goedkoper dan elektriciteitsinfrastructuur Het is goedkoper om elektriciteit te gebruiken die in Belgische gascentrales is geproduceerd dan elektriciteit te importeren uit vergelijkbare centrales in de buurlanden omdat die elektriciteit over lange afstand moet worden getransporteerd Gas - betaalbare opslag: Gasinfrastructuur is niet alleen een middel om grote hoeveelheden energie voor een lage prijs te vervoeren; hetzelfde geldt voor de opslag van energie (vergelijking voor kortetermijnopslag): Ondergrondse gasopslag: 0,07 /MWh (megawattuur) Opslag van energie in batterijen: >100 /MWh Opslag van hydro-energie op zee: 79 /MWh 16 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

17 ENERGIEVERBRUIK PER UUR IN BELGIË GW Gasverbruik Stroomverbruik Gas de capaciteit om de energievraag te dekken Het gassysteem in België is gebouwd om een piekbelasting van ten minste 57 GW (Gigawatt) aan te kunnen zodat de energievraag voor verwarming kan worden gedekt. Momenteel vangt het elektriciteitssysteem een piekverbruik tot 14 GW op. Als elektriciteit de energievraag voor verwarming moet invullen, dan zijn aanzienlijke investeringen nodig die een belangrijke kost meebrengen voor consumenten en de industrie. EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 17

18 VII. Fluxys Belgium De vijf prioriteiten die we zien voor het beleid Wat het Energiepact moet doen om de energietoekomst van België vorm te geven en ervoor te zorgen dat gas zijn potentieel daarin kan ontplooien: 1. Gas erkennen als integraal onderdeel van de toekomstige energiemix in België Gas speelt een cruciale rol in elektriciteitsproductie, verwarming, vervoer en industriële processen, nu en in de toekomst Dankzij de flexibiliteit van de gasinfrastructuur in België kan hernieuwbare elektriciteitsproductie verder blijven toenemen. De gasinfrastructuur staat ook klaar om de nucleaire uitstap op te vangen en geeft het land de tijd om zijn energiesysteem op langere termijn te ontwikkelen Er zijn voldoende elektriciteitscentrales op gas nodig om de nucleaire uitstap in goede banen te leiden 2. Een goed functionerende en efficiënte energiemarkt stimuleren Er is een aangepast marktmodel voor elektriciteit nodig dat een juiste prijs biedt voor de beschikbaarheid van productiecapaciteit en flexibiliteit. Zo n marktmodel houdt bestaande gascentrales met weinig draaiuren beschikbaar in de aanloop naar de nucleaire uitstap en geeft de aanzet tot de nodige investeringen in nieuwe centrales De energietransitie wind in de rug geven door investeringen in nieuwe gascentrales draagvlak te geven via stimulerende initiatieven zoals het Federale Investeringsfonds 3. Innovatie in gastechnologie ondersteunen Onderzoek en ontwikkeling op het gebied van groen gas en innovatieve gastechnologieën zoals power-to-gas ondersteunen om zo een ruimere waaier oplossingen te kunnen bieden voor het energiesysteem van de toekomst 18 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

19 4. Technologieën en industrie eerlijk doen concurreren Op Europees niveau pleiten voor een voldoende koolstofprijs om koolstofarme technologieën te stimuleren en er op die manier voor zorgen dat gascentrales goedkopere elektriciteit produceren dan steenkoolcentrales Ervoor zorgen dat in de energietransitie de verschillende energiebronnen worden ingezet waarvoor ze het beste geschikt zijn De beste koolstofarme oplossingen moeten de markt aansturen. Er is een gelijk speelveld nodig voor de verschillende technologieën: alleen zo kunnen we op een betaalbare manier de energievraag in België invullen 5. Zorgen voor een stabiel en voorspelbaar regulerend kader Zorgen voor samenhang in de beleidsvorming en het regulerend kader op federaal en regionaal niveau om een bevorderlijk investeringsklimaat te scheppen en zo risico s en onzekerheden te verminderen EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 19

