Verlies en verdriet. Preventieve oefening om rond rouwen te werken Deze oefening is bruikbaar in de bovenbouw van het lager onderwijs.

Transcriptie

1 Verlies en verdriet De dood aanbrengen a.d.h.v. verhalen is dé manier bij kinderen. Het is belangrijk om het thema bespreekbaar te maken, vooral op momenten dat een kind er nog niet mee geconfronteerd werd. Zo kan je veel gesprekken aangaan. Bv. Heeft er al iemand van jullie iemand verloren?!! Werk hier niet enkel in november aan. Dit thema moet doorheen het hele jaar aangehaald / bespreekbaar gemaakt worden. Wat is belangrijk bij het voeren van een gesprek met een rouwend persoon? Ga niet sussen of de gevoelens minimaliseren. Kom niet af met overtreffende verhalen uit je eigen leven. Diegene die lijdt, heeft het gevoel dat hij het aller zwaarste verlies ooit moet dragen. Let op met de zin Ik begrijp je. Dit kan namelijk een averechts effect hebben. Soms kan je het helemaal niet begrijpen. Je weet ook nooit wat de ander precies voelt. Je kan het dus nooit 100% begrijpen. Wat je wel kan zeggen is het volgende: Het klopt dat ik niet kan weten hoe jij je voelt, maar ik kan wel begrijpen dat je er kapot van bent. Zet je authenticiteit in, doe wat je voelt / wilt doen. Praat vanuit je hart. Geef geen oplossing, luister gewoon. Een rouw kan je niet oplossen. rouwen doe je niet voor even, maar voor de rest van je leven. --> Het is eerst een wonde en daarna wordt het een litteken. Deze blijven voor je hele leven en doen soms terug pijn. Preventieve oefening om rond rouwen te werken Deze oefening is bruikbaar in de bovenbouw van het lager onderwijs. Maak 4 kolommen van 10 rijen en vul elk hokje in. Wanneer dit gebeurd is, laat je de leerlingen de eerste en derde rij schrappen. Deze dingen verdwijnen voorgoed uit hun leven. Hierover kan je een gesprek aangaan over hoe ze zich daarbij voelen vriendjes hobby s dromen bezittingen

2 4 elementen van het rouwen: 1. Emotionele band met wie of wat je verliest Hoe sterker je emotionele band met de persoon, hoe erger het verlies.!! Emotionele band is niet gelijk aan familiale band Geen enkel verlies kan je vergelijken. Voorbeeld van Tuur die zijn oma verloor: Laura zei speelde je oma vaak met jou? Neen! was het antwoord. Wel dan is dit toch niet zo erg? Kamil hoorde dit en was hier erg kwaad om. Hij kwam thuis en vertelde dit aan zijn mama (de docente). Dat is wel zijn oma hé! Hoe kan Laura dat nu zeggen? Hier werd duidelijk dat Laura al een emotionele link legde. Kamil redeneerde nog volgens de familiale band. DUS vraag naar hun band. Waren jullie close?, Deden jullie veel samen?, Was die persoon belangrijk voor jou? 2. Aard van het verlies 1. Verlies kinderen (Het is bedoeld dat kinderen ouders begraven, niet omgekeerd.) 2. Verlies partner (Je kiest bewust voor je partner, bent losgekomen van je ouders door ermee samen te wonen.) 3. Ouders (Als je als kind een ouder verliest, ervaart het kind vaak dat het beide ouders verloren is. De ander is emotioneel niet meer aanwezig door rouwproces.) Leeftijd heeft geen invloed! Emotionele band wel! 3. Eigen verliesgeschiedenis = Afhankelijk van de soort en aard van verliezen, ga je het volgende verlies anders beleven. Sommigen zeggen bv. Ik heb al zoveel mensen moeten afgeven, met de volgende mogen ze me meenemen. Anderen zeggen eerder van het hoort bij het leven, het raakt me minder. Achter elke dode, staat de volgende dode. Soms ga je naar de kerk en ken je de persoon die stierf niet, maar ga je voor de mensen die er wel een emotionele band mee had. Je huilt steeds je eigen tranen, je weent niet in naam van diegene die iemand mist. 4. Omstandigheden en verwachtingen van het verlies Verwacht vs. onverwacht overlijden --> hoe onverwachter, hoe zwaarder Het allerbelangrijkste bij een rouwproces is het afscheid kunnen nemen van de persoon! Indien er geen afscheid was: Wat had je nog willen zeggen? Wat had je nog willen doen? Als je over deze vier puntjes vragen stelt, doe je nooit iets fout. Is het de eerste keer? Heb je nog iemand moeten afgeven? Heb je afscheid kunnen nemen? Was het onverwacht? Had je goeie band?

