De innovatiebox. getoetst aan de doelen van de wetgever. Tilburg University School of Economics and Management Master Fiscale Economie.

Transcriptie

1 De innovatiebox getoetst aan de doelen van de wetgever Tilburg University School of Economics and Management Master Fiscale Economie 14 april 2014 Examencommissie: Prof. dr. P.J.H. Essers (begeleider) Mr. S.M.H. Dusarduijn Astrid van der Werff ANR:

2 Woord van dank Graag wil ik van deze ruimte gebruik maken om enkele mensen te bedanken in het kader van mijn scriptie. Allereerst wil ik de heer Essers hartelijk bedanken voor zijn begeleiding bij mijn masterscriptie. Uiteraard wil ik ook mevrouw Dursarduijn bedanken voor het plaatsnemen in de examencommissie. Daarnaast wil ik de diverse mensen uit de (belasting)praktijk bedanken voor het geven van hun deskundige gevraagde en ongevraagde adviezen met betrekking tot de innovatiebox en mijn scriptie in het algemeen. Mijn speciale dank gaat hierbij uit naar Stefan van Vliet voor zijn aanstekelijke enthousiasme en uitgebreide antwoorden op mijn vragen. Ook Mirjam wil ik op deze plaats bedanken. Onze wekelijkse samenstudiedag is voor mij een onmisbare motivatie en hulp geweest om mijn scriptie met goed gevolg te kunnen schrijven. Tot slot gaat mijn grote dank uit naar Stijn, voor zijn oneindige positiviteit in de afgelopen dagen, maanden en jaren. Astrid van der Werff 2

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING VAN OCTROOIBOX NAAR INNOVATIEBOX Inleiding Fiscale faciliteiten voor innovatie WBSO RDA Innovatiebox Totstandkoming innovatiebox Invoering van de octrooibox : De octrooibox : Uitbreiding met S&O-activa : de innovatiebox Latere wijzigingen Huidige vormgeving Lid 1: voorwaarden Lid 2: oorzaaktoets Lid 3 en lid 4: kwekersrechten + merken en logo s Lid 5: drempel Deelconclusie DOEL EN STREKKING Doelgroep Doel en randvoorwaarden Fiscale stimuleringsmaatregel of primaire heffingsstructuur? Toetsingskader Deelconclusie VORMGEVING VAN DE INNOVATIEBOX Belastingplichtige Octrooi en S&O-verklaring Octrooi en S&O-verklaring Aantoonbare mate van innovatie Kwekersrechten en merken & logo s Deelconclusie Zelf voortgebracht Voortbrengen Aan de belastingplichtige verleend of afgegeven

4 4.3.3 Mogelijke oplossing Grensoverschrijdend innoveren Deelconclusie Oorzaaktoets Immaterieel activum Drempel Voordelen Cost-plusmethode Afpelmethode Forfait Deelconclusie Deelconclusie INNOVATIEBOX IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF Aantrekkelijk en concurrerend vestigingsklimaat Tarief Kwalificerende activa Octrooi Aangekochte activa Voordelen Drempel Deelconclusie Internationale aspecten Staatssteun Code of Conduct Deelconclusie CONCLUSIES LITERATUURLIJST BIJLAGE

5 1. INLEIDING Innovatie is belangrijk. Dat vinden niet alleen bedrijven die willen blijven groeien, maar ook de Nederlandse overheid en Europese en internationale organisaties. Innovatie draagt bij aan winstmogelijkheden, aan welvaart en aan maatschappelijk welzijn: alle reden om innovatie te omarmen en te stimuleren. Aangemoedigd door Europese afspraken om innovatie te bevorderen, heeft Nederland in 2007 de octrooibox ingevoerd. Via een aantal wijzigingen is deze nu bekend als de innovatiebox, beschreven in artikel 12b Wet VPB Bij het opstellen van de innovatiebox heeft de wetgever doelen voor ogen gehad die hij wenst te bereiken met de faciliteit. Gezien de relatief recente invoering van de regeling is een toetsing van deze doelen er tot op heden nog niet van gekomen. De eerste evaluatie stond gepland voor de zomer 2013, maar is uitgesteld naar Tot op heden is om deze reden nog weinig onderzoek bekend over het al dan niet bereiken van de beoogde doelen. Mijn hoofdvraag luidt daarom: "In hoeverre bereikt de wetgever met de vormgeving van de innovatiebox de beoogde doelen?" Teneinde deze doelstelling te onderzoeken zijn enkele deelvragen opgesteld: "Hoe is de innovatiebox tot stand gekomen en hoe is deze vormgegeven?" "Wat is het doel en de strekking van de innovatiebox volgens de wetgever?" "In hoeverre worden de doelen van de wetgever behaald?" In het tweede hoofdstuk wordt allereerst kort uiteengezet welke fiscale faciliteiten voor innovatie in de Nederlandse wetgeving zijn opgenomen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de totstandkoming en huidige vormgeving van de faciliteit. Het derde hoofdstuk besteedt aandacht aan de door de wetgever gestelde doelen van de innovatiebox. Deze doelen vormen tevens het toetsingskader voor deze scriptie. In het vierde hoofdstuk worden de diverse elementen uit de vormgeving van de innovatiebox getoetst aan de gestelde doelen. Het vijfde hoofdstuk ziet vervolgens op de beoordeling van de innovatiebox in een internationaal perspectief. In hoofdstuk zes worden tot slot de conclusies met betrekking tot de beantwoording van de hoofdvraag gepresenteerd. 1 Kamerstukken II 2012/13, , nr. 60, p

6 2. VAN OCTROOIBOX NAAR INNOVATIEBOX 2.1 Inleiding Nederland heeft in 2000 het Lissabon-akkoord van de Europese Raad ondertekend. 2 Dit akkoord had als doel om van Europa de meest concurrerende, dynamische en duurzame economie van de wereld in 2010 te maken. In dit akkoord ging speciale aandacht uit naar innovatie: de motor van de kenniseconomie. De lidstaten werden ten doel gesteld om in 2010 minstens 3% van het BBP te besteden aan onderzoek en ontwikkeling. Van dit percentage zou de particuliere sector 2% voor zijn rekening moeten nemen. Om dit te kunnen realiseren, werden de lidstaten opgeroepen om maatregelen te treffen om het innovatieklimaat te verbeteren, onder andere door middel van fiscaal beleid. In 2006 is per mededeling van de Commissie van de Europese Gemeenschappen aangegeven dat de aanpak van fiscale stimulansen voor onderzoek en ontwikkeling een prioriteit vormt en derhalve is toegestaan. 3 Nederland heeft gehoor gegeven aan deze oproep door onder andere de fiscale faciliteiten voor innovatie uit te breiden. In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op de belangrijkste fiscale faciliteiten die de Nederlandse wetgeving op het gebied van innovatie kent. Vervolgens komt de totstandkoming van de innovatiebox aan bod. Hierbij wordt aandacht besteed aan de diverse wijzigingen die in de loop der jaren zijn doorgevoerd in de oorspronkelijke octrooibox. Tot slot wordt de huidige vormgeving van de faciliteit op hoofdlijnen uiteengezet. 2.2 Fiscale faciliteiten voor innovatie In de loop der jaren zijn diverse fiscale faciliteiten ter bevordering van innovatie in het Nederlandse belastingstelsel opgenomen. Drie belangrijke faciliteiten zijn in dit kader de Wet Bevordering Speuren Ontwikkelingswerk (WBSO), de Research & Development Aftrek (RDA) en de innovatiebox. In deze paragraaf wordt kort stilgestaan bij elk van deze faciliteiten. 2 Conclusies van het voorzitterschap Europese Raad Lissabon, 23 en 24 maart 2000, punt 5, 12 en COM (2006), 728 definitief, p. 3. 6

