Ontwikkeling kennis- en expertisecentrum voor Landbouw en Groene Wetgeving bij de Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN)

Transcriptie

1 Ontwikkeling kennis- en expertisecentrum bij de Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN) Samenvatting De Agro&Food cluster en het aantrekkelijk groen zijn belangrijke ambities voor de regio Brabant Noord. Nieuw beleid en kaders zijn meer gericht op een duurzame ontwikkeling in het belang van de volksgezondheid en een groene leefomgeving. Deze grote opgaven voor de regio vragen om een gezamenlijke aanpak. De uitvoeringskennis van vergunningverlening, toezicht en handhaving voor intensieve veehouderijen en van Groene wetgeving is sterk aanwezig in de Omgevingsdienst Brabant Noord. Een verdere doorontwikkeling van deze kennis en expertise is noodzakelijk om de maatschappelijke ambities van de regio en provincie tot een succes te maken. Een kennis- en expertisecentrum Groene wetgeving wordt daarom door de ODBN zowel voor regionale als bovenregionale belangen verder opgepakt. Inleiding De gemeenten van regio Brabant Noord en de provincie Noord-Brabant hebben in het bedrijfsplan en inrichtingsplan de ambitie opgenomen dat de Omgevingsdienst Brabant Noord zich wil ontwikkelen als (landelijk) kenniscentrum voor de intensieve veehouderijbedrijven en specialistisch uitvoeringscentrum van de zogenoemde 'groene' wetten. Deze expertise zal actueel worden gehouden en als bron beschikbaar zijn voor alle deelnemers in de omgevingsdienst en externe (overheid)partijen". Om aan deze opdracht invulling te geven heeft de omgevingsdienst een verkenning uitgevoerd. Met oog voor de maatschappelijke opgaven in regio Brabant Noord en de behoeften van gemeenten, provincie en rijk wordt in deze notitie richting gegeven op welke wijze de ODBN aan deze ambitie invulling wil geven. Nieuw beleid en kaders Provinciale Staten van Noord-Brabant hebben op 22 maart 2013 besloten tot een aantal maatregelen om de Transitie naar een zorgvuldige veehouderij in 2020 gestalte te geven. Voor de uitvoering en implementatie van de maatregelen is draagvlak en medewerking van vele partijen nodig. Wil de provinciale koers in de praktijk een succes worden dan is het commitment en de medewerking van de gemeenten, als plan- en beleidsvormer, vergunningverlener, plantoetser en handhaver, cruciaal. De omgevingsdiensten als uitvoerders namens en voor de gemeenten en provincie moeten door hun kennis hierin een belangrijke rol vervullen. De provincie heeft immers besloten al haar uitvoeringstaken onder te brengen bij deze diensten. Verder hebben Provinciale Staten in het najaar 2012 in de Nota Brabant Uitnodigend Groen (BRUG) het kader vastgesteld voor de uitvoering van het provinciale natuur- en landschapsbeleid voor Op basis van deze nota wordt thans gewerkt aan een uitvoeringsprogramma. De uitgebreide kennis en ervaring met uitvoering van relevante wet- en regelgeving op het terrein van milieu en natuur, alsmede op het terrein van gebiedsontwikkeling, biedt kansen voor ondersteuning van deze uitvoering door de ODBN. Op rijksniveau spelen de ontwikkelingen van decentralisatie van taken voor de fysieke leefomgeving naar lagere overheden en de integratie van (sector)wetgeving naar een nieuwe omgevingswet. Deze ODBN 12 maart

