Project 'Veilig internet' voor 4-5-6

Transcriptie

1 Basisschool Toermalijn KOBA Zuiderkempen Lichtaartseweg Olen TEL: Project 'Veilig internet' voor Voor informatie over vorming voor leerkrachten, infosessies voor ouders, achtergrondinformatie of didactische materialen i.v.m. veilig internetten: het project 'irespect' Doelstellingen Eindtermen ICT o ET 1 hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. o ET 2 gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier. o ET 3 kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving. o ET 4 kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving. o ET 5 kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. o ET 6 kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. o ET 7 kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen. o ET 8 kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. Leerplandoelen VVKBaO o ME1.1 Zich bewust zijn van de aanwezigheid van media in de hen omringende wereld. o ME1.2 De eigenheid van verschillende media(talen) en de mediawereld ontdekken, aanvoelen en begrijpen. o ME1.3 Het aan media verbonden communicatieproces van 'zenden' en 'ontvangen' ervaren, begrijpen en illustreren. o ME1.4 Voor hun bedoelde mediaboodschappen begrijpen. o ME1.5 Zich op basis van mediacontent een mening over iets kunnen vormen. o ME1.8 Op voor hen bestemde mediacontent gepast kunnen reageren. o ME1.11 Voor hen relevante basisbegrippen en gangbare termen die verbonden zijn aan media en de omgang ermee, kennen en kunnen gebruiken. o ME1.13 Interesse en verwondering tonen voor technologieën en ontwikkelingen binnen de mediawereld. o ME2.3 Beseffen dat eenzelfde mediaboodschap vanuit verschillende standpunten op een andere manier ervaren kan worden. o ME2.4 Mediaboodschappen kritisch beoordelen naar inhoud, vorm of gebruik.

2 o o o o o o o o o o o ME2.7 Inzien dat bepaalde mediacontent positieve en negatieve gevolgen kan hebben voor het eigen welzijn en dat van anderen. ME2.8 Bij het ontwerpen van mediacontent rekening houden met de mogelijke gevolgen ervan voor zichzelf en anderen. ME2.9 De mogelijkheden van de media op een positieve, verantwoorde en waardebewuste manier aanwenden. ME2.10 Interesse tonen voor het mediagebruik van anderen behorend tot de eigen en andere culturen. ME2.12 Een kritische en reflecterende houding ontwikkelen ten opzichte van de eigen en andermans omgang met media en met de mediawereld. ME3.1 De mogelijkheden van voor hen bedoelde mediamiddelen ontdekken. ME3.3 Technische vaardigheid ontwikkelen bij het gebruik van voor hen toegankelijke mediamiddelen. ME3.4 Voor hen bedoelde mediamiddelen op een verantwoorde en veilige manier gebruiken. ME3.5 Voor hen bedoelde mediamiddelen en hun toepassingen kennen en benoemen. ME3.6 Zorg dragen voor de eigen en andermans mediamiddelen. ME3.7 Bereid zijn technische en instrumentele vaardigheid met betrekking tot media te ontwikkelen door te oefenen (leren leren).

3 Als je een jaar vooruit plant, plant dan rijst. Als je tien jaar vooruit plant, plant dan een boom. Als je een leven lang vooruit plant, onderwijs dan je kind. Chinees gezegde Beste ouders Het internet mag geen kloof slaan tussen de generaties, maar moet hen samenbrengen. Spelen in de speeltuin of op straat kan gevaarlijk zijn als je niet oplet en/of de regels niet kent. Dat is ook zo als je het internet of mobiele technologieën gebruikt. Je moet dus voorzichtig zijn en er op een slimme en veilige manier mee (leren) omspringen. Daarom hebben we ervoor gekozen om in het vierde, vijfde en zesde leerjaar systematisch lessen te geven rond 'Veilig internet'. Hiervoor gebruiken we materialen van: het project 'irespect' Aarzel niet om ook zelf eens een kijkje te nemen en te surfen naar deze websites boordevol nuttige informatie en tips. Daarnaast worden er in het vijfde en zesde leerjaar workshops gegeven om onze leerlingen bewust te laten worden van hun internetgebruik en de gevaren van het internet. We wensen u en uw gezin veel veilige surftochten op het internet! Vriendelijke groeten Directie en leerkrachtenteamroject

4 Vierde leerjaar: 3 lessen aan de hand van Clicksafe + bijpassende werkblaadjes esafetykit Op digitaal bord via:

5 LES 1 Inleiding Voor jou is het internet waarschijnlijk dé ideale manier om te ontspannen: gamen, filmpjes bekijken, muziek beluisteren, noem maar op. Online kan je ook heel wat informatie zoeken, wat handig kan zijn om je huiswerk te maken. Nog leuker dan huiswerk maken, is natuurlijk chatten met je vrienden. Via sociale netwerksites kan je berichten de wijde wereld insturen en vrienden toevoegen. Het is fantastisch dat jullie allemaal ongelofelijk fan zijn van het internet. Want internet is fun. Daar zijn wij, als Clicksafe-team van Child Focus, het helemaal mee eens! Werkblad: Wat kan je nog allemaal doen op het internet Schoolwerk Videoclips bekijken (vb. YouTube) Muziek of films downloaden Het nieuws bekijken s versturen Sociale netwerksites zoals Facebook Chatten Spelletjes spelen Webcammen Wat je ook doet op het internet, het belangrijkste is dat je je gezond verstand gebruikt en niet zomaar alles gelooft of zonder nadenken dingen online plaatst. Je weet immers nooit echt 100% zeker wie dit allemaal kan zien. Toon zelf ook respect op het internet, zorg dat je geen gemene dingen zegt en post geen afschuwelijke foto s van anderen. Dat is gemeen.

6 Te mooi om waar te zijn? Op het internet kan superleuke dingen ontdekken en heb je toegang tot de grootste bibliotheek ter wereld. Om er zeker van te zijn dat wat je gevonden hebt wel juist is, vergelijk je de informatie best even met hetgeen je vindt op andere websites. Als je denkt dat wat je leest tè mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook en is het dus helemaal NIET waar. Praat er zeker even over met een je mama, papa, oma, broer, zus, juf,. om samen even te bekijken wat je er nu van moet denken. Op het internet vind je superveel informatie. Je hoeft maar een paar woorden in Google of een andere zoekmachine in te typen en hopla je vindt honderden links. Maar het gebeurt dat mensen dingen online zetten die niet (helemaal) waar zijn. Om zeker te zijn, kan je de gevonden informatie maar beter even vergelijken op andere websites. Minimum 3 sites is een goede regel. Of als je de online informatie kan vergelijken met een encyclopedie of boek uit de bibliotheek, is dat ook goed natuurlijk! Werkblad: ik surf veilig (als huistaak of computeropdracht) Soms kom je online ook wedstrijden bezig die megatof lijken. Je kan er de meest fantastische prijzen mee winnen! Een reis, een waardebon, een smartphone, Het enige wat je moet doen is je adres of paswoord doorgeven. Maar ook al is het heel verleidelijk om alles zomaar in te vullen en mee te doen, denk toch maar even goed na. Want vaak is het een list of bedrog. Wat zou jij doen als iemand je op straat zomaar je adres of telefoonnummer vroeg? Zou je het geven? Natuurlijk niet! Doe dat dan ook niet op het internet. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook en is het dus NIET waar. Vaak willen ze gewoon je gegevens te pakken krijgen om je daarna heel veel reclame te sturen. Twijfel je? Praat er dan even over met een volwassene. Spelletjes spelen Ben je verzot op het spelen van spelletjes op je gsm, op je tablet, spelconsole of computer? Wij geven je enkele tips om het nog leuker te maken! Kies een avatar, een nickname / pseudoniem of een foto die je mooi vindt maar denk er steeds aan dat je foto, nickname en avatar alltijd zichtbaar zijn voor de andere spelers. Als een andere speler je persoonlijke dingen vraagt of je lastige vragen stelt, zeg dit dan onmiddellijk aan een volwassene en meld het profiel aan de moderator van het spel. Dat moet je ook doen als een andere speler plots begint te praten over dingen die niets met het spel te maken hebben of als hij of zij je vraagt om op een andere manier te communiceren zoals via WhatsApp, Snapchat of Skype. Doe dit niet en vertel het aan een volwassene. Maar blijf wel zeker spelen met je vrienden.

7 Sommige spelletjes zijn gratis, andere niet. Betaal nooit voor een spelletje zodat dat je ouders het weten en doe het samen met hen. Als je speelt, onthul dan niet te veel persoonlijke gegevens zoals je naam, je telefoonnummer, je school of thuisadres. Want ook al is het superleuk om met andere spelers te babbelen om tips over het spel uit te wisselen, vergeet niet dat hen in het echte leven eigenlijk niet kent. En je geeft op straat toch ook niet al die gegevens aan een vreemde? Waarom zou je het op het internet dan wel doen? Geef je paswoord nooit door, aan niemand. Vaak vind je op spelletjeswebsites ook veel reclame, blinkende bannes, wedstrijden, Klik er niet op want dat brengt alleen maar problemen met zich mee. Probeer eens om samen met je ouders te spelen. Dat wordt lachen! Ook als in online spelletjes spelen super, steek af en toe ook je neus nog eens buiten om ook op die manier met je vrienden te spelen. Als je iets ziet dat je stoort of waar je bang van wordt, praat er dan over met een volwassene die je vertrouwt. Je kan ook altijd bij ons op Child Focus terecht. Werkblad: Communiceren (persoonlijke gegevens)