7 2.2.1 WBSO Sinds 1994 kent Nederland de Wet Bevordering van Speur- en Ontwikkelingswerk. Met deze fiscale faciliteit wordt een afdrachtvermindering voor de loonbelasting en premies volksverzekeringen verleend, indien medewerkers speur- en ontwikkelingswerkzaamheden (hierna: S&Owerkzaamheden) verrichten waarvoor een zogeheten S&O-verklaring is afgegeven. Voor inhoudingsplichtige ondernemingen betekent dit een fiscale prikkel aan de kostenkant: zij hoeven dankzij de faciliteit minder loonbelasting af te dragen. Voor de WBSO wordt jaarlijks een budget vastgesteld. Het voor 2014 vastgestelde totale budget voor de WBSO is 756 miljoen. Per inhoudingsplichtige geldt een maximaal budget van 14 miljoen RDA Per 1 januari 2012 is, ter aanvulling op de WBSO, de Research & Development Aftrek ingevoerd. Waar met de WBSO-faciliteit uitgaven aan S&O-personeel worden gestimuleerd, ziet de RDA op een aftrek van de overige kosten die ten behoeve van S&O-werkzaamheden worden gemaakt. Hierbij valt te denken aan investeringen in onder meer huur van apparatuur, aankoop van materialen en investeringen in een laboratorium. Voor 2014 geldt dat 60% 4 van de kosten die direct toerekenbaar zijn aan kwalificerende S&O-projecten, fiscaal aftrekbaar zijn. Hierbij geldt eveneens een maximaal budget: voor de RDA is deze voor 2014 vastgesteld op 302 miljoen Innovatiebox In 2007 is de octrooibox ingevoerd. Deze is in 2008 uitgebreid en vanaf 2010 gewijzigd en omgedoopt tot de innovatiebox. De innovatiebox ziet, in tegenstelling tot de WBSO en de RDA, op de opbrengstenkant van innovatieve werkzaamheden. Bij de innovatiebox wordt de winst die uit innovatie voortvloeit, tegen een effectief tarief van 5% belast in plaats van tegen het reguliere vennootschapsbelastingtarief. Deze maatregel vormt daarmee een fiscale prikkel voor succesvolle innovatie Totstandkoming innovatiebox De huidige innovatiebox kent zijn oorsprong in de octrooibox die in 2007 is ingevoerd. In deze paragraaf wordt achtereenvolgens ingegaan op de octrooibox, de uitbreiding die in 2008 werd doorgevoerd en de omdoping tot de innovatiebox in Dit was 40% in 2012 en

8 2.3.1 Invoering van de octrooibox In de in 2005 verschenen nota Werken aan Winst, is in onderdeel 6 de invoering van een octrooibox besproken. Hierin wordt onderkend dat Nederland een groot belang hecht aan innovatie. 5 Naar aanleiding van de systemen die Hongarije en Frankrijk kenden, werd besproken of een dergelijk regime ook voor Nederland interessant zou kunnen zijn. Hierbij werd gesteld dat een octrooibox met een voldoende laag tarief in beginsel het aantrekkelijk kan maken om octrooien in Nederland te exploiteren. Als kanttekening werd daarbij geplaatst dat de research- en development (hierna: R&D)- activiteiten over het algemeen een weinig mobiel karakter hebben, waardoor een beslissing om in een bepaald land de R&D-afdeling onder te brengen meer omvat dan alleen de fiscale factor. Op deze nota kwamen vanuit verschillende hoeken commentaren, waarop de toenmalige staatssecretaris van Financiën Wijn in zijn brief aan de Tweede Kamer heeft gereageerd. 6 In deze commentaren toonden zowel ondernemingsorganisatie VNO-NCW als de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) en de Nederlandse Federatie van Belastingadviseurs (NFB) zich positief tegenover een innovatiebox. Ook in de Tweede Kamer bestond een breed draagvlak voor de invoering van een dergelijke octrooibox. 7 Op 24 mei 2006 werd dan ook het wetsvoorstel Werken aan winst ingediend, waarin de octrooibox was opgenomen. 8 De wetgever wilde in eerste instantie wachten met de invoering van de octrooibox tot de Europese Commissie haar goedkeuring hiervoor verleende in verband met vermeende staatssteun. Nederland was destijds echter van mening dat de octrooibox geen staatssteun vormde. Dit vertrouwen werd bovendien versterkt door destijds recente uitlatingen van de Europese Commissie rondom de problematiek omtrent staatssteun bij fiscale maatregelen ter bevordering van R&D. 9 Zodoende besloot de toenmalige minister van Financiën Zalm op 6 februari 2007 om de octrooibox alsnog in te laten treden met terugwerkende kracht tot 1 januari : De octrooibox De octrooibox die per 1 januari 2007 in werking is getreden, houdt in dat een belastingplichtige die een immaterieel activum heeft voortgebracht waarvoor een octrooi is verleend, kan opteren om de winst die voortvloeit uit het kwalificerende activum te laten belasten tegen een effectief tarief van 5 Kamerstukken II 2005/06, , nr. 2, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 4, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 9, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 2, p Stb. 2007, 44 (Nota van Toelichting). 8

