IASP 4. Waardering van service- en investeringsovereenkomsten onder de internationale richtlijnen voor financiële verslaglegging (IFRS)

Transcriptie

1 IASP 4 Waardering van service- en investeringsovereenkomsten onder de internationale richtlijnen voor financiële verslaglegging (IFRS) Deze vertaling is niet opgesteld door een beëdigd vertaler en kan onjuistheden bevatten. De vertaling dient uitsluitend ter gemak en als aanvulling op de originele Engelse tekst. De Engelse tekst zal derhalve altijd doorslaggevend zijn. Het Actuarieel Genootschap is niet aansprakelijk voor enige schade die voortvloeit uit het gebruik van de Nederlandse vertaling. Hoofdindeling: Aanwijzingen Categorie: Praktijkhandreiking Opgesteld door: AG Werkgroep IASP Vastgesteld door: Algemene Ledenvergadering Datum: 17 november 2008

2 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave Reikwijdte en publicatiedatum Achtergrond De praktijkrichtlijn Waardering Classificatie en onderverdeling van overeenkomsten Initiële waardering van financiële instrumenten Transactiekosten Investeringsovereenkomsten met ingebedde derivaten Herwaardering Geamortiseerde kosten Methodiek Bepaling van toekomstige kasstromen Administratiekosten Prolongatie Onbepaalde elementen Opties en overige gegarandeerde kasstromen Bepaling van de te amortiseren kosten Vereisten van geamortiseerde kosten onder IFRS Aanpak Vervanging van de overeenkomst Belastingen Toepassing van IFRS op het fair value model Achtergrond Fair value benadering Algemeen geaccepteerde methodes Selectie van het geschikte model Selectie van de geschikte aannames teneinde de kasstromen te bepalen Het activeren van kosten bij het contant maken van de kasstromen teneinde fair value te bepalen Risico- en onzekerheidsmarge Achtergrond Niveau van marges voor risico en onzekerheid Calibreren van de verplichtingen Marktdata ten behoeve van het calibreren Calibreren Het aanpassen van de aannames Eisen aan fair value Disconteringsrente Minimale waarde fair value Belastingen Aanpassing van de veronderstellingen Toepassing van IFRS-regels op serviceovereenkomsten Handelswijze Toewijzing van vergoedingen aan verleende diensten Vaststellen van toekomstige kasstromen Selectie van de kansdichtheidsfunctie Selectie van de aannames Vaststellen van resultaat...13 IASP 4 Nederlands 17 november

3 4.7 Eisen welke IFRS stelt aan serviceovereenkomsten Criteria voor het te gebruiken model Allocatie van kosten Overzicht Allocatie van kosten naar productdivisie en kostencategorie Kostenverdeling Serviceovereenkomsten Niet-terugkerende kosten...14 IASP 4 Nederlands 17 november

4 2 Reikwijdte en publicatiedatum Het doel van deze richtlijn is een leidraad te geven aan actuarissen alsook andere actuariële uitvoerders indien deze vanuit hun werk in aanraking komen met de waardering van investerings- en serviceovereenkomsten in het kader van de internationale richtlijnen voor financiële verslaglegging (IFRS). Deze actuariële richtlijn is van toepassing op entiteiten welke verzekerings-, investerings- dan wel servicecontracten emitteren. Het volgen van de in deze richtlijn beschreven informatie impliceert niet dat automatisch aan de IFRS-regels wordt voldaan en is derhalve niet bedoeld als vervanging van deze IFRS-regels. Om aan deze regels te voldoen wordt verwezen naar de relevante IFRSregels (zie appendix A). De IFRS-richtlijnen waarnaar wordt verwezen zijn die richtlijnen zoals deze effectief waren op 16 juni Als de IFRS regels zijn aangepast na deze datum, dan wordt verwezen naar deze aangepaste regels. 3 Achtergrond Deze actuariële richtlijn gaat in op de IFRS-regels van de international accounting standards board (IASB) met betrekking tot de behandeling en waardering van financiële balansposten welke voortkomen uit overeenkomsten die worden aangeduid met investerings- en serviceovereenkomsten, waarbij genoemde overeenkomsten geëmitteerd zijn door verzekeraars of vergelijkbare entiteiten. De implementatie van de wijzigingen van IAS-39, welke in 2005 van kracht zijn geworden, zijn niet voor alle rechtsgebieden consequent doorgevoerd omdat Australië en de EU deze wijzigingen niet in alle gevallen heeft erkend. Deze actuariële richtlijn beschrijft de principes voor het boeken van resultaten op serviceovereenkomsten, voor de classificatie hiervan wordt verwezen naar paragraaf en voor de daaraan gerelateerde transactiekosten naar paragraaf Ontvangsten uit hoofde van een investeringsovereenkomst worden niet beschouwd als inkomsten maar veeleer als storting; betalingen aan de polishouder worden evenmin beschouwd als kosten maar veeleer als aftrekpost van de verplichtingen welke de entiteit heeft ten aanzien van de polishouder. Investeringsovereenkomsten, welke in essentie niets anders zijn dan overeenkomsten tot vermogensbeheer, dienen te worden gesplitst in tenminste twee componenten waarbij één component de financiële gevolgen beschrijft en één component als serviceovereenkomst, waarbij de te verlenen dienst bestaat uit het beheren van de tegoeden van de polishouder. 4 De praktijkrichtlijn 4.1 Waardering Classificatie en onderverdeling van overeenkomsten Richtlijnen voor de classificatie en categorisering van overeenkomsten worden behandeld in IASP3. Volgens de IFRS-regels gelden voor serviceovereenkomsten en servicecomponenten gelijke waarderingsregels. Dit is tevens het geval voor de behandeling van financiële instrumenten waarvoor dezelfde waarderingsregels gelden als voor componenten welke financiële instrumenten omvatten. IASP 4 Nederlands 17 november

