ARCHEOLOGISCH BUREAUONDERZOEK EN VERKENNEND BOORONDERZOEK STEGEN 56 EN 60 TE ASTEN GEMEENTE ASTEN

Transcriptie

1 ARCHEOLOGISCH BUREAUONDERZOEK EN VERKENNEND BOORONDERZOEK STEGEN 56 EN 60 TE ASTEN GEMEENTE ASTEN

2 Archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek Stegen 56 en 60 te Asten in de gemeente Asten Opdrachtgever Tonnaer Vonderweg RM Eindhoven Project AST.TON.ARC Rapportnummer Status definitief Datum 30 november 2012 Vestiging Auteur(s) Swalmen Ing. G.J. Boots MA (Archeoloog) en drs. M. Stiekema (Senior Prospector) Paraaf Autorisatie Drs. A.H. Schutte (Senior KNA-Archeoloog) Paraaf Econsultancy bv, Swalmen Foto s en tekeningen: Econsultancy bv, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Econsultancy bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. ISSN: (Analoog rapport) ISSN: (Digitaal rapport E-depot) Econsultancy Archeologisch Rapport

3 Administratieve gegevens plangebied Projectcode en nummer Toponiem Stegen 56 en 60 Opdrachtgever Gemeente Plaats Provincie Kadastrale gegevens Tonnaer Asten Asten Noord-Brabant Gemeente Asten, sectie N, nummers 849 (ged.), 1812 en 1801 (ged.) Omvang plangebied circa m 2 Kaartblad 52 C (1:25.000) Coördinaten centrum plangebied X: / Y: Bevoegde overheid Gemeente Asten Postbus AG Asten Tel.: gemeente@asten.nl Deskundige namens de bevoegde overheid ARCHIS2 Onderzoeksmeldingsnummer (OM-nr.) Vondstmeldingsnummer Onderzoeksnummer Bureauonderzoek n.v.t Booronderzoek n.v.t Archeoregio NOaA Beheer en plaats documentatie Uitvoerders Brabants zandgebied Econsultancy, Swalmen/ Provinciaal Archeologisch Depot Noord-Brabant Econsultancy, ing. G.J. Boots MA en drs. M. Stiekema Kwaliteitszorg Econsultancy beschikt over een eigen opgravingsvergunning, afgegeven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De opgravingsvergunning geeft opdrachtgevers de zekerheid dat het uitvoerend bureau werkt conform de eisen die de RCE stelt op het gebied van competenties en integriteit van medewerkers en het toepassen van vigerende normen en onderzoeksprotocollen. Betrouwbaarheid Dit onderzoek is op zorgvuldige wijze uitgevoerd, conform de toepasselijke en van kracht zijnde regelgeving. Een booronderzoek wordt in het algemeen uitgevoerd door het steekproefsgewijs onderzoeken van de bodem, waardoor het, op basis van de resultaten van een booronderzoek, onmogelijk is garanties af te geven ten aanzien van de aan- of afwezigheid van archeologische waarden. In dit kader dient ook opgemerkt te worden dat geraadpleegde bronnen niet altijd zonder fouten en volledig zijn. Daar Econsultancy voor het verkrijgen van historische informatie afhankelijk is van deze bronnen, kan Econsultancy niet instaan voor de juistheid en volledigheid van deze informatie. Econsultancy Archeologisch Rapport

4 SAMENVATTING Econsultancy heeft in opdracht van Tonnaer op 11 en 13 juni 2012 een archeologisch bureauonderzoek en op 18 juni 2012 een inventariserend veldonderzoek (IVO, verkennende fase) door middel van boringen uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd in verband met de bouw van een woning met bijgebouw. Het plangebied is gelegen aan de Stegen 56 en 60 te Asten in de gemeente Asten. Het archeologisch onderzoek is noodzakelijk om te bepalen wat de verwachtingswaarde is voor de aanwezigheid van archeologische waarden binnen het plangebied en of deze door de voorgenomen bodemingrepen kunnen worden aangetast. Daarom is het binnen het kader van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg uit 2007 (WAMZ), voortvloeiend uit het Verdrag van Malta uit 1992, verplicht voorafgaand archeologisch onderzoek uit te voeren (zie bijlage 5). Doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, over bekende en verwachte archeologische waarden, om daarmee een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied op te stellen. Het inventariserend veldonderzoek (IVO-overig, verkennende fase) heeft tot doel de in het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde archeologische verwachting aan te vullen en te toetsen, en is erop gericht om inzicht te krijgen in de geologische en bodemkundige opbouw binnen het plangebied. Tevens is het bedoeld om kansrijke zones te selecteren voor vervolgonderzoek en kansarme zones ervan uit te sluiten. Ook wordt gelet op het voorkomen van (diepe) verstoringen van het bodemprofiel. Indien de ondergrond tot grote diepte verstoord is, zullen eventueel aanwezige archeologische resten mogelijk verdwenen zijn. Met de resultaten van het archeologisch onderzoek kan worden vastgesteld of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of vervolgonderzoek en/of planaanpassing noodzakelijk is. Gespecificeerde archeologische verwachting Volgens de opgestelde gespecificeerde archeologische verwachting is de archeologische verwachting laag voor het Laat-Paleolithicum en het Mesolithicum, middelhoog voor het Neolithicum, de Bronstijd, IJzertijd en de Romeinse tijd en hoog voor de Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Resultaten inventariserend veldonderzoek Uit de resultaten van het inventariserend veldonderzoek (IVO, verkennende fase) blijkt dat de bodem in hoofdlijnen bestaat uit een verstoord plaggendek variërend van 60 tot 100 cm dikte, bestaande uit donker grijs bruin, matig fijn, zwak siltig, matig humeus zand. Hieronder bevindt zich de C-horizont bestaande uit geel of grijs, matig siltig, matig fijn zand met gley-verschijnselen. Conclusie Op basis van de waargenomen bodemverstoringen, kan worden geconcludeerd dat archeologische waarden niet meer in situ worden verwacht. De archeologische verwachting zoals deze in het bureauonderzoek is vastgesteld, wordt voor alle archeologische periodes naar laag bijgesteld. Selectieadvies Op grond van de resultaten van het bureau- en veldonderzoek adviseert Econsultancy om het plangebied vrij te geven. Bovenstaand advies vormt een selectieadvies. Econsultancy wil de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat de bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen eerst moeten worden beoordeeld door het bevoegd gezag (Gemeente Asten), die vervolgens een selectiebesluit neemt.

5 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING DOELSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN BUREAUONDERZOEK Methoden Afbakening van het plangebied Huidige situatie Toekomstige situatie Beschrijving van het historische gebruik Aardwetenschappelijke gegevens Archeologische waarden Aanvullende informatie Korte bewoningsgeschiedenis van de gemeente Asten Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Beantwoording onderzoeksvragen bureauonderzoek INVENTARISEREND VELDONDERZOEK Methoden Resultaten Beantwoording onderzoeksvragen veldonderzoek CONCLUSIE EN SELECTIEADVIES Conclusie Selectieadvies... 22

6 LIJST VAN TABELLEN Tabel I. Tabel II. Tabel III. Tabel IV. Tabel V. Tabel VI. Tabel VII. Tabel VIII. Geraadpleegd historisch kaartmateriaal Verleende bouwvergunningen Aardwetenschappelijke gegevens plangebied Grondwatertrappenindeling Overzicht AMK-terreinen Overzicht onderzoeksmeldingen Overzicht ARCHIS-waarnemingen Gespecificeerde archeologische verwachting LIJST VAN AFBEELDINGEN Figuur 1. Figuur 2. Figuur 3. Figuur 4. Figuur 5. Figuur 6. Figuur 7. Figuur 8. Figuur 9. Figuur 10. Situering van het plangebied binnen Nederland Detailkaart van het plangebied Luchtfoto van het plangebied Situering van het plangebied binnen de historische kaarten Situering van het plangebied binnen de Geomorfologische kaart Situering van het plangebied binnen het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Situering van het plangebied binnen de Bodemkaart Archeologische Gegevenskaart van het onderzoeksgebied Situering van het plangebied binnen de Archeologische Beleidskaart Boorpuntenkaart BIJLAGEN Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Literatuur Bronnen Overzicht geologische en archeologische tijdvakken Bewoningsgeschiedenis van Nederland AMZ-cyclus Planontwerp Boorprofielen

7 1 INLEIDING Econsultancy heeft in opdracht van Tonnaer een archeologisch onderzoek uitgevoerd voor het plangebied gelegen aan de Stegen 56 en 60 te Asten in de gemeente Asten (zie figuur 1 en figuur 2). In het plangebied zal een woning met bijgebouw worden gerealiseerd. Het archeologisch onderzoek is noodzakelijk om te bepalen wat de verwachtingswaarde is voor de aanwezigheid van archeologische waarden binnen het plangebied en of deze door de voorgenomen bodemingrepen kunnen worden aangetast. Daarom is het binnen het kader van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg uit 2007 (WAMZ), voortvloeiend uit het Verdrag van Malta uit 1992, verplicht voorafgaand archeologisch onderzoek uit te voeren (zie bijlage 5). Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een bestemmingsplanwijziging. De huidige Agrarische bedrijfsbestemming zal worden gewijzigd in een deel Wonen (circa m²) en een deel Agrarisch (circa m²). Het archeologisch onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek (hoofdstuk 3) en een inventariserend veldonderzoek (IVO-overig, verkennende fase) door middel van boringen (hoofdstuk 0). Op basis van de resultaten van het onderzoek wordt een advies gegeven of vervolgstappen nodig zijn en zo ja, in welke vorm (hoofdstuk 0). Dit advies dient te worden getoetst door het bevoegd gezag, de gemeente Asten, waarna een besluit zal worden genomen of het plangebied kan worden vrijgegeven of dat vervolgstappen nodig zijn. 2 DOELSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN Het onderzoek heeft tot doel inzicht te krijgen in de archeologische waarden van het plangebied. Het bureauonderzoek heeft tot doel om een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel van het plangebied op te stellen. Het verwachtingsmodel is gebaseerd op bronnen over bekende of verwachte archeologische waarden in en om het plangebied. Voor het bureauonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen binnen het plangebied uit het verleden? Is er bijvoorbeeld informatie bekend over vroegere ontgrondingen, bodemsaneringen, egalisaties, diepploegen of landinrichting? Ligt het plangebied binnen een landschappelijke eenheid, die vanuit archeologisch oogpunt een specifieke aandachtslocatie kan betreffen (zoals een relatief hoge dekzandkop of -rug, nabij een veengebied, een beekdal)? Wat is de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied? Het inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek heeft tot doel de in het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde archeologische verwachting aan te vullen en te toetsen, en is er op gericht om inzicht te krijgen in de geologische en bodemkundige opbouw binnen het plangebied. Tevens is het bedoeld om kansrijke zones te selecteren voor vervolgonderzoek en kansarme zones ervan uit te sluiten. Ook wordt gelet op het voorkomen van (diepe) verstoringen van het bodemprofiel. Indien de ondergrond tot grote diepte verstoord is, zullen eventueel aanwezige archeologische resten mogelijk verdwenen zijn. Pagina 1 van 22

