Goede uitkomsten van vroege medicamenteuze zwangerschapsafbreking in een huisartspraktijk op Curaçao
|
|
- Josephus Maes
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 oorspronkelijke stukken Goede uitkomsten van vroege medicamenteuze in een huisartspraktijk op Curaçao A.A.Boersma en B.Meyboom-de Jong Zie ook het artikel op bl Doel. Evaluatie van vroege medicamenteuze. Opzet. Prospectieve, niet-geblindeerde, klinische studie. Methode. In wendden 371 vrouwen zich tot een middelgrote solohuisartspraktijk in het centrum van Willemstad op Curaçao met de vraag of een ongewenste zwangerschap afgebroken kon worden. Van deze vrouwen gaven er 74 in eerste instantie de voorkeur aan abortus per curettage, de overige 297 werden op eigen verzoek medicamenteus behandeld. Zij kregen in het 1e trimester van de zwangerschap methotrexaat i.m. en 3-5 dagen later misoprostol intravaginaal, of alleen misoprostol intravaginaal wanneer methotrexaat niet voorradig was. Twee dagen na de behandeling werd met ab dominale echografie het resultaat geëvalueerd. Resultaten. Bij 271/297 vrouwen was het resultaat van de medicamenteuze bekend. Bij 219 (81%) werd de zwangerschap in één keer beëindigd, bij 29 (11%) nadat een tweede keer misoprostol intravaginaal was toegediend. In totaal werd bij 248/271 (92%) vrouwen de gerealiseerd. Bij 23 vrouwen was na het mislukken van de medicamenteuze behandeling curettage nodig (8%). Er was geen significant verschil in slagingspercentage tussen de behandeling met de combinatie methotrexaat-misoprostol en de behandeling met misoprostol alleen. Conclusie. Zwangerschapsafbreking met methotrexaat en misoprostol of met misoprostol alleen was een veilige methode, met een relatief kleine kans op een doorgaande zwangerschap. Het was een goed alternatief voor abortus per curettage. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:504-8 In de afgelopen jaren is veel onderzoek verricht naar medicamenteuze, een methode die in een groot deel van het Koninkrijk der Nederlanden nauwelijks gebruikt wordt. 1-3 Op Curaçao is abortus provocatus officieel niet toegestaan, in tegenstelling tot in Nederland. Het is dan ook op Curaçao niet mogelijk door curettage de zwangerschap in het 1e trimester af te breken in een ziekenhuis of in daartoe speciaal opgezette klinieken. Toch wordt abortus provocatus uitgevoerd door een beperkt aantal huisartsen en zowel de Inspectie voor de Volksgezondheid als het Openbaar Ministerie (OM) zijn hiervan op de hoogte. Het OM voert een gedoogbeleid en de Inspectie houdt toezicht op de correcte naleving van het gedoogbeleid. Omdat een wettelijke regeling ontbreekt, geldt voor op Curaçao geen bedenktijd van 5 dagen, zoals in Nederland. Op het verrichten van abortus door middel van curettage is geen controle en er zijn geen richtlijnen voor. Jaarlijks worden op Curaçao rond de 2300 kinderen geboren. Over de hoeveelheid en zijn Mw.A.A.Boersma, huisarts, Breedestraat (O) 33-35, Willemstad, Curaçao, Nederlandse Antillen. Rijksuniversiteit Groningen, afd. Huisartsgeneeskunde, Groningen. Mw.prof.dr.B.Meyboom-de Jong, emeritus hoogleraar. Correspondentieadres: mw.a.a.boersma (info@drboersma.com). geen gegevens bekend, maar dat aantal ligt vermoedelijk even hoog als het aantal geboorten en wellicht veel hoger. Seksualiteit is nog steeds een taboeonderwerp, mede als gevolg van de invloed van de katholieke kerk, waardoor er weinig aan seksuele voorlichting wordt gedaan. Het aantal tienerzwangerschappen en het aantal tienermoeders is dan ook hoog. Meisjes en vrouwen die een gouvernementsverzekering hebben (die geldt voor ambtenaren en de laagste sociale klasse) kunnen anticonceptiemiddelen vrij verkrijgen, in tegenstelling tot de grote groep met een laag tot modaal inkomen. Anticonceptiemiddelen zijn in apotheken te koop. In Latijns-Amerika wordt medicamenteuze vaak toegepast. Dit kan zonder inmenging van de gezondheidszorg, omdat de hiervoor benodigde medicijnen vrij over de toonbank verkrijgbaar zijn. 4 5 Op Curaçao zijn de meeste medicijnen niet vrij verkrijgbaar, waardoor de huisartsen geconfronteerd worden met de vraag naar een recept voor medicijnen om een zwangerschap af te breken. In de literatuur wordt aangeraden het antiprogestageen mifepriston, de abortuspil, te gebruiken in combinatie met misoprostol, omdat de kans op een geslaagde daarmee in het 1e trimester rond 95% ligt. 6-8 Misoprostol is een prostaglandine-e1-analogon, in 504 Ned Tijdschr Geneeskd maart;152(9)
2 eerste instantie gebruikt voor de preventie en de behandeling van gastritis en maagulcera. De laatste jaren heeft misoprostol een belangrijke plaats gekregen in de gynaecologie en obstetrie vanwege de uterotone en cervixrijpende werking. Als alternatief wordt methotrexaat in combinatie met misoprostol geadviseerd, omdat daarmee ook een slagingspercentage van wordt behaald Methotrexaat is een foliumzuurantagonist en remt de synthese van purinen en pyrimidinen. Hierdoor interfereert het met de DNAsynthese en de celproliferatie. Vanwege het effect op sneldelende cellen is methotrexaat toxisch en daarom teratogeen. Mifepriston wordt in de literatuur als eerste keus voor een medicamenteuze abortus aangeraden, maar is niet verkrijgbaar op Curaçao. Daarom maakten wij voor een medicamenteuze abortus gebruik van de combinatie methotrexaat-misoprostol. 11 Omdat methotrexaat niet altijd voorradig was, gebruikten wij soms alleen misoprostol. Medicamenteuze met alleen misoprostol wordt in de literatuur afgeraden, aangezien de resultaten van de verschillende onderzoeken inconsistent zijn Ter evaluatie van de resultaten verichtten wij op Curaçao een onderzoek naar medicamenteuze in het 1e trimester in een huisartspraktijk. De vraagstelling luidde: is medicamenteuze met methotrexaat en misoprostol een goed alternatief voor een abortus door middel van curettage? patiënten en methode In een middelgrote solostadspraktijk in een achterstandswijk in het centrum van Willemstad, de hoofdstad van Curaçao, werden de vrouwen die zich aanmeldden in de periode met een verzoek tot opgenomen in dit onderzoek. Gedeeltelijk betrof het patiëntes die ingeschreven waren bij deze praktijk, een klein deel was gestuurd door andere huisartsen en het grootste deel waren passanten die gehoord hadden van de mogelijkheid van medicamenteuze in deze praktijk. De meeste patiëntes waren van overwegend negroïde origine. Uitvoering van de abortus. Tijdens het eerste consult werd de zwangerschap bevestigd door middel van abdominale echografie of met een zwangerschapstest indien op de echo geen vruchtzak te zien was dit is het geval bij een amenorroeduur van minder dan 5 weken en 5 dagen (het moment waarop normaal gesproken bij echoscopie een vruchtzak is te zien). Ook indien er geen echoapparaat beschikbaar was, werd de zwangerschap bevestigd met een zwangerschapstest. Hierna werd methotrexaat 2 ml (25 mg/ml) intramusculair gegeven; 3, 4 of 5 dagen daarna (in verband met weekenddagen, vrije dagen of de voorkeur van patiënte, maar standaard 5 dagen) werden 4 tabletten misoprostol 200 μg vaginaal ingebracht in de achterste fornix, nadat de vagina in speculo met steriel water was schoongemaakt. 