Beheerplan Watergangen

Transcriptie

1 Beheerplan Watergangen Gemeente Haarlemmermeer juni 2015

2 . 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Doel beheerplan Uitgangspunten Leeswijzer Kaders en Beleid Wettelijk kader Rijksbeleid Provinciaal Beleid Waterschapsbeleid Gemeentelijk beleid en richtlijnen Areaal en kwaliteit Eigendomssituatie Watergangen Oeverbescherming Duikers en stuwen Beeldkwaliteit Beheerstrategie Onderhoud watergangen Oeverbescherming Onderhoud van duikers en stuwen Meerjarenonderhoudsplan Duurzaam en milieubewust beheer De beheerorganisatie Beheersysteem Middelen Benodigd budget Beschikbaar versus benodigd budget Scenario s Communicatie Conclusies en aanbevelingen Bijlagen

4 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Haarlemmermeer is verantwoordelijk voor een aantal watergangen binnen haar beheergebied. Voor een goed waterbeheer is het van belang dat alle sloten, vaarten, kanalen (watergangen) goed worden onderhouden. Deze worden tijdens perioden met veel regen gebruikt voor de afvoer van water en in droge tijden voor de aanvoer ervan. Als watergangen niet goed onderhouden worden, dan slibben ze dicht. Dit geeft problemen met het watersysteem, maar ook is dit niet goed voor het waterleven. Tevens heeft onderhoud tot doel dat de waterkwaliteit en waterkwantiteit op voldoende niveau blijven. Het doel van Haarlemmermeer is daarom samen met het Hoogheemraadschap van Rijnland te werken aan een robuust, duurzaam en klimaatbestendig watersysteem en een goede waterkwaliteit, waarbij het water de ruimte krijgt, maar daarnaast geen overlast geeft voor inwoners. 1 Naast deze doelen die te maken hebben met de zorgplicht van de gemeente en met duurzaamheid, zijn watergangen ook van belang voor de waardering van de fysieke leefomgeving en recreatie. Het dagelijks onderhoud van de watergangen wordt structureel gedaan op basis van de beleidsregels (legger en keur) van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Dit gaat om het doorstroombaar houden en vrij houden van planten van de watergangen. Het onderhoud van andere onderdelen van watergangen, zoals beschoeiing, duikers en stuwen, en de waterbodem, vindt momenteel ad hoc plaats en de actuele onderhoudstoestand is niet altijd duidelijk. Om op termijn inzicht te krijgen in de totale staat van de watergangen, de benodigde maatregelen en de bijbehorende kosten en voor de toekomst het beheer van watergangen verder te ontwikkelen is een beheerplan opgesteld. Dit beheerplan is het eerste beheerplan voor watergangen en geldt als tussenstap en startdocument. Het kan vanwege het ontbreken van gegevens nog niet op alle onderdelen fungeren als compleet meerjaren beheerplan. In dit document wordt per te beheren onderdeel aangegeven wat de stand van zaken is voor de volgende stappen om te komen tot een compleet meerjaren beheerplan: Uitvoeren inspectie en actualiseren gegevens (alleen met actuele gegevens kan een betrouwbare meerjarenplanning worden gemaakt). Verwerken gegevens in een beheersysteem; Bepalen prioriteiten en benodigde onderhoudsactiviteiten; Bepalen meerjarenplanning en benodigde middelen. 1.2 Doel beheerplan Het doel van dit beheerplan is: het onderhoud van watergangen, in beheer en onderhoud bij de gemeente, voor zover beschikbaar, vast te leggen; voor de onderdelen waarvoor gegevens beschikbaar zijn het benodigde onderhoud te beschrijven en een meerjarenplanning inclusief kosten op te stellen; voor de onderdelen waar gegevens ontbreken de stappen te formuleren om een meerjarenbeheerplan verder uit te werken. Meerjarenbeheerplannen vertalen het beleid naar de daadwerkelijke uitvoering en zijn een verbindende schakel tussen visie, beleid en uitvoering. Een beheerplan geeft een actueel inzicht in de 1 Bron: Programmabegroting gemeente Haarlemmermeer 4

5 kwantiteit en kwaliteit van onderdelen van de openbare ruimte en de benodigde financiën om dit areaal te onderhouden. Op basis van de beheerplannen kunnen het benodigde regulier en groot onderhoud en de benodigde vervangingsinvesteringen voor de komende vijf jaar worden vastgesteld, waarmee het beheerplan gebruikt wordt als leidraad voor de uitvoering van het beheer en als basis voor het opstellen van de integrale meerjaren uitvoeringsplannen en jaarplannen. Een beheerplan is, naast het vastleggen van de beheerafspraken, bedoeld voor communicatie met bestuurders, inwoners en uitvoerders en dient tevens als toetsinstrument voor specifieke beheerkeuzes en onderhoudsactiviteiten. 1.3 Uitgangspunten De looptijd van dit beheerplan is Het uitgangspunt voor dit beheerplan is het bestaande areaal. Onder het beheer van watergangen valt: Het dagelijkse beheer en onderhoud van het natte profiel van de watergangen Het beheer en onderhoud van duikers (civieltechnische kunstwerken), stuwen en beschoeiingen Het beheer en onderhoud van de waterbodem Het verwijderen van welvaartsvuil uit de watergangen Het natte profiel van de watergangen hoort tot het waterbeheer. Het droge deel van de oever behoort tot het groenbeheer. De overige civieltechnische kunstwerken vallen onder het beheerplan Kunstwerken. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 1 worden beschreven: de aanleiding, doelstelling en opbouw van het beheerplan. Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van de wettelijke kaders en het gemeentelijk beleid. In hoofdstuk 3 wordt een beschrijving van het areaal en de kwaliteit hiervan gegeven. Hoofdstuk 4 beschrijft de beheerstrategie, met daarin de te treffen maatregelen. De financiën worden in hoofdstuk 5 weergeven. Hoofdstuk 6 gaat tenslotte in op communicatie en in hoofdstuk 7 worden aanbevelingen gegeven. 5