20 VIII. Fluxys Belgium: ten dienste van de Belgische energiemarkt Fluxys Belgium is de vervoersnetbeheerder voor aardgas in België. We beheren het nationale net van km pijpleidingen in het hele land en de terminal voor vloeibaar aardgas (LNG) in Zeebrugge. We staan ook in voor de exploitatie van de ondergrondse aardgasopslag in Loenhout. We spelen een centrale rol in de nationale gasvoorziening, die momenteel goed is voor 27 % van de Belgische energiebehoefte. We gebruiken onze infrastructuur ook om gas te vervoeren van en naar onze buurlanden. Zo zorgen we voor waardevolle inkomsten voor het land. Ongeveer 60 % van het gas dat België binnenkomt, voeren we door naar de buurlanden. Dankzij die grote grensoverschrijdende stromen leggen we de basis voor een competitieve gasprijs in eigen land. Als draaischijf van de internationale aardgasstromen geeft onze infrastructuur toegang tot alle aardgasbronnen voor de Europese markt. Daarmee zorgen we voor een bijzondere hoge graad van bevoorradingszekerheid in aardgas en diversiteit van de beschikbare bronnen. De weg vinden naar de toekomstige energiemix in België is een uitdaging. We werken allemaal samen aan een duurzamere toekomst. Onze aanpak bestaat erin om redelijk te zijn en pragmatisch: we hebben behoefte aan duurzame energie waarop we met zekerheid kunnen vertrouwen tegen een prijs die consumenten zich kunnen veroorloven. Pascal De Buck, CEO Fluxys Belgium 20 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

21 HET NETWERK VAN FLUXYS BELGIUM NOORWEGEN VERENIGD KONINGKRIJK LNG NEDERLAND ZELZATE ZANDVLIET Loenhout NEDERLAND POPPEL ZEEBRUGGE Brugge Antwerpen Sint -Niklaas Mechelen DILSEN NOORWEGEN / DUITSLAND FRANKRIJK ALVERINGEM km pijpleidingen Kortrijk Tournai Gent Aalst Brussels Winksele Genk Berneau Liège S- GRAVENVOEREN NOORWEGEN / DUITSLAND Verviers RUSLAND / DUITSLAND EYNATTEN Hoogcalorisch aardgas Charleroi Namur Laagcalorisch aardgas Mons Fysieke interconnectiepunten LNG-terminal Compressiestations BLAREGNIES FRANKRIJK SPANJE ITALIË Libramont Bastogne Arlon BRAS LUXEMBURG PÉTANGE Mengstations LUXEMBURG Opslag EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË 21

22 Vragen over hoe Fluxys Belgium de energietransitie ziet? Aarzel niet om ons te contacteren: Rudy Van Beurden rudy.vanbeurden@fluxys.com Michel Van den Brande michel.vandenbrande@fluxys.com 22 EEN STRATEGISCHE TROEF GAS: CRUCIAAL VOOR DE ENERGIETOEKOMST VAN BELGIË

23

24 Fluxys Belgium NV Zetel van de vennootschap Kunstlaan Brussel Tel Fax BTW BE RPR Brussel D/2017/9484/9

DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix

DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale

Nadere informatie

MEMORANDUM VOOR DE FEDERALE, REGIONALE EN EUROPESE VERKIEZINGEN 2019

MEMORANDUM VOOR DE FEDERALE, REGIONALE EN EUROPESE VERKIEZINGEN 2019 MEMORANDUM VOOR DE FEDERALE, REGIONALE EN EUROPESE VERKIEZINGEN 2019 Onmiddellijk actie nodig 2 Naar een koolstofneutraal energiesysteem 8 Welke beleidsmaatregelen zijn er nodig? 26 ONMIDDELLIJK ACTIE

Nadere informatie

Infosessie Overijse Hoeilaart 10 september Aan de slag voor de bevoorrading van morgen

Infosessie Overijse Hoeilaart 10 september Aan de slag voor de bevoorrading van morgen Infosessie Overijse Hoeilaart 10 september 2015 Aan de slag voor de bevoorrading van morgen Leidingproject in Overijse en Hoeilaart Waarom is de leiding nodig? versterking van het distributienetwerk van

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Gas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)

Gas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0) Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:

Nadere informatie

Power to gas onderdeel van de energietransitie

Power to gas onderdeel van de energietransitie Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Beersel wekt op. Klimaatneutraal Beersel 2040?