5 De initiële kosten dienen te worden gesplitst in het financiële instrument en de servicecomponent. Als een dergelijke splitsing niet mogelijk is op basis van een natuurlijke grond gebaseerd op marktomstandigheden dan dient gekozen te worden de bedragen naar rato te splitsen op basis van die waarden welke naar verwachting door de component verdiend worden. Een natuurlijke grond is bijvoorbeeld een bid-offer-spread welke aan de financiële component toebehoort. Afsluitprovisies dienen op analoge wijze behandeld te worden als er geen natuurlijke splitsing voorhanden is; bij het ontbreken van een betrouwbare splitsing mogen transactiekosten niet geamortiseerd worden Initiële waardering van financiële instrumenten De methode voor de initiële waardering van financiële instrumenten is gedefinieerd. Bij vervolgwaarderingen zijn er alternatieven ten aanzien van de te gebruiken methodiek; Bij initiële waardering van een financieel activum of passivum dient de entiteit deze te waarderen op basis van Fair Value. In het geval dit activum of passivum niet op fair value is gewaardeerd via de winst- en verliesrekening, dan dient deze initiële waardering te worden verhoogd met de verwervingkosten van dit activum dan wel passivum. Het toepassen van de fair value methode heeft de voorkeur Transactiekosten IAS-39 verbiedt bij de financiële verantwoording van financiële instrumenten het uitstel en amortisatie van transactiekosten d.m.v. een DAC asset. Met betrekking tot serviceovereenkomsten of servicecomponenten waar de component deel uitmaakt van een investeringsovereenkomst of een financieel instrument, staan de IFRS-regels het uitstellen van transactiekosten wel toe om zodoende aansluiting te verkrijgen met de uit de overeenkomst voortvloeiende gelden. De actuariële uitvoerder dient te verifiëren of transactiekosten in aanmerking komen voor uitstel in de geest van IAS-39 door een analyse van de overeenkomst waarop genoemde transactiekosten betrekking hebben. De definitie van transactiekosten, zie IAS-39.9, speelt hierin een vooraanstaande rol (zie hiervoor IAS-39.9). De IFRS-regels welke betrekking hebben op serviceovereenkomsten verduidelijken het IFRS-standpunt ten aanzien van transactiekosten: transactiekosten zijn marginale kosten welke direct toe te schrijven zijn aan het zeker stellen van een overeenkomst ten aanzien van vermogensbeheer en mogen als actiefpost behandeld worden als ze op betrouwbare wijze gewaardeerd kunnen worden en als ze naar verwachting verdiend zullen worden. Analoog aan IAS-39 zijn marginale kosten, kosten welke niet opgetreden waren als de entiteit de overeenkomst ten aanzien van vermogensbeheer niet gewaarborgd had (IAS-18, appendix A paragraaf 14b(iii)). De verslagleggingregels van de rapporterende eenheid kunnen sturend zijn in het beantwoorden van de vraag hoe kosten dienen te worden geclassificeerd. Daarnaast geeft 3.10 van deze richtlijn ondersteuning. Kosten voor het uitbesteden van delen van administratieve functies die zijn gekoppeld aan het verkrijgen van nieuwe productie zijn direct gerelateerd aan de productie en voldoen daarmee de definitie van transactiekosten conform IAS Investeringsovereenkomsten met ingebedde derivaten Als een investeringscontract een ingebed derivaat bevat dat kan worden afgesplitst, dan is de fair value van het investeringscontract gelijk aan de waarde van het contract gebaseerd op geamortiseerde kosten verminderd met de kosten van het ingebedde derivaat (als losstaand contract). IASP 4 Nederlands 17 november