6 2 Kaders en Beleid Bij het beheer van watergangen heeft de gemeente te maken met bepaalde randvoorwaarden en kaders. Het gaat om wet- en regelgeving, beleidsdoelstellingen en andere richtlijnen van het Rijk, de provincie, waterschappen en de gemeente. Deze zijn bepalend voor de wijze waarop het beheer plaatsvindt. 2.1 Wettelijk kader Waterwet en Wet milieubeheer Het wettelijk kader voor het beheer van watergangen is gelegen in de Waterwet en de Wet Milieubeheer. In de Waterwet is het beheer van oppervlaktewater en grondwater geregeld. Hierin zijn de verschillende taken van Rijk, provincies en gemeente vastgelegd. Het doel is dit zo goed mogelijk te beheren. Hierbij wordt gezocht naar een balans om te voorkomen dat er te veel, dan wel een tekort aan water is. Waterbeheer kent de volgende zorgaspecten: waterkwaliteit, waterkwantiteit, veiligheid en bakbeheer (beheer van waterbodem en oevers). In de Wet Milieubeheer zijn richtlijnen geformuleerd om de waterkwaliteit aan de vereiste normen te laten voldoen. Deze richtlijnen zijn erop gericht om het oppervlaktewater zo schoon mogelijk te krijgen en te houden. De gemeente is verplicht om voldoende waterberging en doorstroming te waarborgen in de watergangen die in beheer en onderhoud van de gemeente zijn. In het buitengebied zijn voldoende doorstroming en voldoende waterberging zeer belangrijk voor de agrariërs Burgerlijk wetboek Het Burgerlijk wetboek is van belang voor het beheer van civieltechnische kunstwerken (duikers en beschoeiingen). In het Burgerlijk wetboek is de juridische aansprakelijkheid opgenomen. De gemeente kan aansprakelijk worden gesteld voor schade als gevolg van gebreken aan civieltechnische kunstwerken. De gemeente heeft een zorgplicht om te zorgen voor een veilig watersysteem met bijbehorende civieltechnische kunstwerken. Hiervoor is het van belang tijdig en voldoende onderhoud en inspecties te plegen Flora- en Faunawet en gedragscode In 2002 is de Flora- en Faunawet in werking getreden. Het doel van de wet is de bescherming van de in het wild levende planten en dieren. Voor de Flora- en Faunawet is het van belang dat er geen beschermde soorten worden verstoord. De in deze wet opgenomen zorgplicht houdt in dat planten en dieren niet onnodig vernield/gedood of verstoord mogen worden. Wanneer handelingen moeten worden uitgevoerd waarbij de kans op vernieling of verstoring op kan treden, moeten maatregelen worden getroffen, voor zover dit in redelijkheid kan, om de nadelige gevolgen te voorkomen. Het onderhoud van watergangen kan verstoring geven aan de flora en fauna. Voor werkzaamheden wordt daarom de Gedragscode Flora- en Faunawet aangehouden. De gedragscode Flora- en faunawet (ontheffing) is gebaseerd op: zoveel mogelijk in de eerste voorkeursperiode (15 juli tot 1 november) onderhoud uitvoeren; met een zo laag mogelijke frequentie onderhoud plegen; zo laat mogelijk in het jaar beginnen met het onderhoud; een zo groot mogelijk deel van de natte oevers, droge oevers en waterbodem sparen door een zo klein mogelijk deel van de watergang te onderhouden (alleen dat deel dat strikt noodzakelijk is voor de aan- en afvoer van water. 6

7 2.2 Rijksbeleid Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) geeft richtlijnen voor de kwaliteit van oppervlaktewater (kustwater, rivieren en meren) en grondwater. De KRW geeft bijvoorbeeld aan wat het zuurstofgehalte moet zijn, hoeveel zware metalen een bepaald type water maximaal mag bevatten en welke vissen er behoren voor te komen. Uiterlijk 2027 moet de kwaliteit hiervan in Europa op orde zijn. Om dit te bereiken moeten de landen van de Europese Unie een groot aantal maatregelen nemen. Enerzijds om de kwaliteit van de 'eigen' wateren op peil te brengen, anderzijds om ervoor te zorgen dat buurlanden geen last meer hebben van de verontreinigingen die in het eigen land worden veroorzaakt. De lidstaten mogen zelf bepalen hoe zij de normen willen bereiken Bestuursakkoord Water Het Nationaal Bestuursakkoord Water heeft als doel het watersysteem op orde te krijgen. In dit akkoord hebben het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven, maatregelen afgesproken voor een doelmatiger waterbeheer Gezamenlijk zetten deze partijen zich in voor een veilig, schoon, gezond en duurzaam beheer van het watersysteem en de waterketen. Hierbij zijn afspraken gemaakt over heldere en afgebakende verantwoordelijkheden, het beheren van waterkeringen en waterketen, werkzaamheden slim combineren en het waterschapsbestuur. Het doel is om de kwaliteit van het beheer te vergroten, tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. Omdat de gemeente het dichtst bij de burger staat, houdt het akkoord in dat de gemeente het beleid formuleert m.b.t. de zorgplichten en taken die zij uitvoert, met het oog op het creëren van een veilige leefomgeving. Tevens is de gemeente het loket voor de burger en heeft zij voor water binnen de bebouwde kom de zorgplicht voor overtollig hemelwater, afvalwater en grondwater. Daarnaast is zij verantwoordelijk voor de overige, niet primaire, watergangen die tot haar eigendom behoren Nationaal waterplan In december 2009 heeft het kabinet het Nationaal Waterplan vastgesteld. Dit plan geeft op hoofdlijnen aan welk beleid het Rijk in de periode voert om te komen tot een duurzaam waterbeheer. Het Nationaal Waterplan richt zich op bescherming tegen overstromingen, voldoende en schoon water en diverse vormen van gebruik van water. Ook worden de maatregelen genoemd die hiervoor worden genomen. Het Nationaal Waterplan is opgesteld op basis van de Waterwet die met ingang van 22 december 2009 van kracht is. Op basis van de Wet ruimtelijke ordening heeft het Nationaal Waterplan voor de ruimtelijke aspecten de status van structuurvisie. In het Nationaal Waterplan is een eerste uitwerking gegeven aan het Deltaprogramma dat wordt opgesteld naar aanleiding van het advies van de Deltacommissie in Dit programma is gericht op duurzame veiligheid en zoetwatervoorziening. 2.3 Provinciaal Beleid De provincie vertaalt het landelijke beleid naar het provinciale beleid. Zij stelt o.a. kaders op voor het regionale watersysteem en grondwater en houdt toezicht op de waterschappen en de gemeenten. Tevens heeft de provincie operationele taken op het gebied van grondwaterbeheer, vaarwegbeheer en waterstaatswerken. Het Provinciaal Waterplan beschrijft de kaders voor het waterbeheer in Noord-Holland. Het motto van dit waterplan is 'beschermen, benutten, beleven en beheren', met een centrale rol voor klimaatbestendig waterbeheer. 7

