Organisatie. Sugar Delta

Transcriptie

1 Agro meets Chemistry in de Biobased Delta Jaarverslag 2015

2 Onder de vlag van Biobased Delta werken ondernemers, kennisinstellingen en overheden uit Zuidwest-Nederland aan de biobased economy. In 2015 verstevigde de regio haar koploperspositie. Dit jaarverslag blikt terug op de resultaten. In 2015 werd duidelijk dat met name de olie- en gasprijzen enorm gedaald zijn en naar verwachting voor langere tijd op laag niveau zullen blijven. Dat bracht een speciale uitdaging met zich mee om met biobased oplossingen te kunnen concurreren. Daarom hebben focus en haalbare business cases in 2015 nog meer nadruk gekregen. Dat heeft geleid tot drie programma s die met name voor de chemie en procesindustrie van belang zijn: Sugar Delta, Redefinery en Biorizon. Daarnaast is veel aandacht besteed aan regionale initiatieven die kleinschalig met lokale biomassa (sluiten van kringlopen) ook verassende, interessante en goede oplossingen kunnen bieden. Omdat ze dicht op de markt zitten en passen bij de Biobased Delta-aanpak in de regio met waardeketens. De regionale agenda sluit aan bij de clusters die in 2014 gevormd zijn: verpakking, coatings & kleurstoffen, vezels, biopolymeren, bouw & infrastructuur, horticultuur/tuinbouw, algen, wieren, pyrolyse en biocomposieten. Organisatie Biobased Delta was een publiek gefinancierde stichting en is in 2015 een publiek-private stichting geworden. Het kernteam heeft in januari en maart sessies gehouden begeleid door RVO, waarin gewerkt is aan de nieuwe focus voor In oktober 2015 heeft het kernteam tijdens een heisessie gewerkt aan de verdere invulling van de organisatie (kernteam, projectenbureau, flexibele schil). In 2015 zijn de provincie Zuid-Holland en Innovation Quarter verder verbonden met de activiteiten van de Biobased Delta. Verder is de nieuwe governance structuur ontwikkeld en uitgewerkt. Het ging daarbij met name om de inpassing van de programma s. Redefinery en Biorizon liepen al in 2015, Sugar Delta is voorbereid en opgestart. Sugar Delta Door de afschaffing van het suikerquotum in 2017 kan West-Europa wereldwijd koploper worden in het economisch produceren van chemische bouwstenen en producten uit suikers. De Biobased Delta zet al volop in op het chemisch verwaarden van suikers. Dit levert kansen op voor nieuwe verdienmodellen voor de agrosector. Bouwstenen en producten worden direct vanuit de lokaal aanwezige suikerbieten geproduceerd, maar ook van suikers uit bijvoorbeeld mais, tarwe of zetmeel. Het doel is de realisatie van een bioraffinagelijn in Zuidwest-Nederland. Hiervoor worden samenwerkingsverbanden opgezet tussen de producenten en verwerkers van suikers en eindgebruikers.