6 Daar waar een investeringscontract gewaardeerd wordt op geamortiseerde kosten dienen de kasstromen welke voortkomen uit het ingebedde derivaat buiten beschouwing te blijven en dient de component welke het ingebedde derivaat omvat gewaardeerd te worden op fair value. Voor de waardering van het ingebedde derivaat wordt verwezen naar IASP Herwaardering Herwaardering van overeenkomsten dient plaats te vinden op basis van een consistente gedragslijn in overeenstemming met de verslagleggingregels van de rapporterende entiteit. Een investeringsovereenkomst welke zowel een financieel instrument als een serviceovereenkomst omvat dient te worden gesplitst zodat bovenstaande componenten separaat gewaardeerd kunnen worden. IAS stelt dat verplichtingen gewaardeerd dienen te worden op geamortiseerd kosten waarbij de baten vrij vallen over de looptijd, tenzij de verplichtingen gewaardeerd worden op fair value waarbij de resultaten direct via de winst- en verliesrekening lopen. Een eenmaal gemaakte keuze dient consistent opgevolgd te worden in navolgende jaren (IAS-39.50). IFRS heeft vier categorieën waarin alle actiefposten ingedeeld kunnen worden, te weten: gewaardeerd op fair value, leningen en vorderingen, overige tijdelijk en overige permanent. Uitgaande van de classificatie welke hierdoor ontstaat, dient de waardering te geschieden op basis van geamortiseerde kosten, op de balans, aan de hand van effectieve-rente methode of via de winst en verliesrekening (IAS en IAS-39.46). Als een investeringsovereenkomst bedoeld is als hedge dan is IAS-39 van toepassing. 4.2 Geamortiseerde kosten Methodiek De IASB schrijft voor dat amortisering van kosten kansgewogen dient te gebeuren waarbij ook rekening gehouden dient te worden met de kansen dat de overeenkomst eindigt door bijvoorbeeld afkoop of overlijden (IAS-39.9 aangevuld met AG82g én BC94). Dit is consistent met de wijze waarop actiefposten rekening houden met debiteurenrisico. Dit impliceert het volgende: 1. als initiële kostenopslagen ter dekking van transactiekosten niet geamortiseerd worden, maar in mindering worden gebracht op de verplichting, dan dienen deze als kasstroom gezien te worden welke van invloed te zijn op de te gebruiken effectieve rente; 2. kasstromen dienen bepaald te worden rekening houdend met het al dan niet voortbestaan van overeenkomst welke de kasstromen voortbrengt; dit voortbestaan dient gezien te worden als een tijdsafhankelijk proces; 3. veiligheidsmarges dienen niet als onderdeel van kasstromen gezien te worden; 4. er dient rekening gehouden te worden met minimum drempels Bepaling van toekomstige kasstromen De IFRS-regels schrijven voor dat de ontvangsten uit hoofde van de geamortiseerde kosten voort dienen te komen uit die kasstromen welke toe te schrijven zijn aan de overeenkomst. IASP 4 Nederlands 17 november

7 4.2.3 Administratiekosten Administratiekosten dienen niet als onderdeel gezien te worden van de kasstromen van de overeenkomst. Omdat het begrip kasstroom van toepassing is op alle contractuele verplichtingen welke de overeenkomst voortbrengt dienen provisies en dergelijke niet als administratiekosten beschouwd te worden en wel als kasstroom gezien te worden Prolongatie Vele investeringsovereenkomsten hebben prolongatiepremies, vast of variabel. Het al dan niet meewegen van prolongatiebetalingen kan van materieel belang zijn op de afschrijvingsgrondslag, met name als de acquisitiekosten relatief hoog zijn in verhouding tot de eerste betaling, omdat in deze acquisitiekosten reeds rekening is gehouden met toekomstige prolongaties. Omdat deze prolongaties van materieel belang kunnen zijn kan het zaak zijn deze in de financiële verantwoording te betrekken. De definitie van de effectieve te gebruiken rente dient volgens de IFRS-regels voorzienend te zijn voor toekomstige te verwachten kasstromen waarbij genoemde verwachting betrekking heeft op de voor de overeenkomst relevante periode. Deze relevante periode dient rekening te houden met het voortbestaan van de overeenkomst (IAS-39 AG6) maar als de verdienperiode korter is dan de levensduur van de overeenkomst dient rekening gehouden te worden met deze kortere periode Onbepaalde elementen Hoewel de kosten niet geamortiseerd hoeven te worden als er binnen de overeenkomst sprake is van een discretionaire winstdeling kan amortisering wel van toepassing zijn voor investeringsovereenkomsten met onbepaalde elementen, waarbij de kasstromen voortkomen uit bijvoorbeeld overrenten. Met onbepaald wordt bedoeld dat er een contractuele vastlegging is maar dat de kasstromen pas vaststaan op het moment van uitkering. Als hiervan echter op voorhand een realistische schatting is te maken dan bestaat er geen bezwaar tegen het amortiseren van kosten (IAS-39.9) Opties en overige gegarandeerde kasstromen In zijn algemeenheid dient het effect van opties, dan wel andersoortige garanties, welke niet als ingebed vallen aan te merken meegenomen te worden bij de kasstroomanalyse en dienen derhalve een rol te spelen bij het berekenen van de geamortiseerde kosten van de overeenkomst; immers IAS-39.9 stelt dat bij de bepaling van kasstromen alle contractuele verplichtingen in ogenschouw genomen dienen te worden waar overigens afschrijvingen als het gevolg van oninbaarheid van gelden ( credit losses ) geen onderdeel uitmaken. Overigens is het zo dat indien de verplichting om opties, dan wel andersoortige garanties, af te splitsen niet bestaat de waarde van dergelijke opties veelal onafhankelijk zal zijn van de amortisering van de kosten Bepaling van de te amortiseren kosten De definitie van te amortiseren kosten is in IAS-39.9 en IAS weergegeven. Deze vertaling kan ik uitvoeren als ik weer in het bezit ben van de dikke IFSR bundel in het Nederlands. Uit deze definitie blijkt dat een essentiële stap bij het bepalen van een amortisatieschema het vaststellen is van een effectieve rekenrente; De IFRS-regels schrijven voor dat daartoe in ieder geval bekendheid verondersteld wordt met de volgende zaken: 1. de initiële waardering van de financiële balanspost op fair value 2. de werkelijke transactiekosten welke in rekening zijn gebracht 3. een overzicht van de hoogte alsmede het tijdstip van alle kasstromen waarbij deze gedisconteerd dienen te worden IASP 4 Nederlands 17 november

