Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden Nummer 3 maart Themanummer. Onderwijs en Opleidingen

Transcriptie

1 Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden Nummer 3 maart 2015 Themanummer Onderwijs en Opleidingen

2 VOORWOORD - maart 2015 De NILBIL Verbindingsgids is een uniek naslagwerk voor professionals in de verbindingstechniek. Technische informatietabellen en tekeningen vormen een belangrijk onderdeel van de gids. Deze zorgvuldig geselecteerde informatie is bedoeld als een leidraad bij het interpreteren van normen, procedures en specificaties. Verder bevat de gids informatie over de belangrijkste overkoepelende organisaties, een overzicht van erkende opleidingsinstellingen en het stroomschema van las- en laskaderopleidingen. De NILBIL Verbindingsgids is een uitgave van vakblad Lastechniek, in samenwerking met het NIL en het BIL. De gids is uitgevoerd als een handzaam en robuust boekje, bedoeld voor intensief gebruik op de werkvloer. Voor 30, - excl. 6% btw en verzendkosten kunt u in het bezit komen van dit praktische naslagwerk. Bestellen is eenvoudig. Ga naar en klik op de cover van de Verbindingsgids. Colofon Uitgave ISSN Lastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) in samenwerking met het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL). Redactie Bert de Jong, Fleur Maas, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Bart Verstraeten, Margriet Wennekes Eindredactie Margriet Wennekes, Leo Vermeulen (techniek) Uitgever Bert de Jong Advertenties Con-Sell, Rolf Mul T E info@con-sell.nl Redactieadviesraad Paul Barendse, Ruud van Bezooijen, Tim Blok, Leen Dezillie, Rob Helmich, Marcel Hermans, Michel van t Hof, Piet van der Horst, Michael Jak, Pieter Keultjes, Marco Kraaijeveld, Maurice Mol, Ed Mulder, Johan Schelfhorst, Frank Smit, Wil van der Stap, Erik Steenkist, Gregor Tokarenko, Fred Vasquez, Adriaan Visser Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus AD Zoetermeer T E redactie@nil.nl - Belgisch Instituut voor Lastechniek vzw Technologiepark B-9052 Zwijnaarde, België T F , E marijke.goedertier@bil-ibs.be - OPUS communicatie-ontwerp Fruitweg 24 j GK Leiden, T F E info@vakbladlastechniek.nl Abonnementen Voor particulieren in Nederland 62,50 op privé-adres, voor bedrijven in Nederland per abonnement. Voor studenten en senioren geldt in Nederland een speciaal tarief. Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met marijke.goedertier@bil-ibs.be Prijzen zijn excl. btw. Lastechniek verschijnt tien keer per jaar en wordt toegezonden aan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL of het BIL voor België. Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour. Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Ontwerp en lay-out OPUS communicatie-ontwerp, Leiden. Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever. Het lasvak, een prachtvak Na jaren in het mbo-onderwijsveld en in de lasbranche te hebben gewerkt, vraag ik het me vandaag toch weer af: wat is dat toch met lassers en lastechnici? Of ik nu op een school tussen lassers-in-opleiding een bakkie koffie drink of na een docentendag napraat met enkele IWE ers uit de examencommissie, ieder van hen heeft een passie voor het lassen en de lastechniek. Of het nu gaat om de vraag hoe je het best een binnenhoek kunt stapelen, hoe een sigma-fase ontstaat of hoe je warmscheuren moet voorkomen, er straalt een enorme bezieling uit de mensen die werken in de lasbranche. Besmet met het lasvirus, wordt het ook wel genoemd. Zelf heb ik er, eerlijk gezegd, ook al jaren last van. Het mooie van mensen met een bezieling, passie voor hun vak, is dat ze dat ook graag overdragen op anderen. Zoals de docenten die met veel liefde voor hun vak het lassen en de veelzijdigheid van de lastechniek doceren, of het nu gaat om het ontwikkelen van handvaardigheid in de diverse processen, of om de IWE-opleiding (International Welding Engineer). In dit speciale nummer van Lastechniek, helemaal gewijd aan onderwijs en opleidingen in de lasbranche, wordt een aantal van deze mensen zichtbaar. Ook de mogelijkheden die je kunt bereiken in het lasvak worden zichtbaar gemaakt. Steeds vaker groeien lassers door naar kaderfuncties, sommigen zelfs naar IWE er. De mogelijkheden zijn legio, en er komt steeds meer bij. Luisterend naar de behoeften in de markt, ontwikkelen het NIL, EWF en IIW, maar zeker ook de particuliere opleiders en scholen in Nederland nieuwe opleidingen die aansluiten bij de behoeften in de markt. Zelf vind ik het daarom ook erg belangrijk regelmatig scholen en bedrijven te bezoeken en met docenten en ondernemers van gedachten te wisselen. Wat zijn de behoeften van lassend en lerend Nederland? En hoe geven we daar met elkaar invulling aan? Lees erover in dit themanummer, laat u inspireren en deel de passie voor het lasvak en het lasonderwijs met iedereen die u een veelzijdig prachtvak toewenst! Yvonne Olgers Manager Onderwijs Nederlands Instituut voor Lastechniek

3 NIL Bestuursmededeling Inhoud #3 maart 2015 wordt uitgegeven door OPUS communicatie-ontwerp in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek in samenwerking met het Belgisch Instituut voor Lastechniek Per 1 maart 2015 is het arbeidscontract met Henk Zandvliet, directeur van het Nederlands Instituut voor Lastechniek, beëindigd. In zijn afwezigheid van de afgelopen maanden zijn de taken van Henk reeds waargenomen door voormalig bestuursvoorzitter Maarten Jongejan. Het bestuur heeft Maarten bereid gevonden om tijdelijk, tot een nieuwe directeur is aangesteld, de leiding van de organisatie op zich te nemen. De bestuursleden kijken ernaar uit om gezamenlijk met de NIL-medewerkers, het managementteam, Maarten Jongejan en de toekomstig directeur, verder te bouwen aan een succesvol NIL. Natuurlijk staan ook dit jaar weer diverse NIL-activiteiten gepland, waar de mensen van het NIL u bij gelegenheid weer graag zullen verwelkomen. Namens het bestuur van het NIL, Mirjam van Dijk, voorzitter 04 Vanuit de verbindingswereld 12 Vernieuwd techniekonderwijs in de startblokken 16 De nieuwe profielen in het vmbo 20 Het wat en waarom van de IWI-opleiding 23 Overzicht erkende opleidingsinstellingen 24 Stroomschema las- en laskaderopleidingen 26 Vervolg erkende opleidingsinstellingen 8 28 Rondetafelgesprek over de toekomst van las(kader)opleidingen 34 Leertrajecten in de praktijk 36 Laskennis opgefrist Lasonderwijs in Belgisch Limburg 43 Willem de Welder 44 Vaktrots 46 Brancheregister Foto: Heidi Borgart 44 Foto: Steven Bemelman Ik zie wel kansen binnen het profiel PIE. Het nieuwe programma biedt vrijheid en als school hebben we de mogelijkheid om ons te profileren richting vervolgonderwijs en bedrijfsleven. Het bedrijfsleven kan ook meer invloed hebben door zich actief met het onderwijs te bemoeien. Foto: Ted Walker Coverfoto: Steven Bemelman bij Teylingen College KTS, Voorhout