8 2.4 Waterschapsbeleid Het Waterschap heeft de verantwoordelijkheid voor de land- en vaarwegen, de waterkeringen en de kwaliteit en kwantiteit in een bepaald gebied. In de gemeente Haarlemmermeer vervult het Hoogheemraadschap van Rijnland deze rol. Naast regelgeving in verordeningen en nota's zijn voor Haarlemmermeer van belang: Keur van Rijnland In de keur van het Hoogheemraadschap van Rijnland zijn algemene regels en beleidsregels opgenomen. Hierin is vastgelegd wat zonder vergunning niet is toegestaan in, op en rond water, dijken, gemalen etc. en voor welke werkzaamheden een vergunning van Rijnland nodig is. De keur van Rijnland is leidend voor het beheer van watergangen. De laatste versie van de keur dateert van Legger De legger geeft van alle wateren in het beheerareaal van Rijnland aan hoe breed en hoe diep de watergangen moeten zijn. Ook staat er in de legger wie voor welk onderhoud verantwoordelijk is en wat de onderhoudsplicht precies inhoudt. De leggers worden opgesteld aan de hand van berekeningen en ervaringscijfers. Er is een legger voor oppervlaktewater en leggers voor waterkeringen. De basis voor de legger oppervlaktewater is de keur van Rijnland. De leggergegevens worden onder andere gebruikt als controledocument bij de schouw. 2.5 Gemeentelijk beleid en richtlijnen Collegeprogramma In het collegeprogramma Krachtig Samen Werken zijn vier thema s benoemd waarmee in de collegeperiode invulling wordt gegeven aan de Haarlemmermeerse ambities; Duurzaamheid, Participatie, Economie en Sociaal Domein. De thema s Duurzaamheid en Participatie zijn twee verbindende programma s, waar extra de nadruk op ligt. Duurzaamheid gaat verder dan duurzame energieopwekking, duurzame mobiliteit, afvalscheiding en hergebruik; het gaat ook bijvoorbeeld over de duurzame herinrichting van de openbare buitenruimte, duurzaamheid in woningbouw, duurzaam beheer en onderhoud, economisch rendement en financiële duurzaamheid. De nadruk ligt hierbij op kennisontwikkeling, innovaties en samenwerkingsverbanden. Het thema Water is een van de belangrijkste bouwstenen van Duurzaamheid. Duurzaam waterbeheer is van groot belang in verband met de wateropgave voor Haarlemmermeer in de komende jaren. Het thema in het collegeprogramma voor de kwaliteit van de fysieke omgeving is schoon, heel en veilig. De subdoelstelling is een goed onderhouden openbare ruimte, die bijdraagt aan een positieve beleving van de openbare ruimte Integraal Beheerkwaliteitplan Openbare Ruimte Eind 2009 is het Integraal Beheerkwaliteitplan Openbare Ruimte (BKP) vastgesteld (BW/ ). De gemeenteraad heeft in 2009 de keuze gemaakt om de openbare buitenruimte op beheerniveau Basis te gaan onderhouden en enkele onderdelen (centrumgebieden, speelvoorzieningen, meubilair in woongebieden, kantoor- en bedrijventerreinen en recreatiegebieden, gras (speelweiden in recreatiegebieden) op niveau Basis+). 8

9 In 2010 is gestart met het onderhoud van groen, begraafplaatsen, parkmanagement en straatreiniging op beeld uit te voeren. Bij deze onderdelen wordt gewerkt met kwaliteitsniveaus die aan de hand van beeldmeetlatten worden gemeten. Het hoogste kwaliteitsbeeld is aangeduid met A+, het laagste met een D Duurzame Inrichting Openbare Ruimte (DIOR) Begin 2014 is de DIOR (Leidraad Duurzame Inrichting Openbare Ruimte) vastgesteld door de gemeenteraad. In de DIOR zijn voorschriften opgenomen voor een duurzame en beheerbare openbare ruimte, zodat het spanningsveld tussen planvorming en (duurzaam) beheer gedicht wordt. Daarbij zijn gebiedsgerichte invullingen en kwaliteitsverschillen mogelijk. Door het vastleggen van processtappen, inrichtingsprincipes en eisen in de DIOR, wordt voorkomen dat na de oplevering van de openbare ruimte technische, contractuele of financiële problemen ontstaan bij het beheer en onderhoud Structuurvisie Haarlemmermeer 2030 In de structuurvisie Haarlemmermeer 2030 wordt het waterbeleid beschreven. Met dit waterbeleid hebben we de ambitie om te komen tot een robuust, duurzaam, klimaatbestendig watersysteem Strategische Samenwerkingsagenda Haarlemmermeer-Rijnland (Waterplan Haarlemmermeer ) In de Strategische Samenwerkingsagenda Haarlemmermeer-Rijnland zijn de afspraken tussen de gemeente en het hoogheemraadschap vastgelegd om een duurzaam en klimaatbestendig watersysteem in de Haarlemmermeerpolder te realiseren Convenant overdracht oppervlaktewater met Rijnland Het Hoogheemraadschap van Rijnland en de gemeente Haarlemmermeer hebben op 15 september 2006 een convenant ondertekend. Hierin zijn de afspraken opgenomen op grond waarvan het (gewoon en buitengewoon) onderhoud van het stedelijk water, het oppervlaktewater binnen de bebouwde kom gelegen, met ingang van 1 januari 2006 aan het hoogheemraadschap is overgedragen. Dit betreft zowel de uitvoering van het onderhoud als het zo nodig afvoeren van specie inclusief de daaraan verbonden stortkosten. Het verwijderen en afvoeren van drijfvuil is hier ook een onderdeel van, met uitzondering van kadavers. Duikers en bruggen en andere werken worden geacht onderdeel te zijn van de kruisende weglichamen. Het onderhoud hiervan is bij de gemeente gebleven. Het onderhoud van het natte profiel (baggeren en schouwschoonmaken) van deze werken berust bij het Hoogheemraadschap. Peilregelende kunstwerken als gemalen en stuwen zijn, ten behoeve van het waterbeheer, in eigendom, beheer en onderhoud door de gemeente overgedragen aan het Hoogheemraadschap. Het eigendom van de ondergrond van de watergangen en het eigendom van de duikers en bruggen is bij de gemeente gebleven. In 2013 is het convenant aangepast met de bepaling dat de gemeente de verwijdering van drijfvuil op zich neemt en Rijnland hiervoor jaarlijks bijdraagt Waterstructuurvisie Haarlemmermeerpolder (Rijnland) De Waterstructuurvisie Haarlemmermeerpolder (Rijnland, 2010) beschrijft het beleid en de toekomstvisie van Rijnland voor het watersysteem in Haarlemmermeer. Deze visie is als basis gebruikt voor de waterparagraaf in de Structuurvisie Haarlemmermeer 2030 van de gemeente. 9

10 2.5.8 Besluit Bodemkwaliteit Het Besluit Bodemkwaliteit is van toepassing op af te voeren grond. Voor het onderhoud van de watergangen geldt dit besluit voor de afvoer van bagger. Het Besluit Bodemkwaliteit houdt voor Haarlemmermeer in dat er generiek (landelijk) beleid wordt gevoerd. Voor Haarlemmermeer geldt dat alleen grond met kwaliteit landbouw/natuur en wonen gebruikt mag worden. Hiervoor is de Bodemkwaliteitskaart gemeente Haarlemmermeer (2011) opgesteld. Deze is geldig van 2011 tot en met Voor de afvoer van bagger geldt dat de gemeente een ontvangstplicht heeft waar ze aangelande is. De bagger moet dan echter wel van voldoende kwaliteit zijn. Over het algemeen geldt in Haarlemmermeer dat de bagger een zodanige kwaliteit heeft dat die verspreidbaar is Algemene Plaatselijke Verordening In de Algemene Plaatselijke verordening van Haarlemmermeer wordt aangegeven wat in openbaar water toegestaan is Watertoets Voor nieuwe ontwikkelingen geldt dat in overleg met Rijnland de watertoets wordt doorlopen. Het doel van de watertoets is te waarborgen dat waterhuishoudkundige doelstellingen expliciet en op evenwichtige wijze in beschouwing worden genomen bij alle waterhuishoudkundig relevante ruimtelijke plannen en besluiten van Rijk, provincies en gemeenten. Ruimtelijke plannen moeten voorzien zijn van een waterparagraaf. Hiervoor moet het proces van de watertoets worden doorlopen. Het waterschap kijkt of in een plan voldoende rekening is gehouden met de waterhuishouding ter plaatse en geeft een wateradvies. Voor ruimtelijke plannen is de website ontwikkeld. Als het plan beperkt is in omvang en voldoet aan het voorkeursbeleid van het waterschap, dan komt het in aanmerking voor de korte procedure en wordt een positief wateradvies afgegeven Waterbeheerplan Rijnland Waterbeheerplan 4 geeft het beleid en beheer van het watersysteem van heel Rijnland aan. Dit plan is geldig van 2010 tot en met De hoofddoelen van dit plan zijn veiligheid tegen overstromingen, voldoende water (niet teveel en niet te weinig), gezond water (waterkwaliteit) en een doelmatig en effectief beheer van de afvalwaterketen. Op dit moment is Rijnland bezig met het vaststellen van een nieuw waterbeheerplan (WBP 5) Bouwbesluit Steigers in watergangen vallen onder het bouwbesluit van de gemeente en onder meldingsplicht of vergunningplicht van het hoogheemraadshap. Voor verschillende vaarwegen (primair of secundair) zijn verschillende regels. 10

