Advies Archeologische Monumentenzorg 2010-nr. 92

Transcriptie

1 Keizer Karel V Singel 8 Postbus AK Eindhov en Fax: Website: Advies Archeologische Monumentenzorg 2010-nr. 92 Deel 1) Concept selectiebesluit archeologie Deel 2) Beoordeling archeologisch rapport naam Gemeente/bedrijf Datum paraaf Aanvrager C. Stolwijk Gemeente Reusel-De Mierden Auteur(s) R. Berkvens Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Milieudienst Autorisatie J. Schotten Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Milieudienst

2 Advies Archeologische Monumentenzorg: Concept selectiebesluit archeologie gemeente Reusel-De Mierden Bevoegd gezag: Gemeente Reusel-De Mierden Dhr. C. Stolwijk Postbus AA Reusel Datum: Locatie: Project: Van: Reusel-Lindestraat 34-38, gemeente Reusel-De Mierden Archeologisch bureauonderzoek Lindestraat 34-38, Reusel, gemeente Reusel-De Mierden, auteur: H.W.D. van den Engel, conceptversie 1.3 december Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Milieudienst Mevr. drs. Ria Berkvens Tel Concept selectiebesluit archeologie Lindestraat te Reusel, gemeente Reusel-De Mierden In het plangebied Lindestraat te Reusel kan op basis van de resultaten uit het bureauonderzoek: Archeologisch bureauonderzoek Lindestraat 34-38, Reusel, gemeente Reusel-De Mierden, auteur: H.W.D. van den Engel, conceptversie 1.3 december 2009, nog geen archeologische vindplaats worden uitgesloten. Er dient dan ook alsnog een waardering van het plangebied plaats te vinden op basis van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 3.2) en de richtlijnen van de provincie Noord-Brabant. Op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek is duidelijk dat aan het plangebied Lindestraat te Reusel een hoge archeologische verwachtingswaarde moet worden toegekend, vanwege de ligging van het plangebied in de historische dorpskern van Reusel. Aangezien de kans op archeologische vindplaatsen duidelijk aanwezig is, wordt verder archeologisch onderzoek noodzakelijk geacht. Geadviseerd wordt om in die delen van het plangebied die dieper dan 30 cm -Mv verstoord gaan worden bij de geplande ruimtelijke ingrepen, een waarderend archeologisch vooronderzoek in de vorm van proefsleuven uit te laten voeren (conform protocol Proefsleuven KNA 3.2, de SIKB Leidraad proefsleuven en de richtlijnen van de provincie Noord-Brabant). Hiermee kan de kwaliteit, aard, datering omvang en diepteligging van de vindplaats worden vastgesteld. Gezien de relatief geringe omvang van het plangebied (2500 m 2 ) raden wij bovendien aan de mogelijkheid tot een doorstart naar een opgraving open te houden, indien het proefsleuvenonderzoek resulteert in positieve resultaten. Daarbij willen wij wel benadrukken dat zo n doorstart pas gemaakt kan worden, wanneer het onderzoek door middel van proefsleuven geëvalueerd is. Het vervolgonderzoek dient plaats te vinden aan de hand van een door het bevoegd gezag goedgekeurd programma van eisen en uitgevoerd te worden door een archeologisch bedrijf bevoegd tot het uitvoeren van archeologische opgravingen (Monumentenwet 1988, art. 45). Tot slot, het door ons voorgestelde vervolgonderzoek moet tevens SRE Milieudienst: versie van 8