2 ontwikkelingen vragen aandacht van de ODBN als uitvoerders van natuur- en milieuwetgeving en als adviseurs en projectondersteuners voor gemeenten, provincie en rijk. Verder heeft het ministerie van I&M op basis van het landelijk Programma Uitvoering met Ambitie aan RWS leefomgeving (InfoMil) opdracht gegeven om de ontwikkeling van een landelijke kennisinfrastructuur VTH op te pakken. Binnen dit project is samen met de betrokken partners een model voor de kennisinfrastructuur ontwikkeld. De ODBN en de provincie Noord Brabant hebben zitting in de begeleidingsgroep en de werkgroep. In 2013 zijn al verschillende onderdelen door de betrokken partijen ingevuld. Verder is het ministerie EL&I aan de slag met de implementatie van de wet natuurbescherming en het ministerie van VWS met de oprichting van een Kennisplatform Veehouderij en volksgezondheid. De ODBN heeft zitting in deze landelijke werkgroep namens de samenwerkende omgevingsdiensten. Hierbij wordt ook een beroep gedaan op de uitvoeringskennis die bij omgevingsdiensten aanwezig is. Daarnaast heeft de Regio Brabant Noord zich in samenwerkingsverbanden uitgesproken voor een duurzame ontwikkeling van het Agro&Food cluster en het behoud en verdere versterking van aantrekkelijk groen in het buitengebied van de regio. Maatschappelijke opgave Brabant Noord De sterk geïndustrialiseerde bedrijfstak, die de (intensieve) veehouderij inmiddels is geworden, ondervindt steeds meer maatschappelijke weerstand. Op basis van het Koersdocument Stad en Platteland alsmede het advies van de Commissie van Doorn en het Verbond van Den Bosch is door de provincie een koers ingezet van transitie in de richting van een zorgvuldige veehouderij. De veehouderijsector wordt daarbij nadrukkelijk gezien als onderdeel van een keten. De koers gaat dus uit van een integrale ketenaanpak, waar de ontwikkelingen in de veehouderijsector een onlosmakelijk onderdeel van vormen. Hiermee ontstaat een nadrukkelijke versterking met het spoor van de voedselketen Agro&Food, waar de regio voor heeft gekozen. De kern van de transitieopgave waar de regio Brabant Noord voor staat is de weg naar een duurzame, zorgvuldige, rendabele agrosector met behoud én verdere ontwikkeling van een aantrekkelijke groene regio met toeristische potenties. Duurzaamheid is in dit kader een heel belangrijk kernbegrip. Duurzaamheid in termen van milieu (leefomgeving), economie en (maatschappelijk) draagvlak. Anders geformuleerd: wanneer de Agro&Food keten in staat is duurzamer (met inbegrip van voedsel- en dierveiligheid, gezondheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen) te handelen wordt niet alleen het draagvlak groter, maar wordt ook de marktpositie sterker. De provincie wil koploper worden in zorgvuldige veehouderij. De veehouderij moet de gezondheid van boer, omwonende en dier centraal stellen en mag geen schade veroorzaken aan natuur en milieu. De omgevingsdienst Brabant Noord wil haar kennis op het gebied van uitvoering van wetgeving voor veehouderij, natuur en milieu inbrengen. Zij wil oplossingsrichtingen concreet maken om daar uiteindelijk mede uitvoering aan te geven. Op deze wijze kan de aanpak van Brabant Noord landelijk als voorbeeld dienen. De legitimatie van deze maatschappelijke opgave in Brabant Noord is ook te vinden in het Statenvoorstel Transitie naar een zorgvuldige veehouderij 2020.Hierin wordt duidelijk aangegeven wat op dit moment als de maatschappelijk opgave binnen de agrarische sector, specifiek de ODBN 12 maart

3 (intensieve) veehouderij, wordt gezien. Kernelementen zijn hierbij: gezondheid voor mens en dier, voedselveiligheid, transport van dieren, mestoverschot en gebruik van antibiotica. En het gaat ook om aansluiting vinden bij andere duurzaamheidthema s, zoals duurzame energie (mestverwerking, wind en zonenergie) en leefbaarheid op het platteland. Ook vanuit economisch perspectief is de stap naar een duurzame veehouderij noodzakelijk, omdat het huidige verdienmodel (gericht op schaalvergroting en kostenminimalisatie) niet langer houdbaar is. Daarnaast geldt voor Brabant, in het verlengde van dit spoor, een tweede economisch doel: versterking op het gebied van recreatie en toerisme. Daarvoor is een verdere ontwikkeling van landschap, natuur en cultuurhistorie een belangrijke randvoorwaarde. Naast de ambitie voor de intensieve veehouderij mag de belangrijk opkomende agrarische sector boomteelt niet ontbreken. In de regio Brabant Noord is sprake van een sterk groeiende boomteelt sector. Ook voor deze sector spelen de belangen van een duurzame ontwikkeling van ruimtegebruik in relatie met natuurdoelstellingen en gebruik bestrijdingsmiddelen een rol. De ruggengraat van de huidige economie in Brabant Noord vormt het Agro&Food-cluster. Hieronder vallen zowel de producerende partijen, de ketenpartijen als de toeleveranciers en transportbedrijven. Brabant Noord heeft van oudsher een sterke positie in de primaire agrarische sector (met name gericht op de intensieve veehouderij) en de Food-keten. Industrialisering en automatisering in de afgelopen decennia hebben ertoe geleid dat deze regio zich ontwikkeld heeft tot het gebied met de grootste veestapel van Europa. Niet zonder gevolgen. In 1997 werd in Brabant Noord het eerste geval van klassieke varkenspest geconstateerd. Dat is de aanleiding geweest voor het ontwikkelen van een regionaal plattelandsontwikkelingsprogramma (leefbaarheid, natuur en landschap, watersystemen en toerisme en recreatie). De Q-koorts in 2009 zorgt opnieuw voor onrust in deze regio en vormt de aanleiding voor een nieuw maatschappelijk debat over gezondheid, milieu, leefbaarheid en de intensieve veehouderij. In de tussentijd groeide de veestapel door. Recent heeft de regio 5-sterren Noordoost Brabant bepaald dat duurzame ontwikkeling van de sector Agro&Food de centrale ambitie is voor de komende jaren. Dit sluit naadloos aan bij de ambities van Provincie Noord-Brabant. De regio Brabant Noord kenmerkt zich tegelijkertijd als een groen aantrekkelijk buitengebied met prachtige natuur zoals bijvoorbeeld Het Groene Woud, de Maashorst, de Peel en de Maasvallei. Van oudsher bepaalt de verwevenheid van landbouw, landschap en natuur de kwaliteit en de aantrekkingskracht van deze gebieden. De gevarieerde ondergrond, van natte, voedselrijke rivieren en beekdalen, zure, organische veengronden tot arme en droge zandgronden staan garant voor een grote variatie aan landschappen, zoals het nationaal landschap Maasheggen. Deze groene waarden dienen duurzaam behouden te blijven. Maar niet alleen dat. De regio (met samenwerkingsverbanden zoals Agrifood Capital ) heeft recent uitgesproken dat juist het behoud en de verdere ontwikkeling van Aantrekkelijk Groen de basis is om Recreatie &Toerisme in deze regio tot de tweede economische ruggengraat uit te laten groeien. Vraag gemeenten, provincie en rijk aan ODBN De vraag van gemeenten aan ODBN om aanvragen voor vergunningen aan gezondheidsaspecten te toetsen neemt toe terwijl de expertise op dit terrein nog moet worden ontsloten. In het kader van planvoorbereiding en milieueffectrapportage is er wel samenwerking tot stand gekomen met GGD via het instrument gezondheidseffectscreening(ges). Met de zitting van ODBN in de in oprichting ODBN 12 maart