8 Het veldonderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: Wat is de bodemopbouw binnen het plangebied? Is het bodemprofiel binnen het plangebied intact of (geheel of gedeeltelijk) verstoord en indien verstoord, tot welke diepte gaat deze verstoring? Wat zijn de gevolgen van het in het plangebied aangetroffen bodemprofiel voor de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied. Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 11 en 13 juni 2012 door ing. G.J. Boots BA (archeoloog) en drs. M. Stiekema (senior prospector). Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd op 18 juni Meegewerkt hebben: drs. M. Stiekema (senior prospector) en Ing. G.J. Boots BA (archeoloog). Het rapport is gecontroleerd door drs. A.H. Schutte (senior KNA-archeoloog/kwaliteitscontroleur). 3 BUREAUONDERZOEK 3.1 Methoden Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd conform de eisen en normen zoals aangegeven in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2, maart 2010), die is vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen (CCvD) Archeologie en is ondergebracht bij het SIKB te Gouda. Voor de uitvoering van het bureauonderzoek gelden de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. De resultaten van dit onderzoek worden in dit rapport weergegeven conform specificatie LS06. 1 Binnen dit onderzoek zijn de volgende werkzaamheden verricht: afbakening van het plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik (LS01); beschrijving van de huidige en toekomstige situatie (LS02); beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03); beschrijving van bekende archeologische en historische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04); opstellen van een gespecificeerde verwachting (LS05). Bij het uitvoeren van deze werkzaamheden zijn de volgende bronnen geraadpleegd: het Archeologische Informatie Systeem (ARCHIS); de Archeologische Monumenten Kaart (AMK); geologische kaarten, geomorfologische kaarten en bodemkaarten; de centrale toegangspoort tot Data en Informatie van de Nederlandse Ondergrond (DINOLoket); literatuur en historisch kaartmateriaal; de Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH); bouwhistorische gegevens; de recente topografische kaart (schaal 1:25.000); recente luchtfoto s; het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN); de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW) van de provincie Noord-Brabant; de archeologische verwachtingskaarten van de gemeente Asten; plaatselijke (amateur-)archeoloog c.q. heemkundevereniging. 1 Beschikbaar via Pagina 2 van 22

9 3.2 Afbakening van het plangebied Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen het onderzoeksgebied en het plangebied. Het plangebied is het gebied waarbinnen feitelijk de bodemverstorende ingreep gaat plaatsvinden. Het onderzoeksgebied is het gebied waarover informatie is verzameld om een goed beeld te krijgen van de archeologische waarden binnen het plangebied. Dit gebied is groter dan het plangebied. In het huidige onderzoek betreft het onderzoeksgebied het gebied binnen een straal van circa 1 km rondom het plangebied. Het plangebied heeft oppervlakte van circa m² en ligt aan de Stegen 56 en 60, ten noordoosten van Asten in de gemeente Asten (zie figuur 1 en figuur 2). Op het Algemeen Hoogtebestand Nederland (AHN) heeft het maaiveld een hoogte van circa 24,70 m +NAP. Het gebied is kadastraal bekend als Gemeente Asten, sectie N, nummers 849 (ged.), 1812 en 1801 (ged.). 3.3 Huidige situatie Voor het bureauonderzoek is het van belang de huidige situatie te onderzoeken. Landgebruik en bebouwing kunnen van invloed zijn op de archeologische verwachting. Het plangebied was bebouwd en in gebruik als grasland (zie figuur 3). Tijdens de veldinspectie bleek dat de in figuur 3 afgebeelde stallen op het terrein inmiddels waren gesloopt. Het bodemgebruik van de omliggende percelen is als volgt: aan de noordzijde bevindt zich bouwland en een bedrijfsterrein; aan de oostzijde bevindt zich bouwland; aan de zuidzijde bevindt zich bouwland.; aan de westzijde bevindt zich bouwland. Bodemloket Met het bodemloket wil de overheid inzicht geven in maatregelen die de afgelopen jaren getroffen zijn om de bodemkwaliteit in Nederland in kaart te brengen (bodemonderzoek) of te herstellen (bodemsanering). Ook laat het Bodemloket zien waar vroeger (bedrijfs-) activiteiten hebben plaatsgevonden die extra aandacht verdienen. Het raadplegen van het Bodemloket heeft voor het plangebied geen aanvullende gegevens opgeleverd. Huidig milieuonderzoek Gelijktijdig met het archeologisch bureauonderzoek is er voor het plangebied een milieuhygiënisch bodemonderzoek uitgevoerd door Econsultancy b.v. dhr. S.J. Theeuwen (rapportnummer: , AST.TON.NEN). De aangetoonde lichte verontreinigingen vormen geen belemmering voor de voorgenomen ontwikkeling. 3.4 Toekomstige situatie Het toekomstige gebruik van het plangebied kan bepalend zijn voor het vervolgtraject (behoud in-situ of behoud ex-situ van archeologische waarden). De manier waarop het plangebied wordt ingericht kan tot gevolg hebben dat eventueel aanwezige archeologische waarden (deels of geheel) onverstoord (kunnen) blijven. Ook kan besloten worden de inrichting zo aan te passen dat archeologische waarden alsnog onverstoord kunnen blijven liggen. Pagina 3 van 22

10 In het plangebied is een voormalige varkenshouderij gevestigd. De voormalige varkensstal op Stegen 60 zal worden gesloopt. Hier zal in de toekomst een nieuwe woning met bijgebouw worden gerealiseerd. Het voormalige bedrijfsgebouw op locatie Stegen 56 zal de nieuwe bestemming Wonen krijgen. De bestemming agrarisch bedrijfsbestemming voor de gronden achter Stegen 56 en 60 zal hiervoor gewijzigd worden in agrarisch (zie bijlage 6). Tijdens de veldinspectie is gebleken dat er inmiddels meer stallen en schuren in het plangebied zijn gesloopt. Deze zijn weergegeven in figuur Beschrijving van het historische gebruik In het plangebied kunnen naast archeologische sporen ook historische relicten voorkomen die nog in het landschap zichtbaar zijn. Het gaat hierbij om historisch geografische relicten zoals nederzettingsvormen en wegen- en kavelpatronen. Veel van deze bewaard gebleven historische geografie geeft door de herverkavelingen in de tweede helft van de 20 e eeuw een incompleet beeld van het historisch landschap. Historische kaarten van vóór de herverkaveling zijn een goede aanvulling op het huidige incomplete beeld. Voor de historische ontwikkeling is naast het historisch kaartmateriaal ook relevante achtergrondliteratuur geraadpleegd. Historisch kaartmateriaal De situatie van het plangebied is op verschillende historische kaarten als volgt: Tabel I. Geraadpleegd historisch kaartmateriaal 2 Bron Periode Kaartblad Schaal Omschrijving plangebied Bijzonderheden/directe omgeving Kadastrale minuut Gemeente Asten, Sectie C, Blad 03 1:2.500 Het plangebied is in het bezit van Peter Jan Rijnders en is in gebruik als bouwland. Stegen 58 is in 1832 al bebouwd. Het plangebied ligt in het gebied Het Stegensch Eind. Ten zuiden van het plangebied stroomt de Beekerloop. Deze lijkt in die tijd al gekanaliseerd te zijn. Militaire topografische kaart (nettekening) _3rd 1: Weide, hooiland en bouwland. Het gebied ten noordwesten van het plangebied wordt Laarbroek genoemd. Ten zuidoosten van het plangebied ligt de Grote Peel. De omgeving van het plangebied watert af in noordelijke richting via de Beekerloop. Militaire topografische kaart (veldminuut) Militaire topografische kaart (veldminuut) Militaire topografische kaart (veldminuut) Militaire topografische kaart (veldminuut) Militaire topografische kaart (veldminuut) : Bouwland. Het plangebied ligt aan de Stegensche straat in het buurtschap Stegen : Bouwland. Asten is ontsloten middels een stoomtram : Bouwland : Bouwland : Bouwland. - Topografische kaart C 1: Bouwland. Door het plangebied loopt een landweg. - Topografische kaart C 1: Bouwland Pagina 4 van 22