9 10%. De octrooibox kent wel diverse restricties. 10 Allereerst moet de winst in belangrijke mate haar oorzaak vinden in het verleende octrooi. Daarnaast mag de winst die aan de box mag worden toegerekend niet hoger zijn dan vier keer de totale voortbrengingskosten van het betreffende activum. Naast dit plafond geldt eveneens een drempel: de voordelen vallen pas in de octrooibox voor zover ze het bedrag aan voortbrengingskosten overschrijden. Tot slot is de octrooibox niet van toepassing op voordelen uit vermogensbestanddelen als merken en logo s. Deze systematiek van de octrooibox leidde tot diverse kritieken. Een eerste commentaar, dat onder meer in het artikel van Daniëls en Oosterhoff 11 wordt genoemd, is dat slechts activa in aanmerking komen die octrooieerbaar zijn (hierna: octrooi-activa). Hierdoor kunnen innovatieve activa waarvoor men geen octrooi kan of wil aanvragen, niet in aanmerking komen voor de innovatiebox. In Europa is software bijvoorbeeld uitgezonderd van octrooieerbaarheid. Software kwalificeert daardoor per definitie niet voor de innovatiebox, terwijl dit wel een innovatief karakter kan hebben. Daarnaast dient voor ontwikkelde kennis die in beginsel wel octrooieerbaar is, de uitvinding openbaar te worden gemaakt. Innovatieve bedrijven die hun kennis geheim willen houden in verband met de concurrentie, komen daardoor eveneens niet in aanmerking voor de octrooibox. Door de box te beperken tot octrooi-activa, staat deze faciliteit slechts open voor een klein gedeelte van innoverende ondernemingen. Een tweede kritiek op de systematiek van de innovatiebox betreft het tijdstip waarop de octrooibox kan worden toegepast. 12 Dit sluit namelijk aan bij het moment waarop het octrooi daadwerkelijk wordt verleend. De bijbehorende aanvraag is echter vaak jaren daarvoor ingediend. In de praktijk blijkt dat reeds in de tussentijd wordt aangevangen met het exploiteren van het activum, waardoor de opbrengsten van de exploitatie in deze tussentijd niet in de octrooibox vallen. Een derde kritiek richt zich op de beperkte boxruimte die de octrooibox om budgettaire redenen kent. 13 Het plafond van vier maal de voortbrengingskosten brengt met zich mee dat succesvolle innovaties uiteindelijk weer tegen een regulier tarief belast zullen worden. Deze kritieken en het gebrek aan animo voor de toepassing van de faciliteit in de praktijk hebben uiteindelijk per 2008 tot een aanpassing van de octrooibox geleid. 10 Artikel 12b, Wet Vpb 1969 zoals geldend in Daniëls & Oosterhoff 2006, p Flipsen 2006, p Strik 2006, p. 7. 9

10 : Uitbreiding met S&O-activa Door onder andere de hiervoor genoemde beperkingen, werd weinig gebruik gemaakt van de octrooibox. Om de faciliteit nieuw leven in te blazen, is tijdens de behandeling van het Belastingplan 2008 een amendement van Kamerleden Kortenhorst en Tang 14 aangenomen. Hierin werd gepleit om de octrooibox ook open te stellen voor immateriële activa waarvoor een speur- en ontwikkelingsverklaring (hierna: S&O-verklaring) is afgegeven. Volgens de indieners van dit amendement paste deze wijziging binnen de doelstelling van de octrooibox om succesvolle innovatie in het algemeen te bevorderen. Met deze uitbreiding kwalificeren naast octrooi-activa, ook activa die voortvloeien uit werkzaamheden waarvoor een S&O-verklaring is afgegeven aan de belastingplichtige (hierna: S&Oactiva) voor de toepassing van de innovatiebox. Deze verklaring kan worden afgegeven aan een inhoudingsplichtige op grond van de Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen (hierna: WVA). 15 De keuze om binnen de innovatiebox aan te sluiten bij een S&Overklaring is gelegen in de duidelijk aanwezige relatie met (technische) innovatie: voor een S&Overklaring is vereist dat de werkzaamheden zijn gericht op wettelijk gedefinieerde innovatieve bezigheden. 16 Een belangrijk verschil met octrooi-activa is gelegen in het plafond. Voor octrooi-activa gold reeds een plafond van vier maal de voortbrengingskosten om de regeling budgettair beheersbaar te houden. Voor S&O-activa geldt in beginsel dezelfde methode, maar in bovengenoemd amendement is voorgesteld de voortbrengingskosten te maximeren op Dit leidt tot een absoluut plafond van Dit voorstel is in de wetgevingsprocedure overgenomen bij de Tweede Nota van Wijziging Kamerstukken II 2007/08, , nr. 9, p Zie art. 23 en 27 WVA. 16 De werkzaamheden die onder de S&O-verklaring kunnen worden gebracht, worden omschreven als "gericht zijn op technisch-wetenschappelijk onderzoek of de ontwikkeling van voor de aanvrager technisch nieuwe (onderdelen van) fysieke producten, (onderdelen van) fysieke productieprocessen, (onderdelen van) programmatuur of op daaraan voorafgaand haalbaarheidsonderzoek". Zie bijvoorbeeld Kamerstukken II 2009/10, , nr. 16, p Kamerstukken II 2007/08, , nr. 15, p

11 : de innovatiebox De uitbreiding van de octrooibox met S&O activa in 2008 nam niet alle beperkingen van de octrooibox weg. In de praktijk bleek de octrooibox dan ook beperkt toepasbaar. Om deze reden is in 2010 gekozen voor een metamorfose van de octrooibox naar de innovatiebox. In het Belastingplan wordt voorgesteld om de fiscale faciliteiten voor innovatie uit te breiden. Dit gebeurt in het kader van het versterken van het concurrentievermogen van Nederland en het aantrekkelijk blijven als vestigingsland voor innovatieve ondernemingen. Deze uitbreiding bestaat uit diverse wijzigingen. Zo worden de plafonds voor zowel octrooi-activa als S&O-activa geschrapt, wordt het effectieve tarief naar 5% verlaagd, en wordt wettelijk vastgelegd hoe om dient te worden gegaan met exploitatieverliezen. Door deze inhoudelijke veranderingen acht men de naam octrooibox niet langer toereikend. Om deze reden wordt er voor gekozen om de naam te wijzigen naar het ruimere begrip innovatiebox. In de Memorie van Toelichting wordt uitgelegd op welke manier de octrooibox wordt uitgebreid en welke redenen hieraan ten grondslag liggen. 19 Allereerst wordt voorgesteld het plafond van voor S&O-activa te schrappen. Deze belangrijke uitbreiding kent meerdere beweegredenen. Allereerst blijkt het plafond in de regel niet te worden bereikt, waardoor dit slechts leidt tot onnodig administratieve- en uitvoeringslasten voor bedrijven en de Belastingdienst. Daarnaast wordt door het schrappen van het plafond het verschil in behandeling van S&O-activa en octrooi-activa verkleind. Hierdoor kunnen bedrijven die geen octrooi kunnen of willen aanvragen, toch optimaal gebruik maken van de innovatiebox. Ook voor de twee beperkingen die worden ervaren aan het octrooivereiste, biedt het schrappen van het plafond voor S&O-activa een oplossing. Een eerste beperking is het tijdstip waarop een octrooi wordt afgegeven. Deze wordt veelal in een later stadium afgegeven dan een S&O-verklaring. Door het wegvallen van het plafond, kunnen octrooi-activa alsnog optimaal gebruik maken van de fiscale faciliteit middels een S&O-verklaring. Een andere beperking van het octrooivereiste is dat zonder juridisch eigendom van een octrooi, geen gebruik kan worden gemaakt van de octrooibox. Wanneer er voor deze activa wel een S&O-verklaring wordt afgegeven, kan via deze weg alsnog de innovatiebox worden toegepast en wordt dit niet langer beperkt door het plafond van Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, p