15 De tabletten werden vochtig gemaakt met enkele druppels steriel water voordat ze werden ingebracht. 16 Controle. Na het inbrengen bleef patiënte ongeveer 10 min liggen voordat zij naar huis ging. Indien er geen methotrexaat voorradig was op Curaçao, werd tijdens het eerste consult alleen de misoprostol volgens bovenstaande procedure ingebracht. Er werd uitgelegd dat patiënte na ongeveer 1 h een krampende pijn in de onderbuik kon voelen, die soms gepaard zou kunnen gaan met temperatuursverhoging en diarree. Enkele uren later zou dan de vrucht worden afgedreven, gevolgd door bloedverlies dat enkele dagen tot 14 dagen kon aanhouden. Daarbij zouden soms na enkele dagen opnieuw stolsels kunnen ontstaan, waarbij krampen in de onderbuik konden optreden. Controle volgde na 2 dagen, waarbij gevraagd werd naar de intensiteit van de pijn, het verlies van een stolsel en verder bloedverlies. Tevens werd dan abdominale echografie verricht om na te gaan of de zwangerschap was beëindigd. Indien de niet geslaagd was, werd opnieuw misoprostol 800 μg vaginaal ingebracht en werd patiënte na 2 dagen opnieuw gecontroleerd. De werd als niet geslaagd beschouwd indien er op de echo nog een intacte zwangerschap of restweefsel te zien was, of wanneer er geen bloedverlies of bloedverlies zonder stolsels werd gemeld. Bij een aantal patiëntes werd bij de abdominale echografie, verricht enkele dagen na het inbrengen van de misoprostol, een wat grijzig beeld in utero gezien. Deze patiëntes werd verzocht terug te komen voor een zwangerschapstest, terwijl degenen bij wie de echo een duidelijk leeg cavum uteri vertoonde de zwangerschapstest thuis mochten doen, waarna zij het resultaat moesten door bellen. Indien de medicamenteuze behandeling niet leidde tot, werd een curettage verricht. Indien patiënte direct de voorkeur gaf aan een curettage, werd een datum vastgesteld waarop deze uitgevoerd zou worden. Twee weken na de behandeling, curettage of medicamenteuze abortus, werd in opzet een zwangerschapstest verricht en kreeg patiënte nog gelegenheid vragen te stellen over de behandeling. Statistische analyse, in verband met verschillen in zwangerschapsduur en tussen de behandeling met of zonder methotrexaat, werd verricht met behulp van de χ 2 -toets. resultaten In totaal werden 371 zwangerschappen in het 1e trimester afgebroken bij 313 patiëntes, variërend in de leeftijd van jaar (figuur). Van de patiëntes was ten tijde van de betreffende zwangerschap 80% (297/371) jaar en 17% (63/371) 20 jaar of jonger. In 74 zwangerschappen verzoch- Ned Tijdschr Geneeskd maart;152(9) 505
3 geslaagd (n = 219) en in het eerste trimester (n = 371) medicamenteuze afbreking (n = 297) wel follow-upgegevens (n = 271) na 2 pogingen geslaagd (n = 29) opnieuw behandeling met misoprostol (n = 44) niet geslaagd (n = 52) niet geslaagd/curettage (n = 15) primaire curettage (n = 74) geen follow-upgegevens (n = 26) curettage (n = 8) Stroomschema van en in een huisartspraktijk op Curaçao in de periode ten de patiëntes meteen om een abortus door middel van curettage vanwege uiteenlopende redenen: prostitutie, illegaliteit, slechte ervaring met medicamenteuze abortus en er snel van af willen zijn. Redenen om voor medicamenteuze te kiezen waren: minder ingrijpend, natuurlijker en minder duur. Ook de leeftijd speelde een rol: jonge meisjes gaven de voorkeur aan medicamenteuze. Van 26 medicamenteus behandelde zwangerschappen ontbraken follow-upgegevens. In 219 van de overige 271 gevallen (81%) werd de zwangerschap in 1 keer beëindigd. Bij 44 vrouwen werd opnieuw misoprostol vaginaal ingebracht, waarna bij 29 alsnog de zwangerschap werd beëindigd. Het percentage zwangerschappen waarbij de afbreking medicamenteus gerealiseerd werd, bedroeg in totaal 92 (248/271). Bij 23 vrouwen die medicamenteus waren behandeld, werd een abortus door middel van curettage verricht, hetzij na 1, hetzij na 2 mislukte pogingen met misoprostol, afhankelijk van de voorkeur van patiënte (zie de figuur). Na de behandeling werd na 2 weken bij alle 371 patiëntes in opzet een zwangerschapstest verricht; 52 vrouwen kwa men niet terug voor deze test (14%). Bij 309 (83%) was de test negatief en bij 10 (3%) positief. Bij de 10 patiëntes die een positieve zwangerschapstest na behandeling hadden was 1 patiënte positief na een abortus door middel van curettage. Zij werd wegens persisterend bloedverlies opnieuw gecuretteerd en bleek restweefsel te hebben. 2 patiëntes die waren behandeld met methotrexaat-misoprostol bleken eveneens restweefsel te hebben; zij werden alsnog gecuretteerd. Bij 1 patiënte werd operatief een extrauteriene graviditeit verwijderd. Deze patiënte was behandeld met misoprostol zonder methotrexaat. Bij 1 patiënte was op de echo vooraf geen vruchtzak te zien bij een amenorroeduur van 5 weken en 3 dagen, maar was de zwangerschapstest positief. Bij de controle was het verloop dubieus (niet veel bloedverlies en een paar kleine stolseltjes); na 2 weken was de zwangerschapstest nog steeds positief, maar werd op de echo een leeg cavum uteri gezien. Patiënte kwam daarna niet meer terug. Bij de overige 5 patiëntes werd de zwangerschapstest later negatief zonder verdere ingrepen. De meest voorkomende bijwerking van de medicamenteuze behandeling was een koortsig gevoel. De pijn en het langdurig bloedverlies werden door sommigen als nadeel van deze methode ervaren. Behalve de extra-uteriene graviditeit deden zich geen complicaties voor. Er werd geen significant verschil in uitkomst gevonden tussen de behandeling met methotrexaat-misoprostol en met misoprostol alleen (tabel 1). Ook werd geen verschil gevonden tussen het resultaat van de behandeling en de zwangerschapsduur (tabel 2). Bij een zwangerschapsduur van minder dan 7 weken werd de wel significant vaker in 1 keer gerealiseerd (tabel 3). beschouwing In ons onderzoek in een huisartspraktijk op Curaçao slaagde 92% van de en in het 1e trimester met behulp van methotrexaat-misoprostol. Dit komt overeen met de resultaten in de literatuur Medicamenteuze met mifepriston en mi- tabel 1. Resultaten van medicamenteuze bij 271 vrouwen* zwangerschaps- misoprostol totaal afbreking met methotrexaat zonder methotrexaat geslaagd niet geslaagd totaal *Van 271 van de oorspronkelijke 297 vrouwen waren de resultaten evalueerbaar. Geen significant verschil tussen de behandeling met methotrexaatmisoprostol en met misoprostol alleen: χ 2 = 1,38; p = 0, Ned Tijdschr Geneeskd maart;152(9)