11 Topografische kaart C 1: Stegen 56 en 60 zijn bebouwd. Door het plangebied loopt een landweg. Topografische kaart C 1: Stegen 60 is bebouwd. Op het achtererf zijn enkele stallen bijgebouwd. Topografische kaart C 1: Stegen 56 en 60 zijn bebouwd en op het achtererf zijn enkele stallen bijgebouwd. Het zuidelijke deel van het plangebied is in gebruik als bouwland. Topografische kaart C 1: Er zijn geen wijzigingen ten opzichte van De Koestraat is rechtgetrokken. - - Het plangebied ligt ten noordwesten van de Grote Peel en ten zuidoosten van een laag gelegen gebied het Laarbroek. Het omliggende gebied rond het plangebied watert af in noordelijke richting via de Beekerloop, die in het begin van de 19 e eeuw al gekanaliseerd was. Het tussenliggende perceel, Stegen 58, is in de 19 e eeuw al bebouwd. In de 60er jaren van de vorige eeuw is het plangebied aan de straatzijde bebouwd. Deze bebouwing breidt zich in de loop der jaren uit in de vorm van stallen op het achtererf. Door het plangebied loopt een landweg in oostwestelijke richting. Het zuiden van het plangebied, ten zuiden van de landweg, is niet bebouwd (zie figuur 4). KICH 3 Het KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH) heeft alle bekende archeologische en bouwkundige monumenten en historisch-geografische informatie samengebracht in een digitale kaart. Via deze kaart zijn cultuurhistorische waarden per gebied te bekijken. Het raadplegen van KICH heeft voor het plangebied aanvullende informatie opgeleverd. Rijks- en gemeentemonumenten binnen het onderzoeksgebied Het plangebied ligt niet binnen een 50 m attentiezone van zowel rijksmonumenten (AWG categorie 1) als gemeentelijke monumenten (AWG categorie 4 gemeentelijk monument (gebouwd). Bouwhistorische gegevens Bij de gemeente Asten is het archief van de Bouw- en Woningtoezicht geraadpleegd. Tabel II geeft een opsomming van de verleende bouwvergunningen voor de onderzoekslocatie. Tabel II. Verleende bouwvergunningen Naam aanvrager Jaartal Omschrijving Dhr. H. van der Loo 1967 oprichten van een varkensstal Dhr. J.P.H.M. van Zeeland 2006 oprichten van een zeugenstal (niet gerealiseerd) Dhr. J.T.M. Verhoeven 2007 vergroten van een woonhuis (1 e fase) Dhr. J.T.M. Verhoeven 2008 vergroten van een woonhuis (2 e fase) 3 Pagina 5 van 22

12 3.6 Aardwetenschappelijke gegevens Het landschap heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in het nederzettingspatroon van de mens. Bij onderzoek naar archeologische sporen in een bepaald gebied is het van groot belang te weten hoe het landschap er in het verleden heeft uitgezien. Men kan meer te weten komen over dit landschap door de geologische opbouw, de bodem en de hydrologie van een gebied te bestuderen. De volgende aardwetenschappelijke gegevens zijn bekend van het plangebied: Tabel III. Aardwetenschappelijke gegevens plangebied Type gegevens Geologie 4 Geomorfologie 5 Bodemkunde 6 Gegevensomschrijving Formatie van Boxtel met een dek van het Laagpakket van Wierden; fluvioperiglaciale afzettingen (leem en zand) met een zanddek (Bx6). Dekzandruggen (met of zonder oud bouwlanddek) (3L5) Hoge zwarte enkeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand (zez21) Geologie Het plangebied bevindt zich binnen een gebied met dekzandafzettingen aan het oppervlak. Het dekzand behoort tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden. Deze afzettingen zijn gevormd gedurende de laatste ijstijd (Weichselien, jaar BP). In de laatste ijstijd bereikte het landijs Nederland net niet. In Nederland heerste een zeer koud en continentaal klimaat. Het landschap bestond uit een poolwoestijn waarin amper vegetatie voorkwam. Hier had de wind vrij spel in het verplaatsen van zand en silt. In deze periode van koude condities was de ondergrond permanent bevroren (permafrost). Door deze bevroren ondergrond kon water niet de grond infiltreren en ontwikkelde er zich een oppervlakkig afwateringssysteem, dat de algemene topografie volgde en zorgde voor afzettingen van plaatselijk verspoelde dekzandafzettingen. 7 Gedurende het Atlanticum (dat overeenkomt met het Mesolithicum) treedt onder sterke klimaatverbetering ook een sterk stijgende grondwaterspiegel op. Als gevolg van deze vernatting beginnen de veen- en moerasgebieden van de Peel te ontstaan. Ook in de directe omgeving van het plangebied ontstaat een nat heidegebied, doorspekt door vennen. Deze situatie blijft tot aan de ontginningen van de 19 e eeuw min of meer ongewijzigd. 8 DINO 9 Het Dinoloket is de centrale toegangspoort tot Data en Informatie van de Nederlandse Ondergrond (DINO). Het DINO-systeem is de centrale opslagplaats voor geowetenschappelijke gegevens over de diepe en ondiepe ondergrond van Nederland. Het archief omvat diepe en ondiepe boringen, grondwatergegevens, sonderingen, geo-elektrische metingen, resultaten van geologische, geochemische en geomechanische monsteranalyses, boorgatmetingen en seismische gegevens. De site wordt beheerd door TNO. In het Dinoloket is één boring bestudeerd. 10 Hieruit blijkt dat de ondergrond bestaat uit matig fijn zwak siltig tot siltig zand tot 1.4 m onder maaiveld. Hieronder bevinden zich leemlagen. 4 E.F.J. de Mulder et al., Alterra, Stichting voor Bodemkartering, E.F.J. de Mulder et al., Renes, DINO boornummers B52C1158. Pagina 6 van 22

13 Geomorfologie De Geomorfologische kaart geeft de mate van reliëf en de vormen die in het landschap te onderscheiden zijn weer. Volgens de Geomorfologische kaart van Nederland (1:50.000) ligt het plangebied binnen dekzandruggen ( met of zonder oud bouwlanddek) (3L5) (zie figuur 5). Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) 11 Het Actueel Hoogtebestand Nederland vormt een belangrijke aanvullende informatiebron voor de landschapsanalyse. Dit met behulp van laseraltimetrie verkregen digitale bestand vormt een gedetailleerd beeld van het huidige reliëf in het plangebied. Volgens het AHN ligt het plangebied tussen een dekzandrug ten oosten, waar de buurtschappen Akkerbosch en Rinkveld op liggen, en het dekzandeiland van Asten ten zuidwesten in. Het plangebied ligt niet in een beekdal. De dichtstbijzijnde waterloop is die van de Astense Aa, ongeveer 1 km ten noordoosten van het plangebied. Binnen het plangebied zijn op het AHN hoekige lijnen te zien. Waarschijnlijk is het plangebied aan de straatzijde gedeeltelijk opgehoogd in verband met de bouw en/of het uitgraven van de bouwput voor de varkensstallen (zie figuur 6). Bodemkunde Volgens de Bodemkaart van Nederland (1:50.000) is het plangebied gekarteerd als hoge zwarte enkeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand (zez21) (zie figuur 7). Enkeerdgronden zijn oude bouwlanden, die vanaf de late Middeleeuwen op de Pleistocene zandgronden zijn ontstaan door het opbrengen van mest (uit potstallen) vermengd met plaggen, die gestoken werden op de woeste gronden (zoals heide, bossen en beekdalen). Dergelijke gronden zijn eerst ontstaan op de hogere delen van het landschap en hebben zich later uitgebreid tot de lagere delen. Ze bestaan uit dikke lagen leemarme en humusrijke gronden. Hun voorkomen valt veelal samen met de zogenaamde plaggendekken. Het belang van een enkeerdgrond ligt in de beschermende kwaliteiten van het dek. Eventuele archeologische waarden worden in de regel door het dikke dek beschermd tegen verstoring door onder andere agrarische activiteiten. Sinds de jaren 80 van de 20 e eeuw is er een grotere en meer systematische aandacht voor essen en plaggenbodems in Nederland. In veel gevallen bleken de betreffende terreinen een hoge dichtheid aan verhoudingsgewijs goed geconserveerde archeologische overblijfselen te bevatten, soms zelfs complete archeologische landschappen. De vaak opmerkelijke resultaten vormen de belangrijkste bron voor de beschrijving van de bewoning en het landgebruik in de zandlandschappen voor de periode vanaf de Midden-Bronstijd tot in de Nieuwe tijd. Veel hiervan representeert de vroegere geschiedenis van de dorpen die tussen de 9 e en de 12 e eeuw naast de essen kwamen te liggen. De rijkheid aan archeologische resten leidde er toe dat de hoger en droger gelegen plaggendekken of enkeerdgronden op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) over het algemeen een hoge indicatieve waarde kregen. 12 Grondwatertrap Grondwatertrappen zijn een indicatie voor de diepte van de grondwaterstand en de seizoensfluctuatie daarvan. De grondwatertrappenindeling is gebaseerd op de gemiddeld hoogste (GHG) en de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG). Hiermee worden de winter- en zomergrondwaterstanden gekarakteriseerd in een jaar met een gemiddelde neerslag en verdamping. In stedelijk gebied zijn geen J. van Doesburg et al., Pagina 7 van 22