8 LES 2 Intoductiefilmpje Ketnet: Blablabla met mijn vrienden Charlotte heeft superveel vriendinnen en ze vindt het heerlijk om na school nog wat met hen verder te babbelen via internet. Ze lachen, delen foto s, filmpjes, kijken samen naar YouTube-filmpjes. Jij ook? Dat is superleuk, zolang je die dingen enkel deelt met je èchte vrienden: een vriend die je ook in het echte leven, naast het internet, kent. Als iemand die je niet kent je vraagt om vriend te worden, voeg hem of haar dan zeker niet toe. Online kan je voortdurend in contact blijven met je vrienden. Je kan blijven babbelen, samen spelen, verhalen vertellen, geheimen delen, samen muziek luisteren,. Geweldig dus! Maar doe je dingen echt alleen met je vrienden? Je echte vrienden? Wie zijn mijn vrienden op internet? Dit is een heel goede vraag. We zullen eens testen Stel, Justin Bieber wil je toevoegen als vriend. Wat doe je? Je moet je altijd de vraag stellen wie er achter een profiel schuilgaat? Is het echt mogelijk? Want op internet is het heel makkelijk om een profielfoto te plaatsen die niet van jou is. Om zeker te zijn, voeg je dus maar beter enkel mensen toe die je ook in het echte leven kent. Je vrienden op internet zijn dezelfde als je vrienden in het echte leven. Maar ik moet echt 150 online vrienden hebben! Het is inderdaad leuk om een lang lijst van online vrienden te hebben, maar het is nog leuker als het allemaal je echte vrienden zijn. Want uiteindelijk zijn het je echte vrienden, die je goed kent, die er voor je zijn en met wie je leuke dingen doet. Dat zijn niet degenen die je toevoegt maar eigenlijk niet kent. En wil je wel dat mensen die je amper kent zoveel over je te weten komen? Het is zoals in het echte leven: denk na voor je iets deelt met anderen. Ook al is het makkelijk om gewoon alle vrienschapsverzoeken die je krijgt te accepteren, let goed op en stel jezelf telkens de vraag: ken ik hem of haar echt goed genoeg? Het is niet omdat je een lange vriendelijst hebt dat je extra cool of populair bent Jonger dan 13 mag ik op Facebook? Je bent jonger dan 13 jaar, maar de meeste vrienden uit je klas hebben al een Facebookaccount. Zelf wil je dit eigenlijk ook wel Mag dit? En hoe begin je eraan? We zetten alles even op een rijtje. Zo zal het al heel wat duidelijker worden!

9 Facebook is hip, ik wil ook een account! Facebook is zoooo ontzettend tof om te chatten, spelletjes te spelen, vrienden toe te voegen, naar foto s te kijken, filmpjes te delen, gebeurtenissen te liken Heb je al een account of mag je nog geen Facebookprofiel aanmaken van je ouders? Ben je 13 jaar oud? De richtlijnen van Facebook zijn duidelijk. Eigenlijk kan je pas op Facebook als je 13 jaar oud bent. Maar er zijn kinderen die een beetje liegen over hun leeftijd en zo toch al voor hun 13 op Facebook zitten. Waarom moet je nu eigenlijk 13 jaar zijn? Grotendeels om jezelf te beschermen, want Facebook is helemaal niet zo gemakkelijk als het lijkt. Wil je dat je foto s of filmpjes niet wereldwijd verspreid worden, dan moet je al heel wat zaken aanpassen in de instellingen, wat niet altijd even eenvoudig is. (Interne link tool_tutorial Facebook) Jonger dan 13, maar toch op Facebook Omdat Facebook ook leuk is, zijn er al heel wat kinderen van 12 jaar of zelfs veel jonger die een account hebben. Maar dat is niet altijd even verstandig, want er zijn heel wat dingen die je moet weten voor je een echte 'Facebooker' wordt. Wil je toch een profiel, dan zeg je dit best aan je ouders. Wees niet kwaad als ze zeggen dat het nog wat te vroeg is, maar neem samen eens een kijkje op de sociaalnetwerksite van Ketnet, minstens even leuk als Facebook! Ook keicool!! Je ouders kunnen je helpen je privacy te beschermen en kunnen uitleg geven over welke informatie of foto s je beter niet op Facebook zet. Voeg niet iedereen toe als vriend Plaats geen vieze foto s en zeg geen lelijke dingen Klik niet zomaar op alle reclameboodschappen die verschijnen Werkblad: Hoe slim communiceer jij?

10 LES 3 Hoe maak ik een goed paswoord? Om toegang te hebben to je s of je spelletjes, online heb je vaak een paswoord nodig. Een goed paswoord is als een tandenborstel, dat geef je toch ook niet zomaar door aan anderen, zelfs niet aan je beste vriend(in). Op internet moet je heel vaak een paswoord gebruiken. Dus je kan maar beter een goed paswoord kiezen! Dat betekent dat je paswoord minimum 10 karakters moet bevatten (cijfers, letters of leestekens). Het moet moeilijk genoeg zijn zodat anderen het niet zomaar kunnen raden, maar ook makkelijk genoeg zodat je zelf kan onthouden. Om je te helpen, kan je bijvoorbeeld de eerste letters van de woorden in een zin nemen. Zoals: Mijn broer Lucas is 12 jaar en helemaal gek! Dan wordt je paswoord: MbLi12jehg! Ziet er supermoeilijk uit, maar is eigenlijk heel erg gemakkelijk om te onthouden. Een paswoord is als een paswoord, die geef je aan niemand. Zelfs niet aan je beste vriend(in). Als hij of zij je vraagt om je paswoord door te geven als teken van vriendschap, zeg hem of haar dan dat je dat tè persoonlijk vindt en dat je het niet nodig vindt om dat als teken van vertrouwen door te geven. Je geeft hem of haar toch ook de sleutel van je voordeur thuis niet? Een paswoord is nochtans precies hetzelfde! Schrijf het ook niet op een briefje of in je schoolagenda zodat je het makkelijker kan onthouden. Je weet nooit wie dit te lezen krijgt. Geef dus nooit je paswoord door aan iemand. Ook niet als die iemand je dat online vraagt. Je moet je paswoord ook regelmatig veranderen. Net zoals die tandenborstel dus Werkblad: Zeta's profiel aanmaken Internettips Dag iedereen! Op internet zijn heel wat leuke dingen te vinden. Informatie, filmpjes, nieuwe vrienden, leuke muziek of games. Maar soms gebeurt het dat je iets te zien krijgt wat je helemaal niet wou zien. Of soms denk je dat een foto of persoon echt is, maar blijkt dit helemaal niet waar te zijn. Erger, wat als iemand je paswoord kraakt? Best een beetje eng Wat kan je doen als het misloopt of als er iets gebeurt waar je je helemaal niet goed bij voelt? Hier vind je allerlei handige tips om veilig te surfen op het net. Onthoud heel goed volgende Clicksafe-tips: Zie je iets vreemd op het internet? En weet je niet zo goed wat je moet doen? Vertel het eerst en vooral aan je ouders of een andere volwassene die je vertrouwt. Kijk maar naar dit filmpje Geloof niet alles wat je leest of ziet op internet. Als je twijfelt, vraag dan raad aan iemand die je kan helpen Wees op je hoede zodra er sprake is van geld en praat erover met je ouders

11 Open geen s van mensen die je niet kent Voeg geen mensen toe die je niet kent Paswoorden zijn geheim. Geef ze aan niemand door. Een paswoord is als een sleutel van je huis: niemand kan van je vragen dat je die doorgeeft. Denk goed na als je je webcam gebruikt Wees voorzichtig met de info die je over jezelf post. Weet je echt geen raad? Dan bieden wij een luisterend oor en zoeken we samen naar de beste oplossing.

12 vijfde leerjaar: I Respect Elke les start met een klassikaal filmpje: een situatieschets met drie of vier mogelijke oplossingen. In kleine groepen kiezen de leerlingen één oplossing en ze verantwoorden hun keuze. Bij elke mogelijke oplossing hoort ook een reactiefilmpje dat je met de klas kan bekijken en bespreken. Komt het overeen met de keuze van de leerlingen? Wat zijn goede oplossingen? Wat doe je beter niet? Daarna volgt een crea-ronde met een extra opdracht voor verwerking of verdieping. 1) geheim en privacy - Mijn geheim...online of offline. materiaal: DVD of voor de crea-ronde: o groot blanco blad o stiften o punaises of plakband tijdsduur van de sessie: 50 minuten tijdsduur van de video: 5 minuten fiche: Online vrienden, contacten onderhouden maar ook nieuwe mensen leren kennen op het internet hoort zonder meer bij de digitale leefwereld van jongeren. Maar wat als je die nieuwe online contacten onmiddellijk gaat beschouwen als hartsvriendinnen en soulmates? En je meteen al je diepste geheimen toevertrouwt? Deze video beschrijft wat je wel en wat je beter niet doet wanneer je persoonlijke dingen wil bespreken. De boodschap luidt: Een persoonlijke of intieme boodschap vertel je beter offline aan een vertrouwenspersoon. Probeer je niet kwetsbaar op te stellen online, maar praat met iemand die je goed kent zoals je grote zus of papa. Daarnaast kan je ook anoniem terecht bij verschillende hulporganisaties voor jongeren. STAP 1: Situatiefilmpje tonen Mijn geheim...online of offline? Start het situatiefilmpje en laat de leerlingen aandachtig kijken. De video stopt en vier mogelijke reacties verschijnen op het scherm. Indien het filmpje onduidelijk is kan je het ofwel nog eens laten spelen ofwel de verhaallijn* luidop lezen: * Arianne leest op haar pc een blogbericht van een meisje Sofia, die ze niet kent. Ook al kent ze haar niet, toch klinkt het verhaal van Sofia erg vertrouwd. Arianne voelt zich net zoals Sofia, niet echt goed in haar vel. Hoe zou ze reageren op dit bericht? Antwoorden? En wat dan? Klik nog niet verder naar de volgende filmpjes, maar ga naar Stap 2 STAP 2: Individuele reflectie Klik nog niet op de vervolgfilmpjes, maar zorg eerst voor een kort moment van zelfreflectie. «Wat zou jij in de plaats van Arianne doen als je zo n boodschap te zien krijgt op je scherm?»