12 Een tweede aanpassing van de octrooibox is de wettelijke vastlegging van de behandeling van de exploitatieverliezen ter zake van immateriële activa. In de praktijk blijkt namelijk dat deze exploitatieverliezen slechts voor het boxtarief in aanmerking worden genomen, in plaats van tegen het reguliere vennootschapsbelastingtarief. In het beleidsbesluit van 11 augustus is een goedkeuring vastgelegd dat de exploitatieverliezen uit 2009 en 2010 tegen een volledig tarief in aanmerking mogen worden genomen. Dit brengt wel met zich mee dat deze verliezen het drempelbedrag verhogen. Dit drempelbedrag moet worden ingelopen voordat de voordelen in de box vallen. Bij het vormen van de innovatiebox is deze behandeling van exploitatieverliezen wettelijk vastgelegd Latere wijzigingen Na de invoering van de innovatiebox in 2010, hebben nog twee inhoudelijke wijzigingen plaatsgevonden in de wettekst. De eerste wijziging betreft de behandeling van voordelen die zijn genoten in de periode tussen de octrooiaanvraag en de octrooiverlening. Per 1 januari 2011 is het mogelijk om innovatievoordelen uit deze periode in aanmerking te nemen voor de innovatiebox. 22 De tweede wijziging ziet op een forfaitaire mogelijkheid met betrekking tot het toerekenen van voordelen aan de innovatiebox. De Belastingdienst heeft ten behoeve van de winsttoerekening reeds enkele modellen ontwikkeld. Deze blijken echter met name voor het MKB complex en leiden tot hoge administratieve lasten. Omwille van de uitvoerbaarheid voor het MKB is daarom per 1 januari 2013 een forfaitaire regeling in de wet geïntroduceerd. Hierbij wordt een vast bedrag van 25% van de winst toegerekend aan de innovatiebox, met een jaarlijks maximum van Huidige vormgeving In de vorige paragrafen is de totstandkoming van de innovatiebox beschreven. In deze paragraaf wordt kort ingegaan op de relevante systematiek van artikel 12b Wet Vpb De beschreven elementen zullen in hoofdstuk vier nader worden beschreven en beoordeeld. 20 Besluit ter goedkeuring van innovatieverliezen, Stcrt. 2009, Kamerstukken II 2008/09, , nr. 2, p Wet van 23 december 2010 tot wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten, Stb. 2010, 873, p Besluit van 20 december 2012 tot wijziging van enige fiscale uitvoeringsbesluiten, Stb. 2012, 694, p

13 2.4.1 Lid 1: voorwaarden In het eerste lid worden enkele voorwaarden gesteld aan de toepassing van de innovatiebox. Indien de belastingplichtige een immaterieel activum heeft voortgebracht ter zake waarvan aan hem een octrooi is verleend (octrooi-activum) of een immaterieel activum heeft voortgebracht dat is voortgevloeid uit speur- en ontwikkelingswerk waarvoor aan hem een S&O-verklaring is afgegeven als bedoeld in de Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen (S&O-activum) worden (.) de voordelen uit hoofde van dat activum ( ) slechts in aanmerking genomen voor 5/H gedeelte. De plaatsing van de innovatiebox in de vennootschapsbelasting brengt met zich mee dat de belastingplichtige altijd een vennootschapsbelastingplichtig lichaam dient te zijn. Daarnaast geldt de voorwaarde dat een immaterieel activum wordt ontwikkeld. Deze dient door de belastingplichtige zelf te zijn ontwikkeld. Ten aanzien van dit immaterieel activum dient ofwel een octrooi te zijn verleend aan de belastingplichtige, ofwel een S&O-verklaring te zijn afgegeven voor de werkzaamheden waar het activum uit voortvloeit. De in aanmerking te nemen voordelen zijn de voordelen die worden gegenereerd door het immateriële activum. Tot slot kent de faciliteit een grondslagbeperkende uitvoering Lid 2: oorzaaktoets Het tweede lid geeft de zogenoemde oorzaaktoets weer, waarbij een verband wordt vereist tussen het verleende octrooi en de voordelen uit immateriële activa. "Dit artikel is slechts van toepassing op immateriële activa waarvan de te verwachten voordelen in belangrijke mate hun oorzaak vinden in aan de belastingplichtige verleende octrooien alsmede op S&O-activa." Lid 3 en lid 4: kwekersrechten + merken en logo s Het derde lid en vierde lid zien op het toelaten van kwekersrechten in de innovatiebox respectievelijk het uitsluiten van merken en logo s. Voor de toepassing van dit artikel worden onder octrooien mede begrepen kwekersrechten 13

14 Dit artikel is niet van toepassing op door de belastingplichtige voortgebrachte merken, logo s, en daarmee vergelijkbare vermogensbestanddelen Lid 5: drempel Alvorens de voordelen in de innovatiebox betrokken worden, dient de drempel te zijn ingelopen. Deze bestaat ingevolge het vijfde lid uit de nog in te lopen voortbrengingskosten, vermeerderd met eventuele geleden verliezen uit immateriële activa. Het eerste lid is van toepassing voorzover het saldo van de in het jaar genoten voordelen uit hoofde van immateriële activa als bedoeld in dat lid, uitgaat boven de drempel. De drempel is gelijk aan: a. Het saldo van de nog in te lopen voortbrengingskosten, bedoeld in het zesde lid, aan het einde van het voorafgaande jaar, vermeerderd met b. De voortbrengingskosten van de octrooi- en S&O activa waarvoor de belastingplichtige in het jaar heeft gekozen voor toepassing van dit artikel, alsmede met: c. Een bedrag gelijk aan het saldo van de voordelen, bedoeld in het eerste lid, eerste volzin, indien het saldo negatief is, en verminderd met: d. De voordelen uit hoofde van de octrooi activa, bedoeld in onderdeel b, genoten in de periode met ingang van het jaar van aanvraag van het octrooi, voorzover deze voordelen niet uitgaan boven de som van de in onderdelen a,b en c bedoelde bedragen. 2.5 Deelconclusie De octrooibox is in 2007 ingevoerd om innovatie in Nederland te stimuleren en daarmee invulling te geven aan de Lissabon-doelstellingen. Door verscheidene beperkingen werd weinig gebruik gemaakt van de fiscale faciliteit. De box is daarom in 2008 uitgebreid en vervolgens in 2010 omgevormd tot de huidige innovatiebox. Dankzij deze faciliteit kunnen winsten die voortvloeien uit innovatieve activiteiten onder voorwaarden worden belast tegen een effectief tarief van 5%, in plaats van het reguliere tarief van 25%. 14