3 In 2015 heeft Biobased Delta vanuit de thema s groene grondstoffen en suikerverwaarding ingezoomd op Sugar Delta. Als start is een inventarisatie gehouden bij partijen: wie is waarmee bezig op het gebied van biobased suiker? Zo heeft Suiker Unie in een gezamenlijke sessie haar ideeën op dit gebied gepresenteerd. Het bestuur heeft daarnaast een profiel opgesteld voor een projectleider, die begin 2016 gestart is met de uitvoering van het programma. Sugar Delta is een follow up op de Deloitte-studie uit 2014 Opportunities for the fermentation-based chemical industry. In juni 2015 heeft Deloitte de vervolgstudie Positioning the Biobased Delta met een beschrijving van het ecosysteem en de concurrentiekracht van de Biobased Delta tijdens een event op de Green Chemistry Campus gepresenteerd en aangeboden aan gedeputeerde Anne-Marie Spierings van de provincie Noord-Brabant. Redefinery Biobased Delta creëert levensvatbare business concepten door duurzame biomassa, zoals houtsnippers, om te zetten in suikers en lignine (cascadering). In 2014 is het programma Redefinery gestart, in 2015 heeft Biosbased Delta gebouwd aan de modelvorming en de businesscase. Het doel van Redefinery is implementatie van grootschalige bioraffinage in de regio. Inclusief de sociaal-economische relevantie en de impact ervan. In 2015 heeft het programma een presentatie (teaser) en een rapport (roadmap) opgeleverd. Hierin is aandacht besteed aan aspecten als duurzaamheid en input van NGO s. Daarnaast is in 2015 een begin gemaakt met het bouwen van een consortium, dat in 2016 verder uitgewerkt is. Het programma heeft een aantoonbaar positief effect op de werkgelegenheid in de hele keten, verlaagt de CO2-uitstoot en versterkt de concurrentiepositie van Nederland. Tijdens het Biobased Industries Congres in april ondertekenden onder andere BE- Basic en Biobased Delta een intentieverklaring om de benodigde infrastructuur voor biomassaverwerking op te bouwen. Willem Sederel: Deze samenwerking is van groot belang om te komen tot goede businesscases voor de industrie. Dat is waar het in een duurzame biobased economy uiteindelijk om draait. Zoetemeyer sluit hierbij aan: Het is goed dat BE-Basic, Biobased Delta, Biobased Delta ZH en EemsdeltaGreen de bioraffinageontwikkeling in Nederland op deze manier gezamenlijk oppakken. In oktober 2015 heeft Biobased Delta deelgenomen aan een debat in Utrecht over commerciële kansen voor biobased materialen met als thema bioraffinage.

4 Toekomst bio-aromaten Veel plastics, chemicaliën en coatings zoals verf en lijm zijn gemaakt van chemische aromaten zoals benzeen, tolueen, xyleen en fenol. De Biobased Delta werkt aan bio-aromaten op basis van hernieuwbare grondstoffen. De commerciële productie van bio-aromaten zou een grote doorbraak betekenen. Het shared research center Biorizon, een initiatief van TNO, VITO en de Green Chemistry Campus, is er in 2014 samen met partners in geslaagd biobased aromaten op laboratoriumschaal te produceren. Dat is in 2015 opgeschaald. Doel van Biorizon is een commercieel rendabele productiemethode van bio-aromaten uit plantaardig (rest)materiaal in Daar is het programma hard mee op weg. Uitgaande van suikers en lignine zijn er verschillende routes naar bio-aromaten zoals fermentatie en katalyse. In 2015 hebben zich meer bedrijven aangesloten bij dit initiatief. Biobased Delta heeft Biorizon ondersteund door bij de indiening, beoordeling en toekenning van OPZuid en Interreg subsidies voortdurend te wijzen op het belang van dit programma voor Biobased Zuid-Nederland. In maart is TNO samen met een aantal partners het onderzoek Waste2Aromatics gestart. Dit richt zich op chemische bouwstenen uit huishoudelijk afval. De gekozen technologieën bleken zeer efficiënt en de doorgerekende business cases toonden aan dat de productie van bio-aromaten winstgevend te organiseren is. In december heeft het onderzoek een vervolg gekregen. In november heeft Biorizon haar tweede Community Event gehouden, waar vertegenwoordigers van de industrie zich hebben laten inspireren door de vorderingen die zijn gemaakt op de road to bio-aromatics en de uitdagingen die er nog zijn. Regionale programma s Naast grote, lange termijn transities zijn in de Biobased Delta ook trajecten opgezet met een kortere termijn focus. Hierbij worden hoofdzakelijk MKB-ers betrokken. De focus ligt op product en toepassing. Onder de noemer van de Biobased Delta wordt op een gestructureerde manier gewerkt aan het ontwikkelen van clusters van MKB-bedrijven die gezamenlijk werken aan één of meer innovaties. In 2015 waren er zes clusters actief: verpakkingen, bouw&infra, horticultuur, coatings & kleurstoffen, natuurlijke vezels en circulaire economie. Eind 2015 kwam het pyrolyse-cluster erbij. Alle clusters werken zo veel mogelijk op basis van een (voorziene) marktvraag. De clusters zijn in 2015 regelmatig bij elkaar geweest om met elkaar na te gaan op welke manier (nieuwe) stappen gezet konden worden. De nadruk lag daarbij op het ontwikkelen van applicaties en het naar de markt krijgen van innovaties. Er zijn applicatiecentra voor natuurvezels, biopolymeren en natuurlijke kleuren. Brabant Diverse organisaties in (West) Brabant bundelden een aantal jaar geleden hun krachten om bedrijven te inspireren tot biobased innovaties. In 2015 is een publicatie verschenen over wat er dan nu toe bereikt was. In 2015 is het pyrolyse cluster in gang gezet dat in 2016 van start gegaan is. In juni is tijdens het seminar Biobased Food Packaging bekendgemaakt dat Mars onder Duitse consumenten een Mars candybar ging testen waar Rodenburg Biopolymers het bioplastic voor levert. In september hebben REWIN en Bio Base NWE een Biobased Cluster Meeting georganiseerd. In december werd de IPC Van Natuurvezel tot Biocomposiet goedgekeurd. Daarbij ging het om producten op basis van vezels uit reststromen ter vervanging van de vezels die van aardolie worden gemaakt: plantenpotten, koffiecupjes, verzwaringsdraad, 3D polymeerdraad, bouwpanelen met biocoating, waterafstotend materiaal/ papier, dozen om bomen in te kweken en grafkisten. Ook vielen twee Brabantse bedrijven in de prijzen bij de uitreiking van de Wood and Natural Composite Award. ONORA maakt ecologische grafkisten en werd eerste en Millvision met biologisch afbreekbare bloempotten en biobased plastics werd tweede.