Beersel wekt op. Klimaatneutraal Beersel 2040? Klimaatneutraal Beersel 2040? 2013-2014: participatief traject 100 acties voor klimaatplan 2014-2015: inspelen op bestaande initiatieven en acties 2017-2018: Beersel wekt op De zon is van iedereen Zonnelaan

Nadere informatie

Bevoorradingszekerheid

Bevoorradingszekerheid Bevoorradingszekerheid Commissies Bedrijfsleven en Binnenlandse Zaken van de Kamer van volksvertegenwoordigers 23.09.2014 23 september 2014 1 Meer over FEBEG Inhoud Niets nieuws onder de zon Veel partijen

Nadere informatie

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom

Nadere informatie

Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid

Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2010 60%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2010 60% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2010 20% 80% 60% 40% Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 BRUSSEL Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be

Nadere informatie

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen

Nadere informatie

Samenvatting voor beleidsmakers

Samenvatting voor beleidsmakers Road book towards a nuclear-free Belgium. How to phase out nuclear electricity production in Belgium? rapport door Alex Polfliet, Zero Emissions Solutions, in opdracht van Greenpeace Belgium Samenvatting

Nadere informatie

Resultaten burgerbevraging Energiepact

Resultaten burgerbevraging Energiepact ENERGIEPACT HET ENERGIEOVERLEG TUSSEN DE FEDERALE STAAT EN DE GEWESTEN Resultaten burgerbevraging Energiepact PUBLIEKE CONSULTATIE Met het oog op het opstellen van het interfederaal Energiepact werd een

Nadere informatie

Hernieuwbaar verwarmen in de toekomst? Oplossingen vinden we niet alleen. VEA 4 jaar Renovatiepact: 14 december 2018

Hernieuwbaar verwarmen in de toekomst? Oplossingen vinden we niet alleen. VEA 4 jaar Renovatiepact: 14 december 2018 Hernieuwbaar verwarmen in de toekomst? Oplossingen vinden we niet alleen VEA 4 jaar Renovatiepact: 14 december 2018 Energietransitie Het omvormen van het huidige energiesysteem naar een decentraal koolstofarm

Nadere informatie

Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030

Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030 IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk

Nadere informatie

Wat zijn voor Nederland de argumenten voor en tegen CO2-afvang en -opslag (CCS*)?

Wat zijn voor Nederland de argumenten voor en tegen CO2-afvang en -opslag (CCS*)? Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de

Nadere informatie

Kernenergie in de Belgische energiemix

Kernenergie in de Belgische energiemix Kernenergie in de Belgische energiemix 1. Bevoorradingszekerheid De energie-afhankelijkheid van België is hoger dan het Europees gemiddelde. Zo bedroeg het percentage energie-afhankelijkheid van België

Nadere informatie

Nationale Energieverkenning 2014

Nationale Energieverkenning 2014 Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek

Nadere informatie

6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken

6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

NOTA (Z)140109-CDC-1299

NOTA (Z)140109-CDC-1299 Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas Nijverheidsstraat 26-38 1040 Brussel Tel.: 02/289.76.11 Fax: 02/289.76.09 COMMISSIE VOOR DE REGULERING VAN DE ELEKTRICITEIT EN HET GAS NOTA

Nadere informatie

Duurzame energie in balans

Duurzame energie in balans Duurzame energie in balans Duurzame energie produceren en leveren binnen Colruyt Group I. Globale energievraag staat onder druk II. Bewuste keuze van Colruyt Group III. Wat doet WE- Power? I. Globale energievraag

Nadere informatie

Evoluties in het energielandschap. Peter De Pauw

Evoluties in het energielandschap. Peter De Pauw Evoluties in het energielandschap Peter De Pauw Inhoud We consumeren meer energie We produceren zelf elektriciteit We zullen anders consumeren We gebruiken de netten op een andere manier 2 3 december 2015