4 BERICHTEN - maart 2015 maart 2015 Van praktijkverklaring naar NIL-lasdiploma Materials 2015 focust op properties,applications & solutions De examencommissie HVO van het NIL is gestart met een pilot om kandidaten die kiezen voor een praktijkexamen, de mogelijkheid te bieden daarna ook het theoretische examen en dus een NIL-lasdiploma te behalen. Docenten zijn enthousiast over deze nieuwe mogelijkheid voor hun leerlingen. Toch een NIL-lasdiploma Kandidaten die het praktijkexamen met goed gevolg hebben afgelegd ontvangen in eerste instantie een praktijkverklaring. Wanneer ze daarna binnen twee jaar hun theorie-examen weten te behalen, kunnen ze alsnog het NIL-lasdiploma krijgen. Yvonne Olgers, manager afdeling Onderwijs van het NIL: Deze pilot biedt kansen voor kandidaten die wat meer moeite hebben met de theorie en biedt ook voordelen binnen bepaalde opleidingstrajecten. Dit initiatief sluit aan bij ons motto: Wij gaan voor jouw loopbaan! Motiverend Op het Albeda College, locatie RDM Campus, is men blij met deze pilot. Het is voor leerlingen een uitdaging om na het behalen van een praktijkverklaring toch een volledig lasdiploma te kunnen halen zonder dat ze alle praktijkwerkstukken opnieuw moeten lassen, zegt Arie Kruithof, coördinator theorie van de afdeling metaaltechniek. Ook hebben we een aantal BBL-opleidingen waarbij het moeilijk is om naast de praktijk ook alle theorie af te ronden binnen één jaar. In sommige BBL-trajecten, zoals bij de pijpfitters, constructiewerkers en monteurs, krijgen we dat nu nog niet goed ingepast. De tweestappenmogelijkheid naar een lasdiploma biedt dan wel uitkomst. In het eerste jaar kunnen deze leerlingen de praktijk afronden en aan de slag in het bedrijf waar ze werken. Aan het einde van hun opleiding is er meer tijd om de theorie diepgaander te doceren en sluiten we de opleiding af met een proeve van bekwaamheid en met het examen lastheorie. Bij onze opleiding tot basislasser geven we wel de theorie en praktijk gecombineerd. Alleen in uitzonderingsgevallen laten we deze leerlingen afzonderlijk examen doen voor praktijk en theorie. Albert ten Cate, docent aan de praktijkschool Winkler Prins in Veendam, ziet ook kansen: Wij proberen zoveel mogelijk onze leerlingen samen met de praktijk ook de theorie te leren. Onze jongens en meiden hebben een passie voor het lassen; aan hun lasvaardigheid ligt het zeker niet. Doordat ze goed met hun handen kunnen werken zijn ze voor bedrijven direct goed inzetbaar. Voor hen is het natuurlijk het mooiste als ze een volledig NIL-lasdiploma kunnen behalen: daar hoort de theorie bij, ook voor leerlingen die meer tijd nodig hebben om zich deze eigen te maken. De mogelijkheid om binnen twee jaar na het behalen van een praktijkverklaring een volledig lasdiploma te verkrijgen is voor mijn leerlingen zeer motiverend. Daarnaast biedt het ze meer kansen straks werk te vinden. Ik ben hier dan ook erg blij mee en ik denk met mij ook andere docenten en leerlingen van praktijkscholen. De vakbeurs Materials krijgt komend voorjaar, op 22 en 23 april 2015 in NH Conference Centre te Veldhoven, een praktijkgerichte en levendige opzet, gebaseerd op drie pijlers: properties applications solutions. Organisator Mikrocentrum wil bezoekers aanspreken op herkenbare praktijkproblemen en materiaaltoepassingen. Keynote-lezingen over materiaaltrends en praktijkverhalen over materiaaltoepassingen zorgen voor diepgang. Materiaaltechnieken Naast (nieuwe) materialen en materiaaleigenschappen komen tijdens Materials 2015 veel materiaaltechnieken aan bod, zoals specialistische bewerkingen, warmtebehandelingen, omvormtechnieken, oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken. Deze technieken bieden oplossingen voor gewenste functionaliteiten. Denk aan lichtgewicht materialen die voor zowel de automobielindustrie als de lucht- en ruimtevaart van groot belang zijn. Verder is er veel aandacht voor het oplossen van allerlei materiaaluitdagingen, zoals corrosie, hechting, temperatuurbestendigheid, hergebruik, recyclebaarheid, slijtvastheid, wrijvingsweerstand, UV-bestendigheid en vervormbaarheid. Tot slot komen onderwerpen als analysetechnieken, schaarste en schade-onderzoek aan bod. Het aantal exposanten zal rond 110 liggen. Congresprogramma De inhoudelijke pijlers properties applications solutions, zijn ook herkenbaar in het lezingenprogramma en worden belicht vanuit verschillende toepassingsgebieden, waardoor een interessante kruisbestuiving kan optreden. Er zijn ruim veertig lezingen van onafhankelijke experts en exposanten. Dit zijn zowel lezingen vanuit de industrie als de wetenschap. Hierbij wordt vooral aandacht besteed aan nieuwe materialen, bewerkings-, oppervlakte- en verbindingstechnieken specifiek voor de automotive, de lucht- en ruimtevaart, de civiele techniek, bouw en machinebouw. Materia Materia is het internationale materialenplatform van tienduizenden architecten en materiaalontwikkelaars op het gebied van innovatieve materialen. De tentoonstelling van Materia op Materials 2015 bestaat uit meer dan 100 van de nieuwste materialen uit een onafhankelijke collectie, geheel afgestemd op de doelgroep: de technische industrie. Er worden twee thema's uitgewerkt: lichtgewicht materialen en biobased materialen. Het doel van de tentoonstelling is om een brug te slaan tussen de creatieve en de technische sector

5 BERICHTEN - maart 2015 maart 2015 Euroweld gaat onderpoederlassers opleiden Het in Oud Gastel gevestigde Euroweld, gespecialiseerd in de verkoop en verhuur van mechanisatiematerieel en lasapparatuur voor de zware industrie, heeft een bedrijfshal ingericht om lassers te leren werken met onderpoederlasapparatuur. Op termijn wil het bedrijf ook andere lascursussen aanbieden, als aanvulling op het huidige dienstenpakket. Onderpoederlassen Jan den Hertog, oprichter en directeur van Euroweld, maakte enkele jaren geleden de strategische keuze om zich te specialiseren. De concurrentie op standaard lasapparatuur werd steeds groter, onder andere door de toename van het internetgebruik. Ook de verhuurmarkt veranderde: in het verleden verhuurden we veel aan aannemers die werkzaam waren op nieuwbouwprojecten in de chemische en petrochemische industrie. Deze projecten kwamen er steeds minder, en hiervoor in de plaats ontstond er een grotere markt voor maintenance, in het bijzonder voor de grote shut-downs. Daar was voor ons als lasverhuurbedrijf geen plaats. Men koos voor de grote verhuurbedrijven die alles in het verhuurpakket hadden. We zagen drie opties: aansluiting zoeken bij een groot verhuurbedrijf dat geen of onvoldoende lasspecialisme in huis had, zelf een supermarktachtig verhuurbedrijf worden, of ons verder specialiseren in bijzondere lastechnieken, zo als onderpoederlassen en geautomatiseerd lassen. We kozen voor de derde optie. Naast de speciale lastechnieken heeft Euroweld zich ook gespecialiseerd in manipulatie- en mechanisatietechniek. Zo hebben wij rollenbanken van 2,5 tot en met 1600 ton, lasmanipulatoren van 50 kg tot en met 160 ton en laskolommen tot 10 meter in ons verkoop- en verhuurprogramma. Ons doel is het bieden van een compleet pakket, en dat traject begint bij een studie om te gaan automatiseren of mechaniseren. Vervolgens leveren we manipulatie- en lasapparatuur, lasdraden en -poeders, en tot slot willen we een compleet scholingsprogramma bieden, om de lassers die met de apparatuur gaan werken om te scholen naar onderpoederlasser. Het onderpoederlassen is voor onze klanten, die het zwaardere materiaal verwerken, het snelste (drie tot vier keer sneller als het traditionele MIG/MAG-lassen), het mooiste en meest foutloze lasproces. Hier valt nog veel winst te behalen voor de zware industrie, zowel binnen als buiten onze landsgrenzen. Lasschool Op termijn wil Euroweld ook andere lascursussen gaan aanbieden, zoals de NIL Handvaardigheidscursussen. In de bedrijfshal zijn daartoe al vier lasboxen ingericht. We willen beginnen met het aanbieden van opfriscursussen voor detacheringsbedrijven. Later kunnen we het aanbod eventueel uitbreiden en ook lassers gaan certificeren. Het zal geleidelijk moeten groeien, maar ik ben ervan overtuigd dat een lasschool een toegevoegde waarde vormt voor ons bedrijf. advertentie advertentie 3-daagse Workshop AWS D1.1 en D1.6 2-daagse Workshop Het visueel beoordelen van LASVERBINDINGEN Meer informatie vindt u op Meer informatie vindt u op 6 7