14 grondwatertrappen bepaald. Deze worden als witte vlekken op de Bodemkaart van Nederland (1:50.000) weergegeven. Tabel IV geeft een overzicht van de klassengrenzen die worden aangehouden bij de indeling van de grondwatertrappen. De trappen worden vastgesteld op een schaal van I tot VII van respectievelijk extreem nat tot extreem droog. Bij sommige grondwatertrappen is een * weergegeven: het gaat hier om tussenliggende grondwatertrappen die een drogere variant vertegenwoordigen. Tabel IV. Grondwatertrappenindeling 13 Grondwatertrap I II' III' IV V' VI VII" GHG (cm -mv) - - <40 >40 < >80 GLG (cm -mv) < >120 >120 >120 ') Bij deze grondwatertrappen wordt een droger deel onderscheiden ") Een met een * achter de code als onderverdeling aangegeven "zeer droog deel" heeft een GHG dieper dan 140 cm beneden maaiveld Gebiedsdelen met een goede ontwatering (Grondwatertrap VI en VII) zijn zeer geschikt voor landbouw en vormden mede daarom, vooral in het verleden, een aantrekkelijk vestigingsgebied. Tevens is het grondwaterpeil een indicatie voor de conservering van metalen en organische resten. Het plangebied heeft grondwatertrap VI. 3.7 Archeologische waarden Voor de uitkomst van het bureauonderzoek is het van belang de bekende archeologische waarden (al dan niet volledig onderzocht) te beschrijven. Een belangrijke informatiebron is het landelijke ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS), dat beheerd wordt door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). In dit systeem worden alle archeologische gegevens verzameld en via internet zijn deze door bevoegden te raadplegen. De bekende archeologische waarden staan afgebeeld op figuur 8, een kaart met daarop, binnen een straal van 1 km rondom het plangebied, de indicatieve archeologische waarde en de in ARCHIS geregistreerde AMK-terreinen, waarnemingen, vondstmeldingen en onderzoeksmeldingen. Indicatieve archeologische waarde Omdat de gemeentelijke beleidskaart een hoger detailniveau heeft dan de IKAW (Indicatieve Kaart Archeologische Waarde) is de IKAW voor het onderzoek niet geraadpleegd. Cultuurhistorische Waardenkaart Provincie Noord-Brabant In aanvulling op de IKAW hebben veel provincies een eigen verwachtingskaart vervaardigd, waarin veel lokale gebiedskennis is opgenomen. Deze kaarten hebben over het algemeen een hoger detailniveau dan de IKAW. In de CHW-kaart van de provincie Noord-Brabant heeft de provincie het provinciaal belang aangeduid. Dit belang bestaat uit 21 cultuurhistorische en 16 archeologische landschappen. In de 21 cultuurhistorische landschappen heeft de provincie verschillende cultuurhistorische vlakken gedefinieerd. Van al deze landschappen en vlakken zijn beknopte beschrijvingen gemaakt. 13 W.P. Locher & H. de Bakker, Pagina 8 van 22

15 Het plangebied ligt in Landschap 35, Dekzandeiland Asten-Deurne. Dit landschap bestaat uit de met oude bouwlanden en stuifduinen bedekte dekzandeilanden van Asten, Deurne, Vlierden en Milheeze. De eilanden worden van elkaar gescheiden door de beken de Astensche Aa, Oude Aa en Kaweische loop. In het noorden wordt de grens gevormd door het beekdal van de Esperloop, in het zuiden door het beekdal van de Aa. De genoemde beekdalen ontspringen op de oostelijker gelegen Peelhorst. In het zuidoosten vallen een randzone van dit plateau en een deel van het hierop gelegen hoogveengebied de Peel binnen de grenzen van landschap 35. Landschap 35 heeft een relatief lage dichtheid aan archeologische vindplaatsen. De omvang van de AMK-terreinen is daarentegen het grootst van alle landschappen (gemiddeld circa 80 ha). De Archis-waarnemingen omvatten alle perioden vanaf het paleolithicum tot en met de late middeleeuwen. Uitgesplitst naar archeologische periode laten ze een patroon zien dat vrijwel identiek is aan de trendlijn voor heel Noord-Brabant. Het bestand van AMK-terreinen is daarentegen vrij eenzijdig samengesteld. Het bestaat voor een belangrijk deel uit zeer grote terreinen met laatmiddeleeuwse archeologische waarden, naast enkele kleinere uit andere perioden. Het plangebied ligt tevens in het uiterste zuiden van een gebied dat aangeduid wordt met de regio Peelrand. De Peelrand bestaat uit een ring van middeleeuwse dorpen op enige afstand van het voormalige veengebied van De Peel. Deze oude dorpen worden gekenmerkt door akkercomplexen, schaarse groenlanden en voormalige heidevelden. De heidevelden zijn in de 19 e en 20 e eeuw ontgonnen en grotendeels omgezet in landbouwgrond, waardoor er een waardevol mozaïek is ontstaan van oude en jonge ontginningen. Enkele kastelen, diverse kloosters en de Peel-Raamstelling verlenen het gebied extra cultuurhistorische betekenis. Regio Peelrand is een zwak golvend dekzandlandschap dat als een hoefijzer rond het voormalige veengebied van de Peel ligt. Door het westelijk gedeelte, ten oosten van het plangebied, loopt de Peelrandbreuk, die de Centrale Slenk en de Peelhorst van elkaar scheidt. Langs de breuk vindt nog steeds beweging plaats. Aan het aardoppervlak is de breuklijn hier en daar te zien als een trede in het terrein met een hoogteverschil van enkele meters. Langs de breuklijn komt kwel aan de oppervlakte (wijst). Deze natte delen vormen het brongebied van de bovenlopen van de Aa. De oostzijde van de Peelhorst wordt eveneens door een breuk begrensd. Het noordelijke gedeelte van de Peelhorst is een vlak gebied met plaatselijk dekzandruggen en bevat een gradiëntrijke overgang naar de regio Maaskant waar kwel aan de oppervlakte komt. Het westelijke gedeelte van de Peelrand bestaat uit het open beeklandschap van de Aa. De Peelrand is een overwegend oud en gevarieerd zandlandschap met een kralensnoer van agrarische nederzettingen, akkercomplexen, weilanden en bossen. De oude dorpen liggen in een wijde boog rond het voormalige hoogveengebied. Op verschillende plaatsen zijn in de beekdalen restanten van vloeisystemen aangetroffen. De boeren gebruikten de randen van de Peel om hun vee te weiden, om strooisel te winnen voor de potstallen en om, op bescheiden schaal, turf te steken. In de loop van de afgelopen 1000 jaar werd er vanuit deze dorpen steeds verder geknabbeld aan de randen van het veen. Tussen de oude dorpen en het Peelgebied liggen jonge ontginningen en boscomplexen uit de 19 e en 20 e eeuw. Met het in cultuur nemen van deze woeste gronden werd ook de waterhuishouding steeds verder gereguleerd. Bestaande beken werden rechtgetrokken en stroomopwaarts verlengd en er zijn tal van nieuwe waterlopen gegraven. Het westelijke gedeelte van de Peelrand is na de Tweede Wereldoorlog sterk verstedelijkt. Hier liggen grote plaatsen als Helmond, Deurne, Uden, Oss, Someren, Gemert en Heesch. Archeologische beleidskaart Gemeente Asten Sinds 2007 is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg van kracht (WAMZ). Het doel van deze wet is te voorkomen dat archeologische waarden uit het verleden verloren gaan. In deze wet zijn de Pagina 9 van 22

16 gemeenten verantwoordelijk voor het beheer van het bodemarchief binnen hun grondgebied. Voor een goed beheer van dit bodemarchief gebruikt de gemeente een archeologische beleidskaart. De Archeologische beleidskaart geeft een gemeentebreed overzicht van bekende en te verwachten archeologische waarden. De kaart maakt inzichtelijk waar en bij welke ruimtelijke ingrepen een archeologisch onderzoek verplicht is en wordt als toetsingskader gebruikt voor ruimtelijke procedures. Volgens de Archeologische beleidskaart van de gemeente Asten ligt het zuidelijke deel van het plangebied binnen een gebied met een hoge archeologische verwachting (waardecategorie 4) en het noordelijke deel van het plangebied binnen een gebied van archeologische waarde (waardecategorie 3) (zie figuur 9). Binnen gebieden met waardecategorie 4 dient, bij planvorming en voorafgaand aan vergunningverlening bij bodemingrepen dieper dan 40 cm -mv en een verstoringsoppervlak groter dan 250 m², vroegtijdig een inventariserend archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. Binnen gebieden met waardecategorie 3 gelden dezelfde ondergrenzen als van waardecategorie AMK-terreinen binnen het onderzoeksgebied De Archeologische Monumentenkaart (AMK) bevat een overzicht van archeologische terreinen in Nederland, welke ook wel worden aangeduid als monumenten. De terreinen zijn beoordeeld op verschillende criteria (kwaliteit, zeldzaamheid, representativiteit, ensemblewaarde en belevingswaarde). Op grond daarvan zijn de terreinen ingedeeld in vier categorieën; terreinen met archeologische waarde, een hoge archeologische waarde, een zeer hoge archeologische waarde of een zeer hoge archeologische waarde met een beschermde status. Binnen het plangebied liggen geen AMK-terreinen. Binnen het onderzoeksgebied ligt één AMK-terrein (zie Tabel V en figuur 8). Tabel V. Overzicht AMK-terreinen AMK Situering t.o.v. plangebied nr meter ten zuidwesten Datering Middeleeuwen laat - Nieuwe tijd Waarde en omschrijving Complex: Nederzetting, onbepaald Waarde: Terrein van hoge archeologische waarde Oude dorpskern van Asten. Op de AMK-Noord Brabant zijn historische stads- en dorpskernen en clusters oude bebouwing als gebieden van hoge archeologische waarde aangegeven. Dit is op grond van het belang van deze locaties, waar de wortels van de huidige dorpen of steden kunnen liggen. De selectie en begrenzing van deze kernen is gebaseerd op 16 e -eeuwse (Van Deventer) en vroeg 20 e -eeuwse kaarten (Bonnebladen). Binnen deze contouren kunnen in de bodem resten van Vroegmoderne en waarschijnlijk ook van laatmiddeleeuwse (vanaf circa 1300 AD) bewoning aangetroffen worden. Ook sporen van oudere bewoning kunnen aanwezig zijn. Bedacht dient echter te worden dat de bewoning in de Vroege- en Volle Middeleeuwen (tot circa 1300 AD) een meer dynamisch karakter gehad kan hebben en dat de plaats en grens ervan niet per se hoeft samen te vallen met die van de latere bewoning. Dit AMK terrein ligt weliswaar in het onderzoeksgebied, maar heeft door zijn ligging op 1 km afstand geen invloed op de gespecificeerde archeologische verwachting. In het verleden uitgevoerde archeologische onderzoeken binnen het onderzoeksgebied Binnen het onderzoeksgebied zijn in de afgelopen jaren door verschillende bedrijven en instellingen in totaal 18 archeologische onderzoeken uitgevoerd. Het gaat daarbij om bureauonderzoeken, booronderzoeken (verkennend/karterend), proefsleuvenonderzoeken, archeologische begeleidingen en opgravingen (zie Tabel VI en figuur 8). 14 W.A.M. Hessing et al en F.P. Kortlang Pagina 10 van 22