13 Vraag aan de leerlingen om individueel en in stilte na te denken over een mogelijk antwoord en argumenten te verzamelen om zijn/haar keuze kracht bij te zetten. Lees luidop de onderstaande vier mogelijkheden voor, maar klik nog niet op de filmpjes. 1. Ik wil Sofia zien! Ik spreek af,... : Zouden ze in de plaats van Arianne eens afspreken met Sofia? 2. Mijn zus kan me helpen! : Zouden ze eerder een persoonlijk probleem aan een familielid vertellen, zoals een zus? 3. Misschien kan een organisatie me helpen? : Zouden ze eerder naar een organisatie stappen met hun persoonlijk probleem? 4. Vertel ik alles aan Sofia? : Zouden ze in Ariannes plaats terugschrijven en hun probleem aan Sofia vertellen? STAP 3: In groep reflecteren Na het moment van zelfreflectie lees je de 4 stellingen nogmaals luidop en vraag je de leerlingen om zich in kleine groepjes (3 à 4 personen) te verdelen en samen overeen te komen welke stelling ze kiezen. De leerlingen hebben 5 minuten tijd om te kiezen tussen 4 stellingen. Ze mogen slechts 1 enkele stelling kiezen en dienen ook argumenten te verzamelen. STAP 4: Vervolgfilmpjes Duid een eerste groepje aan, vraag hen welk filmpje ze kozen, en bekijk vervolgens klassikaal de gekozen vervolgvideo. Nadat de eerste vervolg-video is bekeken, is er ruimte voor een kort debat. Kiest het aangeduide groepje bijvoorbeeld om in plaats van Arianne een probleem aan een zus om familielid te vertellen? Dan kan je het filmpje reactie 2 Mijn zus kan me helpen! laten afspelen en vervolgens volgende voorbeeldvragen stellen: Reactie 2: Mijn zus kan me helpen! Via deze reactie moeten de leerlingen het belang, de rol en de meerwaarde van een vertrouwenspersoon inzien. Is het een goed idee van Arianne om haar geheim toe te vertrouwen aan haar zus? Wat is een vertrouwenspersoon? Kan je verschillende vertrouwenspersonen hebben? Met wie zou jij het liefst praten? STAP 5 Herhaal dit proces tot alle vier de filmpjes bekeken zijn en er over elke mogelijke keuze gedebatteerd is. Na het eerste debat, duid je opnieuw een groepje aan en kan het volgende vervolgfilmpje worden afgespeeld en opnieuw gekoppeld worden aan een klassikaal debat. Naargelang de keuze van het tweede groepje, speel je 1 van de 3 overige vervolgfilmpjes af en start je vervolgens het debat: Reactie 1: Ik wil Sofia zien! Ik spreek af! Via deze reactie kan je leerlingen duidelijk maken dat afspreken met een online onbekende niet meteen het beste idee is. Is afspreken met iemand die je nog nooit in het echt gezien hebt een goed idee? Heb jij al eens afgesproken met iemand die je niet kent?

14 Waarom was dit geen verstandig idee? Had je Arianne tips kunnen geven (bv. niet alleen gaan, op een openbare plaats afspreken, je ouders inlichten,...) Hoe voelde Arianne zich na haar afspraak? (Bedrogen? Kwaad? Naïef? Droevig?...) Is iedereen op het internet wie hij/zij beweert te zijn? Wat zijn de gelijkenissen en verschillen tussen een online en een offline vriend? Reactie 3: Misschien kan een organisatie me helpen Via deze reactie is het belangrijk dat je het bestaan en het nut van hulporganisaties voor jongeren benadrukt. Welke organisaties ken je? Voor welke problemen kan je bij een professionele organisatie terecht? Op welke manier kan je een organisatie raadplegen (online, offline, per telefoon, via chat, per mail)? Reactie 4: Vertel ik alles aan Sofia? Via deze reactie kan je de leerlingen duidelijk maken welke informatie je beter niet zomaar online verspreidt. Zou jij veel aan Sofia vertellen? Geef 5 voorbeelden van wat je wel zou vertellen (bv. feitelijke info zoals je lievelingsgerecht) en 5 dingen die je absoluut niet zou vertellen (bv. je adres, je pincode, enz.) Welke online games spelen jullie graag? Is er ook een chatfunctie op deze games? Praten jullie dan over persoonlijke dingen of gaat het meer over het spel zelf? STAP 6: Crea-ronde Nu de leerlingen alle filmpjes gezien hebben, is het tijd om iets creatiefs te doen. Laat de leerlingen in kleine groepjes organisaties opzoeken op het internet. Hang een groot blad achteraan in de klas; waar alle organisaties (naam + het probleem waarmee je kan aankloppen bij de organisatie) opgeschreven worden. Laat het blad aan de muur hangen in de klas als geheugensteuntje. Enkele tips:

15 2) alert voor je klikt - Denk na voor je klikt! materiaal: DVD of voor de crea-ronde: o 20-tal blanco postkaarten o schoendoos o schrijfgerief tijdsduur van de sessie: 50 minuten tijdsduur van de video: 5 minuten fiche: Vandaag de dag biedt internet een enorme bron aan informatie. Websites, fora, applicaties, blogs, tweets, enz. Maar is die informatie altijd juist? Of zijn sommige boodschappen te mooi om waar te zijn? Ook de 13-jarige Lucia werd geconfronteerd met een wel erg verleidelijke boodschap op het internet. Wat doe je in zo n geval? De boodschap luidt: Geloof niet zomaar alles wat je ziet op het internet. Sommige boodschappen, banners of advertenties willen je alleen maar misleiden of willen je persoonlijke gegevens achterhalen. Als je twijfelt, klik dan zeker niet op dergelijke boodschappen. Toch geklikt en er gebeuren zaken die je niet leuk vindt? Roep er dan steeds iemand bij. STAP 1: Situatiefilmpje tonen Denk na voor je klikt! Start het situatiefilmpje en laat de leerlingen aandachtig kijken. De video stopt en drie mogelijke reacties verschijnen op het scherm. Indien het filmpje onduidelijk is kan je het ofwel nog eens laten spelen ofwel de verhaallijn* luidop lezen: *Lucia is een tienermeisje dat net zoals haar leeftijdsgenoten enorm houdt van surfen op het net. Lucia surft naar een website - en wauw! - plotseling verschijnt de online banner met de boodschap dat ze de duizendste bezoeker is en een reis gewonnen heeft naar Manuchaos... Klik nog niet verder naar de volgende filmpjes, maar ga naar Stap 2 STAP 2: Individuele reflectie Klik nog niet op de vervolgfilmpjes, maar zorg eerst voor een kort moment van zelfreflectie. Wat zou jij doen in plaats van Lucia? Vraag aan de leerlingen om individueel en in stilte na te denken over een mogelijk antwoord en argumenten te verzamelen om zijn/haar keuze kracht bij te zetten. Lees luidop de onderstaande drie mogelijkheden voor, maar klik nog niet op de filmpjes. 1. Wow ik klik overal op, zo cool! : Zouden ze klikken op de banner? 2. Pfff zo raar, zou ik wel klikken? : Zouden ze niet klikken? 3. Ik klik en wat verschijnt er nu? Dat moet ik melden! : Zouden ze vervelende informatie melden aan de webmaster? STAP 3: In groep reflecteren Na het moment van zelfreflectie lees je de 3 stellingen nogmaals luidop en vraag je de leerlingen om zich in kleine groepjes (3 à 4 personen) te verdelen en samen overeen te komen welke stelling ze kiezen. De leerlingen hebben 5 minuten tijd om te kiezen tussen 3 stellingen. Ze

16 mogen slechts 1 enkele stelling kiezen en dienen ook argumenten (pro s en contra s) te verzamelen. STAP 4: Vervolgfilmpjes Duid een eerste groepje aan, vraag hen welk filmpje ze kozen, en bekijk vervolgens klassikaal de gekozen vervolgvideo. Nadat de eerste vervolgvideo is bekeken, is er ruimte voor een kort debat. Kiest het aangeduide groepje bijvoorbeeld om net zoals Lucia niet te klikken dan laat je het filmpje reactie 2 Pfff zo raar, zou ik wel klikken... afspelen en stel je vervolgens volgende voorbeeldvragen: Reactie 2: Pfff zo raar, zou ik wel klikken? Via deze reactie kan je de leerlingen duidelijk maken dat je informatie beter eens dubbel checkt. Maar ook inhoud kan verifiëren en vergelijken met andere soortgelijke info is een must. Nog steeds twijfels, dan haalt men er beter iemand bij. Waarom twijfelt Lucia eigenlijk? Zou jij je mama of grote broer roepen om hulp? Leg uit wanneer jij aan een boodschap zou twijfelen (vb. het doet teveel aan reclame denken, ze vragen teveel persoonlijke informatie, die boodschap heeft helemaal niets te maken met de website die ik bezocht, er staan taalfouten in de boodschap, rare lay-out) STAP 5 Herhaal dit proces tot de drie filmpjes bekeken zijn en er over elke mogelijke keuze gedebatteerd is. Dus na het eerste debat, duid je opnieuw een groepje aan en kan het volgende vervolgfilmpje worden afgespeeld en opnieuw gekoppeld worden aan een klassikaal debat. Naargelang de keuze van het tweede groepje, speel je 1 van de 2 overige vervolgfilmpjes af en start je vervolgens het debat: Reactie 1: Wow ik klik overal op, zo cool! Via deze reactie kan je de klemtoon leggen om eerst even na te denken en niet in het wilde weg op alles te klikken. Vind je het een goed idee? Wat gebeurde er precies? Wat zou er nog kunnen gebeuren? Reactie 3: Ik klik en wat verschijnt er nu? Dat moet ik melden! Via deze reactie kan je de leerlingen informeren en sensibiliseren rond het melden van schadelijke online informatie. Heb jij al ooit iets gemeld via internet? Ja? Hoe doe je dat? Een vergelijking maken met het offline leven (vb. je bent getuige van een diefstal/pestgedrag... dan zal je dit naar alle waarschijnlijkheid ook melden). Kennen leerlingen nog andere voorbeelden van misleidende informatie? STAP 6: Crea-ronde Nu de leerlingen alle filmpjes gezien hebben, is het tijd om iets creatiefs te doen. Zet een schoendoos vooraan in de klas. Deze schoendoos doet dienst als postbus. Je kan het deksel erop laten en een kleine gleuf voorzien (zodat er een postkaart in kan). Indien er genoeg tijd is, kunnen de leerlingen de postbus versieren. Neem de blanco postkaarten (of knip rechthoekige kaartjes uit een karton). Geef iedere leerling 1 kaartje. Elke leerling tekent een reiskoffer op de kaart met daarin 1 tip voor Lucia. Lucia je gaat misschien niet op reis, maar we hebben wel een hele koffer boordevol tips voor jou... Bv. eerst alles dubbel checken, nooit op banners klikken met 1000ste bezoeker, zomaar geld winnen op