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers % 80% 60% 40%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers % 80% 60% 40% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2012 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statististische gegevens, van marktgegevens, van de

Nadere informatie

Les De productie van elektriciteit

Les De productie van elektriciteit LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De productie van elektriciteit Werkblad Doe de stekker in het stopcontact en je hebt licht, geluid, beeld, beweging... Allemaal dankzij elektriciteit. Maar waar komt dat

Nadere informatie

Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending

Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending Zuidwending, 11 april 2017 1 Henk Abbing: directeur EnergyStock, een 100% Gasunie-dochteren eigenaar

Nadere informatie

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen

Nadere informatie

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2011 60%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2011 60% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2011 20% 80% 60% 40% Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 BRUSSEL Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be

Nadere informatie

Kernenergie: Kan België zonder?

Kernenergie: Kan België zonder? Kernenergie: Kan België zonder? Marktonderzoeks-, studie- & consultancy-bureau mbt hernieuwbare energie - Marktstudies over energiemarkten - Opleidingen over (hernieuwbare) energie - Haalbaarheidsstudies,

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie 9.12.2015 A8-0341/45 45 Overweging H H. overwegende dat klimaatverandering, niet-concurrerende energieprijzen en de bijzonder grote afhankelijkheid van onbetrouwbare leveranciers uit derde landen een bedreiging

Nadere informatie

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2016

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2016 20% ENERGIE Kerncijfers 2016 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank en van

Nadere informatie

Column Maak van Nederland de energiehub en leverancier van flexibiliteit aan het Europese energiesysteem

Column Maak van Nederland de energiehub en leverancier van flexibiliteit aan het Europese energiesysteem Column Maak van Nederland de energiehub en leverancier van flexibiliteit aan het Europese energiesysteem Maarten Meijburg en Ruut Schalij 13 oktober 2016 Door de staatsbedrijven Gasunie en Tennet zijn

Nadere informatie

SUCCESSEN IN DE ENERGIETRANSITIE. De rol van kernenergie en hernieuwbare energie in België. SAMENVATTING VAN DE PWC ENTERPRISE ADVISORY STUDIE

SUCCESSEN IN DE ENERGIETRANSITIE. De rol van kernenergie en hernieuwbare energie in België. SAMENVATTING VAN DE PWC ENTERPRISE ADVISORY STUDIE 1 SUCCESSEN IN DE ENERGIETRANSITIE De rol van kernenergie en hernieuwbare energie in België. SAMENVATTING VAN DE PWC ENTERPRISE ADVISORY STUDIE Hernieuwbare energie samen met kernenergie is de enige combinatie

Nadere informatie

Basisles Energietransitie

Basisles Energietransitie LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Energietransitie Werkblad Basisles Energietransitie Werkblad 1 Wat is energietransitie? 2 Waarom is energietransitie nodig? 3 Leg in je eigen woorden uit wat het Energietransitiemodel

Nadere informatie

Domineren kosten infrastructuur de factuur van de toekomst? Martien Visser Lector Energietransitie Hanzehogeschool - Entrance

Domineren kosten infrastructuur de factuur van de toekomst? Martien Visser Lector Energietransitie Hanzehogeschool - Entrance Domineren kosten infrastructuur de factuur van de toekomst? Martien Visser Lector Energietransitie Hanzehogeschool - Entrance Energie infrastructuur (deze lezing) Verband tussen benutting, kosten en marktprijzen

Nadere informatie

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder

Nadere informatie

MANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008

MANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008 MANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008 Er is de komende jaren een fundamentele verandering van onze energievoorziening nodig om het hoofd te bieden aan de mondiale uitdagingen op energiegebied: de

Nadere informatie

Systeemintegratie - Infrastructuur Verkenning 2050 TenneT& Gasunie

Systeemintegratie - Infrastructuur Verkenning 2050 TenneT& Gasunie Soest, 5 juli 2019 Systeemintegratie - Infrastructuur Verkenning 2050 TenneT& Gasunie René Schutte - Program Manager Hydrogen Soest, 5 juli 2019 #2 Energiesysteem in 2050: Elektronen & Moleculen Een slimme