11 3 Areaal en kwaliteit 3.1 Eigendomssituatie Voor watergangen wordt onderscheid gemaakt tussen primaire watergangen en overige watergangen. Het Hoogheemraadschap Rijnland is eigenaar en beheerder van de primaire watergangen. Volgens de keur van de waterschappen hebben de aanliggende eigenaren wel de plicht om de baggerspecie in ontvangst te nemen (ontvangstplicht). Daarnaast zijn er afspraken gemaakt tussen het hoogheemraadschap en de gemeente over het beheer van het stedelijk oppervlaktewater. Rijnland beheert het oppervlaktewater binnen de bebouwde kom voor de gemeente, inclusief de beschoeiing, op grond van deze afspraken. Als gevolg hiervan beheert de gemeente minder areaal dan zij in eigendom heeft. Wie voor het onderhoud van een watergang verantwoordelijk is, staat in de legger oppervlaktewater omschreven. De keur omschrijft welke onderhoudsplicht de gemeente heeft om de waterpartijen en de bijbehorende waterbouwkundige werken op een verantwoord onderhoudsniveau te houden. In dit hoofdstuk wordt het areaal van de verschillende onderdelen die tot het beheer van watergangen behoren kwantitatief en kwalitatief beschreven. 3.2 Watergangen Oevers en dagelijks onderhoud De gemeente Haarlemmermeer heeft circa 536,5 km aan watergangen. Dit is ca. 497 ha wateroppervlak. Hiervan heeft de gemeente zelf in beheer: 104 km en 38,5 ha. Een aantal watergangen worden door het team Vastgoed beheerd of vallen onder nieuwe projecten. In het eerste geval wordt het onderhoud door team Vastgoed betaald. In het tweede geval wordt het onderhoud tijdelijk door het project betaald en worden de watergangen daarna overgedragen aan Rijnland, de gemeente of een andere beheerorganisatie. Onderdeel Type Lengte/stuks Watergangen lijnvormig 104 km oppervlakte 38.5 ha In bijlage 1 en op kaart 1 is een overzicht opgenomen van de watergangen die in beheer zijn bij de gemeente Haarlemmermeer. De waterdiepte van de watergangen is te vinden in de legger van Rijnland. In het nieuwe beheersysteem zullen deze waarden gekoppeld zijn aan de gemeentelijke watergangen Kwaliteitseisen De watergangen moeten voldoen aan de legger en de keur van Rijnland, vanwege de doorstromingsfunctie. Rijnland schouwt twee keer per jaar op de kwaliteit van de watergangen. Geschouwd wordt op aspecten die te maken hebben met de doorstroming (riet, flap, oevers, duikermondingen). De waterdiepte wordt niet geschouwd door Rijnland, behalve wanneer het de doorstroming ernstig beperkt, zoals voor de duikermonden Huidige kwaliteit De huidige kwaliteit van de watergangen in eigendom en beheer bij de gemeente is goed. Door het halfjaarlijkse onderhoud aan de watergangen worden deze goed doorstroombaar gehouden. 11

12 Via het meldingensysteem openbare buitenruimte, het call center en het Watersecretariaat komen meldingen van inwoners m.b.t. het oppervlaktewater bij de gemeente binnen. De gemeente is het waterloket voor de bewoner. Degene die de melding binnenkrijgt zal, veelal via het watersecretariaat, zorgen dat de melding op de goede plaats terechtkomt en zorgen voor een terugmelding naar de melder. Hierin vindt goed contact plaats met Rijnland, omdat de ervaring is dat dit laatste niet altijd plaatsvond. In 2014 is dit heel erg verbeterd. Hierdoor komen over het algemeen de meldingen op de goede plaats terecht. Er komen minder meldingen oppervlaktewater binnen. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de verandering van het drijfvuilbestek. Tot 2013 werd dit uitgevoerd door Rijnland. Nu heeft de gemeente het in eigen hand en worden meldingen snel afgedaan. Ook vindt samenwerking plaats met Rijnland in het onderhoud van de watergangen. Dit brengt minder overlast voor de inwoner mee, doordat de werkzaamheden in handen zijn van één aannemer. Hierdoor vinden geen problemen met de afstemming tussen onderhoud bermen en watergangen plaats. De meldingen oppervlaktewater zijn afgenomen van 281 in 2010 tot circa 190 in In 2014 was er weer een piek aan meldingen, 258. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de piekbuien in juli en augustus van dat jaar. Hierdoor heeft het oppervlaktewater erg hoog gestaan Baggeren Voor een goede waterhuishouding en waterkwaliteit moeten de watergangen regelmatig gebaggerd worden. Een teveel aan bagger kan doorstromingsproblemen opleveren, waardoor het water gaat stinken of de watergang te ondiep wordt voor recreatie en doorvaarbaarheid. Rijnland zorgt voor de hoofdwatergangen (primair water) en de watergangen in stedelijk gebied. De overige watergangen zijn meestal de verantwoordelijkheid van de (aanliggende) eigenaren. De gemeente Haarlemmermeer moet de watergangen baggeren waar zij èn eigenaar van is èn die zij in beheer heeft. Dit zijn watergangen in landelijk gebied. Een groot deel van de watergangen in landelijk gebied is in particulier eigendom. In de legger oppervlaktewateren staat vermeld of er een onderhoudsplicht is en wat deze inhoudt. Het water moet op de juiste diepte worden gebracht, de leggerdiepte. Areaal De hoeveelheid geschatte baggerspecie uit de watergangen die de gemeente in beheer heeft, bedraagt m3. Hierbij wordt uitgegaan van een baggerdiepte van 0.22m. Daarnaast is de gemeente Haarlemmermeer gedeeltelijk aangelande voor watergangen in stedelijk gebied. Hiervoor heeft de gemeente ontvangstplicht van de gebaggerde waterbodem. Het Hoogheemraadschap van Rijnland voert dit onderhoud uit. De hoeveelheid specie in deze watergangen bedraagt ca m3. Geschat wordt dat de gemeente voor deze watergangen 2/3 aangelande is. Dit betekent dat ca m3 bagger in binnenstedelijk gebied door de gemeente ontvangen moet worden. Onderdeel Type m3 bagger Baggeren Binnen stedelijk 40364m3 Buiten stedelijk 84670m3 Kwaliteitseisen In de legger en de keur van Rijnland is de minimale diepte van watergangen opgenomen bij het laagste peilbesluit (winterpeil). Elke watergang heeft zijn eigen profiel, dat vermeld staat in de legger oppervlaktewater van Rijnland. De wijze waarop baggerspecie mag worden verwerkt is afhankelijk van de vervuiling. 12