3 Stellingen Zijn kinderen in staat om een verlies sneller te verwerken? --> Ze gaan er anders mee om. Kinderen kunnen ineens van een huilbui overgaan in lachbui. Dit kan heel snel wisselen. Ze blijven hier minder lang bij stilstaan. Volwassenen weten beter dan kinderen wat goed is voor hen. Daarom is het goed dat de volwassene beslist of het kind al dan niet het lichaam zal groeten. --> Het is belangrijk dat het kind letterlijk onder ogen komt. Vaak is de dood een vaag begrip en door de persoon dood te zien, kan dit besef groeien. Wel is het belangrijk dat het kind goed voorbereid wordt. Zorg dat het kind weet wat het te wachten staat. Eens ze dit weten, kunnen ze een keuze maken. Ook kan je rekening houden met de band die het kind met de persoon heeft.!! Hoe ziet het lijk eruit? Is de persoon in zijn slaap gestorven of is er iets gebeurd waardoor de persoon er anders uitziet. DUS: Je laat het kind zelf beslissen, maar het heeft een goede voorbereiding* nodig. Het is goed om het kind te stimuleren om te gaan. Ze gaan pas beseffen wat het inhoudt, als ze het zien. Ze kijken met hun handen: ze gaan voelen. Vanaf je met een kind kan praten (2,5 3 jaar) leg je het uit. Je vertelt de waarheid. Dus feiten, geen mening: We gaan naar oma kijken. Ze is dood, ze ligt in bed. Haar ogen zijn dicht, ze voelt koud aan. Ze ademt niet meer, ze beweegt niet meer. Ze gaat niet meer praten want als ze dood is werkt het lichaam niet meer. Dat is zoals bij ons hondje. Het bewoog niet meer, het komt niet meer terug.. Wil je oma nog zien? Wil je afscheid nemen, ook al gaat ze niets meer zeggen? * Heb aandacht voor wie deze voorbereiding geeft. Best een ouder, maar indien de ouder te geraakt is door het verlies, laat je dit best door iemand anders doen. Het wordt te beladen en we moeten proberen het kind te beschermen van deze beladenheid. TIP! Neem een foto van het lijk. Indien het kind zich later bedenkt en de persoon toch nog eens wilt zien, kan je die tonen.!! Het afscheid nemen in realiteit is de grote motor van het afscheid. Het is dus belangrijk om te zien en voelen dat de persoon effectief dood is. Indien je dit niet doet, heb je nog het gevoel dat deze persoon terugkomt. Wij koppelen de dood aan de pijn van het verlies. We zijn bang van de pijn van het verlies, dus we zijn bang geworden van het verlies. Tegenwoordig zie je de kist niet meer in de grond gaan, geen lichamen meer in de woonkamer geborgen Nu wordt het afgeschermd, we zijn bang en willen het kind beschermen. Nochtans is het belangrijk om hiermee te leren omgaan. Zelfdoding Door te praten over zelfdoding, breng je iemand op een idee. --> Je gaat in zo n gesprek nooit positief praten. Het heeft een negatieve bijklank: bv. de gevolgen. De media kan hier wel invloed op hebben. Je krijgt mogelijkheden aangeboden in zo n gesprekken. Dit geldt dan voor mensen die al met het idee spelen. Door verhalen in media / van vrienden te horen, kan je op ideeën komen. Het toont aan dat het mogelijk is.