4 zijnde werkgroep Kennisplatform Veehouderij en volksgezondheid van het RIVM, wordt hierop ingespeeld. Ook doen de gemeenten regelmatig beroep op de specialistische expertise van de ODBN op het terrein van geur, lucht en geluid. Verder vragen samenwerkende gemeenten, regionale organisaties en provincie de ODBN om de expertise voor procesbegeleiding bij plattelandsvernieuwing,alsmede ondersteuning bij toepassing van ruimtelijke wet- en regelgeving. De provincie geeft in het jaarlijks uitvoeringsprogramma VTH opdrachten voor kennisontwikkeling en beleidsontwikkeling op operationeel en tactisch niveau, zoals advisering over nieuwe wetgeving en ontwikkeling van nieuw instrumentarium, projectondersteuning bij plattelandsvernieuwing, zorgvuldige landbouw en ontwikkeling landschap en natuur Het rijk vraagt adviesdiensten van de omgevingsdiensten voor de ontwikkeling van een landelijke kennisinfrastructuur VTH en voor de ontwikkeling van tools voor de implementatie van de nieuwe wet Natuurbescherming. Deze behoefte vraagt continu aandacht voor het op peil houden van kennis en expertise. Rol van de Omgevingsdienst Brabant Noord De ODBN draagt met kwalitatieve hoogwaardige uitvoering van VTH-taken en het adviseren van het openbaar bestuur bij aan een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving voor burgers en bedrijven in Brabant Noord. Dat is de missie van onze dienst. In de bestuursconferentie van 11 oktober 2013 hebben de bestuurders beklemtoond dat de ODBN de burgers en bedrijfsleven het vertrouwen moet geven dat er serieus gewerkt wordt aan de bescherming en verbetering van hun woon- en leefomgeving. De ontwikkeling van een kennis- en expertisecentrum Groene wetgeving vormt hiervoor een belangrijke randvoorwaarde. Om de uitvoering van VTH-taken en de advisering aan het openbaar bestuur kwalitatief hoogwaardig in te vullen, de transitie naar de zorgvuldige landbouw te stimuleren en de stap naar aantrekkelijk groen in regio Brabant Noord te kunnen maken gaat de Omgevingsdienst Brabant Noord een aantal belangrijke opgaven op het terrein van kennis en expertise verder ontwikkelen. De belangrijkste drie peilers voor het komende jaar zijn: a. Ontwikkeling van kennis- en expertise op het terrein van de zorgvuldige landbouw Vanuit het belang van volksgezondheid is stevige politieke aandacht voor de landbouw. Voor kennis en expertise zijn er twee hoofdsporen te benoemen die extra aandacht vragen. Gezondheid en veehouderij: voor vergunningverlening dienen ook de belangen van volksgezondheid worden meegenomen. Deze ontwikkeling pakken we op in samenwerking met de GGD,Veiligheidsregio en het op te richten Kennisplatform Veehouderij en Volksgezondheid, dat thans door het RIVM wordt ontwikkeld. De ODBN heeft zitting in de ambtelijke werkgroep hiervoor. Verder sluiten wij aan bij de activiteiten die het provinciale implementatieteam transitie veehouderij hiervoor met gemeenten ontwikkelt. Voorwaarden voor vestiging: door haar uitgebreide kennis en expertise op het terrein van vergunningverlening, toezicht en handhaving voor de veehouderij geeft de ODBN zowel vanuit het WABO-spoor als van de Natuurbeschermingswet de voorwaarden aan voor de ontwikkelmogelijkheden op bedrijfsniveau. Daarbij willen we rekening houden met de invoering van de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij in Noord-Brabant. Deze kennis- en expertisetaak voert de ODBN uit in nauwe samenwerking met andere in landbouw gespecialiseerde omgevingsdiensten; dat geldt in elk geval voor de Brabantse ODBN 12 maart