6 BERICHTEN - maart 2015 maart 2015 Populariteit Op industrieterrein Dintelmond, in het Noord-Brabantse Heijningen, heeft Materiaal Metingen Testgroep, onderdeel van de MME Group, sinds eind 2012 een compleet nieuw opleidingscentrum in gebruik. Jaarlijks worden hier vele NDO ers opgeleid in diverse onderzoekmethoden. De cursussen zitten altijd snel vol en de belangstelling groeit. Kleinschalig en intensief De divisie Opleidingen verzorgt al sinds 1969 cursussen en opleidingen op het gebied van niet-destructief onderzoek en is daarmee het oudste opleidingsinstituut van Nederland. Het merendeel van de cursisten wordt opgeleid tot NDO-onderzoeker niveau 2 in de methoden visueel, penetrant, magnetisch, ultrasoon en radiografisch onderzoek. Dit zijn de meest gangbare onderzoekmethoden. Daarnaast verzorgt MME cursussen in de meer geavanceerde methoden als wervelstroomonderzoek, Phased Array en TOFD. De cursussen zijn kleinschalig van opzet en intensief, zowel voor cursisten als voor docenten. Hoofd Opleidingen en docent Bram Visser geeft momenteel een cursus Ultrasoon Onderzoek. Gedurende drie weken krijgen de cursisten s morgens theorie en s middags praktijk. Tijdens het praktijkgedeelte zijn er twee instructeurs aanwezig om zes cursisten te begeleiden. Die intensieve begeleiding is echt nodig, omdat de cursisten bij dit type onderzoek gemakkelijk fouten kunnen maken. Als je niet op tijd zou corrigeren gaan ze op de verkeerde weg. NDO-opleidingen neemt toe ook een officieel examination centre. Dat betekent dat wij de examens op onze locatie organiseren, zowel voor Hobéon SKO als voor ASNT (American Society For Nondestructive Testing). Wachtlijst Visser ziet de populariteit van de NDO-opleidingen toenemen. Vorig jaar heeft de afdeling Opleidingen ongeveer 70 NDO-cursussen verzorgd, en nog steeds is er een wachtlijst. De groeiende belangstelling heeft volgens Visser vooral te maken met de steeds hogere eisen die gesteld worden in de normen. Er moet steeds meer onderzocht worden, dus zijn er steeds meer onderzoekers nodig. Toch is het vak van NDO er nog relatief onbekend. Dat is eigenlijk al jaren zo. Je hoort nooit een jongere zeggen dat hij NDO er wil worden. Het ontbreekt ook vaak aan kennis bij docenten, waardoor dit vakgebied onderbelicht blijft. Maar wie eenmaal in het NDO-vak is gerold, blijft er meestal wel in hangen. Bram Visser is daar zelf het levende bewijs van. Het is een bijzonder wereldje, dat nooit verveelt. 4 juni: Landelijke Onderwijsdag Techniek Investeren management en directie van scholen wel voldoende in techniek? Hoe ziet het techniekonderwijs van de toekomst eruit en wat betekent dit voor techniekdocenten? Om antwoord te krijgen op deze en andere vragen, organiseert het Consortium Beroepsonderwijs op 4 juni de jaarlijkse Landelijke Onderwijsdag Techniek in Lunteren. Inspirerend De Landelijke Onderwijsdag Techniek is een netwerken scholingsdag voor techniekdocenten in het vmbo en het mbo. Met tientallen stands en vele inspirerende workshops is de Landelijke Onderwijsdag Techniek al jaren hét podium om antwoorden op prangende vragen te krijgen, om hulp in te schakelen, om nieuwe ideeën op te doen en netwerken te versterken. Grootste opleider De opleidingsfaciliteit in Heijningen bestaat uit diverse leslokalen en praktijkruimtes die voorzien zijn van de modernste apparatuur. In principe kunnen drie verschillende cursussen tegelijk gegeven worden. Ook e-learning is geïntegreerd in het lesprogramma. De cursistengroep bestaat grotendeels uit werknemers van verschillende vestigingen van de MME Group die al een of meer NDO-methoden beheersen op minimaal niveau 1. Maar er zijn ook cursisten die afkomstig zijn van andere NDO-bedrijven. Visser: Er zijn niet zoveel aanbieders van NDO-cursussen. In Nederland zijn wij daarin de grootste. Zestig procent van de NDO ers die in Nederland gecertificeerd worden, zijn bij ons opgeleid. We zijn niet alleen een erkende opleidingsinstelling, maar 8 Technieklokaal van de Toekomst Dit jaar wordt onder andere aandacht geschonken aan good practice door middel van workshops en masterclasses. Daarnaast zijn er drie themapleinen: het Leermiddelen-, het Professionalisering- en het Inventaris- plein. Verder wordt het Technieklokaal van de Toekomst gepresenteerd. Praktische informatie De Onderwijsdag vindt plaats in congrescentrum de Werelt in Lunteren en kost 295 (voor niet-leden). Inschrijven kan vanaf half april via de website van het Consortium Beroepsonderwijs. 9