17 het internet is verdacht, eerst nadenken dan pas reageren, nooit zomaar al je persoonlijke gegevens noteren, sluit de website, ga naar je ouders en vraag wat te doen als de pc vastloopt, vergelijk de info met verschillende websites, Klik niet te snel!, eerst even nadenken, geloof niet alles wat je ziet, enz. Samenvattend: Klik niet te snel! Eerst even nadenken Sluit de website! Vergelijk de informatie met een andere website Vraag raad aan je ouders Niet alles wat je op internet ziet, is correct

18 3) internet en respect - Netjes op het internet. materiaal: DVD of tijdsduur van de sessie: 50 minuten tijdsduur van de video: 5 minuten fiche: Deze video toont, via een uit de hand gelopen geval van pesterij, verschillende manieren om een dialoog te starten rond het thema respect en omgangsvormen op het internet. (Cyber)pesten is een moeilijk aan te snijden onderwerp bij de leerlingen omdat het niet altijd als kwetsend of onaanvaardbaar gedrag wordt gezien. Een situatie kan voor de ene grappig zijn en voor de andere vernederend. Dat contrast wordt groter wanneer het pesten nog voortduurt op het internet. Door zijn omvang krijgt het een onvoorspelbaar en anoniem karakter en is het dikwijls de oorsprong van stil verdriet. In deze animatie wordt het accent gelegd op de actieve rol van de jongeren en hun verantwoordelijkheden voor een respectvol gebruik van het internet. Er wordt ruimte geboden voor collectieve reflectie zodat de leerlingen zich de juiste vragen kunnen stellen over de gevolgen van hun online gedrag. STAP 1: Voorstelling van de situatie Online respect: voor jezelf en de anderen! De sessie begint met het samen bekijken van het eerste filmpje met de volgende situatie: Jan is in een plagerige stemming en wil een grap uithalen met Arno. Aangemoedigd door zijn vrienden verrast hij Arno tijdens een toiletbezoek, opent de deur en filmt de scène om ze daarna op de sociale media te posten. Jan is er van overtuigd dat hij met de opname iedereen aan het lachen zal krijgen. Hier stopt de animatie en de leerlingen worden uitgenodigd om het vervolg van het filmpje te bedenken. De volgende vraag verschijnt op het scherm: Wat zou je in deze situatie doen als je in Jans plaats was, of één van zijn vrienden?. Je drukt op Pauze. STAP 2: Rollenspel De jongeren worden uitgenodigd om het verhaal te vervolledigen en op drie verschillende manieren te laten eindigen, vanuit drie verschillende standpunten: van de dader (Jan), van het slachtoffer (Arno) en van één van de getuigen (van de groep vrienden van Jan). Verdeel de leerlingen van de klas in 3 groepjes. Elke groep vertegenwoordigt het standpunt van één van de hoofdrolspelers: hetzij dat van de dader, hetzij dat van het slachtoffer, hetzij dat van een buitenstaander. Hij wordt dus het hoofdpersonage van de sketch. De groepjes werken los van elkaar; ze verzinnen een vervolg met zoveel personages als ze wensen maar steeds vertrekkend vanuit het standpunt van hun eigen hoofdrolspeler. Om te beginnen bedenkt de eerste groep een vervolg met verschillende personages, vanuit het perspectief van Jan, de dader. Jan zal, naast de andere personages, de hoofdrolspeler zijn van de scène. Men gaat dieper in op het standpunt van de dader. Wat zal hij doen? Waarom zal hij op deze manier handelen? Zal hij hierdoor populair worden? Tegelijk bedenkt de tweede groep een vervolg op het basis verhaal vanuit het perspectief van Arno, het slachtoffer. Hij wordt het hoofdpersonage waar dieper wordt op ingegaan in deze groep. Wat kan hij doen? Hoe reageren? Met wie kan hij erover praten? De derde groep tenslotte zal het perspectief van de getuige aanpakken. Het standpunt van de buitenstaander wordt geanalyseerd in deze groep. Wat kan je als getuige doen? Moet je ingrijpen? En hoe? Na 20 minuten voorbereiding stellen de leerlingen per groep hun scenario s voor. Er zullen dus drie scènes worden gespeeld waarbij de leerlingen verschillende emoties

19 zullen ervaren al naargelang het voorgestelde standpunt. De rest van de klas neemt deel door elke scène en elke reactie te analyseren. Door een groepsanalyse van de drie scenario s zullen de verschillende reacties en emoties vergeleken kunnen worden en mogelijke oplossingen worden aangereikt. Dit rollenspel zal aan de leerlingen de mogelijkheid geven een zicht te krijgen op de verschillende posities van de hoofdrolspelers bij een conflict, hen aan te moedigen om na te denken over stereotypen en over de voorstelling en de emoties van anderen. Met dit spel worden diegenen die de neiging hebben zich op te sluiten in bepaalde profielen met name de positie van dader en van slachtoffer uitgenodigd om andere mogelijke posities te ervaren. Ze komen los van een diepgewortelde identificatie zonder dat één van hen wordt gestigmatiseerd. STAP 3: Projectie van de 3 voorgestelde eindes van de video Na het rollenspel druk je opnieuw op «Play» en op het scherm verschijnen drie opties met verschillende vervolgverhalen op het basisverhaal. Reactie 1: Niet akkoord! De film moet worden verwijderd Reactie 2: Zo erg! Ik moet het aan iemand vertellen Reactie 3: Ik besefte dat het eigenlijk toch niet zo grappig was Lees de drie reacties luidop; de leerlingen kiezen de optie die het meest hun ideeën lijkt te benaderen. Ze bekijken die samen. Het doel is het debat en de dialoog aan te moedigen na het bekijken van elke reactie. Dankzij deze discussies denken de jongeren na over de mogelijke gevolgen van de voorgestelde situatie. Ze onderscheiden verantwoordelijk gedrag en risicovol gedrag. Als ze de volgende keuze maken: Reactie 1: Niet akkoord! De film moet worden verwijderd Bij deze reactie is het belangrijk dat de leerlingen begrijpen dat het om kwetsend gedrag gaat en dat er moet worden gereageerd. De volgende vragen kunnen helpen om de interactie te stimuleren: Waarom is het van cruciaal belang om te reageren? Wat zou er kunnen gebeuren indien niemand reageert? Zou Arno het verwijderen van de film waarderen? Kunnen jullie ongewenste boodschappen melden op de sites die jullie gebruiken? Reactie 2: Zo erg! Ik moet het aan iemand vertellen! Hier is het belangrijk om de leerlingen duidelijk te maken dat in het geval van pesterij, het stilzwijgen en de eenzaamheid moeten worden doorbroken. De volgende vragen kunnen helpen om de interactie te stimuleren: Waarom is het van cruciaal belang om er over te praten? Met wie zou je er eerst over praten? Reageert de leerkracht op gepaste wijze? Reactie 3: Ik besefte dat het toch niet zo grappig was. Bij deze reactie is het belangrijk dat de leerlingen goed begrijpen dat ze eerst moeten nadenken voor ze publiceren en dat ze zich eerst in de plaats van de ander moeten stellen vooraleer ze een foto of filmpje op het internet zetten. De volgende vragen kunnen helpen om de interactie te stimuleren: Is het al gebeurd dat je iets niet op internet zette terwijl je het aanvankelijk toch wilde doen? Waarom?

20 Weet je hoe je een video of foto van het internet moet verwijderen? Welke situatie de leerlingen eerst hebben gekozen is niet belangrijk. Er is geen volgorde. Wel belangrijk is dat ze een duidelijk beeld hebben van de drie mogelijke eindes van de situatie. Ze zijn complementair. STAP 4: conclusie Vraag aan de leerlingen om, elk voor zich, drie oplossingen op te schrijven die ze beloven toe te passen in geval van cyberpesten, met de volgende uitgangspunten: 1. Als ik online een gebrek aan respect opmerk tegenover iemand die ik ken, beloof ik: Als er iemand mij op internet bespot en respectloos benadert, beloof ik: Als ik iemand heb gefilmd en dat filmpje dolgraag op het internet zou willen zetten, beloof ik:

21 4) experimenteren en uitdagingen online - Doe ik het of doe ik het niet? materiaal: DVD of voor de crea-ronde: o Een 10-tal foto s van het internet of foto s die leerlingen zelf recent online hebben gezet. tijdsduur van de sessie: 50 minuten tijdsduur van de video: 5 minuten fiche: Jongeren communiceren en gebruiken dagelijks de sociale media om persoonlijke zaken uit te wisselen: foto s, video s, ideeën, muziek... In theorie kunnen de adolescenten van vandaag goed overweg met de veiligheidsregels om hun privéleven op het internet te beschermen: ze weten dat informatie niet bij iedereen terecht moet komen...toch gebeurt het nog te vaak. Eenmaal online verliezen de jongeren soms hun gezond verstand en zijn ze heel enthousiast bij het delen van persoonlijke gegevens. De oorzaak? Er zijn verschillende oorzaken: de indruk van afstand die een scherm creëert tijdens het chatten, de anonimiteit, de invloed van een relatie, de groepsdruk, populair willen zijn... Deze video zal de jongeren de theoretische kennis bijbrengen en eigen maken voor een veilig gebruik ervan in hun digitale wereld. Het fragment toont een concreet voorbeeld uit hun dagelijks leven en zal hun sociale vaardigheden versterken en hen aanmoedigen om na te denken over hun gedrag en de gevolgen van hun acties op het internet. STAP 1: Voorstelling van de situatie Experimenteren en uitdagen online De sessie begint met het samen bekijken van het eerste fragment waarin de volgende situatie zich afspeelt: Delphine en Samira zijn beste vriendinnen. Delphine heeft een nieuwe bikini gekocht en Samirah wil absoluut zien hoe Delphine ermee staat... De video stopt en de volgende vraag verschijnt op het scherm: «Wat zou jij doen in Delphines plaats?» Vooraleer de drie opties met verschillende vervolgverhalen op het basisverhaal te bekijken, laat je de leerlingen nadenken over hoe zij het verhaal zouden laten aflopen. STAP 2: Praatronde Om samen na te denken over het vervolg van de situatie kan je een debat voorstellen in de vorm van een praatronde. Iedereen zit in een cirkel; een bal bepaalt wie het woord neemt. Je werpt de bal naar een leerling die als eerste begint te praten. Wanneer hij/zij klaar is, werpt hij/zij de bal naar een andere leerling die ofwel het woord neemt ofwel zwijgt en de bal op zijn/haar beurt doorgeeft. Om dit te laten werken, moet je je aan bepaalde regels houden: «Respect voor elkaar en voor zichzelf» ; «Waardering voor de mening van de anderen» en «Mildheid en respect ten aanzien van andermans mening». Iedereen praat over het gekozen thema Niemand oordeelt Iedereen praat zonder te worden onderbroken (respect) Bespotten of beledigen is verboden Niemand is verplicht om te praten Wat in de praatronde werd gezegd, blijft in de praatronde