3 gezien worden in het licht van de onderzoeksprioriteit die geldt voor historische dorpskernen, zoals verwoord is in de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie (NOaA). Indien het als gevolg van fysieke belemmeringen of andere zwaarwegende redenen niet mogelijk is om in het plangebied een proefsleuvenonderzoek uit te voeren, adviseren wij in het plangebied een archeologische begeleiding (gelijktijdig met de bouwwerkzaamheden) te laten verrichten. De definitieve onderzoeksstrategie dient dan eveneens te worden vastgelegd in een door het bevoegd gezag (gemeente Reusel-De Mierden) goed te keuren Programma van Eisen en te worden uitgevoerd door een professioneel bedrijf met een opgravingsvergunning. Toelichting Concept selectiebesluit door het bevoegd gezag Op basis van de gegevens van het vooronderzoek stelt de uitvoerder van het onderzoek een waardering op. Het bevoegd gezag kan deze waardering gebruiken bij het nemen van een selectiebesluit. Als het bevoegd gezag concludeert dat de vindplaats behoudenswaardig is, zal men moeten bekijken of de ruimtelijke plannen zodanig kunnen worden aangepast dat behoud van de vindplaats mogelijk is. Het rijks- en ook het provinciaal archeologiebeleid gaat uit van behoud van het bodemarchief in situ (ter plekke, dat wil zeggen in de bodem). Is dit niet realiseerbaar, dan dient de aanwezige, als behoudenswaardig gewaardeerde, vindplaats te worden onderzocht. Meestal betekent dat een opgraving als definitieve beheersmaatregel. Als de archeologische vindplaats niet behoudenswaardig wordt bevonden kan het terrein worden vrijgegeven voor de realisatie van de plannen (=negatief selectieadvies). Zelfs dan is het in sommige gevallen overigens nog aan te bevelen amateur-archeologen onderzoek te laten doen; dit kan alleen bij vindplaatsen met een negatief selectieadvies. Het al of niet opvolgen van een selectieadvies door de archeologisch uitvoerder is een beleidsbesluit, dat is voorbehouden aan het bevoegde gezag. Het selectiebesluit kan dan ook afwijken van het selectieadvies. Onder de huidige wetgeving is niet geregeld welke overheid een selectiebesluit moet nemen, nog hoe dat besluit eruit moet zien. Een overheid kan een (selectie)besluit nemen voor de archeologie in het eigen grondgebied en daaraan voorwaarden verbinden. Dat kan in het kader van haar wettelijke taken of op basis van een speciale archeologieverordening. Daarbij is het wel van belang dat deze overheid een eigen archeologiebeleid voert, zich bij de besluitvorming baseert op adequaat uitgevoerd vooronderzoek en zich laat adviseren door een daartoe gekwalificeerd archeoloog. Dit is in overeenstemming met de richtlijnen van de Vereniging Nederlandse Gemeenten. 1 Bij ruimtelijke planvorming en ingrepen kan de nieuwe archeologiewetgeving en de beleidsmatige vertaling ervan door de gemeente grote financiële en/of organisatorische consequenties hebben. Niet alleen voor de gemeente zelf, maar ook voor grondeigenaren en -gebruikers, planmakers en initiatiefnemers van bodemingrepen. Gezien de grote financiële, planologische en cultuurpolitieke consequenties die aan archeologische selectiebesluiten verbonden kunnen zijn, is het van het grootste belang dat dit soort besluiten op een zorgvuldige, transparante, rechtvaardige en rechtmatige wijze tot stand komen. In ieder geval staan selectiebesluiten open voor beroep- en bezwaar. Kwaliteit Bij het nemen van het selectiebesluit wordt er van uitgegaan dat de kwaliteit van het archeologisch selectieadvies gewaarborgd is. Dit betekent dat het selectieadvies moet zijn opgesteld (en gecontroleerd) door een senior archeoloog. Een ander uitgangspunt is dat het gehele proces voorafgaand aan het archeologische selectieadvies volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) is verlopen. Dat wil zeggen dat er in het geval van gravend onderzoek een Programma van Eisen (PvE) moet zijn geweest. Een PvE moet bovendien goedgekeurd zijn door het bevoegd gezag. Wanneer de opsteller van het PvE ook de uitvoerder is, moet het plan beoordeeld 1 Handreiking Valletta, VNG 2009 SRE Milieudienst: versie van 8