7 BERICHTEN - maart 2015 Nieuw uitzendbureau biedt opleiding met met baangarantie De technische bedrijfstak kampt al jaren met een enorm tekort aan goed gekwalificeerde en gecertificeerde lassers. Daarnaast zijn vele honderdduizenden mensen op zoek naar een baan. Haprotech Technisch Uitzendbureau biedt in samenwerking met gemeenten en bedrijven werkzoekenden een volwaardige lasopleiding mét baangarantie. Actieplan Jeugdwerkloosheid Haprotech begon anderhalf geleden een samenwerking met de gemeente Velsen. Ten behoeve van Actieplan Jeugdwerkloosheid kregen jongeren zonder baan de kans op een leerwerktraject met baangarantie. Wisten zij de aangeboden lasopleiding met goed gevolg af te leggen? Dan zorgde Haprotech dat zij bij een technisch bedrijf aan de slag konden gaan. Het afgelopen jaar hebben we op deze manier al tientallen mensen duurzaam naar werk begeleid, vertelt directeur André Schoorl. Daarom hebben we deze formule verder ontwikkeld. Zo is Haprotech Technisch Uitzendbureau ontstaan. Diverse gemeenten en het UWV hebben zich inmiddels aangesloten bij het unieke concept. gebedrijven en apparatenbouwers zijn interessante doelgroepen. Haprotech richt zich vooral op de provincies Noord- en Zuid-Holland en Flevoland, met de focus op de Metropoolregio Amsterdam. John Duncan, bedrijfsleider van Alcomij: Support, scholing en service dicht bij huis Hoe het werkt Wij leveren uitsluitend maatwerk. We beginnen altijd met een uitgebreide inventarisatie en het maken van een profielschets. Waar is het bedrijf naar op zoek? Aan welke specifieke werknemerskwaliteiten is er behoefte? Wil men gespecialiseerde of juist allround-lassers? Met die informatie gaan wij aan de slag, legt Schoorl uit. Haprotech verzorgt een compleet wervingstraject, waarna geschikte kandidaten op maat worden opgeleid. Bovendien hoeft het bedrijf niet aan de opleidingskosten van zo n euro per werknemer mee te betalen. Het enige wat het bedrijf moet kunnen bieden, is dat de kandidaat-werknemer - na een inwerkperiode van twee tot drie maanden - er een half jaar gedetacheerd kan worden. Na deze periode van zo n acht à negen maanden, waarin zes evaluatiemomenten zijn ingebouwd, kan het bedrijf besluiten of de kandidaat capabel genoeg is voor een langer dienstverband. Doelgroep Het uitzendbureau richt zich op de metaalverwerkende bedrijven, zoals Tata Steel. Maar ook de scheepsbouw, offshore-gerelateerde bedrijven, constructie- en monta- Baangarantie Omdat Haprotech Technisch Uitzendbureau veel geld in de kandidaat-werknemers investeert, verwacht het van de werkzoekenden een positieve houding met een grote motivatie. Wij willen mensen helpen die kwaliteit hebben, maar net dat kleine stukje aansluiting missen op de arbeidsmarkt en niet de financiën hebben om dat zelf te bekostigen, vertelt Schoorl. Zijn werkzoekenden gemotiveerd en hebben ze affiniteit met de metaalbranche? Dan investeren we graag in hen en bieden wij - bij gebleken kwaliteiten - tevens een baangarantie. Alcomij in s-gravenzande, toeleverancier voor o.a. de tuinbouwsector, zet Valk Welding lasrobots in voor de lasproductie van aluminium onderdelen. Bedrijfsleider John Duncan: Valk Welding levert een compleet systeem, specifiek ontwikkeld voor het booglasproces en voor support, scholing en service hoeven we niet naar het buitenland. Zorgt dat het hele lasproces optimaal verloopt Service, training en parts dicht bij huis Specialisten op las- en robotgebied Complete sytemen uit één hand Snel en eenvoudig te programmeren Valk Welding tel info@valkwelding.com 10

8 DE TOEKOMST VAN HET TECHNIEKONDERWIJS - maart 2015 maart 2015 Het vmbo gaat vernieuwen. Met ingang van augustus 2016 worden de tientallen beroepsgerichte programma s teruggebracht naar tien nieuwe profielen. Techniekopleidingen worden aantrekkelijker en gaan sterk inspelen op de regionale arbeidsmarkt, zegt Adri Pijnenburg, programmaleider VMBO & MBO Techniek bij de Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Deze stichting is onder meer verantwoordelijk voor het ontwerp en de realisatie van de nieuwe examen- en opleidingsproducten. door Jaap van Sandijk, fotografie Steven Bemelman Vernieuwd techniekonderwijs in de startblokken 12 Aantrekkelijk, uitdagend en innovatief. Met deze woorden omschrijft Pijnenburg het nieuwe techniekonderwijs in het vmbo. Hij klapt zijn laptop open en toont een van de vele Techno-Skills: digitale documenten die leerlingen een aantrekkelijke mix van onder meer video s en leerstof bieden. We leiden op in een digitale omgeving en spelen daarmee in op de ICT-vaardige jeugd, licht de programmaleider toe. Afstemming op de regio Maar de vernieuwing zit niet alleen in de uitdagende leeromgeving. Ook een hechte samenwerking met bedrijven uit de regio en een op de regionale arbeidsmarkt afgestemd aanbod aan opleidingen moeten het techniekonderwijs een impuls geven. Dat onderwijs moet macrodoelmatig zijn, zoals het ministerie van Onderwijs het verwoordt: organiseerbaar, duurzaam en betaalbaar. Pijnenburg: Het ministerie richt zich op het wat, wij als Consortium - waarin 160 vmbo s en 40 ROC s samenwerken - richten ons op de hoe vraag. Wij ondersteunen en begeleiden scholen op hun pad naar 2016 en verder. We maken, met de ontwikkeling en productie van onderwijsmateriaal, de vertaalslag naar de praktijk en stemmen het onderwijsprogramma af op de regio. Maar het is uiteindelijk de school die bepaalt hoe zij het onderwijs vormgeven. Voor de bij het Consortium aangesloten scholen is het materiaal op maat beschikbaar vanuit een grote onderwijsdatabank. Betere aansluiting In de nieuwe structuur sluit het vmbo beter aan op het mbo, zegt Pijnenburg. Er komen doorlopende leerlijnen waarop leerlingen in het vmbo kunnen voorsorteren en vervolgens optimaal en volledig op maat kunnen aansluiten in het mbo. Hij pakt er een overzicht van leerlijnen bij. De leerlijn Metaal bewerken en verbinden loopt van een vmbo-keuzedeel (waaronder booglassen 1) direct door in het mbo-kwalificatiedossier Metaalbewerken. Het bedrijfsleven speelt een belangrijke samenwerkende rol in de nieuwe structuur, met name in het mbo. Daarmee gaat een lang gekoesterde wens van bedrijven in vervulling, zegt Pijnenburg. Ondernemingen gaven al langer aan dat ze meer afstemming wilden tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt in de regio. Straks hebben ze bijvoorbeeld direct toegang tot het onderwijsmateriaal van het Consortium en kunnen ze in die leeromgeving verbetervoorstellen doen. Zo blijven de Techno-Skills actueel en sluit het lesmateriaal naadloos aan op de praktijk. Ook kunnen bedrijven voorstellen doen voor keuzevakken, zodat het onderwijs goed aansluit op de arbeidsvraag en het vervolgonderwijs. Als gevolg hiervan kunnen de diploma s in de toekomst inhoudelijk van elkaar afwijken: in de regio Twente zullen bijvoorbeeld andere keuzevakken worden gegeven dan in de Randstad. Maar die verschillen hebben op de waarde van het diploma geen effect. Het blijven landelijk erkende diploma s. Ze worden alleen regionaal ingekleurd. Foto: een vmbo-leerling aan het werk van het Teylingen College KTS in Voorhout 13