5 omgevingsdiensten (ODZOB en OMWB) die elk verantwoordelijk zijn voor de milieuvergunningen voor veehouderij. Verder levert de ODBN bijdragen en maakt zij gebruik van de landelijke kennisinfrastructuur zoals deze door de ministeries voor de landbouw worden ontwikkeld. b. Ontwikkeling van kennis- en expertise voor Door haar specialistische kennis op het terrein van en ervaring met de uitvoering daarvan kan zij als geen ander aan overheidsdiensten en maatschappelijke partijen op dit terrein kennis- en uitvoeringsproducten leveren; veelal is deze kennis al aanwezig op basis van de opgedragen taken voor vergunningverlening, toezicht en handhaving of in samenwerking met het rijk ontwikkeld. Denk als voorbeeld aan de door het ministerie van Economische Zaken voor de gemeenten en provincies ontwikkelde instrumenten die de uitvoering van de regelgeving gemakkelijker maken, zoals een routeplanner, effectenindicator, maatregelenindicator, en handreiking Generieke Aanpak Natuurwetgeving, maar ook de in opdracht van dit ministerie ontwikkelde handreiking voor het opstellen van handhavingplannen voor Natura 2000-gebieden. Daarnaast voorziet de uitvoering van het onderhandelingsakkoord Decentralisatie Natuur er in dat per 1 januari 2015 middelen aan de provincies worden overgedragen voor de uitvoering van rijkstaken op het vlak van natuur; daaronder valt ook de beoordeling van de toelaatbaarheid van activiteiten die schadelijk zijn voor de instandhouding van dier- en plantensoorten, zoals geregeld in artikel 75 van de Flora en Faunwet. De provincie Noord-Brabant buigt zich thans over de transitie van Dienst Landelijk Gebied per 1 januari 2015 naar de provincie en over een voorstel tot uitvoering van deze taken. De rol van de ODBN als uitvoerder van komt daarbij sterk in beeld. Verder gaat de ODBN met vergelijkbare omgevingsdiensten op dit terrein samenwerken om kennis te delen en richt zij zich op de ontwikkeling naar een nieuwe Wet natuurbescherming en de integrale omgevingswet als belangrijke aandachtspunten voor de komende jaren. c. Ontwikkeling van kennis en expertise voor de landelijke kennisinfrastructuur VTH Samen met betrokken omgevingsdiensten draagt de ODBN op dit moment concreet bij aan de pilot Landbouw en die onder leiding van RWS Leefomgeving (Min. I&M) wordt uitgevoerd ; daarbij werken wij samen met Omgevingsdienst Zuidoost Brabant (ODZOB) en Omgevingsdienst Veluwe IJssel over de uitwisseling van kennisproducten voor elkaar. Het uitdragen van onze kennis buiten onze regio heeft alleen plaats als hier geen extra kosten voor onze gemeenten en provincie uit voortvloeien. Deze drie peilers zullen nog deze maand worden uitgewerkt in een samenhangend uitvoeringsplan,dat in 2014 zal worden gerealiseerd. Deze uitvoering zal worden afgestemd met samenhangende dossiers zoals de realisatie van collectieve taken, het regionaal samenwerkingsbudget (van RMB-gemeenten), kennismanagement, kwaliteitsbeleid en HRM-beleid. Daarnaast zal samenwerking en afstemming met de uitvoeringsorganisatie van Agrifood Capital in Noordoost Brabant verder vorm krijgen. Hieronder is schematisch de plaats van de ODBN als kennis- en expertisecentrum in de uitvoeringsketen zowel regionaal als bovenregionaal weergegeven. ODBN 12 maart

6 Schets Omgevingsdienst Brabant Noord als kennis- en expertisecentrum Regionaal: Kenniscentrum Landbouw en Groene wetgeving ODBN en Landelijk: Landelijk kenniscentrum Intensieve veehouderij en De kerntaken van de ODBN vormen de basis voor de ontwikkeling van kennis en expertise die ook zal worden ingezet voor regionale programma s. De ontwikkelde kennis en expertise zal worden uitgenut bij de bovenregionale vraag. ODBN 12 maart