4 worden door een onafhankelijk senior archeoloog. Dit kan een archeoloog zijn die aan uw gemeente verbonden is, een archeoloog die werkzaam is bij de provincie of het rijk of een senior archeoloog bij een andere instelling dan de opsteller/uitvoerder. Beleidskader Het nationale beleid voor de archeologische monumentenzorg staat in het teken van het behoud en het beheer van het archeologische erfgoed. De archeologische belangen vinden wettelijke bescherming in de Monumentenwet 1988 en het Europese Verdrag van Valletta (1992). Op gelijke voet staat het streven naar het gebruik van het archeologische erfgoed als inspiratiebron voor de ruimtelijke inrichting van ons land. Dit beleid geldt voor alle cultuurhistorische waarden, dat wil zeggen voor zowel archeologische als voor historisch geografische en historisch bouwkundige waarden (Nota Belvedere 1999). Op 1 september 2007 is de wet op de archeologische monumentenzorg in werking getreden. Deze wet omvat een wijziging van de Monumentenwet 1988 en is ook gericht op de implementatie van het genoemde verdrag. Dit betekent dat gemeenten verplicht zijn in de voorbereidingsfase van een nieuw bestemmingsplan of projectbesluit archeologisch onderzoek te laten uitvoeren. Gemeenten dienen ook aan te geven welke conclusies zij aan de onderzoeksresultaten verbinden. De archeologische onderzoeksresultaten krijgen vervolgens hun vertaling in het bestemmingsplan of projectbesluit. Het beleid voor de archeologische monumentenzorg van de provincie Noord-Brabant sluit op hoofdlijnen aan op het nationale beleid voor de archeologische monumentenzorg. In het streekplan 2002 is in overeenstemming met voornoemde regelgeving bepaald dat bij ruimtelijke plannen rekening moet worden gehouden met bekende en te verwachten archeologische waarden. Het uitgangspunt hierbij is dat het archeologisch erfgoed moet worden beschermd op de plaats waar het wordt aangetroffen. SRE Milieudienst: versie van 8

5 Advies Archeologische Monumentenzorg: Beoordeling archeologisch rapport Bevoegd gezag: Gemeente Reusel-De Mierden Dhr. C. Stolwijk Postbus AA Reusel Datum: Locatie: Project: Van: Reusel-Lindestraat 34-38, gemeente Reusel-De Mierden Archeologisch bureauonderzoek Lindestraat 34-38, Reusel, gemeente Reusel-De Mierden, auteur: H.W.D. van den Engel, conceptversie 1.3 december Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Milieudienst Mevr. drs. Ria Berkvens Tel Inleiding Op 17 mei 2010 hebben wij van de gemeente Reusel - De Mierden opdracht gekregen om het rapport Archeologisch bureauonderzoek Lindestraat 34-38, Reusel, gemeente Reusel-De Mierden, auteur: H.W.D. van den Engel, conceptversie 1.3 december 2009, te beoordelen. Het bureauonderzoek had tot doel informatie te verwerven over bekende en te verwachten archeologische waarden teneinde een gespecificeerde archeologische verwachting op te kunnen stellen. Tot slot moest een advies worden gegeven over de noodzaak van archeologisch vervolgonderzoek. Samenvatting van het plan en het rapport Onderzoekskader RO: bestemmingsplanwijziging Grootte plangebied: 2500 m² Onderzoeksperiode: december 2009 Opdrachtgever: Croonen Adviseurs Opdrachtnemer: Becker & Vd Graaf Het plangebied is gelegen aan de Lindestraat te Reusel en wordt ingesloten door huizen aan de Kerkstraat en Bakkerstraat. Ten tijde van het onderzoek was het plangebied bedekt met huizen, tuinen en parkeerplaatsen. Vanwege de ligging in de bebouwde kom is het terrein niet op de bodemkaart van Nederland gekarteerd, maar gelet op wat vermeld wordt voor de omgeving, mag het voorkomen van een hoge zwarte enkeerdgrond worden aangenomen, die gevormd is in zwak lemig fijn zand. Een vergelijkbare extrapolatie van gegevens zoals vermeld op de geomorfologische kaart van Nederland, waarop het plangebied evenmin gekarteerd is, geeft aan dat de onderzoekslocatie naar alle waarschijnlijkheid op een dekzandrug met oud bouwland gelegen is. SRE Milieudienst: versie van 8