9 ANALYZE REFINE CONTROL DE TOEKOMST VAN HET TECHNIEKONDERWIJS - maart 2015 Ondernemingen gaven al langer aan dat ze meer afstemming wilden tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt in de regio. Straks hebben ze bijvoorbeeld direct toegang tot het onderwijsmateriaal van het Consortium en kunnen ze in die leeromgeving verbetervoorstellen doen. Zo blijven de Techno-Skills actueel en sluit het lesmateriaal naadloos aan op de praktijk. Ook kunnen bedrijven voorstellen doen voor keuzevakken, zodat het onderwijs goed aansluit op de arbeidsvraag en het vervolgonderwijs. Onderwijsdagen De Stichting Consortium Beroepsonderwijs organiseert regelmatig bijeenkomsten, masterclasses en workshops, verspreid door het hele land. Zo staan binnenkort weer - op 1 april in Bussum en op 4 juni in Lunteren - onderwijsdagen op het programma, waarop docenten kunnen kennismaken met het beroepsonderwijs van de toekomst. Samen met het opleidingsfonds OOM is het Consortium een stage-offensief gestart. Bedrijven die meedoen kunnen gratis vmbo- en mbo-stage-opdrachten bestellen, zegt Pijnenburg. Hiervoor hebben zich inmiddels, via de website stagewijs.nl, 171 bedrijven aangemeld. Dé totaal leverancier voor de verkoop en verhuur van lasapparatuur, manipulatieapparatuur en positioneringsapparatuur voor de zware industrie. Lasschool en opleidingen Wij hebben een interne lasschool, voor het verzorgen van in-huis opleidingen voor pijplassers en Onder Poederdek lassers op alle niveaus. Daarnaast bieden wij omscholingen van conventioneel lasser naar OP lasser aan. De opleidingen worden gegeven onder toezicht van deskundige docenten die in samenwerking met een onafhankelijke keuringsinstantie als Lloyds, zorg dragen voor de examinering. Euroweld verzorgt lasopleidingen in de volgende technieken: Euroweld B.V. Steenstraat 16 d 4751 GS Oud Gastel T F info@euroweld.nl Over Adri Pijnenburg Adri Pijnenburg is vanaf 2000 vanuit SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) intensief betrokken bij de ontwikkelingen in de sector techniek van het vmbo. In 2004 werd hij landelijke programmamanager vmbo bij het vmbo Platform Metaal & Metalektro. In 2006 werd Pijnenburg ook projectleider van het innovatieproject Het Metalen Scharnierpunt. In 2007 fuseerde het Platform met de Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Meer instroom Het Consortium ligt, met de ontwikkeling en productie van vmbo- en mbo- opleidingsprogramma s en bijeenkomsten voor scholen, op koers. De programma s staan klaar en de bijeenkomsten worden goed bezocht. Maar dat is geen garantie voor succes. Een belangrijke succesfactor is dat scholen investeren in de professionalisering van hun teams waarbij directie en teamleiding betrokken zijn. Door mét elkaar en in samenwerking met het Consortium de nieuwe structuur vorm te geven gaan we voor toekomstbestendig, duurzaam, uitdagend en vernieuwend techniekonderwijs, aldus Pijnenburg. Ook is het belangrijk dat vmbo-scholen samenwerking zoeken met ROC s en stage-bedrijven. Onderwijs en bedrijfsleven zijn nu samen aan zet. We zien nu al dat scholen die doorpakken bij de vernieuwing en professionaliseren meer instroom krijgen. Stop guessing Start knowing Equipment, Accessories TWXM Kemppi ARC System 3 Instructions, Procedures, WPS services Training, Coordination, Consultancy Momenteel is hij programmaleider VMBO & MBO Techniek van het Consortium Beroepsonderwijs en het Platform vmbo Techniek. Dit is een samenwerkingsverband van 40 ROC's, 160 vmbo-scholen en een groeiend aantal branche-opleiders. Kerntaken van het Consortium zijn ontwikkeling en implementatie van een krachtige en duurzame opleidings- en examenmethodiek voor het vmbo en mbo. En dat is maar goed ook, want de behoefte aan techneuten blijft groot. Net zoals de kans op een baan in techniek onverminderd hoog blijft, op alle niveaus, zegt Pijnenburg, die wijst op het broze herstel van de economie. De kentering is er. Maar ik vraag me af of het onderwijs straks het tekort kan opheffen. Bij elke procent economische groei zijn extra techneuten nodig, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit Maastricht. met hart voor techniek 14

10 PRODUCEREN, INSTALLEREN EN ENERGIE (PIE) - maart 2015 maart 2015 Vernieuwingen in het vmbo Jongeren die kiezen voor een vak in de lastechniek beginnen vaak met een vmbo-opleiding. De inrichting van het technische onderwijs op het vmbo gaat binnenkort veranderen. Vanaf augustus 2016 gaan de vmbo-scholen in het derde en vierde leerjaar werken met profielen. Wat houdt deze vernieuwing in en welke invloed heeft deze op het onderwijs in de metaaltechniek? door de redactie, gebaseerd op fotografie Steven Bemelman De beroepsgerichte programma s in het vmbo moeten duidelijker, eenvoudiger en actueler worden. Met die opdracht van het ministerie van OCW ging op 29 november 2011 het project Vernieuwing beroepsgerichte programma s in het vmbo van start. In dit project werken docenten en andere deskundigen nauw samen aan de nieuwe examenprogramma s. In deze programma s wordt vastgelegd wat leerlingen moeten kennen en kunnen aan het eind van hun opleiding. De bedoeling is dat in 2017 de eerste beroepsgerichte vmbo-examens nieuwe stijl worden afgelegd. Tien profielen De beroepsgerichte leerwegen kennen op dit moment meer dan dertig beroepsgerichte programma s, zoals Administratie, Metselen, Horeca, Voertuigentechniek, en natuurlijk Metaaltechniek. Al deze programma s worden vervangen door tien profielen: 1. Economie en ondernemen 2. Horeca, bakkerij en recreatie 3. Zorg en welzijn 4. Bouwen, wonen en interieur 5. Produceren, installeren en energie 6. Mobiliteit en transport 7. Media, vormgeving en ICT 8. Groen 9. Dienstverlening en producten 10. Maritiem en techniek Inhoud profiel Aan het einde van het tweede leerjaar kiezen leerlingen een van de beroepsgerichte profielen. Elk profiel bestaat uit drie delen, die nauw met elkaar samenhangen: 1. Gemeenschappelijk deel Dit deel bestaat uit vijf basisvakken: Nederlands, Engels, maatschappijleer, lichamelijke opvoeding en minstens één kunstvak. De vakken in het gemeenschappelijk deel zijn voor alle profielen hetzelfde. 2. Profieldeel De vakken in dit deel hangen samen met het profiel dat de leerling gekozen heeft. Voor een technisch profiel bevat dit deel naast algemene vakken als wiskunde, natuur- en scheikunde, een beroepsgericht profielvak. Dit laatste is een combinatie van theorie en praktijk. 3. Vrije deel In dit deel kiezen leerlingen van de beroepsgerichte en kaderberoepsgerichte leerweg vier keuzevakken die passen bij hun profiel en/of belangstelling. De school bepaalt het aanbod van beroepsgerichte keuzevakken. Ook deze vakken bestaan uit een combinatie van theorie en praktijk. Metaaltechniek valt volgens de nieuwe indeling binnen het profiel Produceren, Installeren en Energie, afgekort PIE. Mogelijke keuzevakken in dit profiel zijn booglassen (1 en 2), maar ook bijvoorbeeld plaat- en constructiewerk en verspaningstechnieken. Pilotscholen Functioneren de kern- en keuzeprogramma s zoals ze in de werkgroepen zijn ontwikkeld ook in de praktijk? Waar zijn aanpassingen nodig? Moeten de voorbeeldexamens worden aangepast? Om deze en andere vragen te kunnen beantwoorden, worden de nieuwe examenprogramma s eerst uitgeprobeerd op een beperkt aantal pilotscholen. Metaaltechniek, dus ook het lasonderwijs, valt zoals gezegd onder het profiel PIE (Produceren, Installeren en Energie). De pilotscholen Produceren, Installeren, Energie (PIE) zijn: Jacobus Fruytier SG, Apeldoorn Dongemond College, Raamsdonksveer RSG Pantarijn, Wageningen Dacapo College, Sittard Twents Carmel College, Oldenzaal Nuborgh College, Elburg Linde College, Wolvega Vechtdal College, Hardenberg Beroepscollege Campus, Kerkrade Beroepscollege Herle, Heerlen Stellingwerf College, Oosterwolde Udens College, Uden Teylingen College KTS, Voorhout Volgens de projectorganisatie zijn de nieuwe profielen duidelijker, breder en actueler en bieden ze de leerlingen meer keuzevrijheid. De bedoeling is dat het vmbo straks beter aansluit op het mbo. Voor scholen zouden de nieuwe profielen gemakkelijker te organiseren moeten zijn, ook bij dalende leerlingenaantallen. 16 Kayran, Krijn, Danilo, Mike, Jesse en Lars (bovenste rij, v.l.n.r.); Jaimy, Jochem, Rick en Niels (onderste rij, v.n.l.r.) van het Teylingencollege KTS in Voorhout met hun begeleider Fred Boot, coördinator afdeling Metaaltechniek 17