4 tabel 2. Resultaten van medicamenteuze bij 265 vrouwen, naar zwangerschapsduur* < 7 weken C 7 weken totaal geslaagd niet geslaagd totaal *Van 265 van de oorspronkelijke 297 vrouwen waren de resultaten evalueerbaar. Geen verschil tussen het resultaat van de behandeling en de zwangerschapsduur: χ 2 = 0,05; p = 0,82. Van een aantal van de oorspronkelijke 271 vrouwen was de zwangerschapsduur niet bekend of niet genoteerd. tabel 3. Geslaagde en bij 241 vrouwen, naar zwangerschapsduur en naar 1 of 2 keer behandeling < 7 weken* C 7 weken totaal na 1 keer behandelen na 2 keer behandelen totaal *Zwangerschapsafbreking significant vaker in 1 keer gerealiseerd: χ 2 = 5,34; p = 0,02. soprostol is eerste keus, maar op Curaçao is mifepriston niet verkrijgbaar. In landen waar officieel niet is toegestaan, maar wel gedoogd wordt en waar geen toegang tot mifepriston is, is medicamenteuze in het 1e trimester met behulp van methotrexaat en misoprostol een goed alternatief voor een door middel van een curettage. Wel moeten de patiëntes van tevoren geïnformeerd worden over de relatief kleine kans op een doorgaande zwangerschap, die overigens met behulp van een curettage alsnog kan worden afgebroken. Het is voor het eerst dat op Curaçao onderzoek is gedaan naar volgens een methode die in de rest van Nederland nauwelijks wordt gebruikt. In de jaren was het aantal illegale prostituees groot als gevolg van de drugstransporten die vanuit Zuid- Amerika via Curaçao naar Europa gingen, wat een grote golf van criminaliteit en illegale prostitutie op het eiland tot gevolg had. Uitzetting door de vreemdelingenpolitie dreigde altijd voor deze buitenlandse vrouwen zonder geldige verblijfsvergunning en dat maakte controle bij deze groep moeilijk. Omdat vooraf niet bepaald kan worden bij wie de procedure succesvol zal verlopen, is nacontrole belangrijk. Wij zochten ook altijd telefonisch contact met degenen die niet voor de afgesproken nacontrole kwamen opdagen, wat nogal tijdrovend kon zijn en wat niet altijd succesvol verliep. Daar deze groep een goed, vrouwelijk sociaal vangnet heeft, dat bij twijfel over het resultaat van de ervoor zorgt dat er contact opgenomen wordt, zijn wij van mening dat medicamenteuze ook bij deze groep vrouwen verantwoord is. Bij degenen bij wie de abdominale echografie vóór de behandeling geen vruchtzak liet zien, terwijl de zwangerschapstest wel positief was bij een amenorroeduur van minder dan 5 weken en 5 dagen, werd het verloop gecontroleerd door middel van anamnese. Dit is een nadeel van de abdominale echografie. Met vaginale echografie is al vanaf ongeveer 4 weken en 4 dagen een vruchtzak te zien. Con trole met behulp van de bepaling van de concentratie humaan choriongonadotrofine (HCG) in het bloed was vanwege de hoge kosten geen optie. Toen de medicamenteuze de eerste keer niet slaagde, was er de tweede keer nog een kans op succes van meer dan 50%. Als de abortus ook na 2 keer niet was gelukt, werd vanwege de tijdsduur besloten tot abortus per curettage. Ook zou nog overwogen kunnen worden om in deze situatie misoprostol mee te geven en die 4 tot 5 maal om de 3 h te laten innemen. Literatuur hierover geeft aan dat daarmee het resultaat nog wel zou kunnen verbeteren Na behandeling werd patiëntes gevraagd nog 1 keer voor controle terug te komen. In andere onderzoeken wordt gepleit voor minder controles en wordt misoprostol meegegeven; dat kan patiënte per os innemen dan wel zelf vaginaal inbrengen. 18 Omdat de hier gebruikte methode kleinschalig werd toegepast, omdat een suboptimale methode werd gebruikt, met methotrexaat in plaats van mifepriston, omdat het niet mogelijk was vaginale echografie te verrichten en omdat op Curaçao niet is toe gestaan, kozen wij voor een systeem met 2 behandeldata en 2 controledata. Dit kan als een nadeel gezien worden. De meeste patiëntes, met uitzondering van de illegale prostituees, kwamen terug en vonden het geen bezwaar om meerdere malen te komen. Zij konden dan nog wat vragen stellen of informeren hoe een zwangerschapstest moest worden uitgevoerd. Het is discutabel of het vochtig maken van de tabletten vóór het inbrengen in de vagina nodig is. Er zijn zowel onder zoeken waaruit blijkt dat het effect daardoor verbetert als onderzoeken waaruit dit niet blijkt In ons onderzoek was er statistisch geen significant verschil tussen de combinatie methotrexaat-misoprostol en misoprostol alleen, hoewel in de literatuur wel een verschil wordt gevonden in het voordeel van de combinatie. 21 Het kan zijn dat dit te maken heeft met het vochtig maken van de misoprostol vóór het inbrengen in de vagina. In een ander onderzoek werden Ned Tijdschr Geneeskd maart;152(9) 507