6 Uit het plangebied zijn geen archeologische monumenten, waarnemingen dan wel onderzoeksmeldingen bekend. Het plangebied staat op de IKAW en de CHW van Noord-Brabant aangegeven als een gebied met een onbekende archeologische verwachtingswaarde. Op de Archeologische Monumentenkaart (AMK) ligt het plangebied binnen de historische kern van Reusel (AMK terrein 16829). Binnen een straal van 2600 m liggen ten westen en noordoosten van het plangebied zeven AMKterreinen met vondsten vanaf het Mesolithicum en sporen vanaf de Bronstijd bestaande uit grafheuvels, urnenvelden en nederzettingen. Ten oosten liggen meerdere terreinen met bewoningssporen uit de IJzertijd en Romeinse tijd. Het is dus mogelijk dat er in het plangebied sporen uit de prehistorie voorkomen. Circa 325 m naar het zuiden zijn boerderijen met bijbehorend erf uit de 6e eeuw aangetroffen. De nederzettingsvorm in die periode bestond niet uit een dorp maar uit los verspreide boerderijen plus erf. Het plangebied ligt in het oude buurtschap Dorp De Straot, één van de twee kernen waar Reusel uit ontstaan is. Er is dus al in de 12e eeuw bebouwing in of zeer nabij het plangebied geweest. Daarnaast ligt het plangebied ook langs de historische weg tussen Reusel en Hooge Mierde. Op de kadastrale minuutkaart uit het begin van de 19e eeuw liggen er meerdere percelen in het plangebied. Het plangebied ligt dan in de hoek van de Reuselsche Straat (de huidige Lindestraat) en het Kerk Straatje, te midden van de historische kern De Straot. Langs de Reuselsche Straat vallen dan de helft van een huis met erf, delen van een ander huis en een schuur, twee tuinen en delen van weilanden binnen het plangebied. Tussen 1951 en 1958 wordt de Reuselsche Straat omgevormd tot de Lindestraat met zijn driehoekige plein en parkeerplaatsen. Het zuidelijke deel van de Lindestraat valt gedeeltelijk over de oude huizen heen die langs de Reuselsche Straat lagen. Om deze reden liggen er op de oudere kaarten geen complete gebouwen binnen de grenzen van het plangebied. Bij het raadplegen van het bouwarchief van de gemeente Reusel-De Mierden is gebleken dat er zich onder nrs. 34 en 36 kelders bevinden. Deze zijn respectievelijk 170 en 210 cm diep en dat in de 11 achtertuin van beiden zich ook betonnen beerputten hebben bevonden. Uit de bouwtekeningen is gebleken dat het huidige nr. 38 niet onderkelderd is. Van eerdere bebouwing waren helaas geen bouwtekeningen beschikbaar. De funderingsdiepte van nrs. 34 en 36 is ca. 60 cm diep en breed, van nr. 38 zijn geen gegevens bekend. Daar nr. 38 op dezelfde ondergrond is gebouwd, kan worden aangenomen dat het op dezelfde wijze is gefundeerd. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat het plangebied zich in één van de twee historische kernen van Reusel bevindt. Tevens zijn uit de omgeving meerdere locaties bekend met sporen en vondsten uit alle periodes vanaf het Paleolithicum tot en met de Nieuwe tijd. Verwacht wordt dat zich in het plangebied met name sporen en vondsten vanaf de Vroege Middeleeuwen bevinden. In de achtererven en tuinen van de oudere bebouwing kunnen water- en beerputten gelegen hebben. Als de huidige bebouwing niet te diep is gefundeerd en de verstoring door riolering en wegcunetten/parkeerplaatsen niet te diep is geweest kunnen deze nog aanwezig zijn. Er wordt geadviseerd om in het plangebied vervolgonderzoek uit te laten voeren in de vorm van een verkennend of karterend booronderzoek danwel een proefsleuvenonderzoek. Beoordeling Het rapport is goed leesbaar en voldoet aan de kwaliteitseisen van de archeologische monumentenzorg. De volgens de KNA vereiste gegevens t.a.v. de archeologie zijn geleverd. Voor het bureauonderzoek zijn de juiste bronnen geraadpleegd en is een redelijk gespecificeerde verwachting opgesteld. Het bijgeleverde kaartmateriaal is goed, hoewel de afbeelding van de IKAW met archis gegevens ontbreekt in bijlage 2. In de aanbeveling om vervolgonderzoek te verrichten in het plangebied kunnen wij ons vinden. Wij hebben slechts enkele opmerkingen: Wat is het verstoringsoppervlak van de nieuw te bouwen woningen? Graag toevoegen. P. 12, onderaan bij 4.1: laatste zin is onbegrijpelijk. Hoezo worden sporen dan niet verstoord? SRE Milieudienst: versie van 8