11 PRODUCEREN, INSTALLEREN EN ENERGIE (PIE) - maart UW PARTNER IN TECHNIEK Positieve ervaringen Wat zijn de eerste ervaringen met het werken volgens het nieuwe profiel PIE en welke invloed heeft dit op het lasonderwijs? We vroegen het de medewerkers van de diverse pilotscholen. Wat opvalt is dat zij vooral positief zijn over de vernieuwing. Brant Visser (47), afdelingsleider vmbo aan het Stellingwerf College te Oosterwold: Ik ben superpositief over de nieuwe indeling in profielen, die onderwijskundig ondernemerschap stimuleert en maatwerk mogelijk maakt. Vanwege verouderde wet- en regelgeving is flexibele examinering nog niet mogelijk, maar ook daar wordt aan gewerkt. Ik verwacht ook dat de kwaliteit van het technische onderwijs en het lasonderwijs omhoog gaat. De opleiding wordt ook beter afgestemd op de plaatselijke arbeidsmarkt. Metaalbedrijven kunnen actief meesturen door aan te geven welke arbeidskrachten nodig zijn in de plaatselijke economie. Of ook de aansluiting op het mbo beter wordt, zal zich volgens Visser nog moeten bewijzen. Ik denk wel dat er meer leerlingen doorstromen naar dezelfde branche op het mbo, omdat er in het vmbo een stevigere basis wordt gelegd. Op het Teylingencollege in Voorhout, afdeling KTS, werkt Fred Boot (52) als coördinator van de afdeling metaaltechniek. Ik zie wel kansen binnen het profiel PIE. Het nieuwe programma biedt vrijheid en als school hebben wede mogelijkheid om ons te profileren richting vervolgonderwijs en bedrijfsleven. Het bedrijfsleven kan ook meer invloed hebben door zich actief met het onderwijs te bemoeien. De gevolgen voor het techniekonderwijs op het Teylingencollege zijn volgens Boot niet bijzonder groot. PIE invoeren betekent alleen een herschikking van onderwijs/opdrachten met hier en daar een vernieuwing. Booglassen is in ons nieuwe programma PIE zwaar vertegenwoordigd. Voor een deel zit het in de profieldelen en we hebben twee keuzedelen booglassen. Verder bieden we ook alle NIL-niveaus en alle processen aan in de avonduren. Wat betreft de aansluiting op het mbo denkt Boot dat op termijn een doorlopende leerlijn naar het mbo mogelijk is. Binnenkort starten wij een project op om dit voor elkaar te krijgen. Wij gaan als vmbo-school dit jaar starten om op beperkte schaal niveau 2 mbo aan te bieden aan een aantal van onze eigen leerlingen. Op termijn zou dit voor meer leerlingen moeten gaan gebeuren. Wiebold Paulus (34) is werkzaam als docent techniek op RSG Pantarijn te Wageningen. Ook hij vindt de verkleining van het aantal uitstroomprofielen een goede ontwikkeling. Zo ontstaat er meer duidelijkheid en eenheid in het techniekonderwijs voor het vmbo. Wat betekent het 18 werken met de nieuwe beroepsprofielen volgens deze docent voor de kwaliteit van het technische beroepsonderwijs op zijn school? Wij komen van een techniek-breed examenprogramma. Nu bieden wij het profieldeel PIE aan met keuzedelen MT en BWI. Het voordeel is dat we met de techniek meer de diepte in gaan. Wij vinden het belangrijk dat ons techniekonderwijs georiënteerd is op lokale bedrijven en organisaties. Alle ingrediënten voor goed technisch onderwijs zitten in het nieuwe examenprogramma. Een minimale eis van kwalificaties is vastgesteld. Het is aan de leerling en ons om er meer uit te halen. Wij zien dat essentiële vaardigheden als lassen, draaien en andere metaalbewerkingen zijn gebleven in het PIE-examenprogramma. Daarnaast kun je met keuzedelen nog dieper op metaalbewerkingen ingaan. Voor ons blijft lassen in ons programma. Wij zien dat essentiële vaardigheden als lassen, draaien en andere metaalbewerkingen zijn gebleven in het PIE-examenprogramma. Aansluiting ROC Over de aansluiting op het vervolgonderwijs zegt Paulus: Als vakdocenten moeten we een goed contact hebben met de ROC-opleidingen. Ons verhaal afstemmen op dat van de ROC-collega's en andersom. Het nieuwe examenprogramma vraagt je eigen inventaris te herzien. Misschien dat bepaalde werkzaamheden beter uitbesteed kunnen worden aan het ROC. Het nieuwe examenprogramma geeft aanleiding om contacten en aansluitingen met vervolgstudies te herzien, maar buiten deze nieuwe ontwikkeling zouden vmbo en mbo zich altijd moeten afvragen: wat kunnen wij voor elkaar betekenen?" Ook vanuit het ROC klinken positieve geluiden. Leon Oerlemans, lascoördinator en instructeur wtb, constructiebankwerken en lassen op ROC De Leijgraaf in Veghel, ziet de vernieuwing als een goede kans voor leerlingen om in het vmbo al voor te sorteren op hun vervolgopleiding. Met de ons omringende vmbo-scholen maken we afspraken over de te volgen stappen naar het ROC. Het doel is om vmbo-leerlingen te laten wennen aan de kwaliteitseisen die gesteld worden op het ROC. Voor leerlingen in de PIE-route bestaat de mogelijkheid om de werkstukken op ROC-niveau te maken en deze vervolgens door het ROC te laten beoordelen. Het gevolg is een mogelijke verkorting van de studietijd op het ROC. Ideaal voor (reparatie) werkplaatsen, metaal- verwerkende industrie, metaal opleidingen, ontwerpers en kunstenaars. Swift-Cut Plasma snijtafels Swift-Cut is de nr. 1 in zijn klasse Ontworpen en gebouwd i d UK Wij beh UW PARTNER IN TECHNIEK Leverbaar in 3 afmetingen en diverse samenstellingen. Diverse opties mogelijk: Zoals het swift trace systeem voor het met camera inlezen van lijntekeningen. NEEM VOOR MEER INFO CONTACT OP MET EEN BUS VESTIGING OF VIA LASSEN@BUS.NL ff ld d l i Helder inzicht in uw lassen sen en installaties Applus RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technolo ogieën en diensten voor Niet-destructief Onderzoek, inspecties en certificatie. Wij bieden u een duidelijk inzicht in de integriteit v an uw installaties. inf nfo.netherlands@applusrtd.com Bezoek ons ook op de Maintenance NEXT, stand 2.107! Asset Integrity Inspectie Niet-destructief onderzoek Certificatie (NoBo & AAKI) Training en Opleiding Stralingsbescherming