13 Voor de verwerkingsmethode van baggerspecie zijn wettelijke richtlijnen. Huidige kwaliteit Van enkele watergangen weten we dat er gebaggerd moet worden omdat deze de doorstroming en het functioneren belemmeren. Echter, van de meeste watergangen is niet bekend wat de diepte van de waterbodem is. Op basis van recent gebaggerde watergangen schatten we de diepte van de bagger op 0.22m. Afvoer van bagger Het Besluit Bodemkwaliteit gaat uit van zoveel mogelijk hergebruik van grond en baggerspecie, zodat minder grondstoffen nodig zijn. Daarom heeft het de voorkeur de vrijkomende bagger her te gebruiken in gemeentelijke projecten. De gemeenteraad heeft in 2012 besloten dat alle vrijgekomen herbruikbare grond bij werkzaamheden in gemeentelijke projecten en vrijgekomen baggerspecie bij het baggeren van watergangen in de gemeente, met voorrang in PARK21 moet worden toegepast (RV 2012/ d.d. 13 maart 2012). Dit sluit aan bij de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente. 3.3 Oeverbescherming Beschoeiing Beschoeiing wordt gebruikt langs slootkanten en langs rivieren of kanalen. Het voorkomt uitzakken en wegspoelen van grond langs de oevers. De oevers worden met de beschoeiing beschermd tegen erosie van water, wat vaak door stroming, wind of schroefwater versterkt wordt. Areaal De gemeente Haarlemmermeer heeft circa 15 km aan beschoeiing in beheer. Het materiaal van de beschoeiing is over het algemeen hout. Onderdeel Type Lengte/stuks Beschoeiing Hardhout 9 km Beton 500 m Gevlochten takken 2100 m Staal 1 km Basalt 2200 m De hoeveelheden beschoeiing in Haarlemmermeer zijn opgenomen in bijlage 2 Beschoeiing en een overzicht in kaart 2 Beschoeiing. Kwaliteitseisen Het profiel van de watergangen moet voldoen aan de eisen van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Deze eisen staan in de vergunningen voor de specifieke watergangen en in de Legger van Rijnland. Daarnaast geldt het beleid van het Waterplan Haarlemmermeer, waarin wordt aangegeven dat daar waar mogelijk is natuurvriendelijke oevers worden aangelegd om de waterkwaliteit en waterbeleving te verbeteren. Voor de aanleg van watergangen en stabiliteit van wegen, fiets- en voetpaden in Haarlemmermeer geldt de DIOR. 13

14 Huidige kwaliteit Begin 2012 is in het kader van de voorbereiding van fase 2 van de VOR een veldinventarisatie gedaan naar de staat van de oeverbeschoeiing die bij de gemeente in beheer is. Hieruit is gebleken dat in de periode circa 2,5 kilometer oeverbeschoeiing vervangen zal moeten worden om het instorten van taluds te voorkomen of ingestorte taluds te repareren. Daarnaast zijn er oevers zonder beschoeiing. Hiervoor zal onderzocht moeten worden op welke locaties beschoeiing moet worden aangebracht om afkalving te voorkomen. In bijlage Beschoeiing is de inventarisatie uit 2012 opgenomen. De verklaring van de staat van de beschoeiing is opgenomen in bijlage Beschoeiing Oevers zonder beschoeiing Oevers hebben alleen beschoeiing nodig als dit nodig is voor de veiligheid van het talud. Veel oevers hebben geen beschoeiing. Dit zijn dan veelal flauwere oevers en in een aantal gevallen zijn dit natuurvriendelijke oevers. Natuurvriendelijke oevers worden aangelegd om de waterberging, waterkwaliteit, ecologie en waterbeleving in de polder te verbeteren en een goede Ecologische Hoofdstructuur te verkrijgen. Door de flauwere taluds nemen natuurvriendelijke oevers meer ruimte in beslag. Toepassing vindt om deze reden met name buiten de bebouwde kom plaats. In het beheerplan Groen en Bomen is de volgende definitie opgenomen van oevers. Oevers De meeste oevers kennen een beschoeiing van hout of beton om ongewenst afkalven van de oever te voorkomen. De beschoeiingen zijn in beheer bij het Waterschap. Bij onbeschoeide of natuurlijke oevers is sprake van een zachte (groene) overgang tussen water en land. Het beheer van de onbeschoeide oevers is gericht op het ontwikkelen van de ecologische potenties. We onderscheiden hierin twee soorten oevers namelijk de plasen drasoevers. In plasoevers staan de planten jaarrond onder water. In drasoevers staan de planten boven het water maar de wortels staan zeer vochtig. In de zomermaanden kan een drasoever zelfs droog komen te staan. In deze oevers groeien inheemse planten zonder houtige begroeiingen. Om deze houtige begroeiing tegen te gaan wordt de oever één keer per jaar afhankelijk van de successie waarin een oever zich bevindt gemaaid. In het beheerplan Groen en Bomen is de volgende definitie opgenomen van natuurvriendelijke oevers. Natuurvriendelijke oever Een kruidachtige oever met riet- en/of moerasplanten aan de rand van open water met een minimale breedte van 5 meter en talud met een maximale helling van 1:3. Riet en moerasvegetatie wisselen elkaar af. Riet wordt niet elk jaar gemaaid. Riet en moerasplanting in het water worden jaarlijks verwijderd om doorstroming te garanderen. Ecologische waarde is hoog. 14