5 Zeeland Zeeland is een goede plek om biobased innovaties te demonstreren en uit te testen. In 2015 hebben Impuls Zeeland, Wageningen UR, Grontmij, Cargill, Zeeland Seaports, H4A uit Sluiskil en het Asfalt Kennis Centrum gewerkt aan biobased asfalt. Er zijn proefstukken gemaakt om de eigenschappen te testen en optimaliseren. In oktober werd het eerste proefvlak bio-asfalt, aangelegd op een honderd meter lang proefvak in Zeeland, officieel geopend. De bitumen in het asfalt bestaan niet langer uit aardolie, dat is voor de helft vervangen door de hernieuwbare grondstof lignine. Als deze houtachtige stof zich bewijst in het wegdek dan ligt er een flinke markt voor bio-asfalt in het verschiet. In mei is de eerste biobased geleiderail geopend langs de N59 op de Grevelingendam bij Bruinisse. Rijkswaterstaat en het BBCT-consortium hebben de geleiderail vervolgens getest. Deze bestaat uit materialen gebaseerd op natuurlijke lokale reststromen, waaronder bermgras, lange vlasvezels en biokunststof op basis van reststromen uit de aardappelverwerkingsindustrie. Het doel van dit project is de ontwikkeling en innovatie van biogebaseerde producten in de regio te stimuleren, de marktintroductie van biobased producten te versnellen, een afzetmarkt voor bedrijven te creëren en startende bedrijven in de biobased economy door te laten groeien. Zuid-Holland Zuid-Holland heeft zich in 2015 verder aangesloten bij Biobased Delta aan de kant van de groene chemie. In maart is de Bioprocess Pilot Facility (BPF) op de Biotech Campus Delft officieel geopend. De BPF faciliteert bedrijven bij de opschaling van de verwerking van biomassa tot waardevolle producten.