5 daarmee vergelijkbare resultaten behaald als met de combinatie mifepriston-misoprostol. 20 Wij vonden in ons onderzoek geen significant verschil tussen de zwangerschapsduur en het succes van. Wel moet in aanmerking worden genomen dat bij een zwangerschapsduur van meer dan 7 weken vaker voor een curettage werd gekozen, door patiënte zelf dan wel op aanraden van ons, gezien de resultaten van medicamenteuze in de literatuur. 22 De werd bij zwangerschappen korter dan 7 weken wel vaker in één keer gerealiseerd. Dit komt overeen met de literatuur, waaruit blijkt dat medicamenteuze bij jonge zwangerschappen zeker zo effectief is als abortus door middel van curettage conclusie Medicamenteuze was op Curaçao een veilige en goedkope methode met weinig kans op complicaties. De behandeling was gemakkelijk uitvoerbaar in de eerste lijn en vormde een goed alternatief voor abortus per curettage. De patiënte dient van tevoren wel te vernemen dat er een kleine kans bestaat dat deze methode niet slaagt. J.P.Stolk, softwareontwerper, en dr.j.f.alberts, medisch socioloog, droegen bij aan dit artikel. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 1 mei Wiebe E, Dunn S, Guilbert E, Jacot F, Lugtig L. Comparison of abortions induced by methotrexate or mifepristone followed by misoprostol. Obstet Gynecol. 2002;99(5 Pt 1): Goldberg AB, Greenberg MB, Darney PD. Misoprostol and pregnancy. N Engl J Med. 2001;344: Ngai SW, Tang OS, Chan YM, Ho PC. Vaginal misoprostol alone for medical abortion up to 9 weeks of gestation: efficacy and ac cept - ability. Hum Reprod. 2000;15: Billings DL. Misoprostol alone for early medical abortion in a Latin American clinic setting. Reprod Health Matters. 2004;12(24 Suppl): Carbonell JL, Rodriguez J, Velazco A, Tanda R, Sánchez C, Barambio S, et al. Oral and vaginal misoprostol 800 microg every 8 h for early abortion. Contraception. 2003;67: Carbonell I, Esteve JL, Velazco A, Varela L, Cabezas E, Fernández C, et al. Misoprostol 3, 4 or 5 days after methotrexate for early abortion. A randomized trial. Contraception. 1997;56: Wiebe ER. Misoprostol administration in medical abortion. A comparison of three regimens. J Reprod Med. 2001;46: The care of women requesting induced abortion. Evidence-based guideline no 7. Londen: Royal College of Obstetricians and Gynaecologists; Clark WH, Hassoun D, Gemzell-Danielsson K, Fiala C, Winikoff B. Home use of two doses of misoprostol after mifepristone for medical abortion: a pilot study in Sweden and France. Eur J Contracept Reprod Health Care. 2005;10: Creinin MD, Carbonell JL, Schwartz JL, Varela L, Tanda R. A randomized trial of the effect of moistening misoprostol before vaginal administration when used with methotrexate for abortion. Contraception. 1999;59: Jain JK, Meckstroth KR, Mishell jr DR. Early pregnancy termination with intravaginally administered sodium chloride solution-moistened misoprostol tablets: historical comparison with mifepristone and oral misoprostol. Am J Obstet Gynecol. 1999;181: Creinin MD, Vittinghoff E. Methotrexate and misoprostol vs misoprostol alone for early abortion. A randomized controlled trial. JAMA. 1994;272: Creinin MD. Methotrexate and misoprostol for abortion at days gestation. Contraception. 1994;50: Literatuur 1 Kleiverda G. Vroege medicamenteuze : goede, maar in Nederland weinig gebruikte methode. Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150: Wijsen C. Jaarverslag Landelijke abortus registratie Utrecht: Rutgers Nisso Groep; Rademakers J, Koster E, Jansen-van Hees AC, Willems F. Medical abortion as an alternative to vacuum aspiration: first experiences with the abortion pill in the Netherlands. Eur J Contracept Reprod Health Care. 2001;6: Lafaurie MM, Grossman D, Troncose E, Billings DL, Chávez S. Women s perspectives on medical abortion in Mexico, Colombia, Ecuador and Peru: a qualitative study. Reprod Health Matters. 2005;13: Costa SH. Commercial availability of misoprostol and induced abortion in Brazil. Int J Gynaecol Obstet. 1998;63(Suppl 1):S Schaff EA, Eisinger SH, Stadalius LS, Franks P, Gore BZ, Poppema S. Low-dose mifepristone 200 mg and vaginal misoprostol for abortion. Contraception. 1999;59: Ashok PW, Penney GC, Flett GM, Templeton A. An effective regimen for early medical abortion: a report of 2000 consecutive cases. Hum Reprod. 1998;13: Gouk EV, Lincoln K, Khair A, Haslock J, Knight J, Cruickshank DJ. Medical termination of pregnancy at 63 to 83 days gestation. Br J Obstet Gynaecol. 1999;106: Creinin MD. Medical abortion with methotrexate 75 mg intramuscularly and vaginal misoprostol. Contraception. 1997;56: Abstract Good results of early medicinal pregnancy termination in a general practice on Curaçao Objective. To evaluate the results of early medicinal pregnancy termination. Design. Prospective, non-blinded, clinical study. Method. Between 2001 and 2005, 371 women presented to a mediumsized solo general practice in the centre of Willemstad, Curaçao, to request termination of an undesired pregnancy. Of these women, 74 first indicated a preference for abortion via curettage, and the remaining 297 chose to be treated medicinally. In the first trimester of the pregnancy, they were given methotrexate i.m. and misoprostol vaginally 3-5 days later, or only misoprostol vaginally when methotrexate was unavailable. The result was evaluated by abdominal echography two days after the treatment. Results. The result of the medicinal pregnancy termination could be determined in 271 of the 297 women. In 219 (81%) of these, the pregnancy had been terminated after a single treatment, and in 29 (11%) success was achieved after a second vaginal administration of misoprostol. The total success rate of the medicinal pregnancy termination was 92% (248/271). Curettage was required in 23 women (8%) after the medicinal treatment had failed. There was no significant difference in success rate between treatment with the methotrexate-misoprostol combination and treatment with misoprostol alone. Conclusion. Medicinal pregnancy termination with methotrexate and misoprostol, or with misoprostol alone, was a safe method with a relatively small risk of an ongoing pregnancy. It was a good alternative for surgical abortion. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152: Ned Tijdschr Geneeskd maart;152(9)
Triple M studie. Miskraam. Beleid. Richtlijnen. Misoprostol. Disclosure belangen spreker. Mifepriston en misoprostol bij een miskraam
Triple M studie Disclosure belangen spreker Mifepriston en misoprostol bij een miskraam Lotte Hamel Prof. Dr. F. Vandenbussche (RUMC) Dr. M. Snijders (CWZ) Dr. S. Coppus (MMC) 01-11-2018 (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieOngewenst zwanger. Patiënten informatie Ongewenst zwanger
Ongewenst zwanger Patiënten informatie Ongewenst zwanger Inhoudsopgave: 1 Inleiding 2 Eerste bezoek 3 Besluit 4 Behandeling 5 Wanneer medisch hulp inroepen 6 Nazorg 7 Hulporganisaties 8 Vragen 9 Telefoonnummers
Nadere informatieMiskraam. Niet vitale zwangerschap. Nomenclatuur. Niet vitale zwangerschap. Mifepristone én misoprostol bij een miskraam
Mifepristone én misoprostol bij een miskraam M & M trial Miskraam Nomenclatuur Chirurgie en medicamenteuze behandeling Behandeling Huisarts Verloskundige Gynaecoloog Mifegyne en misoprostol M & M trial