4 !! Het is niet aan iedereen gegeven om dit thema bespreekbaar te maken. De dood en zeker zelfdoding is taboe. Dit maakt het moeilijker. Je kan op twee manieren over zelfdoding spreken: 1. Informatief: hoe, mogelijkheden, slaagkansen, wat je beter wel/niet kan doen Kan ervoor zorgen dat mensen het effectief doen. 2. Hoe komt het dat mensen uit het leven willen stappen? Niet omdat ze dood willen, maar omdat ze het leven te moeilijk vinden. Wat maakt dat het leven voor sommige mensen moeilijk wordt? Wat kunnen wij daaraan doen om die mensen te helpen? Wie voelt zich ook eens eenzaam, verdrietig --> Wat zou je kunnen helpen om je terug beter te doen voelen? Hoe kan je elkaar helpen? STEL er komt kind in de klas die vertelt dat ouder zelfmoord pleegde. --> ga voor optie twee!!!! Scheer sterfgeval en zelfdoding niet over dezelfde kam. Als je iemand hebt waarvan je weet dat die met het idee rond loopt, ga je geen informatie geven. Probeer na te gaan waarom ze het overwegen. Sluit deal: Zolang je bij mij in begeleiding bent, stap je niet uit het leven. Stel je voor dat de persoon in een brandende kamer zit en er is 1 deur. Ga voor die deur staan en probeer ze via de deur eruit te krijgen. Laatste poging.!! Let steeds op je eigen emotionele beladenheid. Deze bepaalt de zwaarheid van de boodschap. Als je zelf een krop in de keel krijgt, geef je aan het kind mee dat ze het best aan een ander vraagt. Dat je het eventjes moeilijk hebt. --> Dit is ook de waarheid. Volwassenen zijn niet perfect en kunnen niet alles perfect aan. Het is belangrijk om over je emoties te praten. Zorg dat je je emotie niet bent. Dit maakt het voor het kind angstaanjagend en overweldigend. Neem indien je je emotie bent, even afstand. Werken met poppen De diertjes gaan spelen met bal aan rand van bos. Bal verdwijnt en is spoorloos. Egel = boos --> krult zich op en zet stekels uit Schildpad = bang --> terug in schild Slak= verdrietig --> terug in huisje Wat ga je doen om de dieren te helpen? NIET: - Afleiding door ander spel te spelen: afleiding werkt maar eventjes!! - Nieuwe bal vervangt oude bal niet. WEL: - Sta stil bij het verlies, de pijn, de emotie. Schildpad: Schildpad, ben je bang omdat je lievelingsbal kwijt is? Dan zal die naar buiten komen, je vraagt naar de waarheid. Ja, ik ben bang! Ben jij soms bang? Hij voelt zich au serieux genomen en gaat zich openstellen. Ga bij de egel erkennen. Ben je boos? --> JA! Oké, dan kom ik straks even terug. Later kan je opnieuw proberen. --> Wanneer we bang, verdrietig, boos zijn, trekken we ons terug. Je mag je even terugtrekken, maar je mag dit niet blijven doen. Kinderen doen dit a.d.h.v. de drie poppen vanzelf!

5 Vragen die kinderen vaak stellen: Wat is de dood? Als kinderen een vraag stellen is het altijd interessant om te antwoorden met een vraag. Oeps, ik schrik dat je dat vraagt. Hoe komt dat je dit vraagt? --> De context verkennen. Wat denk jij dat de dood is? Daarna ga je de waarheid vertellen. Je stopt met ademen, je hart klopt niet meer, je wordt koud, je beweegt en praat niet meer En het is voor altijd. Je komt nooit meer terug. Je stopt met leven. Waarom gaan wij dood? Je kan mogelijke oorzaken meegeven. We gaan dood omdat we leven. Vertel over de cyclus van het leven. Alles wat leeft, gaat ooit dood. Elke plant, elk dier, elke mens Alles! Het hoort bij het leven. Op de waarom-vraag kan niemand antwoorden. We weten enkel dat het zo is. Waar gaan we naartoe als we dood zijn? --> Waar hoop je naartoe te gaan? Waar denk je dat we naartoe gaan als we dood gaan? Vertel wat er met het lichaam gebeurt in het crematorium Welke opties zijn er met het lichaam Vertel het proces --> De waarheid! Als je in een kist bent begraven, word je opgenomen in de aarde. Je wordt terug opgenomen door moeder aarde, het lichaam vergaat. Bij een crematie wordt het lichaam verbrand. Je voelt hier niets meer van want het lichaam is dood en werkt niet meer. Dan verander je in as zoals in een kachel / barbecue. Je kan dit in een potje in de muur stoppen, je kan het in een kettinkje stoppen, uitstrooien. Wat daarna gebeurt weten we niet. = De waarheid! Je mag geloven wat je het beste helpt om het gemis te verwerken. Is het mijn schuld dat die persoon dood is? --> Waarom denk je dat het jouw schuld is? Iemand is pas echt schuldig wanneer je met opzet iets doet. Jij hebt die dood niet veroorzaakt, jij hebt dit niet gewild. Dit is niet jouw schuld!! Handpoppen: Interessant boek: Als de dood voor de dood op school (BESTELLEN!!!) --> verhalen: Kikker en het vogeltje Haas & kip Dirk das blijf altijd bij ons