17 Tabel VI. Overzicht onderzoeksmeldingen Onderzoeks- Situering t.o.v. meldingsnr. plangebied het plangebied ligt in het onderzoeksgebied het plangebied ligt in het onderzoeksgebied meter ten zuiden meter ten zuidwesten meter ten zuidwesten meter ten zuiden meter ten zuiden meter ten westen meter ten westen meter ten noordoosten Aard, uitvoerder en resultaten van het onderzoek Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Oranjewoud BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Geadviseerd wordt om in delen met een hoge verwachting een proefsleuvenonderzoek uit te voeren. Type onderzoek: bureauonderzoek Uitvoerder: Grontmij Datum: Resultaat: De gemeente Asten heeft voor de locatie Loverbosch (woning)bouwplannen. Ten behoeve hiervan wordt een gebiedsinventarisatie uitgevoerd. Het archeologisch bureauonderzoek maakt hier onderdeel van uit. Type onderzoek: proefsleuvenonderzoek Uitvoerder: BAAC BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Tijdens het proefsleuvenonderzoek is een vindplaats aangetroffen, te weten infrastructuur uit de post-middeleeuwen bestaande uit een percelleringssysteem, sporen van een wegtracé en paden. De vindplaats krijgt op grond van de redelijk lage inhoudelijke kwaliteit een lage waardering. BAAC bv adviseert daarom dat de vindplaats niet behoudenswaardig is. NB de meest zuidelijke punt van het onderzoeksgebied is nog niet door middel van een proefsleuvenonderzoek onderzocht. Deze percelen hebben een hoge potentie voor archeologische resten uit alle perioden aangezien deze zone zich op een dekzandrug bevindt. De percelen dienen nog aanvullend onderzocht te worden. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Oranjewoud BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Op basis van de resultaten van het bureau- en inventariserend veldonderzoek luidt de aanbeveling dat nader archeologisch onderzoek noodzakelijk is. Gezien de aanwezigheid van indicatoren en een grondspoor bevindt zich ter plaatse een vindplaats. nader onderzoek in de vorm van proefsleuven is daarom noodzakelijk. Type onderzoek: proefsleuvenonderzoek Uitvoerder: Oranjewoud BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek en het inventariserend veldonderzoek is op dit moment nog geen selectiebesluit mogelijk. Daarom luidt de aanbeveling dat nader archeologisch onderzoek nodig is. Nader archeologische onderzoek, bestaande uit inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. Dit is noodzakelijk om onder andere duidelijkheid te verschaffen over de grootte van de aangetroffen vindplaats en de datering, gaafheid en conservering hiervan. Dit onderzoek heeft als doel de vindplaats te waarderen. Type onderzoek: proefsleuvenonderzoek Uitvoerder: BAAC BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Gezien de resultaten lijkt het niet nodig de sporen in het plangebied te beschermen. Type onderzoek: archeologische begeleiding Uitvoerder: Oranjewoud BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Onbekend Type onderzoek: onbekend Uitvoerder: RAAP Archeologisch Adviesbureau Datum: Resultaat: Onbekend Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: RAAP Archeologisch Adviesbureau Datum: Onderzoeksnummer: 408 Resultaat: Er wordt een combinatie van archeologisch toezicht en AAO aanbevolen. De te realiseren wegcunetten kunnen dienst doen als proefsleuven. Voor het laaggelegen, noordoostelijke deel van het plangebied wordt geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen wordt voor het plangebied een vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven geadviseerd. Na het veldonderzoek kan geconcludeerd worden dat de hoge archeologische verwachting voor vuursteenvindplaatsen uit laat-paleolithicum en mesolithicum en voor nederzettingsresten uit de andere Pagina 11 van 22

18 meter ten noordoosten meter ten zuidwesten meter ten zuiden meter ten noorden meter ten noordwesten perioden behouden blijft. Het plaggendek en de onderliggende veldpodzol is nog relatief goed bewaard. Het plaggendik is minimaal 100 cm dik waardoor een karterend booronderzoek geen geschikte methode is om archeologische vindplaatsen op te sporen. Type onderzoek: proefsleuvenonderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Waarderend proefsleuvenonderzoek binnen plangebied Achterbos 24 op deelgebieden A en B. Het proefsleuvenonderzoek heeft aangetoond dat zich geen oudere nederzettingssporen uit de prehistorie tot de Vroege Middeleeuwen binnen het onderzoeksgebied bevinden. Antropogene sporen uit de Late middeleeuwen echter wel. Het gaat hierbij om sporen van een ontginningshoeve uit de late 13 e en vroege 14 e eeuw. Deze sporen bevonden zich vooral in het zuidwestdeel van deelgebied A. De verwachting is dat overige sporen van deze ontginningshoeve zich hier buiten deelgebied A verder zullen uitstrekken. Onderzoek van dergelijke ontginningshoeven is nog maar in zeer beperkte mate gebeurd omdat dergelijke structuren archeologisch gezien lastig zijn aan te tonen. Dit hangt vooral samen met de veranderende bouwwijze op poeren in deze periode. Door het niet langer ingraven van de gebinten zijn deze ook niet meer archeologisch traceerbaar. Hierom is het aantreffen van sporen van een dergelijke hoeve van zeer groot belang met betrekking tot het kunnen beantwoorden van de vragen gesteld in de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie, NOaA hoofdstuk 22- de Middeleeuwen en Vroegmoderne tijd in Zuid-Nederland. De vindplaats en de naaste omgeving worden beschouwd als behoudenswaardig. Aangezien behoud in situ niet gerealiseerd kan worden dient de vindplaats ex situ behouden te worden. Alle relevante archeologische sporen binnen het plangebied zijn archeologisch onderzocht en gedocumenteerd en worden dus niet meer bedreigd. Hiervoor is gebruikt gemaakt van de optionele uitbreiding geboden in het PVE. Deze uitbreiding was bedoeld om het onderzoeksproces te bespoedigen. Hierdoor is het archeologisch onderzoek binnen het plangebied afgerond. Omdat de archeologische sporen zich waarschijnlijk ten noordwesten van plangebied A voortzetten, dient hiermee rekening gehouden te houden bij eventuele toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Inclusief bureauonderzoek. Op grond van de resultaten van het onderzoek wordt voor het plangebied geen vervolgonderzoek geadviseerd. Op basis van de diepteligging van de podzolbodem (in boring 3), het venige karakter hiervan en de samenstelling van de natuurlijke ondergrond is geconcludeerd dat het plangebied oorspronkelijke in de laaggelegen vlakte van ten dele verspoelde dekzanden heeft gelegen. In de Nieuwe tijd heeft men de locatie in verschillende fases (minimaal twee) met ruim 2,0 m zand opgehoogd. Op basis van de resultaten van het booronderzoek blijft de lage verwachting voor vuursteenvindplaatsen uit het laat-paleolithicum en mesolithicum gehandhaafd. Met het booronderzoek is vastgesteld, dat het plangebied oorspronkelijk lager in het landschap heeft gelegen. Dit betekent dat het plangebied waarschijnlijk geen aantrekkelijke bewoningslocatie is geweest. Op basis hiervan is de middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit het neolithicum vroege middeleeuwen naar laag bijgesteld. Op basis van de resultaten van het booronderzoek blijft de lage verwachting voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd gehandhaafd. Koeman, S.M., R. Nillesen en E.A. Schorn, 2011: Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek, verkennend booronderzoek, Ceresstraat 2 te Asten, Bloemenwijk - locatie A, Doetinchem (Synthegra rapport S110231). Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Grontmij Datum: Onderzoeksnummer: 5022 Resultaat: Onderzoeksteam: Tijdens het veldonderzoek zijn in 2 van de 19 boringen archeologische indicatoren aangetroffen. Het betreft 2 fragmenten aardewerk (daterend uit de Nieuwe Tijd) afkomstig uit de bouwvoor. Omdat beide zijn waargenomen in de geroerde bovengrond, waarin zich veel recent materiaal bevindt en waarin verder geen archeologische indicatoren zijn aangetroffen, vormen deze 2 indicatoren geen aanleiding om de aanwezigheid van een archeologische vindplaats in het plangebied te vermoeden. Uit het inventariserend archeologisch onderzoek blijkt dat zich in het plangebied geen archeologische vindplaatsen bevinden. In het plangebied zijn wel de verwachte enkeerdgronden aangetroffen, maar geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen. Er werd dan ook geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Geen vervolgonderzoek. De oorspronkelijke bodem is volledig verdwenen, daarnaast is de het plangebied minder gunstig gelegen dan de omliggende gebieden. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: 6026 Resultaat: Op basis van de boringen, de stratigrafie en het aangetroffen vondstmateriaal is het noordelijke deel van de onderzoekslocatie (randzone van een bolle akker oftewel een plaggendek) te kwalificeren als een gebied met een lage archeologische verwachting, ondanks het feit dat hier blijkens de uitgevoerde boringen daadwerkelijk sprake is van een opgehoogd oud bouwland. Dit komt niet overeen Pagina 12 van 22