22 Verschillende vragen kunnen de ronde doen: Wat zou je doen in Delphines plaats? Wat doe je als je een foto van jezelf zonder jouw toestemming op het internet ziet verschijnen? Hoelang blijft een foto op het internet? Is het gemakkelijker om iemand uit te dagen via het internet dan in het echte leven? Waarom? Wat zijn de risico s van het plaatsen van een foto op het internet? Feedback op het einde van de praatronde is van fundamenteel belang omdat het toelaat de ervaringen te bespreken, de indrukken van de deelnemers te bevestigen en de oplossingen gezamenlijk onder woorden te brengen. STAP 3: Projectie van de 3 voorgestelde eindes van de video Na de praatronde druk je opnieuw op «Play» en op het scherm verschijnen drie opties met verschillende vervolgverhalen op het basisverhaal. Reactie 1: Ik doe het gewoon Reactie 2: Selfie, maar voorzichtig Reactie 3: Beter in het echt? Lees de drie reacties luidop; de leerlingen kiezen de optie die het meest hun ideeën lijkt te benaderen. Ze bekijken die samen. Het doel is het debat en de dialoog aan te moedigen na het bekijken van elke reactie. Dankzij deze discussies denken de jongeren na over de mogelijke gevolgen van de voorgestelde situatie. Ze onderscheiden verantwoordelijk gedrag en risicovol gedrag. Als ze de volgende keuze maken: Reactie 1: Ik doe het gewoon! Bij deze reactie is het belangrijk dat de leerlingen begrijpen dat als ze een foto versturen via gsm, de controle erover verloren gaat. De volgende vragen kunnen helpen om de interactie te stimuleren Is het een goed idee van Delphine? Via gsm of via ? Is het ene veiliger dan het andere? Is het mogelijk om een foto/film die ik via apps verzend, te beschermen? Wat is het recht op afbeelding? Reactie 2: Selfie, maar voorzichtig Verbieden of verhinderen is geen oplossing. Deze reactie zet de jongeren aan om creatief te zijn om onherkenbaar te zijn indien foto s interpreteerbaar zijn. De volgende vragen kunnen helpen om de interactie te stimuleren Is het realistisch? Zo ja, waarom? Zo niet, waarom? Heb je nog ideeën om onherkenbaar te zijn op zulke foto s? Weet je hoe je een foto die je niet bevalt verwijdert? Weet je hoe je een probleem op de sociale netwerksites moet melden? Reactie 3: Beter in het echt?! Deze reactie nodigt de jongeren uit om hun emoties te respecteren en om niks tegen hun wil te doen. De volgende vragen kunnen helpen om de interactie te stimuleren:

23 Hoe voel ik dat ik niet op mijn gemak ben in een bepaalde situatie? Stress? Hartkloppingen? Onbehagen? Waarom is het beter jezelf niet te dwingen? Hoe de ander laten verstaan dat ik iets niet wil doen, zonder die persoon kwaad te maken? Is het een goed idee om je in het echt in je bikini te laten zien? Zo ja, waarom? Zo niet, waarom niet? STAP 4: Conclusie Om samen te vatten wat de leerlingen vandaag met Delphine hebben geleerd, vraag je hen om vooraf 3 foto s te printen die ze vorige week op het internet hebben gezet (via sociale media, app of blog...). Vraag om deze mee te brengen de dag van de sessie. Als je liever niet met hun foto s werkt, breng dan zelf een tiental foto s van het internet mee. De foto s moeten genoeg van elkaar verschillen om verschillende reflecties en invalshoeken toe te laten. Teken twee kolommen op het bord: in de ene kolom komen de foto s die OK zijn om op het internet te zetten of om naar vrienden te verzenden, in de andere de foto s die niet OK zijn. Vraag de leerlingen hun foto s op een tafel te plaatsen. Neem er willekeurig eentje en vraag in welke kolom de foto hoort. Stel de volgende vragen: Welke foto s zou je online zetten? Welke foto s zou je zeker niet online zetten? Waarom niet? Welke foto s zouden geschikt zijn voor een profielpagina? Welke indruk geeft die foto jou? Stel dat je deze foto online hebt gezet: voor wie zou ze bestemd zijn? Classificeer alle foto s op dezelfde manier.

24 5) persoonlijke informatie - Hoe ga ik om met mijn gegevens? materiaal: DVD of voor de crea-ronde1 : o bord o krijt o gekleurde post-its voor de crea-ronde 2: o bord o krijt tijdsduur van de sessie: 50 minuten tijdsduur van de video: 5 minuten fiche: Steeds meer applicaties en spelletjes worden gratis aangeboden op het internet. In ruil voor deze gratis service verzamelen organisaties persoonlijke gegevens van gebruikers om deze te verkopen, te combineren met andere gegevens en te analyseren om zo een persoonlijk profiel te maken van de gebruiker. Met deze video willen we leerlingen ervan bewust maken dat ze niet zomaar alle persoonlijke gegevens moeten delen met de aanbieders van gratis of betalende spelletjes online. De boodschap luidt: Spelletjes op het internet! Leuk! Maar let op welke gegevens je vrijgeeft. Indien je je moet registreren op een website, vul dan enkel de verplichte vakjes in. Geef nooit een adres, geboortedatum of telefoonnummer. Als je dan toch persoonlijke gegevens moet ingeven, gebruik een nickname en maak een apart adres aan. STAP 1: Situatiefilmpje tonen Hoe ga ik om met mijn gegevens Start het situatiefilmpje en laat de leerlingen aandachtig kijken. De video stopt en drie mogelijke reacties verschijnen op het scherm. Indien het filmpje onduidelijk is kan je het ofwel nog eens laten spelen ofwel de verhaallijn* luidop lezen: * Bert wil graag een online spelletje spelen maar hiervoor moet hij een account registreren. Hij moet toch wel heel veel gegevens ingeven en hij is niet zeker of hij deze persoonlijke informatie zo maar mag delen op internet. Klik nog niet verder naar de volgende filmpjes, maar ga naar Stap 2 STAP 2: Individuele reflectie Klik nog niet op de vervolgfilmpjes, maar zorg eerst voor een kort moment van zelfreflectie. Zouden jullie zomaar alle gegevens zoals jullie adres en telefoonnummer invullen? Vraag aan de leerlingen om individueel en in stilte na te denken over een mogelijk antwoord en argumenten te verzamelen om zijn/haar keuze kracht bij te zetten. Lees luidop de onderstaande drie mogelijkheden voor, maar klik nog niet op de filmpjes. 1. Ik vul gewoon alles in : Vullen leerlingen zomaar alles in op een registratieformulier om een online game te kunnen spelen? 2. Ik vul valse gegevens in : Verzinnen leerlingen valse gegevens om in te vullen op een registratieformulier van een online game?

25 3. Ik vul alleen in wat verplicht is : Je moet niet altijd alles invullen op een registratieformulier? STAP 3: In groep reflecteren Na het moment van zelfreflectie lees je de 3 stellingen nogmaals luidop en vraag je de leerlingen om zich in kleine groepjes (3 à 4 personen) te verdelen en samen overeen te komen welke stelling ze kiezen. De leerlingen hebben 5 minuten tijd om te kiezen tussen drie stellingen. Ze mogen slechts één enkele stelling kiezen en dienen ook argumenten te verzamelen. STAP 4: Vervolgfilmpjes Duid een eerste groepje aan, vraag hen welk filmpje ze kozen, en bekijk vervolgens klassikaal de gekozen vervolgvideo. Nadat de eerste vervolgvideo is bekeken, is er ruimte voor een kort debat. Kiest het aangeduide groepje bijvoorbeeld om in plaats van Bert gewoon alles eerlijk in te vullen. Dan kan je het filmpje reactie 1 Ik vul gewoon alles in! laten afspelen en vervolgens volgende voorbeeldvragen stellen: Reactie 1: Ik vul gewoon alles in Is het een goed idee om zomaar alle persoonlijke gegevens in te vullen op een registratiepagina? Wat denk je dat de spelletjesmakers doen met je persoonlijke gegevens? STAP 5 Herhaal dit proces tot de drie filmpjes bekeken zijn en er over elke mogelijke keuze gedebatteerd is. Na het eerste debat, duid je opnieuw een groepje aan en kan het volgende vervolgfilmpje worden afgespeeld en opnieuw gekoppeld worden aan een klassikaal debat. Naargelang de keuze van het tweede groepje, speel je 1 van de 3 overige vervolgfilmpjes af en start je vervolgens het debat: Reactie 2: Ik vraag hulp aan mijn mama! Via deze reactie krijgen de leerlingen twee boodschappen. Langs de ene kant leren de leerlingen dat ze hulp kunnen vragen aan een volwassene als ze niet zeker zijn of ze al dan niet iets mogen delen op internet. Langs de andere kant wordt hen getoond dat ze niet altijd alle vakjes moeten invullen om toch toegang te krijgen. Bij wie kunnen jullie terecht als je vragen hebt rond welke gegevens je op internet mag delen? Waarom staan er volgens jullie soms een sterretje achter een vakje? Waarom zijn er vakjes waar geen sterretje achter staat? Reactie 3: Ik maak een apart adres aan! Via deze reactie is het belangrijk dat leerlingen zich bewust zijn dat ze een nickname kunnen gebruiken en dat ze op vele sites een gratis adres kunnen aanmaken dat ze kunnen gebruiken om zich te registreren voor bv. online games, wedstrijden... Hebben jullie een nickname/of welke nickname zouden jullie wel tof vinden? Hoe zouden jullie een apart adres aanmaken? Welk adres zouden jullie aanmaken? Maak je voor elke site een apart adres aan? STAP 6.1: Crea-ronde 1 Voorbereiding: Maak een groot blad met 2 grote cirkels met boven de ene cirkel wel delen en boven de andere cirkel nooit delen.