8 De effectieve rekenrente is dan die rekenrente die volgt uit de bovenstaande looptijd tot aan de eerstvolgende vervaldatum van de overeenkomst. Hieruit kan dan het amortiseringsschema ontleend worden. Het kan zijn dat er meerdere rekenrentes voldoen; in die gevallen dient die rekenrente gekozen te worden welke daarvoor het meest geëigend is door bijvoorbeeld te kijken welke rente het best aansluit bij de risico s. De effectieve rekenrente kan niet gewijzigd worden; als de entiteit de toekomstige kasstromen anders inschat dan dient het effect dat deze herweging heeft op de waardering van de overeenkomst te verlopen via de winst- en verliesrekening (IAS-39 AG8). Dit is eveneens het geval bij die kasstromen welke afhankelijk zijn van de rente zelf en de herwaardering voortgebracht wordt door wijzigingen in die rentestand. 4.3 Vereisten van geamortiseerde kosten onder IFRS Aanpak De IFRS-regels (IAS-39.AG30g en IAS-39.BC94) geven weer dat indien de afkoopwaarde meer bedraagt dan de geamortiseerde kosten van een verplichting of de fair value op vervaldatum, de rapporterende eenheid het recht op afkoop van de polishouder dient te waarderen op de te verwachte waarde bij afkoop. Hierbij dient het recht op afkoop gezien te worden als een ingebedde optie en derhalve ook als zodanig financieel verantwoord te worden Vervanging van de overeenkomst Soms wordt een overeenkomst nog voor de vervaldatum vervangen door een opvolger. In IAS-39.40, IAS-39.AG62 staat wanneer dergelijk tot stand gekomen vervangingsovereenkomsten behandeld dienen te worden als een nieuwe overeenkomst waarbij de waardering van de vervangingovereenkomst de waardering van de oude overeenkomst vervangt. Dit is het geval als de contante waarde van de kasstromen 10% afwijkt tussen de vervangingsovereenkomst en de overeenkomst waardoor zij vervangen wordt. In het geval dat bovenstaande niet opgaat, dient de oude rekenrente gehandhaafd te worden en mogen enkel de verwachte toekomstige kasstromen aangepast worden teneinde rekenschap te geven van de nieuwe overeenkomst Belastingen Bij financiële balansposten blijven, zoals gebruikelijk, eventuele belastinginkomsten- en claims buiten beschouwing omdat deze ondergebracht zijn in een daartoe bestemde post op de balans (IAS-12). Echter sommige belastingen, zoals assurantiebelasting, hebben grote verwantschap met kosten en worden uit de kasstromen gefilterd en in de rekenrente verwerkt. Als een dergelijke post doorberekend wordt aan de polishouder dan dienen de geamortiseerde kosten hier rekening mee te houden. IASP 4 Nederlands 17 november