Nadere informatie

BELEIDSNOTA 2008 VAN FEBEG

BELEIDSNOTA 2008 VAN FEBEG 20.02.2008 BELEIDSNOTA 2008 VAN FEBEG Met de nieuwe organisatie van de beroepsverenigingen van de sector vertegenwoordigt FEBEG nu enkel producenten en leveranciers van elektriciteit en gas die in België

Nadere informatie

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures

Nadere informatie

Reactie van Elia op de conceptnota voor nieuwe regelgeving betreffende het stimuleren van een Vlaams energienet in evenwicht

Reactie van Elia op de conceptnota voor nieuwe regelgeving betreffende het stimuleren van een Vlaams energienet in evenwicht Reactie van Elia op de conceptnota voor nieuwe regelgeving betreffende het stimuleren van een Vlaams energienet in evenwicht 29 februari 2016 INHOUDSTAFEL 1 Voorwoord... 3 2 Elia, beheerder van het transmissienet

Nadere informatie

Factsheet: Dong Energy

Factsheet: Dong Energy Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9

Nadere informatie

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2015

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2015 20% ENERGIE Kerncijfers 2015 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank en van

Nadere informatie

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken

Nadere informatie

Schiphol, 12 september 2019 Arie Bleijenberg Koios strategy Hoe verder? Hoe duurzaam?

Schiphol, 12 september 2019 Arie Bleijenberg Koios strategy   Hoe verder? Hoe duurzaam? Schiphol, 12 september 2019 Arie Bleijenberg Koios strategy www.ariebleijenberg.nl Hoe verder? Hoe duurzaam? NASA 2018, Met office 2019, LOLA 2019 Trend CO 2 wereldluchtvaart past niet binnen Parijs Peeters

Nadere informatie

Caro De Brouwer 27/11/2013

Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers

Nadere informatie

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst

Nadere informatie

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Startnotitie Energietransitie. November 2018 Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie

Nadere informatie

Gas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030

Gas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 Gas als zonnebrandstof Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 1 Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 Introductie Meer hernieuwbare energie Extra hernieuwbare energie in Nederland? Verkennen

Nadere informatie

Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)

Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Gert Jan Kramer Tilburg Science Café, 15 Januari 2019 Haalbaarheid en Draagvlak 300 Dutch GHG emissions emissions (Mton CO 2eq ) 200 100-12% -49%

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

De toekomst van energie

De toekomst van energie De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig

Nadere informatie

Raadsakkoord energietransitie. Februari 2019

Raadsakkoord energietransitie. Februari 2019 Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin

Nadere informatie

Change. Hoe moet het morgen met de energievoorziening? Document. magazine

Change. Hoe moet het morgen met de energievoorziening? Document. magazine Hoe moet het morgen met de energievoorziening? Nederland is verslaafd aan fossiele energie, zeker in vergelijking met landen om ons heen, vertelt Paul Korting, directeur van ECN. Er zijn genoeg scenario

Nadere informatie

WKK en decentrale energie systemen, in Nederland

WKK en decentrale energie systemen, in Nederland WKK en decentrale energie systemen, in Nederland Warmte Kracht Koppeling (WKK, in het engels CHP) is een verzamelnaam voor een aantal verschillende manieren om de restwarmte die bij elektriciteitsproductie

Nadere informatie

Impact energietransitie

Impact energietransitie Impact energietransitie Marktontwikkelingen en TSO-perspectief Ben Voorhorst - COO VEMW, 12 juni 2014 Onderwerpen TenneT algemeen Opmars duurzaam in Duitsland én Nederland Uitdaging inpassing renewables

Nadere informatie

STATISTIEKEN Beroepsfederatie van de Elektriciteitssector

STATISTIEKEN Beroepsfederatie van de Elektriciteitssector STATISTIEKEN 2004 Beroepsfederatie van de Elektriciteitssector OPGEVRAAGDE ELEKTRISCHE ENERGIE Jaarlijks elektriciteitsverbruik Leveringen aan eindafnemers Eigen verbruik van zelfproducenten Brussels Hoofdstedelijk