15 3. DOEL EN STREKKING Voor het kunnen beoordelen van de huidige regelgeving, is het van essentieel belang om de doelstelling van de wetgever voor ogen te houden. In mijn optiek is hier tijdens de parlementaire behandeling van zowel de octrooi- als de innovatiebox weinig expliciete aandacht aan besteed. Zonder duidelijk afgebakende doelen en doelgroep ontbreekt de mogelijkheid om de effectiviteit van de regeling te kunnen toetsen. In deze paragraaf wordt daarom ingegaan op de doel en strekking van de innovatiebox zoals volgt uit de parlementaire geschiedenis. 3.1 Doelgroep De doelgroep die de wetgever voor ogen heeft voor de toepassing van de innovatiebox is in eerste instantie nergens helder afgebakend. In de loop van de wetsgeschiedenis worden diverse aanwijzingen gegeven om aan te nemen dat de innovatiebox is bedoeld voor iedere innoverende (Vpb-)ondernemer. Zo schrijft de wetgever in de Memorie van Toelichting dat het uitgangspunt een generieke maatregel is die, ongeacht de onderneming, sector en territorium, geldt voor vennootschapsbelastingplichtige ondernemers. 24 Hiermee wil de wetgever voorkomen dat de maatregel selectief zou worden en daardoor als ongeoorloofde staatssteun zou kunnen worden aangemerkt. Ook de openstelling van de octrooibox voor S&O-activa in 2008, met als achterliggende gedachte om de regeling toegankelijker te willen maken voor kleinere bedrijven, onderschrijft de wens voor een generieke doelgroep. 25 Tot slot expliciteert de wetgever de bedoelde doelgroep van de innovatiebox in het antwoord op vragen van CDA-leden Omzigt en Verburg. Hij benadrukt dat de maatregel open staat voor zowel het MKB als grotere ondernemingen en benoemt tevens dat elk bedrijf dat innoveert en aan de eisen van de box voldoet, in de praktijk van de box kan profiteren zonder onnodige administratieve lasten Doel en randvoorwaarden Uit de Memorie van Toelichting uit 2005 blijkt dat de innovatiebox in elk geval het doel heeft om een aantrekkelijk en concurrerend vestigingsklimaat te creëren. 27 Multinationale ondernemingen kunnen in hun keuze in welk land ze hun R&D-activiteiten gaan exploiteren de afweging voor een laag 24 Kamerstukken II 2005/06, 30572, nr 3, p Aanhangsel Handelingen II 2008/09, nr Aanhangsel Handelingen II, 2010/11, nr Kamerstukken II 2005/06, , nr. 2, p

16 tariefland laten meewegen. Met de fiscaal aantrekkelijke innovatiebox kunnen deze ondernemingen worden aangetrokken om hun R&D-activiteiten in Nederland te exploiteren. Ook omdat omringende landen een dergelijke faciliteit kennen, is het voor Nederland belangrijk om potentiële innovatieve activiteiten niet te verliezen aan het buitenland. 28 Naast het creëren van een aantrekkelijk vestigingsklimaat, wordt het belang van innovatie in het algemeen benadrukt. Innovatie wordt gezien als een bron voor duurzame economische groei. 29 In de toelichting bij de Wet Werken aan Winst wordt het stimuleren van innovatie één van de speerpunten van het kabinetsbeleid genoemd. 30 De staatssecretaris heeft in 2009 geconstateerd dat de private R&D-inspanningen van het Nederlandse bedrijfsleven beduidend achterblijven bij andere ontwikkelde economieën. 31 Met de ontwikkelde randvoorwaarden heeft het kabinet meer invulling willen geven aan de genoemde doelstellingen. Het gaat hierbij om een evenwicht tussen de volgende voorwaarden: aantrekkelijk voor het bedrijfsleven, stimulans voor meer innovatie, uitvoerbaar en budgettair beheersbaar. 3.3 Fiscale stimuleringsmaatregel of primaire heffingsstructuur? De gestelde doelen en randvoorwaarden zijn in mijn optiek zeer algemeen geformuleerd. Dit leidt tot een moeizame toetsbaarheid van deze doelstellingen. De Raad van State heeft dit probleem eveneens gesignaleerd bij de invoering van de octrooibox en adviseert om een motivering voor de invoering van de octrooibox in te voeren. In reactie op dit advies geeft de wetgever echter aan de octrooibox niet als een fiscale subsidie te zien, maar als onderdeel van de primaire heffingsstructuur. Dit ben ik niet met de wetgever eens. De Algemene Rekenkamer heeft een fiscale subsidie gedefinieerd als: een overheidsuitgave in de vorm van een derving of een uitstel van belastingontvangsten die voortvloeit uit een voorziening in de wet voorzover die voorziening niet in 28 Aanhangsel Handelingen II 2008/09, nr Kamerstukken II, 2009/ , nr. 3, p Kamerstukken II, 2005/ , nr. 3, p Kamerstukken II, 2009/ , nr. 52, p

17 overeenstemming is met de primaire heffingsstructuur van de wet en die is gericht op stimulering van specifieke activiteiten van burgers, instellingen en bedrijven. 32 De primaire heffingsstructuur wordt door de werkgroep Schoemaker gekwalificeerd als: de meest neutrale verwijzing naar de eigenlijke fiscale doelstelling dat een belasting wordt geheven ter financiering van overheidsuitgaven, op een zodanige wijze dat de daaruit voortvloeiende lasten op evenwichtige wijze wordt verdeeld. 33 De innovatiebox, die in het leven is geroepen om innovatie te bevorderen kan mijns inziens niet anders dan als een fiscale stimuleringsmaatregel worden aangemerkt. Deze kwalificatie brengt met zich mee dat de regeling dient te voldoen aan bepaalde eisen: - Afweging mogelijke voor- en nadelen vastleggen - Onderbouwing van de verwachte effectiviteit - Toetsbare formulering van doelen, zowel voor het gewenste niveau aan extra activiteiten van bedrijven of burgers als voor de daarmee beoogde (maatschappelijke) effecten - Onderbouwing van de raming van de verwachte derving van belastingontvangsten - Toetsen van de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid De beoogde doelen en de randvoorwaarden zijn in dit licht uiterst summier toegelicht en roepen enkel vragen op. Termen als aantrekkelijk en meer innovatie zijn zeer algemeen en weinig toetsbaar. Daarnaast wordt in de randvoorwaarde dat de faciliteit een stimulans dient te zijn voor meer innovatie geen aandacht besteed aan het mogelijke, nadelige, cadeaueffect dat kan optreden. Ondernemers die ook zonder de innovatiebox zouden innoveren worden met deze regeling immers voornamelijk gesubsidieerd in plaats van gestimuleerd. 3.4 Toetsingskader Ten behoeve van deze scriptie heb ik de gestelde doelen en randvoorwaarden op eigen wijze geïnterpreteerd. Ik maak daarbij onderscheid tussen nationaal (bevorderen van innovatie in het algemeen) en internationaal (creëren van een aantrekkelijk een concurrerend vestigingsklimaat) niveau. 32 Kamerstukken II 1998/99, , nrs. 1-2, p Ministerie van Financiën 1987, p