12 DE IWI-OPLEIDING - maart 2015 maart 2015 IWI-opleidingen: wat, waarom en voor wie? Op vrijdag 6 februari jl. ontvingen 17 geslaagde kandidaten tijdens een speciaal daarvoor georganiseerde bijeenkomst bij Element Breda hun IWI-diploma (International Welding Inspector). De IWI-opleiding is bij velen nog relatief onbekend, maar vormt een waardevolle aanvulling op de IWT- of IWE-opleiding, betogen cursisten, opleiders en het NIL. Met het IWI-C diploma bereik je het hoogste niveau in lasinspectie. Zeker nu de gediplomeerden ook gecertificeerd kunnen worden door het NIL. door Margriet Wennekes, fotografie Link fotografie 20 Wat? De afkorting IWI staat voor International Welding Inspector. Het is een internationaal (door IIW) erkende opleiding voor lasinspecteurs, waarin veel aandacht wordt besteed aan technieken voor niet-destructief en destructief onderzoek van lassen (NDO en DO). Daarnaast leren de cursisten veel over het opstellen van lasserkwalificaties, het werken met diverse normen en het opstellen van een test- en inspectieplan. De opleiding kent drie niveaus met oplopende moeilijkheidsgraad: B (basic), S (standard) en C (comprehensive). In Nederland worden op dit moment alleen de niveaus S en C aangeboden. Dit gebeurt door drie erkende opleidingsinstellingen: Dielemans Technische Opleidingen (DTO-Breda), EQIN Opleidingen en Lastechniek Oost. Gediplomeerden kunnen (net als bijvoorbeeld IWT ers en IWE ers) gecertificeerd worden door het NIL. Daarmee laten de lasinspecteurs zien dat ze hun vakkennis en vaardigheden op peil houden. Waarom? Internationale lasnormen, zoals NEN-EN- ISO 3834 en NEN- EN-ISO 14731, geven duidelijke voorschriften voor het kennisniveau van personeel dat te maken heeft met lasactiviteiten. Dat geldt dus niet alleen voor lassers en lascoördinatoren, maar ook voor lasinspecteurs. De IWI-opleidingen bieden (toekomstige) lasinspecteurs een gedegen basis om de kwaliteit van gelaste constructies te bewaken. Vooral de IWI-C-opleiding bereidt de kandidaten voor op een brede kwaliteitscontrolefunctie. Een goed opgeleide lasinspecteur is bovendien een gelijkwaardige gesprekspartner voor gespecialiseerde NDO-bedrijven. Voor wie? Wie in aanmerking wil komen voor de IWI-C-opleiding zal een IWT- of IWE-diploma moeten hebben; voor de IWI- S-opleiding volstaat het IWS-diploma. Veruit de meeste cursisten volgen de uitgebreide IWI-C-opleiding. Onder de lichting geslaagden bevindt zich de 33-jarige Angelo Claessens uit Weert, werkzaam als Senior Welder bij DDVS (Dutch Defense Vehicle Systems) in Helmond. Angelo mist voor een deel de vingers van zijn linkerhand; een Jeroen Holleman krijgt zijn diploma uitgereikt door Piet Dielemans beperking waarmee hij geboren is. Ondanks mijn beperking ondervind ik geen hinder bij het uitvoeren van mijn werkzaamheden, maar ik denk niet dat ik het lassersvak tot aan mijn pensioen wil blijven uitoefenen. Om mijn toekomst zeker te stellen wil ik zoveel mogelijk leren. Na de schakelcursus SMLT heb ik eerst IWT gedaan en daarna IWI-C. Met deze opleidingen ben ik breder inzetbaar op de arbeidsmarkt. Jeroen Holleman (42) is een van de twee gediplomeerden die cum laude wisten te slagen. Hij werkt als QA/QC Welding Engineer voor IHC Fabrication in Kinderdijk. Zijn motivatie voor het volgen van de IWI-opleiding: Ik wil de top bereiken qua studie. Na de handvaardigheidopleidingen heb ik een heel studietraject afgelegd: van IWP en IWS, via de schakelcursus naar IWT en ten slotte IWI-C. Ik ben ambitieus en heb hard gestudeerd, maar het was een leuke cursus en mijn jarenlange ervaring heeft zeker geholpen. Jeroens werkzaamheden zullen inhoudelijk niet sterk veranderen, maar hij legt uit dat de cursus een waardevolle aanvulling biedt binnen zijn functie. Ik heb nu een nog beter begrip van NDO-technieken en kan op niveau meepraten. Verder ben ik nu nog beter in staat zelf een test- en inspectieplan te schrijven en te beoordelen. 21