9 4.4 Toepassing van IFRS op het fair value model Achtergrond De huidige IFRS-regels hebben geen beschrijving van de fair value methodiek; wel staan er op diverse plekken (IAS-39.48, IAS-39. AG69 AG82) aanwijzingen. De kernpunten zijn: 1. fair value dient gebaseerd te zijn op de continuïteitsaanname 2. het beste bewijs voor de fair value is een prijsnotering in een actieve markt; als deze actieve markt ontbreekt, dient de fair value vastgesteld te worden aan de hand van waarderingstechnieken en a. recente transacties, mits onafhankelijk b. fair value van producten welke sterke overeenkomsten hebben c. analyse en contantmaking van de kasstromen d. optie-prijs modellen e. als er een waarderingstechniek bestaat welke in de markt consistent gebruikt wordt en waarvan aangetoond is dat deze een betrouwbaar beeld geeft van de marktwaarde onder de huidige marktomstandigheden, dan dient deze methode gebruikt te worden. Een betrouwbare fair value waardering maakt gebruik van objectieve marktparameters en beperkt van entiteit specifieke gegevens (IAS-39.AG75). Van een waarderingsmethodiek mag verwacht worden dat deze een juist beeld geeft van fair value 1. als zij benaderd hoe de markt naar verwachting het instrument zou prijzen 2. als zij gebruik maakt van marktwaardes of marktverwachtingen welke de risico s welke in de overeenkomst besloten zijn juist representeren Fair value benadering De keuze voor de waardering o.b.v. de fair value methodiek is afhankelijk van de investeringsovereenkomst waarop zij toegepast gaat worden, alsmede het al dan niet bestaan van een actieve markt. In de navolgende paragrafen wordt de methodiek uiteengezet als een dergelijke actieve markt ontbreekt en de waardering plaatsvindt op basis van discontering, van de individuele kasstromen. Hiertoe dienen de volgende stappen genomen te worden: 1. selectie van een juist model 2. selectie van de juiste assumpties 3. vaststelling van risico- en onzekerheidsmarges waarbij rekening gehouden dient te worden met de risicomarge, zodat een derde partij bereid is tegen de aldus verkregen prijs het risico over te nemen. De risico- en onzekerheidsmarge is alleen noodzakelijk om te compenseren voor het risico dat een derde partij loopt; niet op elke veronderstelling is een risico- en onzekerheidsmarge noodzakelijk. 4. marktonderzoek betreffende het voorhanden zijn van ijkpunten van genoemde risico s en onzekerheden 5. toepassing van de IFRS-vereisten Een veel gebruikte methodiek is het ontwikkelen van een model op basis van de risico s en deze te ijken aan de hand van de op dat moment geldende marktomstandigheden. Het aldus verkregen resultaat dienen boekhoudkundig verwerkt te worden in overeenstemming met de IFRS-regels. IASP 4 Nederlands 17 november

10 4.4.3 Algemeen geaccepteerde methodes Hoewel er veel onderzoek gedaan is naar de fair value waardering van verzekerings- en investeringsovereenkomsten is er nog geen algemene handleiding een dergelijke waardering vorm te geven en is het aan de actuariële uitvoerder een passende combinatie te kiezen van modellen, marktdata, methodieken en aannames Selectie van het geschikte model Hier wordt uitgebreid aandacht aan besteed in paragraaf Selectie van de geschikte aannames teneinde de kasstromen te bepalen De vraag hoe de kasstromen verdisconteerd dienen te worden en de aannames welke hiervoor van belang zijn is onderwerp van een aparte actuariële richtlijn, te weten: bepaling van kasstromen zoals al eerder onder de aandacht is gebracht Het activeren van kosten bij het contant maken van de kasstromen teneinde fair value te bepalen Het doel van de methode is een waardering te verkrijgen waartegen een derde onafhankelijke- partij bereid is de overeenkomst, dan wel delen hiervan, over te nemen en dient daartoe zo min mogelijk gestoeld te zijn op entiteitspecifieke gegevens. Daartoe is het raadzaam entiteitspecifieke gegevens, zoals administratiekosten of provisiekosten, te toetsen aan de markt dan wel op de daadwerkelijke kasstromen. Gedacht kan worden aan marktonderzoeken of analyse van de concurrentie, hoewel hier voorzichtigheid geboden dient te worden vanwege de beperkte beschikbaarheid van deugdelijk vergelijkingsmateriaal. Overigens wordt opgemerkt dat significante administratiekosten als onderdeel gezien te worden van de fair value als redelijkerwijs verondersteld kan worden dat de rapporterende eenheid hier niet indruist tegen de gebruiken welke als algemeen gelden in de markt. In paragraaf 3.10 wordt meer aandacht besteed aan kosten Risico- en onzekerheidsmarge Achtergrond Het actuariële principe van prudentie veronderstelt marges voor risico en onzekerheid in elke assumptie. Voor de bepaling van risico- en onzekerheidsmarges dient: 1. rekening gehouden te worden met de onzekerheid van het model en de assumpties waarop deze geënt is 2. rekening gehouden te worden met de onzekerheid van de in het model gebruikte data 3. geen rekening gehouden te worden met catastrofes 4. rekening gehouden te worden met de verhogende werking op de verplichtingen van de prudentie Onzekerheid kan afkomstig zijn van: 1. schattingsfouten 2. ontwikkelingen in de assumpties, bijvoorbeeld sterftetrends 3. statistische fluctuaties IASP 4 Nederlands 17 november