Nadere informatie

Hernieuwbare energie in Brussel

Hernieuwbare energie in Brussel Hernieuwbare in Brussel Achtergrond en vooruitzichten Hernieuwbare in Brussel: welke opportuniteiten voor de bouwbedrijven? Afdeling Energie, Lucht, Klimaat en Duurzame gebouwen F. Cornille 19/10/2017

Nadere informatie

Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie

Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,

Nadere informatie

2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling

2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling Op de internationale milieuconferentie in december 2015 in Parijs is door de deelnemende landen afgesproken, dat de uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Raadsakkoord energietransitie. April 2019

Raadsakkoord energietransitie. April 2019 Raadsakkoord energietransitie April 2019 Inhoudsopgave De energietransitie in Rotterdam 1 De energietransitie als kans 1 Tegengaan energiearmoede 1 Klimaatakkoord van Parijs 2 Rotterdamse klimaatambitie

Nadere informatie

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische

Nadere informatie

Smart Grids. Situering Eandis in energiemarkt. Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september Producenten elektriciteit

Smart Grids. Situering Eandis in energiemarkt. Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september Producenten elektriciteit Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september 2012 Situering Eandis in energiemarkt Producenten elektriciteit CREG / VREG Invoerders aardgas Elia Fluxys Distributienetbeheerders Leveranciers Klanten

Nadere informatie

Is uw gemeente mee met groene warmte? 9 februari 2018 KU Leuven Brugge. Ben Segers Francies Van Gijzeghem

Is uw gemeente mee met groene warmte? 9 februari 2018 KU Leuven Brugge. Ben Segers Francies Van Gijzeghem Is uw gemeente mee met groene warmte? 9 februari 2018 KU Leuven Brugge Ben Segers Francies Van Gijzeghem 1 Inhoud Intro ODE en BE-p Wat is biomassa? Hele kleine installaties Medium schaal Grote schaal

Nadere informatie

Na aardgas komt zonneschijn

Na aardgas komt zonneschijn Economisch Bureau Na aardgas komt zonneschijn Hans van Cleef, sr. sectoreconoom energie 17 november 2016 @hansvancleef De uitdagende overgang naar een duurzame energievoorziening Mondiaal Europees Nederland

Nadere informatie

ELW. Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk. Productinformatie Remeha ELW

ELW. Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk. Productinformatie Remeha ELW ELW Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk Verwarm voortaan op een efficiënte manier! Het WKK-principe (warmtekrachtkoppeling) dat de Remeha ELW toepassing biedt is zowel geniaal als voor de hand

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Persbericht 16 november 2011

Persbericht 16 november 2011 Tussentijdse verklaring Toelichting bij de markante feiten sedert 1 januari 2011 en de impact ervan op de financiële toestand van Fluxys Investeringsbudget 2011: 270 miljoen Nieuwe leiding Opwijk-Eynatten

Nadere informatie

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Strategie Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt De energiemarkten in Europa zijn in transitie van een centraal gestuurde energievoorziening,

Nadere informatie

Klimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft

Klimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise

Nadere informatie

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl

Nadere informatie

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor

Nadere informatie

PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE. bij de

PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE. bij de EUROPESE COMMISSIE Brussel, 25.2.2015 COM(2015) 80 final ANNEX 1 PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE bij de MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET

Nadere informatie

Schiphol, 12 september 2019 Arie Bleijenberg Koios strategy Hoe verder? Hoe duurzaam?