26 Benodigdheden: Per groepje (4 à 5 leerlingen) een boekje met grote post-its (met minimum ongeveer 10 à15 lege post-its). Per groepje een andere kleur of ander formaat van post-it. Nu de leerlingen alle filmpjes gezien hebben, is het tijd om iets creatiefs te doen. Laat de leerlingen in kleine groepjes werken. Geef elk groepje een boekje met lege post-its in een andere kleur of formaat. Het is de bedoeling dat ze per post-it opschrijven welke persoonlijke gegevens websites/online games aan hen al gevraagd hebben. Vb: voornaam, achternaam, nickname, leeftijd, geboortedatum, telefoonnummer. Ze moeten de post-its in twee stapels leggen. Een stapel met persoonlijke informatie die ze volgens hen wel mogen delen op internet en een stapel met persoonlijke gegevens die ze niet mogen delen op internet. Ondertussen kan je het blad met de grote cirkels wel en nooit delen op het bord hangen. Daarna kan er per groepje een leerling naar voor komen met de twee stapels en de post-its in de juiste cirkel hangen. Vraag vervolgens aan iedere groep waarom ze een bepaalde post-it in één van de twee cirkels hebben gehangen. Als twee groepjes hetzelfde op een post-it hebben geschreven maar deze in een andere cirkel hebben gehangen kan hier klassikaal over gedebatteerd worden. STAP 6.2: Crea-ronde 2 Als leerkracht schrijf je voor elke ronde een woord/of zin op het bord waarin je iets persoonlijks aan de leerlingen vraagt. De leerlingen die deze informatie niet willen delen op internet gaan allemaal links staan en de leerlingen die deze informatie wel willen delen op internet gaan rechts staan. Op deze manier kan er een debat ontstaan tussen de leerlingen links in de klas en leerlingen rechts in de klas. Voorbeelden van persoonlijke info die je op het bord kan schrijven: Voornaam, achternaam, nickname, adres, straat, huisnummer, postcode/gemeente, leeftijd/geboortedatum, paswoord, rekeningnummer, nummer van een bankkaart, foto van jezelf, hobby, naam van je huisdier,...

27 Zesde leerjaar: veiligonline.be Boekje voor kinderen en ouders

28 OPVOEDING en TIPS voor kinderen en hun ouders :.

29 Je kan elke stap van deze bundel volgen op de site met bijhorende filmpjes.

30 1)SURFEN Via het World Wide Web de wereld bezoeken door van website naar website te springen. Gebruik Bron van informatie: je vindt er heel veel informatie over alle onderwerpen. Je kan favoriete websites bekijken, zoals bv. huiswerksites, sites van muziekgroepen, sites van idolen... kortom alles wat zich in de leefwereld van een kind afspeelt. Via persoonlijke contacten krijg je andere informatie. Kinderen praten onder elkaar en geven zo adressen door. Dit is iets wat volwassenen in hun dagdagelijkse activiteiten ook doen. Snel en gemakkelijk. Iedereen kan ermee overweg. Er zijn ook leuke kinderbrowsers waar kinderen tot 11 jaar veilig kunnen surfen naar spannende en leerzame sites. Mogelijke risico's Reclame: jongeren worden meer en meer beschouwd als consumenten en krijgen dan ook heel veel reclameboodschappen te verwerken via internet. Betrouwbaarheid van informatie: je moet kinderen leren dat niet elke informatie die je op internet aantreft, betrouwbaar is. E-privacy: kinderen geven te veel en te gemakkelijk hun persoonlijke gegevens vrij op internet. Opvoedingstips voor ouders Praat thuis over het gebruik van de computer. Waarvoor mag de computer gebruikt worden en waarvoor niet? Praat regelmatig met je kinderen en hun vrienden en vriendinnen over wat ze doen en meemaken op internet, en hoe ze dat vinden. Vertel ook over je eigen ervaringen. Maak thuis duidelijke afspraken over computergebruik en volg ze op. Hoeveel tijd mag je kind aan de computer zitten en waarvoor? Bv. chatten en spelletjes één uur en voor huiswerk twee uur. Wanneer kan dat? Bv. Na het avondeten, als de huistaken klaar zijn. Zet de computer op een zichtbare plaats!!!

31

32 2)Entertainment Entertainment of beter gekend als amusement. Jongeren gebruiken veel het internet om muziek en films te bekijken Vb: Samen een gezelschapsspel spelen, een film bekijken, naar een museum gaan,... De term amusement heeft zich door de jaren heen aangepast door de komst van de technologie. De komst van het internet (met alle spelletjessites e.d.) heeft entertainment een licht andere betekenis gegeven. Niet alleen onze kinderen maken hier gebruik van maar ook volwassen, vaak onbewust. Als we op televisie een leuk recept zien klaarmaken kunnen we alles nalezen op het net of zelfs stap voor stap alles volgen via een filmpje (cf. YouTube) Ontspanning en gaming Het spelen van spellen via internet (alleen of met anderen) zoals Runescape, War of World of Farmville. Sociale games Kleine spelletjes toegankelijk via het internet Online (vb: Op Facebook) Wordt meestal alleen gespeeld Grote toegankelijkheid: computer, tablet, smartphone, laptop,... Traditionele games Zowel online als offline Kan alleen of met meerdere gespeeld worden Voordelen Games zijn leuk en spannend voor jongeren. Het is uitdagend, motorisch en strategisch. Kanaliseert agressie door te spelen. De creativiteit bij kinderen wordt gestimuleerd. Het logisch denken wordt verhoogd. Bevordert beheer van meerdere en gelijktijdige taken. Het observatievermogen van kinderen verbetert. Een sociaal gebeuren waarbij ze kunnen experimenteren met rollen en sociaal gedrag. Het bevordert de communicatie met anderen.

33 Sommige games stimuleren de beweging van het kind. Jongeren kunnen heel wat bijleren op het internet via educatieve games. Mogelijke risico's - Geweld? Niet wetenschappelijk bewezen dat het meer negatief effect heeft dan geweld op TV. MAAR we moeten de normen van games respecteren vb. leeftijdsgrens. Het kan zijn dat de jongeren helemaal in zichzelf keert. Door spel ontsnappen ze aan andere probleem. vb. moeilijke gezinssituatie. Cyberpesten via gamen kan ook, bijv. bij het spelen in naam van iemand anders. Verslaving? Meestal niet, maar kan soms bij teveel gebruik verslavend worden. Een gemiddeld gebruik van 1 uur per dag kan geen kwaad. Het is belangrijk om mogelijke signalen op te merken: - Je kind is boos of slechtgezind als de computer niet vrij is. - Je kind maakt nog heel weinig huiswerk. - Je kind komt steeds minder buiten. - Je kind verwaarloost vrienden. - Je kind liegt over zijn/haar game-gedrag.

34 Opvoedingstips voor ouders Bekijk een testversie of filmpje online voordat je een spel koopt. Zeg duidelijk waarom dit volgens jou niet kan of wel kan. Toon interesse voor wat je kinderen spelen. Speel zelf eens mee. Zorg ervoor dat je kind ook andere interesses heeft en persoonlijke contacten zoekt Moedig je kind aan om vooral samen met anderen te gamen, zodat het een sociale activiteit is en blijft. Bepaal voor jezelf hoelang je je (jonge) kinderen schermtijd wil geven en welk soort games je toelaat. Leer kinderen muziek en films downloaden van officiële sites. (vb. netflix, itunes,,...) Praat met je kind over geweld, zodat hij/zij dit in de juiste context kan praten. Streaming Online beeld of muziek naar keuze beluisteren die niet naar je computer wordt gedownload. Met betalend abonnement of reclamespots. Opkomst van online diensten met muziek of video in streaming, bijv. Spotify, Deezer, music streaming of iwatch.be (vtm) I-tunes biedt ook een hele reeks diensten aan om naar muziek te luisteren en video te bekijken. Zo kan je ook reeksen en films online bekijken. Het gaat erom dat je muziek beluistert over het internet zonder dat deze zich dus op je computer bevindt. Je moet dus wel online zijn maar dan kan je alle muziek beluisteren die je wilt. In sommige gevallen is dat tegen betaling, in andere mits de nodige reclameboodschappen. Opvoedingstips voor ouders : Leer kinderen downloaden van officiële sites, dus betalen om muziek te downloaden. Maak afspraken over spelen op internet. Wat mogen ze spelen en vooral hoe lang mogen ze spelen? Suggesties voor het vastleggen van de schermtijd per leeftijd : tot 2 jaar: 5 minuten per dag samen tv-kijken en een paar keer per week samen surfen. 2-4 jaar: 5 à 10 minuten per keer, tot maximaal 30 minuten per dag 4-6 jaar: 10 à 15 minuten per keer, tot maximaal 1 uur per dag 6-8 jaar: maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van maximaal 30 minuten 8-10 jaar: maximaal 1 à 1.5 uur beeldschermtijd per dag 12 jaar en ouder: maximaal 3 uur schermtijd per dag

35 Speel zelf eens mee. Toon interesse en vraag aan je kind om je te leren hoe hun favoriete spel gespeeld moet worden. Zo creëer je een positieve sfeer om met je kind te praten over hun spel. Moedig je kind aan om vooral samen met anderen te gamen, zodat het een sociale activiteit is en blijft. Maak duidelijke afspraken over aankopen op internet. Houd je kredietkaart bij!! Leer kinderen kritisch zijn over wat ze downloaden, zien of lezen op het internet. Bekijk een testversie of filmpje op internet voordat je een spel koopt. Zeg duidelijk waarom dit volgens jou niet of wel kan. Praat met je kind over het verschil tussen fantasie en werkelijkheid, zodat geweld in de juiste context geplaatst kan worden.