15 Op basis van de Strategische Samenwerkingsagenda van Haarlemmermeer en Rijnland (Waterplan) worden zoveel mogelijk natuurvriendelijke oevers en oevers zonder beschoeiing aangelegd. Hiervoor wordt een kansenkaart opgesteld en de kaders en afspraken worden gemaakt tussen gemeente en Hoogheemraadschap. Vervolgens worden oevers aangelegd om aan bovenstaande doelstellingen te voldoen. Ecologisch gezien is deze oever een dynamische zone. Een voorbeeld hiervan is de oever langs de Spoorlaan tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep. Dit is een flauwere oever met veel riet. Een natuurvriendelijke zone is bij het kassencomplex ten westen van Rijsenhout. Deze staat af en toe droog en in nattere periodes staat de waterstand weer veel hoger. Hierdoor ontstaat een gevarieerde begroeiing. Het onderhoud van natuurvriendelijke oevers van de watergangen in beheer bij de gemeente wordt niet op een andere wijze gedaan dan de normale oevers. Het hoogheemraadschap heeft een onderhoudsregime waarbij niet alle delen van de oevers tegelijkertijd worden gemaaid. Dit is goed voor de waterkwaliteit, ecologie en geeft een natuurlijker beeld. Gemeente Haarlemmermeer wil uitzoeken waar een dergelijk onderhoudsregime ook mogelijk en wenselijk is. Areaal Onderdeel M2 Natuurvriendelijke oevers Uitgaande van een breedte van 5m is er 6km aan natuurvriendelijke oevers in beheer bij de gemeente. Kwaliteitseisen Bij de aanleg en het beheer van natuurvriendelijke oevers wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de flora en fauna (Flora- en Faunawet). Hiervoor is het van belang dat planten en dieren niet onnodig worden gestoord of vernield/gedood. Wanneer bij het onderhoud handelingen moeten worden uitgevoerd die de kans met zich meebrengen op verstoring of vernieling, moet worden gewerkt volgens de gedragscode voor de Flora- en Faunawet. Huidige kwaliteit De huidige kwaliteit van de natuurvriendelijke oevers is goed, want er is een frequentiebestek waarin deze oevers regelmatig, voor zover nodig, worden gemaaid. 3.4 Duikers en stuwen Een duiker is een civieltechnisch kunstwerk. Het is een kokervormige constructie, gelegen in een weg of toegangsdam, die is bedoeld om wateren met elkaar te verbinden. Ook kan een duiker worden aangelegd indien een waterweg een watergang kruist. Bij een duiker wordt in principe de bodem van de watergang onderbroken, dit in tegenstelling tot een brug of aquaduct. Voor het beheer van watergangen gaat het om kleine duikers (tot een doorsnede van 600 mm). Grote duikers vallen onder het beheerplan Kunstwerken. Stuwen in watergangen van Rijnland zijn in eigendom en beheer bij Rijnland. Daarnaast heeft de gemeente ook zelf stuwen in beheer. Areaal Haarlemmermeer heeft 365 duikers in beheer. De gemeente heeft 5 stuwen in beheer die geregistreerd staan. 15

16 Onderdeel Type Lengte/stuks Duikers Beton/pvc/ijzer 365 st Stuwen onbekend 5 st Gemalen opp. water onbekend ca. 2 st Een overzicht is opgenomen in bijlage 3 Duikers en bijlage 4 Stuwen. In 2015 vindt een inventarisatie plaats van duikers en stuwen. Op basis hiervan worden een meerjaren inspectieplan en onderhoudsplan opgesteld. De gemeente heeft nog enkele kleine oppervlaktewatergemalen in beheer. Kwaliteitseisen Duikers moeten een voldoende diameter hebben om de doorstroming van de watergangen te garanderen. In de leidraad Duurzame Inrichting Openbare Ruimte van de gemeente (DIOR) worden nog een aantal beheeraspecten meegegeven: - Pas doorvaarbare duikers toe in de hoofdwatergangen in verband met beheer vanaf het water. - Duikers zijn goed bereikbaar voor onderhoud, zodat ze regelmatig doorgespoeld kunnen worden voor een goede doorstroming. - Onderhoudsmaterieel kan bij de waterkant komen indien de duikers niet doorvaarbaar zijn. Richtlijn is een obstakelvrije zone van 10m waar een kraan kan staan. - Tenminste 30% of 0,25 m van de duiker ligt boven water. - In ecologische verbindingszones zijn duikers met een droge doorgang voor fauna toegepast. Duikers worden over het algemeen gemaakt van beton of (plaat)staal. In het verleden werden ook gemetselde duikers gemaakt. Hout was vroeger ook een veelgebruikt materiaal. Tegenwoordig wordt ook PVC gebruikt. De duiker en de kwaliteit moet voldoende de keur van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Huidige kwaliteit De huidige staat van onderhoud van de duikers, stuwen en gemalen in beheer bij de gemeente is niet bekend. Hiervoor wordt een inspectieprogramma voor opgesteld. Daarnaast wordt elk jaar in overleg met Rijnland de staat van een aantal duikers en stuwen bekeken. 3.5 Beeldkwaliteit Om te werken met beeldkwaliteit in de fysieke leefomgeving is het beheerniveau of ambitieniveau bepaald, een vastgesteld (beeld)kwaliteitsniveau waaraan de fysieke leefomgeving in een bepaald gebied moet voldoen. Het ambitieniveau, het gewenste kwaliteitsniveau, voor het beheer van de openbare ruimte is vastgelegd in het integraal Beheerkwaliteitplan (BKP). Als ambitieniveau voor de beheercategorie Water is gekozen voor het beheerniveau basis+ voor de centrumgebieden en het beheerniveau basis voor de overige gebieden. In bijlage 7 zijn de beeldmeetlatten voor water weergegeven. Beheerniveaus en beeldmeetlatten worden uitsluitend gebruikt als communicatie- en rapportagemiddel tijdens de wijkschouw met inwoners. Voor het beheer van de watergangen zijn met name het wettelijk kader en de regels van Rijnland van belang. 16

17 4 Beheerstrategie Een onderdeel van duurzaam waterbeheer is het efficiënt en doelmatig onderhouden van watergangen. Als er voldoende onderhoud gepleegd wordt, dan kan de bedoelde levensduur van bijvoorbeeld een duiker of beschoeiing behaald worden. Als er te weinig onderhoud wordt gepleegd, is de levensduur minder lang. Het beheer van watergangen is cyclisch van aard. Dat betekent dat werkzaamheden over een bepaalde tijdsperiode terugkomen. De uitvoering van de werkzaamheden moet volgens een gestructureerd patroon plaatsvinden. Er wordt in verband met duurzaamheid gekeken naar alternatieven in de vorm van andere materialen voor beschoeiingen, bijvoorbeeld kunststof of een combinatie van hardhout en zacht hout. In dit hoofdstuk worden de onderhoudswerkzaamheden beschreven. Onder het beheer vallen tevens organisatorische werkzaamheden die samenhangen met het beheer, zoals de registratie van objecten. Op grond van het convenant met het Hoogheemraadschap Rijnland is het onderhoud van het oppervlaktewater binnen de bebouwde kom met ingang van 1 januari 2006 overgedragen aan het Hoogheemraadschap, inclusief het onderhoud van beschoeiingen. Dit houdt in dat de gemeente verantwoordelijk is voor het onderhoud van: Dagelijks onderhoud van de eigen watergangen in buitenstedelijk gebied. Dit betreft het verwijderen van riet, flap en waterplanten. Baggeronderhoud van oppervlaktewater in het buitenstedelijk gebied om de watergangen op diepte te houden; Het schoonhouden van de watergangen van drijf- en welvaartsvuil binnen en buiten de bebouwde kom; Het onderhoud van oevers; Het in stand houden en onderhouden van beschoeiingen buiten de bebouwde kom; Het constructieve onderhoud van duikers en stuwen in eigendom van de gemeente binnen bebouwde kom; het constructieve en doorstromingsonderhoud van duikers in eigendom van de gemeente buiten de bebouwde kom. We onderscheiden 3 typen onderhoud: 1. Klein onderhoud Hieronder valt het dagelijks beheer van de watergangen, zoals het verwijderen van riet, flap en waterplanten. Ook het baggeren van kleine delen van watergangen, die problemen opleveren, valt hieronder. Reparatie van duikers en stuwen is hier ook een onderdeel van. 2. Groot onderhoud Hieronder valt het structureel baggeren van complete watergangen volgens een uitvoeringsplan 3. Vervanging en renovatie Dit is de complete vervanging van waterwerken, zoals duikers, stuwen en van beschoeiing. 4.1 Onderhoud watergangen De gemeente onderhoudt de watergangen in eigendom buiten de bebouwde kom. De onderhoudsstrategie is afhankelijk van de eisen van Rijnland. Rijnland is wettelijk verantwoordelijk voor de doorstroming van de watergangen. Door middel van de halfjaarlijkse (voorjaars- en najaars-) schouw bepaalt Rijnland of het onderhoud goed is gepleegd. De watergangen die verpacht zijn worden door Team Vastgoed (B&O) of de pachter onderhouden, afhankelijk van het afgesloten 17