11 Een grotere marge kan geëigend zijn als: 1. de kasstroomanalyse minder betrouwbaar is 2. het beschouwde verder in de toekomst gelegen is 3. de consequenties van het beschouwde ernstiger is 4. het beschouwde sterk onderhevig is aan statistische onzekerheid 5. het risico niet diversificeerbaar is Uiteraard kan er sprake zijn van kleinere marges als juist het tegengestelde van toepassing is. De keuze van de meest geëigende marge is een complex proces en een trial-and-error methode kan dit proces ten goede komen. Risico- en onzekerheidsmarges zijn gericht op de lange termijn en worden niet geacht ad hoc effecten op te vangen. Het aanhouden van een ruime marge voor die parameter welke de berekening het meest beïnvloed kan afdoende zijn om een juiste inschatting te verkrijgen Niveau van marges voor risico en onzekerheid Normaalgesproken dient met het berekenen van de voorziening rekening gehouden te zijn met marges voor risico en onzekerheid zodanig dat de voorziening binnen een zeker betrouwbaarheidsinterval geacht wordt voldoende te zijn waarbij deze marge hoger is naar mate er meer sprake is van onzekerheid en vice versa. Als het betrouwbaarheidsinterval niet al onderdeel uitmaakt van het beleid rondom de financiële verantwoording is het aan de (actuariële) uitvoerder een passend niveau te hanteren bij de financiële verantwoording Calibreren van de verplichtingen Het ijken van de gebruikte modellen behoort onderdeel te zijn van het beleid inzake de financiële verantwoordelijkheid en de verantwoordelijkheid hiervan berust dan ook bij de directie. In afwezigheid van duidelijke richtlijnen hieromtrent wordt het de uitvoerder aangeraden een niveau te adviseren Marktdata ten behoeve van het calibreren Op dit moment herziet de IASB de richtlijn de regels welke sinds 25 oktober 2002 van kracht zijn en welke betrekking hebben op het ijken; Deze actuariële richtlijn heeft betrekking op de regels van 25 oktober IAS-39.AG76 stelt dat een goede initiële fair value waardering verkregen wordt door de handelsprijs van dat goed te nemen of de waarde te nemen van markttransacties in hetzelfde product of door gebruik te maken van een geaccepteerd model waarbij slechts gebruik gemaakt wordt van data die voldoende transparant is. Het kan namelijk zo zijn dat de prijs op het moment van afsluiten van de overeenkomst gebruik maakt van andere marges of hoogtes daarvan, dan die marges die wenselijk zijn bij de financiële verantwoording Calibreren De initiële waardering welke vastgesteld is voor een zekere overeenkomst waarbij rekening gehouden is met passende marges voor risico en onzekerheid dient getoetst te worden aan de huidige marktomstandigheden. Bij deze toetsing is het niet gebruikelijk andere aannames te maken inzake verwachtingen omtrent marktontwikkelingen zoals sterftetrends. Wel dienen die marktomstandigheden welke objectief voorhanden zijn aan te passen; eventueel kunnen wijzigingen hierin ook van invloed zijn op het kapitaalbeslag. IASP 4 Nederlands 17 november

12 Als bij de initiële waardering uit hoofde van de financiële verantwoording van een financieel instrument andere assumpties gebruikt zijn dan bij het verkoopproces dan ontstaat er een resultaat. Er dienen gegronde redenen te zijn een dergelijk resultaat bij de initiële waardering reeds te nemen waarbij redelijkheid, doorzichtelijkheid en realiteit een belangrijke rol spelen; voor richtlijnen hieromtrent wordt verwezen naar paragraaf Gebruikelijker is om resultaten welke het gevolg zijn van andere marktcondities dan die gebruikt bij het prijzen van de overeenkomst gedurende de looptijd van de overeenkomst, dan wel de periode waarover het genoemde risico een rol speelt, vrij te laten vallen. In ieder geval dient een gebruik van andere assumpties consistent te gebeuren en dienen deze gewijzigde assumpties bij opvolgende waarderingen als basis genomen te worden Het aanpassen van de aannames IFRS-regels schrijven consistentie voor; variaties in verwachtingen, marges voor risico of onzekerheid, zijn dan ook hoogstzelden niet afkomstig van gewijzigde marktomstandigheden. Hiermee worden ook de ervaringscijfers bedoeld van de entiteit zelf als redelijkerwijs verwacht kan worden dat dit een redelijke maatstaf zou zijn welke de markt zou gebruiken als zij hier toegang toe had. 4.5 Eisen aan fair value De waardering van de diverse overeenkomsten op basis van fair value als hierboven beschreven hanteert andere normen dan de normen die bij de boekhoudkundige verantwoording gebruikt worden. In deze paragraaf hierover meer Disconteringsrente De disconteringsrente welke in deze paragraaf gebruikt wordt is die rente welke de aard beschrijft van een de replicerende portfolio op de actiefposten. Een replicerende portfolio is een portfolio waarvan de kasstromen overeenkomen met de portfolio welke gerepliceerd wordt. De marktwaardes zijn dan ook gelijk. Een spread, (lees: toeslag), op de disconteringsrente houdt veelal rekening met onzekerheid als beschreven in de vorige paragraaf en is daarnaast bedoeld als compensatie voor het risico dat de rapporterende eenheid haar verplichtingen niet na kan komen, i.e. creditspread (IAS-39.AG79 én IAS-39.AG82) ook al ligt deze zienswijze onder vuur en is de vraag of de entiteit of het instrument als onderwerp van het kredietrisico gezien dient te worden bron van discussie. Er zijn twee methoden om rekening te houden met een dergelijk risico op faillissement; enerzijds het disconteren van de kasstromen met de kans dat een kasstroom daadwerkelijk tot uitkering komt en anderzijds het gebruik van een hogere disconteringsrente Minimale waarde fair value IAS schrijft voor dat op iedere valuatiedatum de fair value ten minste gelijk is aan het te betalen bedrag waarbij de periode waarover gedisconteerd wordt is aan die periode tot welke het bedrag als eerst inbaar is. Optietheorie kan een uitkomst bieden bij een dergelijke benadering Belastingen Als belastingclaims welke qua aard niet afwijken van andere kosten verdisconteerd zijn in de premie en deze kasstromen niet gezuiverd zijn uit die kasstromen welke gebruikt zijn voor het ijken van de gebruikte waarderingsmethodes, dan dient er rekening gehouden te worden met het feit dat de belastingclaims nu impliciet een rol hebben gespeeld bij het tot stand komen van de risicomarges. IASP 4 Nederlands 17 november