19 met de waardering van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek voor dit terreindeel. Deze verwerping van het verwachtingsmodel is gebaseerd op het vrijwel ontbreken van een duidelijke cultuurlaag met bijbehorend vondstmateriaal. Het steilrandje dat de bolle akker morfologisch duidelijk scheidt van het lager gelegen beekdal markeert een voormalige houtwal die moest voorkomen dat vee in de weilanden langs de beek het bouwland kon betreden. Het zuidelijke deel van de onderzoekslocatie kan vanwege zijn lage ligging in het natte deel van een dekzandvlakte aan de rand van een beekloop eveneens gekwalificeerd worden als een terrein met een lage verwachting. Het ontbreken van vondsten en/of een cultuurlaag bevestigd deze hypothese. De boorwaarnemingen bevestigen wel dat het zich hier waarschijnlijk om fluvio-periglaciale zandafzettingen handelt waarin zich gedurende het Holoceen een humusrijke zwarte beekeerdgrond heeft ontwikkeld. Aanbeveling: Op basis van de resultaten van het uitgevoerde onderzoek wordt aanbevolen de locatie vrij te geven voor het realiseren van het bouwplan. Verdergaand archeologisch onderzoek achten wij niet noodzakelijk. Vanuit historisch-landschappelijk oogpunt leidt de aanleg van het tuincentrum en een bijbehorende terreinegalisatie tot een verdere degradatie van het historisch landschapsbeeld; de bolle akker met houtwaltalud zal verdwijnen of worden aangetast. Behoud van dit typisch kleinschalige door de mens in het verleden gecreëerde reliëf wordt daar waar dit mogelijk is aanbevolen meter ten westen meter ten westen meter ten noorden Synthegra Archeologie Rapport Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Vervolgonderzoek voor het grote deelgebied aan de Ommelseweg. Vervolgonderzoek voor het noordwestelijke deelgebied is niet nodig omwille van de verstoring. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Idem onderzoeksmelding Extra deelgebied, gerelateerd aan onderzoek met Cis-code net ten zuidoosten van dit plangebied. Type onderzoek: booronderzoek Uitvoerder: Synthegra BV Datum: Onderzoeksnummer: Resultaat: Geen vervolgonderzoek. De bodem is verstoord tot in de C-horizont, daarnaast is het plangebied ongunstig gelegen t.o.v. omliggende gebieden. Waarnemingen binnen het onderzoeksgebied In ARCHIS staan alle bekende archeologische waarnemingen geregistreerd. Binnen het plangebied zijn geen waarnemingen geregistreerd. Binnen het onderzoeksgebied staan 11 waarnemingen geregistreerd (zie Tabel VII en figuur 8). Tabel VII. Overzicht ARCHIS-waarnemingen Waarnemingsnr. Situering t.o.v. plangebied Aard van de melding meter ten zuiden IJzertijd - Romeinse tijd : - 1 fragment van handgevormd aardewerk Romeinse tijd : - 1 fragment van handgevormd aardewerk Romeinse tijd - Late-Middeleeuwen : - 1 tufsteen brok Late-Middeleeuwen : - 2 fragmenten van Elmpter aardewerk - 2 fragmenten van grijsbakkend gedraaid aardewerk Late-Middeleeuwen - Nieuwe tijd : - 11 fragmenten van roodbakkend geglazuurd aardewerk - 1 fragment van een steengoed kan Nieuwe tijd : - greppels/sloten - wegen, karrespoor - wegen - 1 onbekend slak - 1 compleet ijzeren object - metalen afval - 2 Bakstenen - 3 fragmenten van dakpannen Pagina 13 van 22

20 - 1 fragment van industrieel wit (Maastrichts/Regout) - 1 fragment van een keramische kleipijp - 15 fragmenten van roodbakkend geglazuurd aardewerk - 2 fragmenten van roodbakkend geglazuurde borden/schotels - 6 fragmenten van geglazuurde steengoed kannen - 1 fragment van witbakkend geglazuurd aardewerk meter ten zuiden Complextype: percelering/verkaveling Vroege-Middeleeuwen - Nieuwe tijd : - 17 greppels/sloten - 1 baksteen Late-Middeleeuwen : - 1 fragment van grijsbakkend gedraaid aardewerk - 1 fragment van steengoed Late-Middeleeuwen - Nieuwe tijd : - 3 fragmenten van roodbakkend geglazuurd aardewerk Nieuwe tijd : - 1 fragment van een keramische kleipijp - 2 fragmenten van roodbakkend geglazuurd aardewerk - 3 fragmenten van steengoed meter ten zuiden Complextype: percelering/verkaveling De aangetroffen sporen, greppels, hangen hoogstwaarschijnlijk samen met de vorming van het plaggendek. Er zijn geen sporen aangetroffen die wijzen op bewoning in het plangebied. Het ontstaan van het plaggendek ligt vermoedelijk in de Late Middeleeuwen. Middeleeuwen - Nieuwe tijd : - 19 greppels/sloten Late-Middeleeuwen : - 2 fragmenten van gedraaid aardewerk Nieuwe tijd : - 12 fragmenten van gedraaid aardewerk meter ten westen IJzertijd : - 1 compleet spinsteentje - 2 fragmenten van kookstenen IJzertijd - Romeinse tijd : - 2 complete huisplattegronden - 1 kuil, voorraadkuil - paalgaten - 1 spieker/graanschuur - aardewerk Romeinse tijd - Late-Middeleeuwen : - ijzeren spijkers Middeleeuwen : - complete palenrijen meter ten westen Neolithicum - IJzertijd : - 13 fragmenten van handgevormd aardewerk Neolithicum - Late-Middeleeuwen : - 2 fragmenten van keramische objecten Bronstijd - IJzertijd : - 8 fragmenten van handgevormd aardewerk meter ten noordoosten Late-Middeleeuwen : - 5 fragmenten van keramische objecten Zie onderzoeksnummer Neolithicum - Nieuwe tijd : - greppels/sloten Romeinse tijd - Nieuwe tijd : - 4 Bakstenen Late-Middeleeuwen : - 53 fragmenten van Elmpter aardewerk - 3 fragmenten van grijsbakkend gedraaid aardewerk - proto-steengoed Pagina 14 van 22

21 - 5 fragmenten van steengoed Late-Middeleeuwen - Nieuwe tijd : - 7 fragmenten van roodbakkend geglazuurd aardewerk Nieuwe tijd : - 1 fragment van een keramische kleipijp meter ten oosten Zie onderzoeksnummer Late-Middeleeuwen : - 1 fragment van Elmpter aardewerk - 1 fragment van een keramische geelwibakkend Zuid-Limburgs aardewerk kogelpot - 3 fragmenten van steengoed Late-Middeleeuwen - Nieuwe tijd : - 2 fragmenten van roodbakkend geglazuurd aardewerk meter ten westen Romeinse tijd : - 1 metalen munt meter ten westen Ter hoogte van het Industrieterrein Nobis, ten oosten en ten westen van de Ommelse weg werden scherven en natuurstenen aangetroffen. Bronstijd - IJzertijd : fragmenten van handgevormd aardewerk - 25 complete kookstenen meter ten westen Bronstijd : - 1 fragment van Hilversum-Drakenstein-Laren-aardewerk Bronstijd - IJzertijd : - stenen brokken IJzertijd : - fragmenten van handgevormd aardewerk meter ten westen Naast recente antropogene indicatoren bovenaan in het plaggendek (bijvoorbeeld recente baksteen en puin, steenkool), werden er in de Aan-horizont diverse fragmenten handgevormd aardewerk uit de ijzertijd tot en met (inheems-) Romeinse periode aangetroffen. Deze werden aangetroffen in het zuidelijke deel van het grote deelgebied. IJzertijd : - 1 fragment van handgevormd aardewerk IJzertijd - Romeinse tijd : - 5 fragmenten van handgevormd aardewerk Romeinse tijd : - 1 fragment van terra nigra Late-Middeleeuwen : - 1 fragment van grijsbakkend gedraaid aardewerk Nieuwe tijd : - 1 fragment van een geglazuurde steengoed zalfpot Vondstmeldingen binnen het onderzoeksgebied In ARCHIS staan vondstmeldingen geregistreerd. Nadat deze zijn gecontroleerd worden het waarnemingen. Tot die tijd staan ze als vondstmeldingen geregistreerd. Binnen het onderzoeksgebied staan geen vondstmeldingen geregistreerd (zie figuur 8). NUMIS NUMIS, oftewel het NUMismatisch InformatieSysteem, is een database waarin beschrijvingen zijn te vinden van in Nederland gevonden munten, penningen en andere numismatische voorwerpen. In NUMIS zijn alle bij het Geldmuseum bekende schatvondsten beschreven. Van de losse vondsten is met name materiaal van vóór het jaar 1600 na Christus opgenomen. 15 Aangezien de accuratesse van de gegevens in NUMIS niet toereikend is voor dit onderzoek, is NUMIS niet geraadpleegd Pagina 15 van 22