Nadere informatieMiskraam. Diagnose en behandelmogelijkheden. Patiënteninformatie Miskraam
Miskraam Diagnose en behandelmogelijkheden Patiënteninformatie Miskraam Inhoudsopgave: 1 Inleiding 2 Wat is een miskraam 3 Oorzaken 4 Verschijnselen 5 Onderzoek 6 Mogelijkheden 6a Afwachten 6b Curettage
Nadere informatiepagina 1 van 6 Let op: Deze geprinte versie is 24 uur geldig. Bloedverlies in het eerste trimester Medische Werkinstructie Algemeen Inleidende gegevens Doel: Type: Handelingsclassificatie: Anatomische
Nadere informatievan medicijnen Afdeling Verloskunde/Gynaecologie Locatie Purmerend/Volendam
Zwangerschapsafbreking met behulp van medicijnen Afdeling Verloskunde/Gynaecologie Locatie Purmerend/Volendam Zwangerschapsafbreking met behulp van medicijnen wordt soms ook wel abortuspil genoemd. De
Nadere informatieGynaecologie / Verloskunde. Patiënteninformatie. Een miskraam. Slingeland Ziekenhuis
Gynaecologie / Verloskunde Een miskraam i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis 1. Inleiding 2. Wat is een miskraam? 3. Wat is de kans op een miskraam? 4. Wat als een miskraam is vastgesteld? 4.1 Afwachten
Nadere informatiepagina 1 van 6 Let op: Deze geprinte versie is 24 uur geldig. Bloedverlies in het eerste trimester Medische Werkinstructie Algemeen Inleidende gegevens Doel: Type: Handelingsclassificatie: Anatomische
Nadere informatieEen miskraam Radboud universitair medisch centrum
Een miskraam In deze folder vindt u informatie over de behandeling van een miskraam in het Radboudumc. Deze informatie is bedoeld als aanvulling op de folder over dit onderwerp: Bloedverlies in de eerste
Nadere informatieDe rol van de huisarts bij onbedoelde zwangerschap
Peter Leusink, Margriet Folkeringa-de Wijs Klinische les De rol van de huisarts bij onbedoelde zwangerschap IIn 2016 verschenen enkele publicaties over huisartsenzorg bij Inleiding ongewenste zwangerschap.
Nadere informatieEen miskraam of bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap
Een miskraam of bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap Wat is een miskraam? Een miskraam is het verlies van een vroege zwangerschap in de eerste vier maanden. Vaginaal bloedverlies is vaak
Nadere informatieH Miskraam
H.40027.0716 Miskraam Inleiding Bij een miskraam verliest een zwangere vrouw het vruchtje. Het is bekend dat ongeveer 15% van de zwangerschappen vroeg tot een miskraam leiden. De oorzaak hiervan is meestal
Nadere informatieGunil i l l a l a K le l iv i erd r a Gynaecolo l og g F l F e l vozie i kenhuis i Almere
Gunilla Kleiverda Gynaecoloog Flevoziekenhuis Almere Kennismaking wie rapporteert? Wat is de OTB? Historie en politieke aspecten Methoden Discussie: de toekomst van de OTB Wie rapporteert? Achtergrond
Nadere informatieMiskraam. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk
Miskraam T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat 2a
Nadere informatieMiskraam. Diagnose en behandelmogelijkheden. Patiënteninformatie Miskraam
Miskraam Diagnose en behandelmogelijkheden Patiënteninformatie Miskraam Inhoudsopgave: 1 Inleiding 2 Wat is een miskraam 3 Oorzaken 4 Verschijnselen 5 Onderzoek 6 Mogelijkheden 7 Procedure curettage 8
Nadere informatieEen miskraam, hoe nu verder?
Een miskraam, hoe nu verder? Wat is een miskraam Een miskraam kan omschreven worden als het verlies van een niet levensvatbare vrucht. Een miskraam wordt ook wel een spontane abortus genoemd. Gebeurt dit
Nadere informatieSunmedabon. Sunmedabon. Medische richtlijnen voor behandeling en nazorg. Referenties. medische abortus
Referenties 1 World Health Organization (WHO). Frequently Asked Questions about Medical Abortion: Conclusions of an International Consensus Conference on Medical Abortion in Early First Trimester, Bellagio,
Nadere informatieBLOEDVERLIES IN DE EERSTE MAANDEN VAN DE ZWANGERSCHAP
BLOEDVERLIES IN DE EERSTE MAANDEN VAN DE ZWANGERSCHAP 990 Vaginaal bloedverlies Bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap is vaak onschuldig en stopt vanzelf. Het kan echter ook een teken zijn
Nadere informatieNHG-Standpunt Effectiviteit en veiligheid van medicamenteuze overtijdbehandeling in de huisartsenpraktijk
Utrecht, 3 maart 2016 NHG-Standpunt Effectiviteit en veiligheid van medicamenteuze overtijdbehandeling in de huisartsenpraktijk Kernboodschappen Medicamenteuze overtijdbehandeling (OTB) bestaat uit de
Nadere informatieEen miskraam. en dan? Wat is een miskraam? Wat kunt u doen als u een miskraam heeft
Een miskraam en dan? Wat is een miskraam? Een miskraam is het verlies van een vroege zwangerschap. Een miskraam wordt ook wel een abortus genoemd. Er zijn verschillende vormen van miskramen. Dit heeft
Nadere informatieMaatschap Gynaecologie. Een miskraam
Maatschap Gynaecologie Algemeen Deze folder geeft u informatie over een miskraam. is het verlies van een niet-levensvatbare vrucht. Een van de eerste verschijnselen is dikwijls vaginaal bloedverlies en/of
Nadere informatiePatiënteninformatie PC-Study
Patiënteninformatie PC-Study Het voorkómen van vroeggeboorte door een pessarium of door een cerclage Geachte mevrouw, U bent onder controle in het ziekenhuis omdat u in het verleden te vroeg bent bevallen
Nadere informatieWilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Gynaecologie. Een miskraam
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Gynaecologie Een miskraam 1 Een miskraam betekent dat u een vrucht draagt of verliest die niet levensvatbaar is. De oorzaak van
Nadere informatieStop or Go? TerugvalprevenDe training bij het begeleid aiouwen van anddepressiva in de zwangerschap.
Stop or Go? TerugvalprevenDe training bij het begeleid aiouwen van anddepressiva in de zwangerschap. Promovendi: Drs. Nina Molenaar, arts, Erasmus MC Marlies Brouwer, MSc, psycholoog, UU Projectleaders:
Nadere informatieMola-zwangerschap. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Mola-zwangerschap Informatie voor patiënten F0178-3415 juli 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44
Nadere informatieLandelijke abortusregistratie 2013
Landelijke abortusregistratie 2013 De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) rapporteert jaarlijks over de uitgevoerde zwangerschapsafbrekingen in klinieken en ziekenhuizen in Nederland. De klinieken
Nadere informatieInhoud. Jonge zwangerschapsunit in het AMC: de kwaliteit van zorg. Buitenlandse ervaring. Jonge zwangerschapsunit (JZU) Richtlijnen.