18 Doelstelling I: bevorderen van innovatie in Nederland Aantrekkelijkheid voor het bedrijfsleven: een faciliteit zal als aantrekkelijk worden beschouwd wanneer deze toegankelijk is voor de bedrijven die passen binnen de doelgroep van de wetgever. Belangrijk hierbij is dat bedrijven die in beginsel in aanmerking kunnen komen voor de innovatiebox, niet gehinderd worden door de vormgeving van de faciliteit. De voorwaarden en werking van de innovatiebox dienen daardoor te voorzien in de behoefte van de doelgroep. Stimulans voor meer innovatie: in het algemeen dient de faciliteit innovatie te stimuleren en niet-innovatie uit te sluiten. Meer specifiek zou de faciliteit idealiter een stimulerende werking dienen te hebben voor bedrijven die zonder deze faciliteit wellicht niet of minder onderzoeks- en ontwikkelingswerkzaamheden zouden uitvoeren. Uitvoerbaarheid: de faciliteit dient zodanig te zijn vormgegeven dat zowel de belastingplichtige als de Belastingdienst geen buitenproportionele hinder ondervindt aan de uitvoering van de faciliteit. Budgettaire beheersbaarheid: in deze scriptie behandel ik de budgettaire randvoorwaarde niet als op zichzelf staande voorwaarde, vanwege het politieke karakter van deze eis. Doelstelling II: creëren van een aantrekkelijk en concurrerend vestigingsklimaat Vergelijking met andere landen op hoofdlijnen: voor het beoordelen van deze doelstelling is het essentieel om de Nederlandse faciliteit te vergelijken met dergelijke faciliteiten in het buitenland. Ten behoeve van deze scriptie wordt louter naar de innovatiebox gekeken en worden derhalve eventuele andere stimuleringsmaatregelen niet meegenomen. Internationale begrenzingen: Nederland is in het creëren van een aantrekkelijk belastingklimaat gebonden aan Europese en internationale begrenzingen. In deze scriptie onderzoek ik daarom in hoeverre de Nederlandse innovatiebox voldoet aan de internationale randvoorwaarden. 3.5 Deelconclusie De wetgever heeft zich in de loop van de wetsgeschiedenis uitgelaten over doel en strekking van de innovatiebox. Zo is het doel om enerzijds innovatie te bevorderen en anderzijds een aantrekkelijk en concurrerend vestigingsklimaat te creëren. Hierbij dienen de volgende randvoorwaarden in evenwicht te zijn: aantrekkelijkheid voor het bedrijfsleven, stimulans voor meer innovatie, uitvoerbaarheid en budgettaire beheersbaarheid. Deze formulering is in beperkte mate toetsbaar en 18

19 kent daarnaast slechts een summiere toelichting. Als fiscale stimuleringsmaatregel behoeft de innovatiebox een uitgebreidere motivering om de regeling te kunnen beoordelen op haar effectiviteit. Mijns inziens heeft de wetgever hier een belangrijke steek laten vallen in de vormgeving van de innovatiebox. Ten behoeve van deze scriptie heb ik ondanks de algemeenheid van de doelstelling gepoogd invulling te geven aan de beoogde doelen. Hierbij is rekening gehouden met de gewenste doelgroep en de strekking van de innovatiebox. In deze scriptie wordt een onderscheid gemaakt tussen de twee doelstellingen van de wetgever. Het bevorderen van innovatie ziet op een nationaal niveau, waarbij de in hoofdstuk twee beschreven vormgeving van de innovatiebox wordt getoetst aan drie gestelde randvoorwaarden. Het creëren van een aantrekkelijk en concurrerend vestigingsklimaat speelt zich af op internationaal niveau, waarbij de positie van de Nederlandse innovatiebox wordt bepaald ten opzichte van vergelijkbare faciliteiten in het buitenland. Tevens wordt onderzocht in hoeverre de innovatiebox binnen de internationale begrenzingen blijft. 19

20 4. VORMGEVING VAN DE INNOVATIEBOX In de voorgaande hoofdstukken zijn allereerst de belangrijkste elementen uit de vormgeving van de innovatiebox kort uiteengezet en daarnaast de doelen van de wetgever benoemd. In dit hoofdstuk wordt getoetst in hoeverre de diverse elementen voldoen aan de algemene doelstelling om innovatie te bevorderen. Meer specifiek wordt gekeken naar de combinatie van de randvoorwaarden, te weten de aantrekkelijkheid voor het bedrijfsleven, een stimulans voor meer innovatie en de uitvoerbaarheid van de regeling. 4.1 Belastingplichtige Een eerste criterium voor de toepassing van de innovatiebox is dat de belastingplichtige altijd een vennootschapsbelastingplichtig lichaam dient te zijn. Aangezien de betreffende regeling is opgenomen in de Wet Vpb 1969, staat de faciliteit niet open voor ondernemers die belastingplichtig zijn voor de inkomstenbelasting (hierna: IB-ondernemers). Hierdoor kan een deel van de beoogde doelgroep, te weten de kleinere MKB-ondernemer, geen aanspraak maken op de innovatiebox terwijl deze mogelijk wel innovatieve werkzaamheden verricht. In deze paragraaf wordt beoordeeld hoe dit criterium zich verhoudt tot de gestelde doelen van de wetgever. Het feit dat de innovatiebox niet openstaat voor IB-ondernemers, is een ernstige beperking in de toegankelijkheid van de faciliteit. De Raad van State heeft zich bij de invoering van de octrooibox reeds kritisch opgesteld tegenover de ongelijke behandeling tussen IB- en Vpb-ondernemers. De Raad wijst erop dat ook IB-ondernemers immateriële activa voortbrengen. 34 In reactie op zowel het voorstel van de Raad van State om de faciliteit ook in te voeren in de inkomstenbelasting als wel op de vragen vanuit verscheidene fracties over de beweegreden om de innovatiebox niet van toepassing te laten zijn op IB-ondernemers, geeft de staatssecretaris aan dat een aparte box in de inkomstenbelasting in de praktijk naar verwachting van geringe betekenis zal zijn. 35 Hij noemt hierbij tevens een oplossing: een IB-onderneming met een succesvol octrooi heeft de mogelijkheid om zijn onderneming geruisloos in de BV in te brengen, zodat alsnog gebruik kan worden gemaakt van de innovatiebox. Ook in de verdere parlementaire geschiedenis blijft de wetgever dit standpunt herhalen Kamerstukken II 2005/06, , nr. 4, p en Kamerstukken II 2009/10, , nr. 10, blz Kamerstukken II 2005/06, , nr. 4, p.22 en nr. 8 p Zie schriftelijke beantwoording van vragen van de Tweede Kamer bij brief van 5 november 2009 en Persbericht MinFin 7 januari 2010 "IB-ondernemer kan wel degelijk profiteren van de innovatiebox". 20