6 Daarnaast is in 2015 in Zuid-Holland gewerkt aan bioraffinage-faciliteiten op basis van lignocellulose (Redefinery). In december heeft het Kenniscentrum Plantenstoffen de Extractenbibliotheek geopend. Deze biedt plantentelers en -veredelaars waardevolle informatie over de verborgen stoffen in planten die ze verbouwen. Alleen al bij de gewassen die door de Nederlandse tuinbouwers worden geteeld, gaat het om een totaal van tussen de en bruikbare inhoudsstoffen. Veel hiervan kunnen succesvol ingezet worden in onder andere de farmaceutische industrie en de agrochemie. Met de kennis die de Extractenbibliotheek zal opleveren, kunnen telers en veredelaars zich ontwikkelen tot leveranciers van dit soort stoffen. Biobased Delta helpt bij het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen. Internationaal BIG-C is een cluster van tien toonaangevende organisaties op het gebied van biobased innovaties uit Noord-Rhein Westfalen, Nederland en Vlaanderen. Het cluster stimuleert de verbinding tussen natuurlijke hulpbronnen uit de drie deelnemende regio s. Dit vergroot de slagkracht om de industrie (chemische sector en biotechnologie) economisch levensvatbaar en duurzaam te maken. Binnen BIG-C zijn in 2015 drie concrete programmalijnen ontwikkeld: 1. bio-ethanol uit CO2 en syngas 2. bioraffinage en bio-aromaten 3. advanced biofuels zoals biobunkerolie en biokerosine. Ook in 2015 heeft BIG-C huidige en toekomstige biobased initiatieven ondersteund op het gebied van kennisuitwisseling en educatie. Daarnaast is de relatie tussen de Biobased Delta en Vlaanderen (FISCH, Biorizon) verder versterkt. In september heeft RVO in Utrecht een informatiemiddag georganiseerd over de nieuwe calls 2015 van het Bio-Based Joint Undertaking (BBI-JU). Dit is een Publiek-Privaat Partnerschap tussen de EU en het Bio-based Industries Consortium (BIC) met als doel een brug te slaan tussen onderzoek, productie en commercie. BIC bundelt meer dan 170 kleine en grote internationale bedrijven, clusters en organisaties uit verschillende sectoren, zoals landbouw, chemie, biotechnologie, agrarische en voedingsmiddelenindustrie, papier en energie. In 2015 is ook de relatie met Canada verder geïntensiveerd. Na het BIO World congres in juli in Montreal is Biobased Delta met een kleine delegatie op werkbezoek geweest bij een aantal Canadese biotechnologische bedrijven in Sarnia. Er is afgesproken dat lignineverwaarding een gezamenlijk thema zal worden. In oktober is tijdens EFIB in Brussel het 3BI inter-cluster gelanceerd. 3BI staat voor Brokering Bio-Based Innovation, oftewel: bemiddelaar van biobased innovaties. De leidende biobased economy clusters in Nederland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Duitsland willen hiermee ondersteuning bieden aan Europese ondernemingen die nieuwe markten gebaseerd op hernieuwbare grondstoffen willen betreden. Alle clusters gebruiken bioraffinage om natuurlijke bronnen om te zetten in materialen, chemicaliën, brandstoffen, voedsel en veevoer. Ze hopen samen te werken op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en toepassing van nieuwe hoogwaardige methoden om biomassa en reststromen om te zetten in producten en oplossingen die waarde toevoegen.