Schiphol, 12 september 2019 Arie Bleijenberg Koios strategy   Hoe verder? Hoe duurzaam? Schiphol, 12 september 2019 Arie Bleijenberg Koios strategy www.ariebleijenberg.nl Hoe verder? Hoe duurzaam? NASA 2018, Met office 2019, LOLA 2019 Trend CO 2 wereldluchtvaart past niet binnen Parijs Peeters

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen

Nadere informatie

Uitdagingen voor het distributienet. Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013

Uitdagingen voor het distributienet. Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013 Uitdagingen voor het distributienet Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013 Situering Eandis in energiemarkt CREG / VREG Producenten elektriciteit Invoerders aardgas Elia

Nadere informatie

FOSSIELE BRANDSTOFFEN

FOSSIELE BRANDSTOFFEN FOSSIELE BRANDSTOFFEN De toekomst van fossiele energiebronnen W.J. Lenstra Inleiding Fossiele energiebronnen hebben sinds het begin van de industriele revolutie een doorslaggevende rol gespeeld in onze

Nadere informatie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze

Nadere informatie

WORLD ENERGY TECHNOLOGY OUTLOOK 2050 (WETO-H2) KERNPUNTEN

WORLD ENERGY TECHNOLOGY OUTLOOK 2050 (WETO-H2) KERNPUNTEN WORLD ENERGY TECHNOLOGY OUTLOOK 2050 (WETO-H2) KERNPUNTEN In het kader van de WETO-H2-studie is een referentieprognose van het wereldenergiesysteem ontwikkeld samen met twee alternatieve scenario's, een

Nadere informatie

Provincie Vlaams Brabant

Provincie Vlaams Brabant 170 Provincie Vlaams Brabant ENERGIE Energie is een relatief nieuw thema. De opgave om klimaatneutraal te worden, vraagt dat we vandaag nadenken over hoe we in de toekomst onze energiebehoefte gaan invullen.

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

Jaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag

Jaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt

Nadere informatie

Insights Energiebranche

Insights Energiebranche Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is

Nadere informatie

PVV Nissewaard. Stem PVV

PVV Nissewaard. Stem PVV PVV Nissewaard Op woensdag 20 maart 2019 kunt u tegen het klimaatakkoord stemmen Stem PVV Auteur Frank van Boven Datum 13 maart 2019 Document 190313_Gevolgen_Klimaatakkoord_en_wet.pdf Verkiezingen 2019

Nadere informatie

1. Het klimaat slaat op hol De klimaatverandering. 2. Energie Wat doen we ermee? 3. Energie Waar komt het vandaan?

1. Het klimaat slaat op hol De klimaatverandering. 2. Energie Wat doen we ermee? 3. Energie Waar komt het vandaan? Dit lespakket bestaat uit vijf blokken 1. Het klimaat slaat op hol De klimaatverandering 2. Energie Wat doen we ermee? 3. Energie Waar komt het vandaan? 4. Elektriciteit Hoe raakt het tot aan je huis?

Nadere informatie

Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie

Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Departement WSE Afdeling Sociale Economie en Werkbaar Werk Impact van de strategische trends in industriële en maatschappelijke noden, herbruikbare energie

Nadere informatie

Persbericht Fluxys Belgium 26 september 2018 Gereglementeerde informatie

Persbericht Fluxys Belgium 26 september 2018 Gereglementeerde informatie Resultaten eerste semester 2018 Toelichting bij de markante feiten in het eerste semester van 2018 en de impact ervan op de financiële toestand van Fluxys Belgium Gereguleerde omzet stabiel Nettoresultaat:

Nadere informatie

Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN

Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Referentiescenario De WETO-studie (World Energy, Technology and climate policy Outlook 2030) bevat een referentiescenario

Nadere informatie

Windenergie in Utrecht

Windenergie in Utrecht Windenergie in Utrecht J.H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie (NKPW) www.nkpw.nl Conclusies Windenergie is geen noemenswaardig alternatief voor fossiele energie en levert geen noemenswaardige

Nadere informatie

Gas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016

Gas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016 Gas is geen aardgas, en hard nodig Frans Rooijers - 4 november 2016 CE Delft: wie zijn wij? Onafhankelijk beleidsonderzoek en advies Bijna 40 jaar; ca. 50 medewerkers Grensvlak economie, techniek en (milieu)beleid

Nadere informatie

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma GROENE KOOLWATERSTOFFEN Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma AANLEIDING: Grote belangstelling voor waterstof in de aanloop naar, en binnen het Klimaatakkoord Scenario s, projecties en schattingen voor

Nadere informatie