21 De mogelijkheid om via een geruisloze omzetting gebruik te maken van de innovatiebox, is in mijn optiek een summiere oplossing van de wetgever. De oplossing gaat bijvoorbeeld voorbij aan het feit dat naast de innovatiebox ook andere factoren een rol spelen in de overweging om de onderneming om te zetten naar een BV. Landbouwondernemingen worden bijvoorbeeld veelal in de IB-vorm gedreven. Dat deze ondernemingen kwalificerende innovatieve werkzaamheden kunnen verrichten, blijkt bijvoorbeeld uit de gelijkstelling van kwekersrechten met octrooien. Deze bedrijven hebben echter vanwege de keuze voor hun rechtsvorm geen toegang tot de innovatiebox. Meer in het algemeen gaat het bieden van een dergelijke oplossing mijns inziens voorbij aan het onderliggende probleem van ongelijke behandeling. Juist gezien de openstelling van de innovatiebox voor S&O-activa vanaf 2008, bereikt de regeling ook het MKB. De innovatieve IB-ondernemer die zelf S&O-activa voortbrengt valt door deze verruiming wel binnen de reikwijdte van de innovatiebox, maar kan geen aanspraak op de regeling maken vanwege de rechtsvorm waarin hij zijn onderneming drijft. 37 Ik ben het in dit licht in beginsel met De Nies eens dat de taak van de wetgever is om een zo neutraal mogelijk belastingstelsel te creëren en dat het 'dwingen' van innovatieve IB-ondernemers in de BV-vorm hier haaks op staat. 38 De wetgever voert tot slot ook het argument aan dat een innovatiebox in de inkomstenbelasting complexiteitsverhogend werkt. Hij doelt daarmee met name op de problematiek bij het toerekenen van voordelen aan de faciliteit. 39 Mijns inziens is dit argument achterhaald nu belastingplichtigen voor een forfaitaire winsttoerekening kunnen kiezen. Wanneer deze mogelijkheid ook bij een innovatiebox in de inkomstenbelasting wordt geboden, zie ik geen grote bezwaren op het gebied van de uitvoering. Deelconclusie De voorwaarde dat een belastingplichtige een vennootschapsbelastingplichtig lichaam dient te zijn, leidt tot een onwenselijke ongelijke behandeling van IB-ondernemers en Vpb-ondernemers. Innovatie is niet slechts voorbehouden aan Vpb-ondernemers. De wetgever heeft de innovatiebox toegankelijker voor het MKB willen maken met de openstelling voor S&O-activa per 2008 en de forfaitaire winstberekeningmogelijkheid per Met name deze laatste wijziging neemt in mijn optiek het uitvoeringstechnische bezwaar tegen de faciliteit voor IB-ondernemers weg. Mijns inziens 37 Van der Lande 2012, p De Nies 2010, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 10, p

22 dient de regeling rechtsvormneutraal te worden vormgegeven en dient de wetgever kritisch te kijken naar de huidige uitsluiting van een deel van de beoogde doelgroep. 4.2 Octrooi en S&O-verklaring Voor de toepassing van de innovatiebox dient een octrooi of S&O-verklaring te zijn afgegeven. Hiermee wordt het bereik van de faciliteit afgebakend. In deze paragraaf wordt beoordeeld in hoeverre dit afgebakende bereik invulling geeft aan de doelen van de wetgever Octrooi en S&O-verklaring Oorspronkelijk kon men slechts in aanmerking komen voor de innovatiebox wanneer een octrooi was afgegeven. Deze wordt volgens de Rijksoctrooiwet afgegeven aan uitvindingen die nieuw zijn, op uitvinderwerkzaamheid berusten en toegepast kunnen worden op het gebied van de nijverheid. 40 Voor de toepassing van de innovatiebox is het niet van belang of de octrooien op nationaal of internationaal niveau zijn verleend, in welk land het octrooi is verleend en of het octrooi nog geldig is. 41 De nieuwheid dient absoluut te zijn. Dit houdt in dat de innovatieve kennis nergens anders wordt toegepast. Aangezien (technische) innovatie zich niet louter vertaalt in octrooien, juich ik de in 2008 ingestelde verruiming met de S&O-verklaring als toegangspoort toe. Met deze uitbreiding is de faciliteit aanzienlijk aantrekkelijker geworden voor de beoogde doelgroep en valt meer daadwerkelijke innovatie onder het bereik van de innovatiebox. Een S&O-verklaring wordt op grond van de Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen (hierna: WVA) afgegeven aan de belastingplichtige, die werkzaamheden verricht die zien op ontwikkeling van technisch nieuwe producten, productieprocessen of programmatuur, technisch wetenschappelijk onderzoek, een analyse van de technische haalbaarheid van een eigen S&O-project of procesgericht technisch onderzoek. 42 Door aan te sluiten bij een octrooi en S&O-verklaring als reeds bestaande objectiveringen van innovatie, zet de wetgever in mijn optiek een grote stap in de uitvoerbaarheid van de regeling voor zowel Belastingdienst als belastingplichtigen. Op deze wijze hoeft de Belastingdienst immers geen technische oordeelvorming toe te passen. Dit wordt overgelaten aan Agentschap NL en Nederlandse 40 Artikel 2 lid 1 Rijksoctrooiwet Van der Lande 2012, p Artikel 1 lid 1 letter n Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen. 22

23 en buitenlandse octrooiverleners. 43 instanties hun innovatieve activiteiten hoeven aan te tonen. Voor belastingplichtigen geldt dat zij niet aan twee diverse Aantoonbare mate van innovatie Dat de wetgever voor de beoordeling van de mate van innovatie van een immaterieel activum aansluit bij de reeds bestaande bewijzen van innovatie, te weten het octrooi en de S&O-verklaring, is in mijn optiek een heldere keuze. Op deze wijze heeft de wetgever gepoogd om het begrip innovatie op een toetsbare wijze te objectiveren. Dit creëert naar mijn mening een duidelijke en toegankelijke voorwaarde. Ik wil echter een kanttekening plaatsen bij de mate van innovatie die aangetoond dient te worden bij de aanvraag van een octrooi of S&O-verklaring. Een octrooi wordt opvallenderwijs bij de aanvraag in Nederland niet inhoudelijk getoetst. De verlening van een octrooi gaat gepaard met een nieuwheidonderzoek, waar paradoxaal genoeg uit kan blijken dat men de vinding niet nieuw acht. Het octrooi wordt, ongeacht de uitkomst van het nieuwheidonderzoek, aan de aanvrager verleend. Pas wanneer het octrooi wordt aangevochten, wordt waarde gehecht aan de inhoudelijke toetsing. 44 Bij de aanvraag van een S&O-verklaring wordt wel inhoudelijk getoetst of er sprake is van nieuwheid, maar deze nieuwheid hoeft slechts relatief te zijn: doorslaggevend is of de vinding voor de belastingplichtige nieuw is. 45 Het ruime bereik dat hiermee wordt gecreëerd, leidt er toe dat vindingen niet geheel innovatief hoeven te zijn om voor de toepassing van de innovatiebox in aanmerking te komen. Dit lijkt mij niet de gewenste vorm van innovatie die de wetgever fiscaal wil stimuleren Kwekersrechten en merken & logo s Naast het octrooi en de S&O-verklaring, worden in de wettekst van artikel 12b Wet Vpb 1969 en de parlementaire behandeling ook andere toegangspoorten benoemd dan wel uitgesloten. Allereerst worden in het tweede lid kwekersrechten gelijkgesteld met octrooien. De wetgever heeft aangegeven dat kwekersrechten vergelijkbaar zijn met octrooien en om deze reden kwalificeren voor de innovatiebox. 46 Aangezien het wettelijk kader rondom kwekersrechten op hoofdlijnen vergelijkbaar is met dat voor geregistreerde octrooien, lijkt het mij een goed besluit om deze vorm van innovatie eveneens te stimuleren. Daarnaast is in de parlementaire behandeling aandacht gevraagd voor de uitsluiting van merken en logo s voor de toepassing van de innovatiebox, die in het 43 Munting & Brassem 2010, p Docters van Leeuwen 2010, p Van der Lande 2012, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 8, p