7 HCA-agenda In 2015 is de Human Capital agenda geactualiseerd omdat Biobased Delta veel meer voor de chemie ging doen. Voor het Living Lab Biobased Economy Brazil hebben tien studenten in 2015 stage- en afstudeeropdrachten gedaan, die het jaar daarvoor zijn overgekomen van Braziliaanse universiteiten. Het Centre of Expertise Biobased Economy (CoE) heeft in 2015 hard gewerkt aan de Biobased Collectie die een overzicht biedt van leveranciers van biobased producten in de provincies Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant. De collectie moet inkopers van overheidsorganisaties handvatten bieden in hun zoektocht naar biobased producten. Het CoE biedt vanaf februari 2015 een gratis online cursus aan over de biobased economy. De Technische Universiteit Delft, BE-Basic en de Universiteit van Campinas (São Paulo, Brazilië) hebben de handen ineen geslagen en bieden gezamenlijk een online vak aan in biotechnologie. In navolging van het succes van vorig jaar, wordt het vak in september voor de tweede keer gratis en vrij toegankelijk aangeboden via het platform edx. In maart hebben de BOM en de Brabantse hogeronderwijsinstellingen het gezamenlijke initiatief Beagle gelanceerd. Hiermee kan het Brabantse innovatieve bedrijfsleven, met name het MKB, meer profiteren van kennis die in de provincie ruimschoots aanwezig is. De gezamenlijke partijen roepen in een pamflet de lokale en provinciale politiek op dit initiatief te steunen. Het project Biobased Infrastructuur Kennis (BIK) is in 2015 verder uitgevoerd en heeft als doel de kennisinfrastructuur in Zuid-Nederland toegankelijk te maken voor het MKB. Daarnaast is de aanpak via de applicatiecentra (NAC, BAC, KLAK) veder uitgebouwd. In combinatie met het valorisatieteam en MKB-clusters geeft Biobased Delta invulling aan de regionale agenda. Communicatie De activiteiten op het gebied van communicatie passen binnen de brede ambitie van Biobased Delta om initiatieven in de regio te bundelen, de samenwerking verder te ontwikkelen en de koploperspositie verder te verstevigen. In 2015 is daarbij ingezet op het agenderen van de doelen en thema s, het uitbouwen van de naamsbekendheid, het vasthouden en uitbouwen van de verworven positie en het benadrukken van het gunstige vestigingsklimaat. Hiervoor zijn onder andere zo n 90 artikelen en nieuwsberichten gepubliceerd op de website, waaronder interviews met toonaangevende biobased ondernemers zoals Leon Joore, Thijs Rodenburg, Jan-Govert van Gilst, Rob Vasbinder en Rudi Dieleman.

8 Ook is de positie op social media verstevigd (Twitter) en is er een nieuwe versie gemaakt van de Nederlandse en Engelse brochure. Daarnaast waren er door het jaar activiteiten en evenementen waar Biobased Delta in 2015 aan deelgenomen en bijgedragen heeft. Hieronder een greep hieruit: Februari Aanbieding Actieplan Economische Structuurversterking aan minister Kamp. April Jaarcongres Biobased Industry in Delft, Biobased Delta heeft deelgenomen aan een rondetafelgesprek over de Nederlandse biobased potentie. April Beurs en congres Plant Based Summit in Lille. Een aantal ondernemers uit de regio zijn meegereisd met de Biobased Delta vertegenwoordigers. Naast een stand op de beurs, heeft Biobased Delta een themasessie geleid over het belang van innovatie en ondernemerschap voor biobased oplossingen en een workshop gegeven over de kansen voor Biobased Delta met het opheffen van de suikerquota in Mei Opening geleiderail Grevelingendam bij Bruinisse. Juni Biobased Roadshow, een inspirerende bijeenkomst over de biobased economy bestemd voor inkopers, beleidsmakers en uitvoerders van gemeenten, provincie en semi-overheid in Zuid- Holland. Juni Seminar Biobased Food Packaging. Juli BIO World Congres, Montreal. Biobased Delta was vertegenwoordigd op het Holland Paviljoen. Oktober EFIB in Brussel met de lancering van het 3BI cluster en een presentatie van Biobased Delta over Redefinery. November Presentatie online biobased productencatalogus.

9 Business Development Dag 2015 Van Kennis naar Kassa Na het succes van de afgelopen jaren heeft Biobased Delta in december voor de vierde keer de Business Development Dag georganiseerd, dit keer in het Energiehuis in Dordrecht. De dag was speciaal bedoeld voor biobased ondernemers met innovatieve ideeën die zij naar de markt toe willen brengen. Biobased Delta organiseerde deze dag in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken en het platform Agro-Papier-Chemie. Willem Sederel en Karin Weustink (ministerie van EZ) openden het middagprogramma met een kort tweegesprek. Ze keken terug naar het ochtenddeel van de dag. Sederel : Er is een explosie van initiatieven maar het is nog een struggle voor veel ondernemingen om de kassa te laten rinkelen. Biobased Delta probeert bij de keuze voor een business model en de business case behulpzaam te zijn door het zoeken van verbindingen en het organiseren van clusters.

10 Uitgevoerd in opdracht van Stichting Biobased Delta biobaseddelta.nl