36 3)Communicatie Communicatie gebeurt meer en meer digitaal. Er bestaan verschillende vormen van communicatie (praten, gebarentalen, rooksignalen,...). Steeds vaker wordt er gebruik gemaakt van de digitale communicatie. Denk maar aan "Snel een SMS sturen om te zeggen dat ik wat later ben." of "Ik bezorg je alle nodige info via mail." Ook nu is er sprake van digitale communicatie aangezien wij je deze info bezorgen via het net. Digitale communicatie kan worden onderverdeeld in verschillende vormen: Een adres is niet alleen nodig om een te sturen maar vooral om toegang te hebben tot de online wereld: chatten, netwerken,... Gebruik Je kan er snel veel mensen mee bereiken. Het is een grote bron van communicatie en vervangt bijna volledig het corresponderen per brief. Je hebt de mogelijkheid om bijlagen mee te sturen. Hoewel bijna alle jongeren een adres hebben, mailen ze vaak veel minder dan volwassenen dat doen. Toch is dit adres belangrijk voor hen. Ze hebben het immers nodig om te netwerken, chatten,... Het adres is een bewijs van je internet-identiteit. Door je adres ben je iemand op het internet en weten mensen hoe je te bereiken. Door de keuze van het e- mailadres kan je bovendien zelf beslissen hoe je zal heten op het net. Tips: Niet op de s van onbekenden antwoorden Een goed paswoord hebben Mogelijke risico's Spam: in grote hoeveelheid berichten versturen die het gebruik van netwerken, meestal internet, blokkeren. Iedereen krijgt mails met spam en dus ook kinderen. Virussen: het gebruik van mail is een manier om virussen binnen te halen. Meestal gebeurt dit via attachments (bijlagen) die meegestuurd worden. Anonieme adressen kunnen gebruikt worden om te cyberpesten. Je weet dan niet van wie de mail afkomstig is. Keuze van adres: leer aan je kinderen een adres te kiezen dat zo neutraal mogelijk is en waaruit niet blijkt of zij een jongen of een meisje zijn.

37 Chatten Real-time tekst-communicatie met anderen via de computer, vaak ondersteund met 'emoticons' om gevoelens uit te drukken. Gebruik Het is een manier van directe communicatie met anderen. Dè ideale manier om met je vrienden te babbelen. Het geeft een grote interactie. Je typt een zin en er komt direct reactie. Met een camera erbij wordt het voor een kind nog leuker. Ook kan je tijdens het chatten foto's en video's uitwisselen. Snel en gemakkelijk. Iedereen kan ermee overweg. Ontwikkelen van een eigen taal of de chattaal. Op de chat kan je je even uitgeven voor iemand anders om zo te testen hoe anderen reageren op een jongen / meisje, een populaire meid, een volwassene,... Uitbouwen van netwerken: het chatten wordt gebruikt om netwerken van vrienden te onderhouden maar ook om vrienden bij te maken. Een lange lijst met ontactpersonen is voor jongeren vaak een teken dat ze heel populair zijn. Mogelijke risico's

38 Vriend: iemand die ze 5 minuten kennen. Voor een jongere heeft de notie kennen' een totaal andere connotatie dan voor een volwassene. Jongeren vertrouwen veel vlugger en gaan ervan uit dat zij een persoon kennen omdat zij er al 5 minuten mee chatten. Zij delen dan ook veel vlugger geheimen met elkaar. Cyberpesten via de chat. Populaire Chatprogramma's MSN stopgezet gezien Microsoft Skype heeft overgenomen. Facebook heeft eigen chatmogelijkheden uitgebreid. Webcam Een eenvoudige webcamera voor gebruik op internet. Gebruik Het geeft een grote interactie en dit zeker in samenwerking met chatprogramma's. Je kan chatten en kijken tegelijkertijd. Het is een bron van communicatie. Naast het verbale, krijg je nu ook non-verbale informatie. Je ziet elkaar, wat kan beschouwd worden als een controlemiddel. Je kan controleren of de persoon aan de andere kant wel is wie hij of zij zegt te zijn. Mogelijke risico's Ongevraagd ongewenste beelden te zien krijgen wanneer je het beeld van een persoon verwacht. Foto's en video's kunnen genomen worden zonder iemands goedkeuring en medeweten. Als 2 mensen aan het chatten zijn met een webcam en één van de 2 registreert alles, zonder dit te zeggen, dan weet de andere niet dat er een video is opgenomen. Deze video's zijn dan in een digitaal formaat en kunnen naar goeddunken verspreid en gebruikt worden. Op deze manier kunnen foute foto's en video's, gemaakt door en met minderjarigen,verspreid worden.

39 Opvoedingstips voor ouders : Toon interesse in de communicatiemiddelen die je kinderen gebruiken. Vraag hen naar informatie over hoe zij dit gebruiken. Bekijk samen met je kinderen eens hun profiel. Ga zelf ook eens chatten. Respecteer zelf als ouder de privacy van je kinderen en lees hun conversaties niet. Praat met kinderen over het geven van de eigen persoonlijke informatie en die van anderen. Een vriend is niet iemand die men 5 minuten geleden heeft ontmoet via chat! Maak afspraken over gebruik van computer voor chat, profielen, gsm,... Met wie mogen ze op die manier communiceren, wanneer, hoe lang,... Wanneer er toch afspraken gemaakt worden, leer kinderen dit te vertellen aan een vertrouwenspersoon en laat hen niet alleen gaan. Leer ze iemand meenemen. Als je het verbiedt, leg hen ook uit waarom. Leer je kinderen basistechnieken om informatie te verzamelen over een persoon die hen lastigval. o Hou conversaties bij o Maak printscreens als er foto's aan te pas komen (bv. via webcam) o Bewaar mails, sms-berichten,... o Leer hen enkel berichten te aanvaarden van personen die ze 'offline' kennen

40 4)Sociale media Sociale netwerksites zoals Facebook zijn populair bij jongeren en bij volwassenen Gebruik 64% van de jongeren hebben een profiel op sociale netwerksites: 25% van de 9-10 jarigen, 49% van de jarigen en 83% van de jarigen 41% heeft meer dan 100 tot 300 vrienden online 47% van de jongeren legt contact met onbekenden via sociale media 50,8% geeft hun adres 23.4% geeft hun mobiele telefoonnummer 16.4% geeft hun thuisadres Facebook is verboden tot -13 jaar Voordelen Je kan je leven online delen Je kan vrienden (terug)vinden Het is gratis en snel Populariteitsmeter Populairste Sociale netwerksites Facebook: meest populaire sociale netwerksite met gratis profiel (vrienden toevoegen, berichten sturen, foto's, video's en muziek toevoegen) Instagram: mobiele app om foto's en video's uit te wisselen Google+: sociale netwerksite beheerd door Google en gelinkt aan je Google-account (vergelijkbaar met Facebook) Twitter: internetdienst om berichten van max. 140 tekens te publiceren Linked In: sociale netwerksite gericht op beroepsmatig gebruik Pinterest: sociale netwerksite die fungeert als prikbord voor afbeeldingen Snapchat: toepassing voor het delen van foto's en video's die slechts 10 seconden zichtbaar zijn

41 Mogelijke risico's Jongeren delen heel vaak teveel persoonlijke informatie op hun profiel Jongeren worden te vlug vrienden met onbekenden Er kunnen foto's gedeeld worden zonder toestemming te vragen; vaak voor de grap Schadelijke inhouden kunnen overal worden verspreid De publiciteit wordt steeds op maat aangepast Cyberpesten: 6% van de jongeren tussen 9-16 jaar werden slachtoffer van cyberpesten in de loop van vorig jaar. Sharenting Sharenting is een mixwoord van de Engelse woorden 'SHARE' en 'PARENTING' = ouders die het leven van hun kinderen op het internet delen. Meer dan de helft van de ouders delen foto's, video's,.. van hun kinderen op het internet. Volgende vragen kunnen jullie helpen om te kijken of de foto,... schadelijk kan zijn voor je kind alvorens het te posten: Wie ziet je foto? Wat gebeurt er met de foto? Wat staat er op de foto? Vanaf een bepaalde leeftijd is het een goed idee om aan je kinderen te vragen: Mag ik dit delen? Opvoedingstips voor ouders : Toon interesse in de communicatiemiddelen die je kinderen gebruiken. Vraag hen naar informatie over hoe zij dit gebruiken. Bekijk samen met je kinderen eens hun profiel. Installeer een anti-virus en/of anti/spam. Praat met je kind over welke informatie ze online plaatsen en welke niet. Stimuleer de kritische kijk van het kind.

42 Leer je kind om goede paswoorden aan te maken en deze regelmatig te wijzigen. Wanneer een kind toch een afspraak maakt met een onbekende, leer kinderen dit te vertellen aan een vertrouwenspersoon en laat hen niet alleen gaan. Als je het verbiedt, leg hen ook uit waarom. Leer je kinderen basistechnieken om informatie te verzamelen over een persoon die hen lastigvalt. Hou conversaties bij Maak printscreens als er foto's aan te pas komen Bewaar mails, sms-berichten,...