7 Advies Met inachtneming van het bovenstaande commentaar stemmen wij in met het rapport Archeologisch bureauonderzoek Lindestraat 34-38, Reusel, gemeente Reusel-De Mierden, auteur: H.W.D. van den Engel, conceptversie 1.3 december Gezien de hoge archeologische verwachting, die vooral gebaseerd is op de ligging van het plangebied in het oude bewoningslint van Reusel, adviseren wij om een proefsleuvenonderzoek met de mogelijkheid tot een doorstart naar een opgraving uit te voeren. SRE Milieudienst: versie van 8

8 BIJLAGE 1 Toetsingsprocedure Rapportages worden door de SRE Milieudienst getoetst aan de in de archeologische monumentenzorg voorgeschreven kwaliteitsnormen en aan de in de beroepsgroep gangbare gedragscodes m.b.t. onafhankelijkheid en proportionaliteit. De conclusies en aanbevelingen zijn getoetst aan de verwachte waarde van de locatie en aan de verhouding tot de bestaande en de te verwachten verstoring van het bodemarchief. Indien deze toetsing leidt tot aanbevelingen om het rapport te verbeteren, hebben deze aanbevelingen alleen betrekking op meetbare kwaliteitsaspecten en niet op zaken die binnen het domein van de integriteit en wetenschappelijke verantwoordelijkheid van de rapporteur vallen. Selectie- en beleidsadviezen van de toetser zijn onderscheiden van die van de auteur van het rapport. Bij de toetsing is waar nodig gebruik gemaakt van de volgende documenten: RACM database Archis II Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie 3.1 Checklist SIKB beoordeling IVO verkennend, karterend en waarderend Checklist SIKB beoordeling PvE Leidraad Archeologische Standaard Boorbeschrijving Leidraad Archeologisch Onderzoek Beekdalen Leidraad IVO Karterend Booronderzoek Minimum- en onderzoekseisen Provincie Noord-Brabant t.b.v. archeologisch vooronderzoek in de vorm van inventariserend en waardestellend boor- en proefsleuvenonderzoek (versie 02/01/2007) Nationale Onderzoeksagenda Archeologie MemoRIA 6 en 8 Literatuur m.b.t. de regio voorzover die aanwezig is in de bibliotheek van het Archeologisch Centrum in Eindhoven Gedragscode van de Vereniging van Nederlandse Archeologen SRE Milieudienst: versie van 8