13 4.5.4 Aanpassing van de veronderstellingen Ten aanzien van de initiële waardering is aanpassing van de veronderstellingen, zodanig dat een positief resultaat wordt verkregen, slechts dan geoorloofd als deze aanpassing gebaseerd is op waarnemingen uit een objectieve markt (IAS-39.AG76). Verder staat er in deze handleiding bij IAS-39 vermeld dat winsten en verliezen enkel geoorloofd zijn als gevolg van een wijziging van parameters welke een rol spelen bij het prijzen van de overeenkomst. 4.6 Toepassing van IFRS-regels op serviceovereenkomsten Handelswijze IFRS-regels veronderstellen dat elke serviceovereenkomst of servicecomponent, het verlenen van een zekere dienst met zich voortbrengt. Bij het vaststellen van de mate waarin de dienst verleend gelden de volgende zaken: 1. de winst kan op een betrouwbare manier vastgesteld worden 2. het is waarschijnlijk dat de voordelen ten goede zullen komen aan de onderneming 3. de kosten welke de serviceovereenkomst voortbrengt kan nauwkeurig vastgesteld worden Dit impliceert: 1. de vergoedingen kunnen gealloceerd worden naar de dienst welke hier tegenover staat in verhouding tot de aard en de mate van de te verlenen diensten 2. marges, voor risico en onzekerheid, dienen buiten beschouwing te blijven Toewijzing van vergoedingen aan verleende diensten Overeenkomsten welke niet kwalificeren als verzekeringsovereenkomsten, derivaten of investeringsovereenkomsten en waar er een aanzienlijk deel van de verkoopprijs aan te verlenen diensten toegeschreven kan worden, kwalificeren eveneens als serviceovereenkomst. Daar waar afsluitkosten worden ontvangen voor financiële verplichtingen welke financieel verantwoord worden met geamortiseerde kosten, worden deze afsluitkosten op analoge wijze behandeld als de transactiekosten. Gelden welke in rekening worden gebracht voor het beheer van investeringen dienen pas als inkomsten te worden geboekt na het moment waarop de diensten verleend zijn (IAS- 18.appendix A, paragraaf 14b-iii) Vaststellen van toekomstige kasstromen De schattingen van de kasstromen welke gebruikt wordt om de inkomsten van de overeenkomst betrouwbaar en los van elkaar te bepalen zijn dezelfde kasstromen welke het instrument voortbrengt Selectie van de kansdichtheidsfunctie De selectie van de kansdichtheidsfunctie waarmee per tijdsduur de verwachting tot uitdrukking gebracht kan worden dat kasstromen in die periode daadwerkelijk uitgekeerd Selectie van de aannames De selectie van de aannames welke een rol spelen bij de kasstroomanalyse wordt nader toegelicht in een andere actuariële richtlijn, te weten: Current estimates (IASP5). IASP 4 Nederlands 17 november