22 3.8 Aanvullende informatie Heemkunde Vereniging Voor aanvullende informatie is contact gezocht met de heer van de Bosch van Heemkundekring De Vonder, maar dit heeft geen aanvullende gegevens opgeleverd Korte bewoningsgeschiedenis van de gemeente Asten 17 In deze paragraaf wordt een bespreking van de bewoningsgeschiedenis van de streek gegeven. Een algemene ontwikkeling van de bewoningsgeschiedenis van Nederland wordt weergegeven in bijlage 2. Asten wordt voor het eerst vermeld in een document uit Tijdens de Middeleeuwen behoorde het gebied lange tijd tot het domein van de hertogen van Brabant. Het ressorteerde onder de Meijerij van 's-hertogenbosch, Kwartier van Peelland. Tot 1918 was de gemeente een heerlijkheid, die voor het eerst in 1462 werd uitgegeven. Uit deze tijd stamt ook het grootste deel van de ruïneuze resten van het heerlijke kasteel, gelegen ten westen van Heusden. Het dorp werd in de 15 e eeuw verwoest door Gelderse troepen. Na 1648 behoorde de plaats tot het generaliteitsland Staats-Brabant, hetgeen weinig consequenties voor de organisatie van bestuur en economisch leven tot gevolg heeft gehad. De inkomsten uit de landbouw werden aangevuld met de kleinschalige winning van turf. In de 19 e eeuw veranderde deze situatie. Industriële verwerking van landbouwproducten en de (in vergelijking met de buurgemeenten late) verpachting van veengronden aan particuliere maatschappijen brachten een grote welvaart in het dorp, waardoor een verbetering van de infrastructuur bewerkstelligd werd en schaalvergroting van de bebouwing optrad. In de jaren '30 van de 20 e eeuw werd veel heide- en veengrond omwille van de land- en bosbouw in cultuur gebracht. Ook na de Tweede Wereldoorlog, ten gevolge waarvan de vernietiging van Ommel plaatsvond, ging men door met het afgraven van zwartveen. Pas in 1963 werden alle activiteiten gestopt en de resterende gronden beschermd. Asten richtte zich, mede door de aanleg van een industrieterrein, op andere bedrijvigheid. Na 1960 breidde de kom zich gestaag uit over de omliggende akkerbodems. Tot ca was ongeveer 4-5 e deel van de gronden binnen de gemeente niet of slechts zeer extensief in gebruik. Direct rondom de oude nederzettingen op het Astensche Massief ontstonden door ontginning en bemesting uit de potstal grote oppervlakten aaneengesloten akkerbodems. Verspreid kwamen op de rug ook kleine percelen akkers voor. Hier beoefende men het traditionele gemengde bedrijf, met veeteelt voor mestproductie. De weide en hooilanden waren gelegen op de lagere gronden langs de waterlopen. Deze lage, zure gronden werden door bemesting uit de potstal soms verhoogd waardoor men een weinig grasland verkreeg. Het weinige hooi dat op deze manier voor het vee beschikbaar kwam werd in de winter vaak met heide vermengd. De graslanden waren over het algemeen verdeeld in kleine percelen, gescheiden door elzenhagen, populieren en knotwilgen, waardoor een contrast ontstond met de eveneens omhaagde akkers, die in blokken van circa 200 bij 150 meter waren verdeeld. Rond 1830 was rogge verreweg het belangrijkste product dat geteeld werd, naast vlas, spurrie, wortelen en aardappelen. De grote oppervlakte gemeenschappelijke heide- en veengronden maakte deel uit van het slecht toegankelijke Peelgebied dat, met een oppervlakte van ca km², zich uitstrekte van Grave tot Weert. De heide functioneerde als bijenweide en graasland voor de schapen, maar werd vooral veel gebruikt voor de plaggensteek (voor de potstal). Plaatselijk, zoals bij de Oostappensche Heide en Kloostereind ontstonden in de Late Middeleeuwen door overbegrazing uitgestrekte stuifzandgebieden. In het gemakkelijkst bereikbare deel van de Peel de Veluwe en de Groote Peel werd op kleine schaal door boeren turf gestoken. Aan de westkant van het veen ontstonden zo op vele plaatsen boerenverveningen. 16 De heer van de Bosch is op 11 juni 2012 per benaderd. 17 Provincie Noord-Brabant, Pagina 16 van 22

23 Vaak besloegen de putten niet meer dan een tiental vierkante meters. De turf gebruikte men als brandstof of strooisel voor de potstal. Verkoop van turf en kaphout vormden wat extra inkomsten voor de boeren. Maar door de arme grond waren zelfs de bossen in de gemeente zeer schraal. De opbrengst bestond uit dennenhout van matige kwaliteit. Verder vond op de begreppelde en afgebrande hoogveengronden boekweitteelt plaats. In de jaren was goed te verdienen aan dit product en besloeg deze roofbouwcultuur omstreeks 650 ha. Na een reeks van misoogsten door uitputting van de bodem stopte men met de teelt. Enige grotere ontginningen aan de randen van de heide vonden in de tweede helft van de 19 e eeuw plaats op particulier initiatief. De Beelsfundatie plantte aan de grens met Deurne, bij De Berken, bossen aan, die in 1937 zijn gerooid en overgedragen aan de Heidemij. Van belang is de opkomst van de veeteelt in de periode rond In plaats van vlas worden voederbieten verbouwd. De arme gronden worden bemest met beer, die via de Zuid-Willemsvaart uit de grote steden wordt aangevoerd Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Op grond van het bureauonderzoek is de volgende gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld: Tabel VIII. Gespecificeerde archeologische verwachting Archeologische periode Gespecificeerde verwachting Te verwachten resten en/of sporen Relatieve diepte t.o.v. het maaiveld (Laat-)Paleolithicum Laag Vuursteenstrooiïngen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen Mesolithicum Laag Vuursteenstrooiïngen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen Neolithicum Middelhoog Akkerlaag en/of nederzettingssporen, grafvelden, rituele plaatsen: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen, houtskool en gebruiksvoorwerpen Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Bronstijd Middelhoog Akkerlaag en/of nederzettingssporen, grafvelden, rituele plaatsen: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen, metaalresten, houtskool, botresten en gebruiksvoorwerpen Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen IJzertijd Middelhoog Akkerlaag en/of nederzettingssporen, grafvelden, rituele plaatsen: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten en gebruiksvoorwerpen Romeinse tijd Middelhoog Akkerlaag en/of nederzettingssporen, grafvelden, rituele plaatsen: kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten en gebruiksvoorwerpen Middeleeuwen Hoog Bewoningssporen van een (boeren)erf: kleine fragmenten aardewerk, metaalresten, glasresten, houtskool, botresten, organische resten en gebruiksvoorwerpen Nieuwe tijd Hoog Bewoningssporen van een (boeren)erf: kleine fragmenten aardewerk, metaal- Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Onder het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Onder maaiveld/in het plaggendek en in de top van de dekzandafzettingen Pagina 17 van 22

24 resten, glasresten, houtskool, botresten, organische resten en gebruiksvoorwerpen Landschappelijk gezien is de omgeving, waar het plangebied zich in bevindt een minder gunstige leefomgeving voor jagers-verzamelaars. Het plangebied ligt op een afstand van 1 km van stromend water. De Beekerloop zal waarschijnlijk in het verleden geen rol van betekenis hebben gespeeld. Het ontbreken van waarnemingen van jagers-verzamelaars in de buurt van het plangebied is een bijkomende aanwijzing voor de ongunstige ligging. De archeologische verwachting voor het Laat- Paleolithicum en het Mesolithicum is daarom laag. Van vroege landbouwers zijn er ten zuiden van het plangebied waarnemingen gedaan. Het betreft waarnemingen van nederzettingen uit de IJzertijd en de Romeinse tijd. Dit gebied heeft een vergelijkbare landschappelijke situatie als het gebied waar het plangebied in ligt. Op de dekzandrug ten oosten van het plangebied en het dekzandeiland ten zuidwesten van het plangebied zijn meer waarnemingen van vroege landbouwers gedaan. Deze gebieden vormden een gunstiger vestigingsgebied dan de omgeving van het plangebied. De archeologische verwachting voor het plangebied voor het Neolithicum tot en met de Vroege Middeleeuwen wordt daarom middelhoog. Ook zijn ten zuiden van het plangebied, in een vergelijkbare landschappelijke situatie, vele waarnemingen uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd gedaan. De sporen en het vondstmateriaal wijzen op een nederzetting uit de Late Middeleeuwen. Verder ligt het plangebied aan een weg die waarschijnlijk pas in de Nieuwe tijd een rol heeft gespeeld. Mogelijk kunnen zich nog nederzettingssporen uit de Late-Middeleeuwen en de Nieuwe tijd in het plangebied bevinden. De archeologische verwachting voor de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd wordt daarom hoog geacht. In het hele plangebied kunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. De kans op het voorkomen van de resten is laag voor het Laat-Paleolithicum en het Mesolithicum, middelhoog voor het Neolithicum, de Bronstijd, IJzertijd en de Romeinse tijd en hoog voor de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd. Deze archeologische resten worden verwacht onder het plaggendek en in de top van de oorspronkelijke C-horizont. De vondstenlaag is opgenomen onder in het plaggendek; hier wordt ook wel van cultuurlaag gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het plaggendek en de ongeroerde ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool. Archeologische sporen worden verwacht tot ongeveer 25 cm in de top van de C-horizont. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens. Aan en direct onder het maaiveld worden archeologische resten verwacht uit de Nieuwe tijd. De kans op het voorkomen van de resten is hoog. De vondstenlaag van deze resten zal zich niet dieper bevinden dan ca. 30 cm beneden het maaiveld. Organische resten en metaal zullen slecht zijn geconserveerd door de relatief droge en zure bodemomstandigheden boven het hoogste grondwaterpeil (1 m - mv). Andere type indicatoren (aardewerk) zijn waarschijnlijk matig goed geconserveerd. Het complextype en de omvang van eventuele archeologische resten kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens. Bodemverstoring Dat een gebied een middelhoge of hoge archeologische verwachting heeft, hoeft niet te betekenen dat de eventueel aanwezige archeologische resten ook behoudenswaardig zijn. Pagina 18 van 22

25 Als gevolg van bodemingrepen kunnen vindplaatsen geheel of gedeeltelijk verstoord zijn. De waarde van archeologische vindplaatsen wordt grotendeels bepaald door de mate waarin vondsten in situ bewaard zijn gebleven in de bodem en/of grondsporen intact zijn. Het hele plangebied is in het verleden in gebruik geweest als bouwland. Door het aanwezige plaggendek, waarvan wordt verwacht dat het in de Late Middeleeuwen is aangebracht, worden er geen verstoringen door ploegen verwacht. Er zijn geen aanwijzingen voor diepploegen. Het noorden van het plangebied is vanaf de 19 e eeuw bebouwd met boerderijen en later stallen. Door bouwactiviteiten kunnen eventueel aanwezige archeologische resten, die vanaf het maaiveld worden verwacht, mogelijk verloren zijn gegaan Beantwoording onderzoeksvragen bureauonderzoek Voor het bureauonderzoek is een drietal onderzoeksvragen opgesteld. Hieronder worden deze vragen beantwoord voor zover het bureauonderzoek de daarvoor benodigde gegevens hebben opgeleverd. Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen binnen het plangebied uit het verleden? Is er bijvoorbeeld informatie bekend over vroegere ontgrondingen, bodemsaneringen, egalisaties, diepploegen of landinrichting? Door bouwactiviteiten kunnen eventueel aanwezige archeologische resten in het noordelijke deel van het plangebied mogelijk verloren zijn gegaan. Ligt het plangebied binnen een landschappelijke eenheid, welke vanuit archeologisch oogpunt een specifieke aandachtslocatie kan betreffen (zoals een relatief hoge dekzandkop of - rug, nabij een veengebied, een beekdal)? Het plangebied ligt tussen een dekzandeiland en een dekzandrug in, waardoor het een redelijk aantrekkelijke vestigingsplaats is voor landbouwers, voornamelijk in de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd. Wat is de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied? De archeologische verwachting is laag voor het Laat-Paleolithicum en het Mesolithicum, middelhoog voor het Neolithicum, de Bronstijd, IJzertijd en de Romeinse tijd en hoog voor de Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Pagina 19 van 22