18 contract. Hierbij is van belang dat duidelijk in het contract wordt aangegeven wie verantwoordelijk is voor het onderhoud. Watergangen die in nieuwe ontwikkelingen worden gegraven, zijn tot de overdracht aan het hoogheemraadschap of cluster Beheer en Onderhoud van de gemeente in onderhoud bij Cluster Projecten en Planeconomie Dagelijks onderhoud watergangen Het dagelijks onderhoud van de watergangen gebeurt via het Bermen- en Watergangenbestek dat gezamenlijk met Rijnland is opgesteld. Het voordeel van samenwerking met Rijnland is dat één aannemer de watergangen en bermen maait waardoor de werkzaamheden goed op elkaar afgestemd zijn. Dit werkt efficiënter en de inwoners hebben hierdoor minder overlast. Het bestek is een frequentiebestek. Halfjaarlijks worden de watergangen geschoond van riet, flap en waterplanten. De eerste maaironde vindt plaats tussen 1 juni en 15 juli. De tweede maaironde vindt plaats na 15 juli. Dit is vóór de voorjaarsschouw en vóór de najaarsschouw van Rijnland. Het verwijderen van welvaartsvuil is eveneens een frequentiebestek. Eén maal per maand wordt het vuil verwijderd in stedelijk gebied en op basis van meldingen. Het grof vuil wordt incidenteel verwijderd Baggeren In de gemeente Haarlemmermeer vindt geen regulier baggerbeheer plaats. Baggeronderhoud wordt op ad hoc basis uitgevoerd, naar aanleiding van incidenten, calamiteiten of meldingen via de schouw of via inwoners. Voor het baggeronderhoud wordt de komende jaren aangesloten bij het baggerplan van Rijnland. Rijnland heeft een vlekkenkaart (bijlage 5) gemaakt waarin elke 7 jaar een bepaald onderdeel van Haarlemmermeer wordt onderzocht op bagger. Het zo nodig baggeren van de watergangen die in beheer zijn van de gemeente vindt dan plaats in dezelfde periode als waarin Rijnland baggert. Zo mogelijk laten we een gecombineerde baggeropdracht uitvoeren, om zo weinig mogelijk overlast in het gebied te veroorzaken. Omdat onbekend is wat de kwaliteit van de watergangen is en welke maatregelen nodig zijn, dient eerst een inventarisatie (nulmeting) plaats te vinden van het areaal slib in watergangen. Hierbij wordt het volgende onderzocht: de waterdiepte; de totale hoeveelheid slib; de hoeveelheid slib boven de voorgeschreven waterdiepte. Hierbij worden knelpunten en risico s in kaart gebracht. Het veldonderzoek wordt conform de SIKB- BRL 2003, NEN 5720 en de SIKB-richtlijn Baggervolumebepalingen op basis van handmatige metingen uitgevoerd. Per watervak vindt een controle plaats tussen de veldwerkgegevens en de theoretische en bekende gegevens. De verkregen gegevens worden verwerkt in het beheersysteem. Op basis van de nulmeting wordt het onderhoudsregime vastgesteld en wordt een meerjarenplan (baggerplan) opgesteld, dat aansluit op het baggerregime van Rijnland. Het doel van het baggerplan is als volgt: 1. Een planning opstellen, waardoor ook voor de inwoners duidelijk is wanneer en waar gebaggerd gaat worden. 2. Het maken van een financiële meerjarenplanning. 3. inzicht te krijgen in het aanbod en de verwerkingsmogelijkheden van vrijkomende baggerspecie binnen de gemeente Haarlemmermeer (grondstromen coördinatie). Jaarlijks zal een evenredig deel van de waterpartijen worden gebaggerd. Hierbij wordt aangesloten op het 'vlekkenplan' van Rijnland. Rijnland hanteert een baggerplan voor haar hele beheergebied, dat is 18

19 verdeeld in een aantal vakken (vlekken). Rijnland hanteert baggercycli van 10 tot 15 jaar. De gemeente Haarlemmermeer zal dezelfde baggercycli hanteren. Op deze manier vindt synergie plaats tussen het verplichte onderhoud door de gemeente en het onderhoud uitgevoerd door Rijnland. Over bijvoorbeeld vijf jaar wordt deze meting herhaald. Op deze manier wordt het verloop zichtbaar (hoeveel bagger er aanslibt). De aanwas van bagger is afhankelijk van de grondslag (veen, klei) veel of weinig bosplantsoen of bomen (bladval) in de omgeving van sloten. Hierop wordt het onderhoudsregime indien nodig bijgesteld en voor de langere termijn vastgesteld Verwijderen drijfvuil en waterplanten Drijfvuil en waterplanten kunnen de doorstroming van het water belemmeren en de waterberging verminderen. Vanuit het oogpunt van ecologie is de aanwezigheid van waterplanten wenselijk (schuilplaats vissen en vogels), echter een te veel aan planten belemmert de aan- en afvoer van water. Waar waterplanten een belemmering vormen voor de doorstroming van water, moeten deze jaarlijks in de sloten en vooral langs de kant van de sloten aan het einde van het groeiseizoen worden verwijderd. Dit opschonen (schouw) van de sloten is wettelijk verplicht. De waterschappen zien hierop toe. Het verwijderen van waterplanten is in Haarlemmermeer een onderdeel van het bestek Bermen en Watergangen. Het verwijderen van drijf- en welvaartsvuil vindt binnen de bebouwde kom in stedelijk gebied maandelijks plaats. De gemeente Haarlemmermeer voert dit uit, ook als het watergangen van Rijnland betreft. De gemeente ontvangt hiervoor een bijdrage van Rijnland ( ). Buiten de bebouwde kom wordt drijfvuil niet structureel, maar ad hoc, op basis van meldingen, verwijderd. De totale kosten van het verwijderen van drijfvuil zijn gemiddeld op jaarbasis Het verwijderen van overhangende begroeiing Overhangende takken en andere begroeiing kunnen de onderhoudswerkzaamheden aan een watergang belemmeren. De eigenaar van het perceel waar de begroeiing op staat, is verplicht deze te verwijderen. De gemeente verwijderd overhangende begroeiing als dat nodig is. Dit gaat mee in het bestek voor groenbeheer. 4.2 Oeverbescherming Onderhoud van beschoeiing De gemeente onderhoudt de beschoeiing buiten de bebouwde kom. Binnen de bebouwde komt wordt de beschoeiing door Rijnland onderhouden. Aan de beschoeiingen wordt nauwelijks onderhoud gepleegd. Alleen op locaties waar meldingen komen en taluds instorten wordt (klein) onderhoud aan beschoeiingen gepleegd. Dit houdt in dat kleine reparaties worden uitgevoerd om de beschoeiing te herstellen vanuit het onderhoudsbudget. In 2012 is een inventarisatie gemaakt van de aanwezige beschoeiing in beheer bij de gemeente (bijlage 2 beschoeiing). Naar aanleiding hiervan is een vervangingsplan gemaakt (VOR). 19