24 vierde lid expliciet worden uitgesloten van de innovatiebox. 47 De wetgever kiest er voor om aan te sluiten bij wettelijk beschermde rechten die duiden op (proces)technische innovatie, zoals een octrooi en S&O-verklaring. Merken en logo s zijn echter niet octrooieerbaar en vallen daarmee automatisch buiten het bereik van de innovatiebox. Deze uitsluiting is weliswaar een forse begrenzing, maar vloeit mijns inziens logischerwijs voort uit de beslissing om de fiscale prikkel te beperken tot industriële innovatie. 48 Een succesvol merk of logo vloeit immers niet per definitie voort uit (technische) innovatie, maar vindt zijn oorsprong veelal in een goede marketingstrategie. Vanuit de doelstelling om technische innovatie te willen stimuleren bezien, sta ik achter de keuze van de wetgever om merken en logo's uit te sluiten Deelconclusie De wetgever kiest voor toetsbare toegangspoorten voor de innovatiebox in de vorm van een octrooi of S&O-verklaring. De hiermee geschepte duidelijkheid maakt de faciliteit aantrekkelijk voor het bedrijfsleven en de wetgever laat hiermee de gewenste vormen van (technische) innovatie kwalificeren. Door het gebrek aan inhoudelijke toetsing bij de aanvraag van een octrooi en de eis van relatieve nieuwheid bij een S&O-verklaring, kunnen echter ook immateriële activa die feitelijk niet innovatief zijn, toch onder het bereik van de innovatiebox vallen. De regeling heeft hiermee een ruimer bereik dan gewenst. Het niet toestaan van merken en logo s in de innovatiebox is een terechte keuze van de wetgever. Deze categorie komt veelal niet voort uit (proces)technische innovatie en valt daarmee buiten het gewenste bereik. Tot slot wordt de uitvoerbaarheid van de regeling vergroot door aan te sluiten bij de toegangspoorten. De toetsing ligt in handen van Agentschap NL en is daarmee voor zowel belastingplichtigen als Belastingdienst een efficiënte keuze. 4.3 Zelf voortgebracht Een ander criterium voor de toepassing van de innovatiebox dat volgt uit artikel 12b, is de voorwaarde dat een immaterieel activum zelf moet zijn voortgebracht. De wettekst van de innovatiebox bevat in dit kader een tweeledige eis. De belastingplichtige dient een immaterieel activum te hebben voortgebracht (1) en dient hiervoor een octrooi of S&O-verklaring te hebben 47 Dit lid lijkt overbodig, aangezien voor merken en logo s geen octrooi of S&O-verklaring kan worden aangevraagd, en deze derhalve sowieso niet kwalificeren voor de innovatiebox. 48 Zie ook Strik 2006, p

25 verkregen (2). 49 In de praktijk levert deze tweeledige eis een aanzienlijk knelpunt op, die niet in de doelstelling van de wetgever past Voortbrengen De eerste voorwaarde van de tweeledige eis ziet op het zelf voortbrengen van een immaterieel activum. De term voortbrengen vindt zijn oorsprong in het onderscheid tussen voortbrengings- en aanschaffingskosten zoals deze is gemaakt in artikel 3.30 Wet IB Van aanschaffingskosten is sprake wanneer een bedrijfsmiddel van buiten de onderneming wordt geworven, terwijl voortbrengingskosten zien op de kosten die worden gemaakt wanneer een bedrijfsmiddel in de eigen onderneming tot stand komt. 50 Het gebruik van het begrip voortbrengen in de wettekst houdt daarom in dat de faciliteit is bedoeld voor zelf ontwikkelde immateriële activa. Daarmee worden aangekochte activa uitgesloten. 51 Een en ander kan de indruk wekken dat men slechts aan de voorwaarden zelf voortgebracht voldoet als het immaterieel activum in eigen onderneming is ontwikkeld. Er kunnen naast deze variant echter verschillende andere vormen van voortbrengen worden onderscheiden waarbij de innovatiebox van toepassing kan zijn. 52 Zo kan ook een aangekocht immaterieel actief kwalificeren, wanneer deze zodanig wordt doorontwikkeld in eigen onderneming, dat het een onderdeel wordt van een meer omvattend immaterieel actief. In dat geval worden de verwervingskosten gekwalificeerd als voortbrengingskosten. Een derde wijze van voortbrengen is wanneer er contractresearch plaatsvindt. In dit geval worden de ontwikkelwerkzaamheden (gedeeltelijk) uitbesteed, maar kan toch onder voorwaarden worden voldaan aan het criterium dat het activum zelf moet zijn voortgebracht. Verder kan men ook kwalificeren wanneer er wordt geparticipeerd in onderzoeks- en ontwikkelingswerkzaamheden via een zogenoemde cost-contributionagreement. Tot slot kwalificeren immateriële activa ook wanneer deze in het kader van een fiscaal gefacilieerde fusie, splitsing, overdracht binnen een fiscale eenheid of een geruisloze inbreng worden overgebracht naar een andere onderneming. Aan de voorwaarde van zelf voortbrengen kan derhalve ook worden voldaan in andere situaties dan het in eigen onderneming ontwikkelen van een immaterieel activum. Door de bovenstaande vormen van zelf voortbrengen staat de innovatiebox in mijn optiek in beginsel terecht open voor innovatieve ondernemers, ongeacht hoe zij hun S&O-werkzaamheden hebben ingericht. Deze keuzevrijheid voor innovatieve ondernemers is naar mijn mening een belangrijke factor in de aantrekkelijkheid van de 49 Daniëls & Oosterhoff 2006, p Van der Lande 2012, p Munting & Brassem 2010, p Van Gijlswijk e.a. 2012, p