Inhoud Jonge zwangerschapsunit in het AMC: de kwaliteit van zorg Achtergrond JZU JZU in het AMC Beschrijvend onderzoek zorgmeting Methoden Resultaten Kosten baten analyse MMJ (Merel) van den Berg IVF arts
Nadere informatieContents Bloedverlies in het eerste trimester
Contents Bloedverlies in het eerste trimester... 2 Wat is een miskraam?... 2 De opties na het vaststellen van een miskraam.... 2 Wat kun je verwachten als de miskraam op gang komt?... 3 Neem direct contact
Nadere informatieGynaecologie. Wat is een miskraam Een miskraam is het verlies van een nietlevensvatbare
Miskraam Deze folder geeft u informatie over de miskraam. U leest wat een miskraam is, wat de oorzaak is, hoe groot de kans op een miskraam is en wat de kenmerken zijn. Mogelijke onderzoeken en behandelingen
Nadere informatieSamenvatting van de standaard Fluor vaginalis (eerste herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap
gaan. Fluorklachten hebben invloed op de seksualiteit en vrouwen kunnen bang zijn dat de klachten door een seksueel overdraagbare aandoening (soa) veroorzaakt worden. Bij de meeste vrouwen die zich bij
Nadere informatieDeze vormen van een miskraam kunnen in eerste instantie ongemerkt verlopen of gepaard gaan met weinig (bruin) bloedverlies en/of geringe buikpijn.
Een miskraam in de eerste maanden van de zwangerschap Bij u is een miskraam vastgesteld. In deze folder vindt u informatie over wat een miskraam is en over de mogelijkheden die u heeft nadat deze bij u
Nadere informatieMIFEGYNE tabletten PATIËNTENBIJSLUITER
PATIËNTENBIJSLUITER MIFEGYNE tabletten Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. - Bewaar deze bijsluiter, het kan nodig zijn om deze nogmaals door te lezen.
Nadere informatieAbortus. Lieve Peremans. Centrum voor Huisartsgeneeskunde Universiteit Antwerpen
Abortus Lieve Peremans Centrum voor Huisartsgeneeskunde Universiteit Antwerpen Paraat?...ook als het fout loopt 2 Overzicht Abortus komt het veel voor? Hoe verloopt een medische abortus Verschil medische
Nadere informatieObstetrie. Echoscopie zwangerschap
Obstetrie Echoscopie zwangerschap Inhoudsopgave Inleiding...4 Wat is echoscopie?...4 Hoe maakt men een echo?...4 Hoe vaak wordt een echo verricht?...6 Wie maakt de echo? Hoe krijgt u die?...6 Waarom wordt
Nadere informatieVRIJ VAN HORMONEN VRIJ OM TE ZIJN WIE JE BENT
VRIJ VAN HORMONEN VRIJ OM TE ZIJN WIE JE BENT DISCLOSURE BELANGEN SPREKER (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieInformatie over een miskraam
Informatie over een miskraam Een miskraam U heeft van ons te horen gekregen dat het (mogelijk) niet goed gaat met uw zwangerschap. Wij hebben u al het een en ander verteld, maar willen dit ondersteunen
Nadere informatieWerkstuk Biologie Abortus
Werkstuk Biologie Abortus Werkstuk door een scholier 2247 woorden 8 januari 2008 6,5 17 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding: Ik heb gekozen voor het onderwerp abortus omdat ik dat wel een geschikt onderwerp
Nadere informatieEchoscopie tijdens de zwangerschap. Gynaecologie
Echoscopie tijdens de zwangerschap Gynaecologie Inleiding Deze brochure geeft algemene informatie over echoscopie tijdens de zwangerschap. Uw verloskundige, huisarts of gynaecoloog bespreekt met u waarom
Nadere informatieLandelijke abortusregistratie 2011
Landelijke abortusregistratie 2011 Deze factsheet doet verslag van de abortuscijfers, gebaseerd op gegevens die zijn verzameld voor de Landelijke abortusregistratie (LAR). Als aanvulling hierop wordt ook
Nadere informatie1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) ( )
1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) (1978-2016) Inleiding In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg wordt dit onderwerp sinds 1978 in de peilstations onderzocht. Ook
Nadere informatieKeuzehulp Bevallen na een eerdere keizersnede: vaginale bevalling of een geplande keizersnede? Poli Gynaecologie
00 Keuzehulp Bevallen na een eerdere keizersnede: vaginale bevalling of een geplande keizersnede? Poli Gynaecologie 1 Inleiding Deze keuzehulp is bedoeld voor vrouwen die zwanger zijn en in een eerdere
Nadere informatieGynaecologie/Verloskunde Een miskraam en dan?
Gynaecologie/Verloskunde Een miskraam en dan? Inleiding Wanneer u meegedeeld wordt dat u een miskraam heeft (gehad), is dat doorgaans een heel verdrietige en vaak onverwachte boodschap. Figuur 1 Bij een
Nadere informatieBelangenverstrengeling. Inhoud. Bekkenbodem (1) Bekkenbodem (2) Achtergrondinformatie prolaps. Wat willen vrouwen? Wat doen gynaecologen?
Belangenverstrengeling Geen Uterus behouden of verwijderen? Dr. Renée J Detollenaere, Zwolle pagina 2 Inhoud Achtergrondinformatie prolaps Wat willen vrouwen? Wat doen gynaecologen? Wat zouden we moeten
Nadere informatieBIJLAGE FACTSHEET HERHAALDE ABORTUS IN NEDERLAND
BIJLAGE FACTSHEET HERHAALDE ABORTUS IN NEDERLAND zde De factsheet is onderdeel van het Impulsprogramma preventie ongewenste tienerzwangerschap, dat door Rutgers, Soa Aids Nederland en Fiom uitgevoerd wordt,
Nadere informatieMola-zwangerschap. Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Gynaecologie november 2007 pavo 0302
Mola-zwangerschap Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Gynaecologie november 2007 pavo 0302 Inleiding De behandelend gynaecoloog heeft u verteld dat u een molazwangerschap heeft. In deze folder wordt
Nadere informatieMiskraam spontane abortus
Miskraam spontane abortus Inhoudsopgave pag. Inleiding 2 1. Oorzaak van een miskraam 3 2. Verschijnselen bij een dreigende miskraam 3 3. Wat te doen als een miskraam is vastgesteld 3 3.1 Afwachten 4 3.2
Nadere informatieBegeleiding van doodgeboorte door de vroedvrouw.