20 Delen die in slechte staat zijn worden vervangen. Het vervangen van beschoeiing is opgenomen in de tweede fase van de Vernieuwing Openbare Ruimte (2013 t/m 2017). In de periode 2013 tot en met 2017 wordt circa 2,5 km oeverbeschoeiing vervangen. In bijlage 6 Vervanging beschoeiing VOR is een overzicht opgenomen van de te nemen maatregelen. Op de plaatsen waar dat mogelijk is zal de oeverbeschoeiing worden vervangen door een natuurvriendelijke oever. Dit geldt met name buiten de bebouwde kom. Binnen de bebouwde kom worden oevers in de regel voorzien van beschoeiing, in verband met de beschikbare ruimte. Voor oevers zonder beschoeiing wordt bekeken waar beschoeiing moet worden aangebracht om het afkalven van oevers te voorkomen. Gelijktijdig met de nulmeting van de watergangen wordt hiervan een inventarisatie gemaakt Onderhoud van oevers Als waterkanten onvoldoende worden onderhouden kunnen ze inzakken of afkalven. Dan komt er grond in de watergang terecht met verlanding tot gevolg. Om dit te voorkomen moeten waterkanten goed worden onderhouden. Het inzakken van waterkanten komt vaak voor in landelijk gebied. Vee drinkt en eet aan de waterkant en trapt zo de kanten in. Waterkanten kunnen ook vanzelf inzakken. Zijn de oevers in eigendom van de gemeente dan is deze onderhoudsplichtig. De gemeente Haarlemmermeer zorgt ervoor dat afkalvende oevers zonder beschoeiing, als de veiligheid of doorstroming in het geding is, worden gerepareerd. Dit vindt plaats voor de watergangen die de gemeente in beheer heeft en in stedelijk gebied in een gezamenlijke actie met Rijnland om deze werkzaamheden zo kostenefficiënt mogelijk uit te voeren. Als er regelmatig afkalving voorkomt, dan is het verstandig indien mogelijk beschoeiing aan te brengen Onderhoud van natuurvriendelijke oevers Alle oevers waar de gemeente verantwoordelijk voor is, worden onderhouden op basis van de Floraen faunawet. Dit houdt in dat het maaien bij voorkeur in september of oktober moet gebeuren, om planten en dieren zo veel mogelijk te ontzien. De frequentie van het onderhoud van natuurvriendelijke oevers is daarom zo laag mogelijk en planten blijven zoveel mogelijk staan. Het onderhoud is opgenomen in het bestek Bermen en Watergangen. 4.3 Onderhoud van duikers en stuwen Een duiker verbindt twee watergangen met elkaar. Het is belangrijk dat duikers goed worden schoongehouden zodat het water voldoende kan blijven doorstromen. Alles wat er niet in thuishoort, moet worden verwijderd. In stedelijk gebied verzorgt Rijnland de doorstroming en de gemeente onderhoudt de constructie. Buiten de kom is zowel de doorstroming als het onderhouden van de constructie een taak van de gemeente. Binnen de gemeente vallen kleine reparaties en vervangingen onder het beheergebied Watergangen. Het vervangen van grote duikers > ca. 800mm vindt plaats vanuit het beheergebied Kunstwerken. In 2015 zijn twee grote duikers vervangen aan de Spieringweg, die gefinancierd zijn vanuit de VOR. Omdat de kwaliteit van stuwen niet bekend is, wordt eerst een inventarisatie gedaan. Aan de hand van deze inventarisatie wordt het onderhoudsregime bepaald. 20

21 4.4 Meerjarenonderhoudsplan De verschillende onderdelen van de watergangen hebben een andere onderhoudscyclus. Dit zijn: Onderhoud frequentie Beheer watergangen 1x per half jaar Verwijderen drijfvuil maandelijks Baggeren buitenstedelijk 1x per 7 jaar Baggeren binnenstedelijk 1x per 7 jaar Onderhoud duikers, stuwen en beschoeiing Duikers Vervangen 2 per jaar Stuwen Vervangen 1 per drie jaar Beschoeiing Vervangen 1x per 20 jaar Oevers Reparatie afkalvende oevers 1x per 10 tot 20 jaar 4.5 Duurzaam en milieubewust beheer Het waterbeleid is gebaseerd op het ontwikkelen van een robuust, duurzaam, klimaatbestendig watersysteem. Visie en beleid worden beschreven in de Strategische Samenwerkingsagenda Haarlemmermeer-Rijnland Dit plan bevat ook het Waterplan waarmee we een duurzaam watersysteem ontwikkelen. De ambities hiervoor zijn o.a.: ruimte voor water, flexibel peilbeheer, ecologie en waterkwaliteit. Dit betekent dat in de toekomst meer ruimte voor water wordt gecreëerd. Dit kan o.a. door vlakkere oevers en door het fluctueren van het oppervlaktewater peil. Dit heeft invloed op het beheren van de oevers. Mogelijk zijn daar innovaties voor nodig. In de toekomst zal minder zoet water in de polder worden aangevoerd vanuit de Ringvaart. Hiervoor is het belangrijk dat de polder zelf zoet water kan bergen en vasthouden. Echter kan in bepaalde periodes minder water aanwezig zijn. Hierdoor wordt het oppervlaktewater zilter in die periodes. Het is belangrijk om hiermee bij het beheer rekening te houden. Door meer ruimte te creëren in de polder voor water en flexibel peil in te stellen is het watersysteem echter beter te beheren. Pieken in neerslag kunnen beter worden opgevangen, waardoor minder wateroverlast ontstaat en de riolering minder snel vol loopt. Natuurlijke oevers zorgen voor een betere waterkwaliteit en een betere beleving door de inwoners. Beschoeiing, duikers en stuwen worden van duurzame materialen gemaakt om de levensduur te verlengen en het milieu zo weinig mogelijk te belasten. 4.6 De beheerorganisatie Het watermanagement is de coördinatie van het oppervlaktewaterbeheer van de gemeente. Dit is alle beheer dat met een watergang te maken heeft en in dit beheerplan is vermeld. Het watermanagement zorgt (er)voor: dat alle gegevens goed in het gegevensbeheersysteem komen de coördinatie van de schouw met Rijnland het contact over het dagelijks onderhoud met Rijnland het budgetbeheer het aanpassen van het beleid, indien noodzakelijk de uitvoering van het beheer en onderhoud van de watergangen in beheer bij de gemeente: klein en groot onderhoud en vervanging en renovatie 21