43 5) Mobiel internet De tijd van de klassieke gsm is voorgoed voorbij. Van gewoon bellen naar 3G en nu 4G. Smartphones en tablets maken vanaf nu ook deel uit van de leefwereld van het kind. Meer dan 70% van wie online gaat gebruikt ook mobiel internet. Meer dan 9 op 10 jongeren tussen 10 en 17 jaar hebben een GSM of Smartphone Eerste medium dat puur persoonlijk is Kind of jongere heeft het steeds bij zich Constant verbonden en bereikbaar Men kan er foto s/video s mee maken en doorsturen Apps (applicaties) Mogelijke risico's Diefstal Slachtoffer zijn van spamming Beelden maken zonder medeweten van de andere Commercieel misbruik van persoonlijke gegevens. Vergeten af te melden (uitloggen) Extra kosten (Apps, abonnementen) Geolocalisatie: men weet exact waar je bent Cyberpesten Van GSM naar Smartphones & tablets Kinderen en jongeren vervangen meer en meer hun gsm door een Smartphone waarmee ze ook op het internet kunnen. Gebruik De gsm of smartphone is een communicatiemiddel dat voor jongeren een belangrijk deel van hun leven is geworden. Met een smartphone kan je ook op het internet. Met de meeste gsm-toestellen kan je foto's en video's maken en deze onmiddellijk doorsturen naar je vrienden. Jongeren gebruiken een gsm meestal om te sms'en en te bellen, maar kunnen er ook betalingen mee verrichten. Een smartphone is een zeer grote bron van communicatie en netwerking. De smartphone wordt gebruikt om netwerken van vrienden te onderhouden maar ook om vrienden bij te maken. Op een smartphone kan je app's downloaden. Een app is een software-applicatie ontworpen voor een smartphone of tablet die extra functies aan je apparaat toevoegt.

44 Vooral het gebruik van facebook is populair. Maar er is voor zowat alles een app te vinden, al of niet tegen betaling. Je kan ook chatten via je smartphone.met deze software op je gsm kan je chatten met dezelfde personen en op dezelfde manier als op je computer. Zo heb je je vrienden altijd en overal bij de hand. Mogelijke risico's Jongeren downloaden vaak beltonen, beelden en schermachtergronden. Zonder de kleine lettertjes te lezen en zonder het te beseffen, kunnen zij zich inschrijven op een abonnementsdienst. Deze dienst bestookt hen achteraf met sms'jes die ze moeten betalen en zorgt er zo voor dat hun heroplaadbare kaart binnen de kortste keren leeg is. Het is bovendien heel moeilijk om van deze abonnementen af te geraken. Opvoedingstips voor ouders : Maak duidelijke afspraken over het gebruik van de Smartphone van je kind Bespreek mogelijke gevolgen Maak duidelijke afspraken over het gebruik van de smartphone en/of tablet van je kind. Leer je kind nadenken alvorens iets te publiceren/delen Maak gebruik van een paswoord.

45

46 6)Vormen van Cyberpesten = alle vormen van pesterijen die een beroep doen op nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, zoals internet, gsm of computer om slachtoffers lastig te vallen, Wat is Cyberpesten? Alle vormen van pesterijen Die een beroep doen op "nieuwe" media Om slachtoffers opzettelijk en herhaaldelijk kwaad te doen # namen: cyberpesten, online pesten, digitaal pesten of elektronisch pesten Gevolgen Er is een sterk verband tussen cyberpesten en het pesten op de speelplaats. Vaak gaat het pesten op de speelplaats overdag, 's avonds gewoon door via de computer of gsm. Toch zijn er ook een aantal verschillen tussen 'klassiek pesten' en cyberpesten. Het cyberpesten is veel directer, veel persoonlijker en een aanval op de private levenssfeer. Kinderen en jongeren nemen het pesten mee in hun bed en zijn er niet van verlost als zij 's avonds thuis voor de computer zitten. Kinderen hebben vaak het gevoel dat de hele wereld toekijkt hoe zij gepest en belachelijk gemaakt worden. De beledigingen/commentaren en kwetsende of gênante foto's kunnen relatief lang online blijven staan, waardoor het slachtoffer er steeds opnieuw mee geconfronteerd wordt. De daders worden niet onmiddellijk geconfronteerd met hun acties, omdat ze de reacties/non-verbale communicatie van het slachtoffer niet kunnen zien. Het kan anoniem gebeuren, waardoor het moeilijk te ontdekken is wie de cyberpester is. Ouders zijn meestal laat of niet op de hoogte dat er een probleem is, juist omdat het via internet en gsm verloopt. Het is wel gemakkelijker om bewijsmateriaal te verzamelen, doordat alle berichten en s bewaard kunnen worden. Cyberpesten via games Iemands paswoord stelen: spelen in naam van iemand anders en ervoor zorgen dat hij of zij verliest. 'Verworvenheden' stelen : ervoor zorgen dat iemand's avatar (het virtuele personage in een game) niet meer zo sterk is. Cyberpesten via

47 Pest s. Dit kunnen zowel woorden als beelden zijn (bv.gefilmd hoe iemand uitgelachen wordt) die enkel naar het slachtoffer of naar een hele groep mensen gestuurd worden. Dit kan al dan niet anoniem zijn. Opzettelijk virussen verspreiden. Iemands paswoord stelen en mailen in naam van die persoon. Cyberpesten via het chatten Uitschelden op de chat. Virtuele uitsluiting' : een hele groep mensen die allemaal dezelfde persoon blokkeren zodat er met deze persoon niet meer gechat wordt. Iemands paswoord stelen en chatten in naam van die persoon of de chataccount afsluiten. Cyberpesten via de webcam Foto's of video's maken zonder medeweten of toestemming van de ander en deze later publiceren op het internet. Opzettelijk schokkende beelden tonen via de webcam. Cyberpesten via profielen Profielen met kwetsende inhouden: een profiel aanmaken waarop iemand belachelijk gemaakt wordt. Profielen met kwetsende beelden. Een populariteitsmeter waarbij anderen kunnen stemmen hoe lelijk of dom iemand is. Uitsluiting uit het netwerk: een hele groep mensen die hun profiel aan elkaar linken maar niet aan dat van het slachtoffer, waardoor deze de evoluties en conversaties niet kan volgen. Aanmaken van valse profielen, zodat de dader anoniem kan blijven Cyberpesten via de gsm Het sturen van pest sms-jes: 'Je bent lelijk' of 'Iedereen vind jou stom'. Cyberpesten via het chatten met gsm. Iemands gsm-nummer openbaar maken zodat deze ongewenste telefoontjes krijgt.

48 Tips Cyberpesten Cyberpesten voorkomen Zorg dat je weet waar je kind mee bezig is. Probeer een sfeer te creëren waarin je kind met problemen naar je toe komt. Een goede relatie met je kind(eren) door: voor hen tijd en aandacht te hebben. ruimte te geven en toch betrokken te zijn. hen te waarderen en dit ook te zeggen. Ga op een positieve manier het gesprek aan over internetgebruik en maak duidelijke afspraken. Leg aan je kind uit wat strafbaar is. Zet de computer in een gemeenschappelijke ruimte. Kinderen zijn voorzichtiger als ze weten dat er een oogje in het zeil gehouden wordt. Leer je kind respect voor elkaar. Internet geeft een vals gevoel van anonimiteit en jongeren durven dan meer omdat ze geen reacties zien Leer je kinderen op een veilige, verantwoorde en respectvolle manier met het internet omgaan. Zeg hen geen zaken te versturen die anderen kunnen kwetsen.

49 7)Algemene opvoedingstips Praat met kinderen over het gebruik van de computer. Waarvoor mag de computer gebruikt worden en waarvoor niet? Praat regelmatig met je kinderen (en hun vrienden en vriendinnen) over wat ze doen en meemaken op internet, en hoe ze dat vinden. Vertel ook over je eigen ervaringen. Op die manier laat je weten dat je ontvankelijk bent voor hun ervaringen en bouw je wederzijds vertrouwen op. Ze zullen dan eerder naar je toekomen als dat nodig is. Maak afspraken over computergebruik. Hoeveel tijd mag je kind aan de computer zitten en waarvoor? Bv. chatten en spelletjes één uur en voor huiswerk twee uur. Wanneer kan dat? Bv. na het avondeten, als de huistaken klaar zijn. Stel eventueel na discussie een contract op dat naast de computer opgehangen wordt. Als je het lastig vindt om de internet-tijd in de gaten te houden, dan kan je overwegen om een software time-limiting tool' te installeren. Deze programma's schakelen de pc vanzelf uit na een vooraf ingestelde tijd. Opvoeding en communicatie rond internet blijven echter het meest efficiënte. Een kookwekker kan ook werken, maar alleen als je er zelf ook bij blijft. Laat je kind zo veel mogelijk zelfstandig internetten, maar zet de pc wel in een gemeenschappelijke ruimte of op een goed zichtbare plaats. Zo heb je meer zicht op het internetgedrag van je kind(eren). Je bent in de buurt om te helpen als er iets vervelends gebeurt. Leer jongeren voorzichtig omspringen met hun identiteit, vooral met persoonlijke informatie (e-privacy) en met het gebruik van eigen foto's en die van anderen. Vertel je kinderen dat eventuele controle of het gebruik van filters nodig is om hen te beschermen tegen ongepaste en ongewenste beelden en/of informatie. Voor jonge kinderen kan men het gebruik van filters overwegen om dan geleidelijk over te gaan tot meer vrijheid. Bij jongeren ligt dit iets moeilijker en is voornamelijk communicatie en discussie belangrijk. Kinderen gaan er vaak vanuit dat alles wat op internet staat, waar is. Maak ze ervan bewust dat niet alle informatie even betrouwbaar is en dat je altijd kritisch moet blijven. Moedig je kind aan het internet kritisch te benaderen en te checken of de informatie betrouwbaar is. Leer je kind ook dat het geen schande is om bij twijfel een gesprek aan te gaan met jou of met de leerkracht. Maak afspraken over aankopen op internet. Wat kan en wat kan niet? Hou (de gegevens van) je kredietkaart bij. Wijs hen op de gevaren van online gokken. Net als in een echt' casino kan je in een online' casino veel geld verliezen. Maak bij discussies over computergebruik steeds de vergelijking met de echte' wereld. Wat ze in de werkelijke wereld als not done' beschouwen, moeten zij dan ook

50 niet op internet doen. Leer kinderen respect hebben voor elkaar. Internet geeft een vals gevoel van anonimiteit en jongeren durven dan meer omdat ze geen reacties zien.