14 4.6.6 Vaststellen van resultaat De vergoedingen voor verleende diensten mogen als winst geboekt worden op het moment dat de dienst daadwerkelijk verleend is; aangezien de vergoedingen niet altijd synchroon lopen met het dienstverleningsproces dient hier op de balans rekening gehouden mee te worden door de kasstromen te boeken als reeds ontvangen bedragen of als te ontvangen bedragen. In paragraaf 3.9 komen kosten nader aan de orde. 4.7 Eisen welke IFRS stelt aan serviceovereenkomsten De IFRS-standaard voorziet in een criterium teneinde de inbaarheid van te innen vergoedingen vast te stellen. Dit criterium is op portfolioniveau en in overeenstemming met IAS-18. appendix, paragraaf 14b (iii). 4.8 Criteria voor het te gebruiken model De actuariële uitvoerder dient een passend model te gebruiken welke in samenhang met de gebruikte data en aannames een begrijpelijk doch realistisch geheel vormt. Bij het selecteren dient de actuariële uitvoerder dan ook te laveren tussen de benodigde complexiteit ten behoeve van een zo realistisch mogelijk beeld en de eenvoud teneinde de materie toegankelijk te houden. 4.9 Allocatie van kosten Overzicht De allocatie van kosten behoort onderdeel te zijn van het beleid inzake de financiële verantwoording en de verantwoordelijkheid hiervan berust dan ook bij de directie. In afwezigheid van duidelijke richtlijnen hieromtrent wordt het de uitvoerder aangeraden een kostenniveau te adviseren. Allocatie van kosten loopt als een rode draad door deze actuariële richtlijn heen. Samenvattend dienen de kosten gealloceerd te worden aan een der volgende posten: 1. aan elke overeenkomst, al dan niet na afsplitsing 2. aan elke kostencategorie, te weten: transactiekosten, acquisitiekosten, beheerkosten, overhead 3. aan elke productgroep Bij kosten welke niet direct toegewezen kunnen worden aan een der bovenstaande items worden naar rato verdeeld over de kostencategorieën en de productgroepen waarbij de ene overeenkomst meer van het inzicht verlangt dan de andere; een goed begrip van die zaken welke bij de rapporterende eenheid spelen op het gebied van financiële verantwoording en de invloed van de diverse mogelijkheden zijn zaken welke hierbij onmisbaar zijn. De navolgende aanwijzingen kunnen de actuariële uitvoerder van dienst zijn bij dit proces en kunnen zowel toegepast worden op werkelijke als wel op te verwachten kosten Allocatie van kosten naar productdivisie en kostencategorie De onderverdeling in kosten en producten omvat normaliter alle kosten, zowel directe als indirecte. Totale kosten zijn veelal operationele kosten, zoals terug te vinden in de jaarcijfers van de entiteit. Ongebruikelijke en niet-terugkerende kosten maken hier veelal geen deel van uit. IASP 4 Nederlands 17 november

15 Daar waar kosten direct toe te schrijven zijn aan een specifieke kostencategorie of een specifieke productgroep gebeurt deze toewijzing navenant. Als kosten niet direct zijn toe te wijzen dient een passende verdeelsleutel gebruikt te worden; een dergelijke verdeelsleutel dient rekening te houden met: 1. de functionele activiteiten op welke de kosten betrekking hebben 2. een relatie tussen de functionele activiteiten en de onderverdeling in de diverse productgroepen dan wel kostencategorieën. Bij het bepalen van de verdeelsleutel dient de actuariële uitvoerder rekening te houden met: 1. het doel van de entiteit welke tot de te verdelen kosten hebben geleid; hierbij dient speciale zorg besteed te worden bij de opsplitsing van kosten in de categorieën overhead en beheerskosten 2. de bijdrage van de kosten aan de zaken welke de entiteit drijven; de integriteit van het waarderingsproces dient niet uit het oog verloren te worden In overeenstemming met IAS-18.appendix A paragraaf 14b (iii) kunnen alleen die kosten welke direct afhankelijk van de nieuwsluitingen en slechts afhankelijk zijn van één overeenkomst toegeschreven worden aan de transactiekosten van een serviceovereenkomst dan wel een investeringsovereenkomst Kostenverdeling Het verdelen van de kosten leunt veelal op het proces waaraan deze kosten gealloceerd zijn. De processen vergen een analyse van de diverse gebieden waarbinnen de entiteit actief is en de identificatie van onderdelen die de kosten voortbrengen Serviceovereenkomsten De kosten van bedrijfsactiviteiten, of deze nu extern of intern geleverd worden, worden analoog behandeld als reeds in dit hoofdstuk ter sprake is gekomen. De allocatie hiervan is aan dezelfde kostencategorieën en productsoorten. Als er te weinig informatie is om de allocatie uit te voeren dan is het geoorloofd om benchmarks en ander inzicht te gebruiken als basis voor de allocatie Niet-terugkerende kosten Gewoonlijk maken eenmalige kosten onderdeel uit van het proces van allocatie van kosten. Eenmalige kosten dienen aan de volgende zaken te voldoen: 1. ze zijn materieel 2. ze maken geen onderdeel uit van het normale bedrijfsproces 3. ze keren niet regelmatig terug Eenmalige kosten hoeven niet expliciet gealloceerd te worden teneinde toch aan het doel van deze actuariële richtlijn te kunnen voldoen ondanks dat deze kosten in de jaarrekening veelal wel onderverdeeld worden. IASP 4 Nederlands 17 november