26 4 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK 4.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd in de vorm van een verkennend booronderzoek, conform de eisen van de KNA, versie 3.2, specificatie VS03. Voor het inventariserend veldonderzoek is op 11 juni 2012 door drs. M. Stiekema (senior prospector) een Plan van aanpak (PvA) opgesteld. In totaal zijn er 5 boringen gezet (zie figuur 10). Er is geboord tot een diepte van maximaal 1.20 m - mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm. De boringen zijn verspreid binnen het plangebied gezet. Bij het zetten van de boringen is rekening gehouden met de aanwezige verhardingen en gebouwen. De boringen zijn lithologisch conform de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode beschreven. 18 De boringen zijn met meetlinten ingemeten (x- en y-waarden). Van alle boringen is de maaiveldhoogte afgeleid van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Aan de hand van het opgeboorde materiaal is beoordeeld of er wel, niet of deels sprake is van een gaaf bodemprofiel. Tevens is gekeken naar de aanwezigheid van mogelijke vegetatie- en/of cultuurlagen, die zichtbaar zijn als bodemverkleuringen. Het opgeboorde materiaal is in het veld door middel van versnijden/verkruimelen geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren, zoals fragmenten vuursteen, aardewerk, houtskool, verbrande leem en bot. Vanwege het gebruik van het plangebied als grasland was het niet mogelijk een oppervlaktekartering uit te voeren. 4.2 Resultaten Geologie en bodem De resultaten van de boringen zijn opgenomen in de vorm van boorprofielen en worden in bijlage 7 weergegeven. Op basis van deze boorprofielen kan de bodemopbouw als volgt worden beschreven. In de bodemopbouw werd aan de hand van het bureauonderzoek een plaggendek verwacht. Dit plaggendek is in principe wel in alle boringen aangetroffen, maar in een verstoorde vorm. In boring 1 is een bouwvoor aangetroffen van 30 cm bestaande donker grijs bruin, matig fijn, zwak siltig, matig humeus zand. Hieronder bevindt zich een sterk verstoorde, donker grijs bruine, zwak humeuze laag bestaande uit zwak siltig, matig humeus zand, die ontstaan is uit het oorspronkelijke plaggendek. Deze boring is gestuit op beton. Volgens de huidige bewoner lag hier een oprit. In boring 2, 3, 4 en 5 is eveneens een verstoorde matig humeuze laag aangetroffen variërend van 60 tot 90 cm diepte. In boring 4 en 5 was onder in de laag een duidelijke vermenging met de C-horizont waarneembaar. De C-horizont bestond uit geel of grijs, matig siltig, matig fijn zand met gleyverschijnselen. Voor de verstoringen is niet met zekerheid een verklaring te geven. Het feit dat er vermenging heeft plaatsgevonden van de C-horizont met het plaggendek, duidt op moderne grondbewerking. Een gebioturbeerde BC-horizont heeft normaal gesproken een ander patroon en is veel dunner. De verstoring lijkt ook niet het gevolg te zijn van het boren in esgreppels, gezien de geringe diepte waarop de verstoringen zijn aangetroffen. Uit het bureauonderzoek is naar voren gekomen dat het plangebied als bouwland in gebruik is geweest. Het zou hier logischerwijs kunnen gaan om diepploegen. 18 J.H.A. Bosch, Pagina 20 van 22

27 Het aangetroffen bodemprofiel komt overeen met het bodemtype zoals weergegeven op de Bodemkaart van Nederland, echter in een verstoorde vorm (zie 3.6). Archeologie In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren waargenomen. Het gaat hier echter om een verkennend bodemonderzoek, dat zich richt op de bodemopbouw en mogelijke bodemverstoringen die de archeologische trefkans kunnen beïnvloeden en niet zo zeer op het onderzoeken op de aanwezigheid van archeologische vondsten en/of sporen. Tijdens het veldwerk bleek dat er al verscheidene schuren waren gesloopt. De bodem is zeer waarschijnlijk ter plaatse van deze voormalige gebouwen verstoord (zie figuur 10). Tevens is in alle boringen een verstoring aangetroffen die reikt tot in de C-horizont. Op basis van de waargenomen bodemverstoringen kan geconcludeerd worden dat archeologische waarden niet meer in situ worden verwacht. De archeologische verwachting zoals deze in het bureauonderzoek is vastgesteld, wordt voor alle archeologische periodes naar laag bijgesteld. 4.3 Beantwoording onderzoeksvragen veldonderzoek Voor het veldonderzoek is een aantal onderzoeksvragen opgesteld. Hieronder worden deze vragen beantwoord voor zover het veldonderzoek de daarvoor benodigde gegevens heeft opgeleverd; Wat is de bodemopbouw binnen het plangebied? De bodem bestaat in hoofdlijnen uit een verstoord plaggendek variërend van 60 tot 100 cm dikte, bestaande uit donker grijs bruin, matig fijn, zwak siltig, matig humeus zand. Hieronder bevindt zich de C-horizont bestaande uit geel of grijs, matig siltig, matig fijn zand met gleyverschijnselen. Is het bodemprofiel binnen het plangebied intact of (geheel of gedeeltelijk) verstoord en indien verstoord, tot welke diepte gaat deze verstoring? De bodem is tot in de C-horizont verstoord, variërend in diepte van 60 tot 90 cm. Wat zijn de gevolgen van het in het plangebied aangetroffen bodemprofiel voor de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied. De archeologische verwachting zoals deze in het bureauonderzoek is vastgesteld, wordt voor alle archeologische periodes naar laag bijgesteld. Pagina 21 van 22

28 5 CONCLUSIE EN SELECTIEADVIES 5.1 Conclusie Het bureauonderzoek toonde aan dat er zich mogelijk archeologische waarden in het plangebied zouden kunnen bevinden. Daarom is aansluitend een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd. De bodem bestaat in hoofdlijnen uit een verstoord plaggendek variërend van 60 tot 100 cm dikte, bestaande uit donker grijs bruin, matig fijn, zwak siltig, matig humeus zand. Hieronder bevindt zich de C-horizont bestaande uit geel of grijs, matig siltig, matig fijn zand met gleyverschijnselen. Op basis van de waargenomen bodemverstoringen kan geconcludeerd worden dat archeologische waarden niet meer in situ worden verwacht. De archeologische verwachting zoals deze in het bureauonderzoek is vastgesteld, wordt voor alle archeologische periodes naar laag bijgesteld. 5.2 Selectieadvies Op grond van de resultaten van het bureau- en veldonderzoek adviseert Econsultancy om het plangebied vrij te geven. Bovenstaand advies vormt een selectieadvies. Econsultancy wil de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat de bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen eerst moeten worden beoordeeld door het bevoegd gezag (Gemeente Asten), die vervolgens een selectiebesluit neemt. Er is geprobeerd een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethode. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Econsultancy wil de opdrachtgever er daarom ook op wijzen dat, mochten tijdens de geplande werkzaamheden daar toch archeologische waarden worden aangetroffen, er conform artikel 53 van de Monumentenwet uit 1988 een meldingsplicht geldt bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHIS-meldpunt, telefoon ), de gemeente Asten of de Provincie Noord-Brabant. Pagina 22 van 22

29 Figuur 1. Situering van het plangebied binnen Nederland LIESHOUT AARLE RIXTEL BAKEL MILHEEZE HEID IJSSELSTEIJN LB HELMOND DEURNE MIERLO VLIERDEN GRIENDTSVEEN OMMEL LIEROP ASTEN LIESSEL HELENAVEEN EVE HEEZE SOMEREN HEUSDEN GEM ASTEN NEERKANT GRASH N STERKSEL MEIJEL BERINGE 0 MAARHEEZE 10000m SOERENDONK HEIBLOEM Asten - Stegen 56 en 60 Situering van het plangebied binnen Nederland bron: Geodan

30 Figuur 2. Detailkaart van het plangebied Stegen Koestraat N 0 50m Asten - Stegen 56 en 60 Detailkaart plangebied Legenda Plangebied

31 Figuur 3. Luchtfoto van het plangebied Stegen 56 en 60 te Asten Luchtfoto van het plangebied (situatie van ) Legenda Plangebied

32 Figuur 4. Situering van het plangebied binnen de historische kaarten Situatie (bron: Situatie (bron: Situatie 1967 (bron: Situatie 1979 (bron: Situatie 1987 (bron: Situatie 1991 (bron: Stegen 56 en 60 te Asten Situering van het plangebied binnen de historische kaarten Legenda Plangebied

33 Figuur 5. Situering van het plangebied binnen de Geomorfologische kaart

34 Figuur 6. Situering van het plangebied binnen het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Stegen 56 en 60 te Asten Situering van het plangebied binnen het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Legenda Plangebied

35 Figuur 7. Situering van het plangebied binnen de Bodemkaart

36 Figuur 8. Archeologische Gegevenskaart van het onderzoeksgebied

37 Figuur 9. Situering van het plangebied binnen de Archeologische Beleidskaart 19 Stegen 56 en 60 te Asten Situering van het plangebied binnen de Archeologische Beleidskaart gemeente Asten Legenda Plangebied 19 W.A.M. Hessing et al en F.P. Kortlang 2009.