Begeleiding van doodgeboorte door de vroedvrouw. Ilse Van Leeuwen Vroedvrouw 1. Een droom verloren 2. Zwangerschapsinterruptie 4. Begeleidershouding 1 In mijn droom zijn we weer samen In mijn droom zijn
Nadere informatie6,8. Keuzeopdracht door een scholier 2015 woorden 24 februari keer beoordeeld. Levensbeschouwing. Inleiding
Keuzeopdracht door een scholier 2015 woorden 24 februari 2003 6,8 58 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding Dit werkstuk gaat over abortus. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik het erg belangrijk
Nadere informatieEen miskraam. Pagina 1 van 5
Een miskraam Bij u is een miskraam vastgesteld. Bij een miskraam bevat de vruchtzak geen vruchtje of is er geen hartslag te zien. Dit verlies kan veel verdriet met zich meebrengen. Het is belangrijk om
Nadere informatieZwangerschapsafbreking in het 2e trimester
Onderzoek Zwangerschapsafbreking in het 2e trimester liever mifepriston-misoprostol dan sulproston Sabine Ebbers, Johan W.T. Creemers en Fred K. Lotgering Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Het vergelijken
Nadere informatieFlash: chemotherapie en allergie
Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke
Nadere informatieEen miskraam is de meest voorkomende zwangerschapscomplicatie.
Stand van zaken Behandelopties voor vroege miskramen Nieuwe inzichten Marianne A.C. Verschoor, Marike Lemmers, Malu Z. Wekker, W.M. (Pim) Ankum, B.W.J. (Ben Willem) Mol en Mariëtte Goddijn K L I N I S
Nadere informatieBehandeling van een miskraam met medicijnen
Behandeling van een miskraam met medicijnen 2 Bij u is een miskraam vastgesteld. In Nederland is het gebruikelijk om eerst minimaal één week af te wachten om te kijken of de miskraam spontaan op gang komt.
Nadere informatieEen verdrietig bericht
Verloskunde Centrum Oost Een verdrietig bericht Dat en meer lees je in deze folder. Miskraam Je hebt zojuist te horen gekregen dat er sprake is van een miskraam. Een verdrietig bericht waarmee abrupt een
Nadere informatieSuïcide(poging) Inleiding. Methode. Resultaten. Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)( )
Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)(1978-2017) Inleiding In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg wordt dit onderwerp sinds 1978 in de peilstations onderzocht. Ook
Nadere informatieEen miskraam. Gynaecologie
Gynaecologie Een miskraam Bij u is een miskraam vastgesteld. Bij een miskraam bevat de vruchtzak geen vruchtje of is er geen hartslag te zien. Dit verlies kan veel verdriet met zich meebrengen. Het is
Nadere informatieIntra Uteriene Inseminatie
Intra Uteriene Inseminatie Intra Uteriene Inseminatie ( I.U.I.) Een veel voorkomende behandeling van ongewenste kinderloosheid is intra-uteriene inseminatie, kortweg I.U.I. genaamd. Bij deze behandeling
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieMinder zwangerschappen met de T-Safe spiraal 1, 2
Minder zwangerschappen met de T-Safe spiraal 1, 2 1 Geneesmiddelen Bulletin november 2008; jaargang 42, nummer 11 2 Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 4. Art. No.: CD005347. DOI: 10.1002/14651858.CD005347.pub3.
Nadere informatieProtocol Obesitas. 1.0 Definitie obesitas
Protocol Obesitas 1.0 Definitie obesitas Obesitas is een abnormale gezondheidstoestand waarbij er een overschot aan vetweefsel is. De meest gebruikte definitie is gebaseerd op de Quetelet-index of Body
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE ECHOSCOPIE TIJDENS DE ZWANGERSCHAP
PATIËNTENINFORMATIE ECHOSCOPIE TIJDENS DE ZWANGERSCHAP 2 ECHOSCOPIE TIJDENS DE ZWANGERSCHAP Door middel van deze brochure wil Maasstad Ziekenhuis, u enige informatie geven. Deze brochure geeft algemene
Nadere informatieBuitenbaarmoederlijke zwangerschap Poli Gynaecologie
Buitenbaarmoederlijke zwangerschap Poli Gynaecologie 0 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder is zeer volledig
Nadere informatiePatiënten-informatie: meerling
Patiënten-informatie: meerling Het voorkómen van vroeggeboorte bij meerlingzwangerschap door middel van een pessarium of progesteron (Quadruple P studie). Geachte mevrouw, In aansluiting op het gesprek
Nadere informatieBloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap en miskraam
Bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap en miskraam Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke
Nadere informatieBloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap en miskraam
Bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap en miskraam Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke
Nadere informatieBevalling na een keizersnede
Bevalling na een keizersnede Vrouw Moeder Kind-centrum U krijgt deze folder omdat een vorige bevalling is geëindigd in een keizersnede. Omdat u een keizersnede in de voorgeschiedenis heeft is het voor
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieFEITEN EN CIJFERS OVER ABORTUS IN BELGIE
FEITEN EN CIJFERS OVER ABORTUS IN BELGIE Vragen over abortus Is abortus legaal? Tot wanneer kan ik mijn zwangerschap onderbreken? Welke methode is het best voor mij? Zal ik daarna nog zwanger kunnen worden?
Nadere informatieToelichting... 3 Cijfers... 3 Meisjes... 3 Vrouwen... 3 Kenmerken... 4 Meisjes... 4 Vrouwen... 4 Keuzes... 5 Zelf opvoeden... 5 Afstand ter adoptie
Toelichting... 3 Cijfers... 3 Meisjes... 3 Vrouwen... 3 Kenmerken... 4 Meisjes... 4 Vrouwen... 4 Keuzes... 5 Zelf opvoeden... 5 Afstand ter adoptie en pleegzorg... 5 Abortus... 5 Hulp... 6 Referenties...
Nadere informatieAbortus anno Abortuscentra LUNA. Francoise Dedrie, centrumverantwoordelijke
Abortus anno 2019 Abortuscentra LUNA Francoise Dedrie, centrumverantwoordelijke Abortus anno 2019 ongepland - ongewenst ongepland - gewenst? ongewenst? gepland - gewenst ongepland - gewenst gepland - ongewenst
Nadere informatiePatiënten informatie ten behoeve van een wetenschappelijk onderzoek: De SHAPE studie
Patiënten informatie ten behoeve van een wetenschappelijk onderzoek: De SHAPE studie (een internationale gerandomiseerde non-inferiority trial (radicale baarmoederverwijdering met verwijderen lymfeklieren
Nadere informatieEchoscopie tijdens de zwangerschap
Gynaecologie Echoscopie tijdens de zwangerschap www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is echoscopie?... 3 Hoe maakt men een echo?... 3 Hoe vaak wordt een echo verricht?... 4 Wie maakt de echo? Hoe krijgt
Nadere informatieInformatie Novasurebehandeling
Informatie Novasurebehandeling Gynaecologie alle aandacht U heeft een afspraak voor een poliklinische Novasurebehandeling op...dag...... om...uur. U meldt zich bij de informatiebalie in de centrale hal,
Nadere informatieFreya, patiëntenvereniging voor vruchtbaarheidsproblematiek webste:
Mola-zwangerschap In deze folder wordt uitgelegd wat een mola-zwangerschap is, welk onderzoek en welke behandeling plaatsvindt, en wat de gevolgen kunnen zijn. Ook emotionele aspecten komen aan bod. Wat
Nadere informatieBeslissen over een ongewenste zwangerschap*
Beslissen over een ongewenste * Wat is de rol van de huisarts? Maaike S. Goenee, Gé A. Donker, Charles Picavet en Ciel Wijsen Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Inzicht krijgen in de rol van de huisarts
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatieIntra Uteriene Inseminatie (I.U.I.)
Intra Uteriene Inseminatie (I.U.I.) Met uw behandelend arts is met u gesproken over intra-uteriene inseminatie. In deze folder leggen wij u uit voor wie deze behandeling is en hoe de controles plaatsvinden.
Nadere informatieChapter Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus
Chapter 8 Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus Martijn A. Oudijk Barbara Ambachtsheer Philip Stoutenbeek Erik J. Meijboom 140 141 Chapter 8 Abstract Protocols
Nadere informatieEmbolisatie van myomen van de baarmoeder
Embolisatie van myomen van de baarmoeder Doel folder Deze informatiefolder beschrijft in het kort voor wie embolisatie van de baarmoeder geschikt kan zijn, hoe de embolisatie in zijn werk gaat en hoe de
Nadere informatieZwanger en bevallen na eerdere keizersnede
Zwanger en bevallen na eerdere keizersnede Deze folder is ontwikkeld voor vrouwen die zwanger zijn en in een eerdere zwangerschap met een keizersnede zijn bevallen. Het litteken van een eerdere keizersnede
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieBevallen na eerdere keizersnede
Bevallen na eerdere keizersnede Inleiding Deze brochure wordt je aangeboden door de afdeling verloskunde van het Ommelander Ziekenhuis. Wij vinden het belangrijk dat patiënten goede voorlichting krijgen.
Nadere informatieEchoscopie in de gynaecologie en bij vruchtbaarheidsproblemen
Echoscopie in de gynaecologie en bij vruchtbaarheidsproblemen Gynaecologie Beter voor elkaar 2 Inleiding Door middel van deze folder wil het Ikazia Ziekenhuis u enige informatie geven. Deze folder geeft
Nadere informatieQ&A ABORTUS PROVOCATUS 2008
Q&A ABORTUS PROVOCATUS 2008 Inleiding Vragen en antwoorden over het Nederlands beleid ten aanzien van abortus provocatus. Abortus provocatus (zwangerschapsafbreking) is in Nederland wettelijk geregeld
Nadere informatieECHOSCOPIE. Versie 1.0
ECHOSCOPIE Versie 1.0 Datum Goedkeuring 15-01-2000 Methodiek Evidence based Discipline Multidisciplinair Verantwoording NVOG 1 Begripsbepaling Met echoscopisch onderzoek wordt in deze kwaliteitsnorm de
Nadere informatieVaginaal bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap: wel of geen miskraam?
Vaginaal bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap: wel of geen miskraam? In het kort Bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap is gelukkig meestal onschuldig. Echter, in de helft
Nadere informatiePatiënteninformatie. Bloedverlies tijdens de eerste maanden van de zwangerschap
Bloedverlies tijdens de eerste maanden van de zwangerschap Patiënteninformatie Bloedverlies tijdens de eerste maanden van de zwangerschap Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Oorzaken van vaginaal bloedverlies
Nadere informatieEchoscopie tijdens de zwangerschap
Echoscopie tijdens de zwangerschap Informatie voor patiënten F0106-3415 april 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatie7,1. Morning-afterpil. Spiraaltje. Overtijdsbehandeling. Praktische-opdracht door een scholier 1490 woorden 26 augustus keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 1490 woorden 26 augustus 2004 7,1 38 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Ik doe mijn praktische opdracht van biologie over de abortusboot. Ik heb hier voor gekozen,
Nadere informatieJaarrapportage 2001 van de Wet afbreking zwangerschap
Jaarrapportage 21 van de Wet afbreking zwangerschap Den Haag, augustus 22 Colofon Inspectie voor de Gezondheidszorg Postbus 16119 25 BC Den Haag telefoon : 7 34 5846 Internet : www.igz.nl 2 Aan de Minister
Nadere informatieUtrecht, april 2016 Auteurs: Lieve Hehenkamp en Ciel Wijsen Projectnummer: NL0312MR. Rutgers 2016
Arthur van Schendelstraat 696 3511 MJ Utrecht Postbus 9022 3506 GA Utrecht +31(0)30 231 34 31 office@rutgers.nl www.rutgers.nl www.rutgers.international Utrecht, april 2016 Auteurs: Lieve Hehenkamp en
Nadere informatieMiskraam. B. Spitz, M. Keirse en A. Vandermeulen. Tussen iets en niets. Tielt: Lannoo, 1998. ISBN 90 2093 444 9.
B. Spitz, M. Keirse en A. Vandermeulen. Tussen iets en niets. Tielt: Lannoo, 1998. ISBN 90 2093 444 9. Omgaan met verlies in de prille zwangerschap. Marianne Cuisinier en Hettie Janssen. Met lege handen;
Nadere informatieGynaecologie. Miskraam
Gynaecologie Miskraam 1 Polikliniek gynaecologie Tel. 0591-69 13 40 Afdeling gynaecologie Tel. 0591-69 15 67 2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 4. 1. Wat is een miskraam 5. 2. Oorzaak van een miskraam 5. 3. Kans
Nadere informatieChemotherapie en stolling
Chemotherapie en stolling Therapie, preventie en risicofactoren Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Avastin en longembolen: hoe behandelen en Avastin al dan niet verder? Chemotherapie en stolling: Therapie,
Nadere informatiePatiënten-informatie: eenling
Patiënten-informatie: eenling Het voorkómen van vroeggeboorte bij vrouwen met een korte baarmoederhals door middel van een pessarium of progesteron (Quadruple P studie). Geachte mevrouw, In aansluiting
Nadere informatieEchoscopie tijdens de zwangerschap
Gynaecologie Echoscopie tijdens de zwangerschap www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is echoscopie?... 3 Hoe maakt men een echo?... 3 Hoe vaak wordt een echo verricht?... 4 Wie maakt de echo? Hoe krijgt
Nadere informatieGynaecologie. Curettage in verband met een miskraam. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Gynaecologie 1 Curettage (in verband met miskraam) Uw behandeld arts heeft met u besproken dat u opgenomen moet worden voor een curettage in verband met een miskraam. Het kan zijn
Nadere informatieHet belang van de PIL Eric A.P. Steegers Verloskunde & Gynaecologie Erasmus MC, Rotterdam
Het belang van de PIL Eric A.P. Steegers Verloskunde & Gynaecologie Erasmus MC, Rotterdam 25 januari 2019 Het belang van preconceptiezorg Eric A.P. Steegers Verloskunde & Gynaecologie Erasmus MC, Rotterdam
Nadere informatieBloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap en miskraam
Bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap en miskraam www.jijwij.nl In de eerste maanden van de zwangerschap kan het voorkomen dat je vaginaal bloedverlies krijgt. Deze folder geeft informatie
Nadere informatie