13 DE IWI-OPLEIDING - maart 2015 maart 2015 ERKENDE OPLEIDINGEN NEDERLAND Vergelijking CSWIP/AWS en IWI Michel Voorhout, docent bij EQIN Opleidingen en lid van de NIL IWIP-examencommissie: De IWI-opleidingen kennen een veel breder opleidngsprofiel dan de CSWIPopleidingen. Bij CSWIP-examinering wordt de kandidaat, na een korte training, getoetst op de algemene vakbekwaamheid op het gebied van inspectie en lascoördinatietaken, terwijl bij de IWI-opleidingen veel dieper en breder wordt ingegaan op kwaliteitsborgingsaspecten, NDO en lastechniek. Het verschil tussen beide opleidingen blijkt ook al duidelijk uit het verschil in opleidingsduur en de zwaardere toelatingscriteria voor deelname aan de IWI-opleiding. Marcelino Roest (53), werkzaam als Senior Quality Control Coordinator in de offshore-industrie, slaagde cum laude voor zijn IWI-C-diploma: Om zeker te zijn van continuïteit in je werk moet je ervoor zorgen dat je je werkgever of opdrachtgever iets te bieden hebt waarmee je jezelf onderscheidt en waarmee je je inzetbaarheid en marktwaarde vergroot. Dit kun je bereiken door jezelf te specialiseren en benodigde competenties eigen te maken. Net als bij lassers worden competenties van kwaliteitsfunctionarissen in eerste instantie gemeten aan niveau en geldigheid van relevante certificaten. Ook met betrekking tot aansprakelijkheid is het belangrijk dat personeel over aantoonbare competenties beschikt. Dit geldt uiteraard ook voor de zelfstandigen onder ons. Erkende opleidingsinstellingen per 1 maart 2015 International Welding Engineer (IWE) EQIN Lasopleidingen, Rotterdam contactpersoon: Dhr. K. de Hoog kees.dehoog@eqin.nl Hogeschool Utrecht, Utrecht contactpersoon: Mevr. L. Kok cvntmaterials@hu.nl International Welding Technologist (IWT) DKD Lasopleidingen, Joure contactpersoon: Dhr. R. Dekker info@dkd-lasopleidingen.nl DTO Dielemans Technische Opleidingen, Breda contactpersoon: Dhr. P. Dielemans info@dto-breda.nl EQIN Lasopleidingen Rotterdam - Velsen-Noord - Weert contactpersoon: Dhr. K. de Hoog info@eqin.nl Hogeschool Utrecht, Utrecht contactpersoon: Mevr. L. Kok cvntmaterials@hu.nl Kumoweld B.V., Assen contactpersoon: Dhr. M. van Veen lasschool@kumoweld.nl Lastechniek Oost, Hengelo contactpersoon: Mevr. R. Deen info@lastechniekoost.nl ROC Friese Poort, Drachten contactpersoon: Dhr. H. de Vries hendevries@rocfriesepoort.nl TSH Vakopleidingen, Emmen contactpersoon: Dhr. S. Rumahloine info@tshvakopleidingen.nl International Welding Specialist (IWS) International Welding Practitioner (IWP) De Groot Lasopleidingen, Breda contactpersoon: Mevr. A. Dirkzwager info@lasopleidingen.nl DKD Lasopleidingen, Joure contactpersoon: Dhr. R. Dekker info@dkd-lasopleidingen.nl EQIN Lasopleidingen, Rotterdam contactpersoon: Dhr. K. de Hoog kees.dehoog@eqin.nl Haprotech Lasopleidingen, Velsen-Noord contactpersoon: Dhr. R. Brand opleidingen@hetlashuis.nl Kumoweld, Assen contactpersoon: Dhr. M. van Veen lasschool@kumoweld.nl Lastechniek Oost, Hengelo contactpersoon: Mevr. R. Deen info@lastechniekoost.nl ROC Friese Poort, Drachten contactpersoon: Dhr. H. de Vries hendevries@rocfriesepoort.nl ROC Friese Poort, Leeuwarden contactpersoon: Dhr. E. Overzet leeuwarden@rocfriesepoort.nl ROC Rivor, Tiel contactpersoon: Dhr. J. Adams janadams@rocrivor.nl Summa College, Eindhoven contactpersoon: Dhr. P. Manders pjg.manders@summacollege.nl TSH Vakopleidingen, Emmen contactpersoon: Dhr. S. Rumahloine info@tshvakopleidingen.nl Vakopleiding Techniek, Cuijk contactpersoon: Dhr. H. Schepers cuijk@vakopleidingtechniek.nl Michel Voorhout van EQIN-opleidingen geeft uitleg in het testlaboratorium van Element Breda en reikt op de foto rechts het IWI-C diploma uit aan Marcelino Roest. De reden dat de CSWIP-opleidingen meer bekend zijn heeft te maken met het feit dat internationale bedrijven uit de CPOG-industrie (Chemical, Process, Oil and Gas), van oudsher het CSWIP-profiel in hun eigen contractspecificaties hebben opgenomen. De weg naar internationale erkenning van de IWI-opleidingen is weliswaar ingezet (DNV OS-F101, Norsok M-101 en EEMUA 158), maar zal in de toekomst meer vorm moeten gaan krijgen. Het is slechts een kwestie van tijd dat meerdere nationale en internationale opdrachtgevers dit ook gaan inzien... In de offshore-industrie is ervaring essentieel en wordt gewaardeerd. Ik voel me met mijn 36-jarige werkervaring en 53 jaar dan ook niet oud op de arbeidsmarkt. Echter, ervaring alleen is niet voldoende. Als QC-functionaris moet je aan de continu strenger wordende eisen blijven voldoen en op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen. Voldoende argumenten dus om regelmatig opleidingen en seminars te volgen. De keuze voor de IWI-C opleiding was voor mij vanzelfsprekend, want deze is in lijn met mijn werkzaamheden en achtergrond. Daarnaast bereik je met het IWI-C diploma het hoogste niveau in lasinspectie. Zeker nu in Nederland de gediplomeerden door het NIL ook gecertificeerd kunnen worden is de opleiding zeer waardevol, ook internationaal gezien. Daarom kan ik iedere QC-professional in de lastechniek deze cursus aanraden. Alleen IWP: EQIN Lasopleidingen, Velsen-Noord contactpersoon: Dhr. K. de Hoog kees.dehoog@eqin.nl International Welding Inspector (IWI) DTO Dielemans Technische Opleidingen, Breda contactpersoon Dhr. P. Dielemans info@dto-breda.nl EQIN Lasopleidingen, Rotterdam - Velsen-Noord - Weert contactpersoon: Dhr. K. de Hoog kees.dehoog@eqin.nl Lastechniek Oost, Hengelo contactpersoon: Mevr. R. Deen info@lastechniekoost.nl Responsible Welding Coordinator (RWC) Bedrijfstakschool Anton Tijdink Heerenveen - Terborg contactpersoon: Dhr. R. Smits info@atschool.nl De Groot Lasopleidingen, Breda contactpersoon: Mevr. A. Dirkzwager info@lasopleidingen.nl Hatek, Wateringen contactpersoon: Dhr. S. Achterberg sander@hatek.nl Kumoweld, Assen contactpersoon: Dhr. M. van Veen lasschool@kumoweld.nl Lastechniek Europa, Nieuwegein contactpersoon: Mevr. H. Kaspers info@lasschool.nl PomWeld, Heerhugowaard contactpersoon: Dhr. W. Pomian info@pomweld.nl SNS, Nieuwegein contactpersoon: Dhr. F. Vasquez secretariaat@staalbouw.net 22

14 STROOMSCHEMA LAS- EN LASKADEROPLEIDINGEN - maart 2015 maart NIL - Nederlands Instituut voor Lastechniek - OPUS communicatie-ontwerp 24 25

15 ERKENDE OPLEIDINGEN NEDERLAND EN BELGIË - maart 2015 vervolg erkende opleidingsinstellingen Lijmopleidingen (EAB, EAS, EAE) Hogeschool Rotterdam (EAB en EAS), Rotterdam Lijmacademie (EAB en EAS), Gilze-Rijen Raillasopleidingen Raillasschool Nederland (EAWRJ, EAWRR en EAW), Vianen Albeda College, Rotterdam Bedrijfstakschool Anton Tijdink, Terborg Bronckhorst Lasopleidingen, Harderwijk De Groot Lasopleidingen, Breda Haprotech Lasopleidingen, Velsen-Noord Kumoweld B.V., Assen Lastechniek Europa, Nieuwegein Lastechniek Oost, Hengelo Perk Lasschool, Zaandam ROC De Leijgraaf, Veghel ROC Rivor, Tiel SBC Sasbout Vosmeer, Delft STODT, Hengelo Tetrix Bedrijfsopleidingen, Den Helder - Heerhugowaard contactpersoon: Dhr. M. Kolle info@hr.nl contactpersoon: Dhr. A. Knottnerus knottnerus@lijmacademie.nl Handvaardigheidopleidingen niveau 3 en 4 (HVO 3 en 4) contactpersoon: Dhr. M. van t Hof m.vant.hof@albeda.nl contactpersoon: Dhr. R. Smits info@atschool.nl contactpersoon: Dhr. T. Bronckhorst info@lastechniek.com contactpersoon: Mevr. A. Dirkzwager info@lasopleidingen.nl contactpersoon: Dhr. R. Brand opleidingen@hetlashuis.nl contactpersoon: Dhr. M. van Veen lasschool@kumoweld.nl contactpersoon: Mevr. H. Kaspers info@lastechniekeuropa.nl contactpersoon: Mevr. R. Deen info@lastechniekoost.nl contactpersoon: Dhr. P. Muntjewerff lasopleiding@perk.nu contactpersoon: Dhr. L. Oerlemans info@leijgraaf.nl contactpersoon: Dhr. J. Adams janadams@rocrivor.nl contactpersoon: Dhr. H. Pruisken hpruisken@caiway.nl contactpersoon: Mevr. A. Reuter info@stodt.nl contactpersoon: Dhr. De Wit witdec@tetrixbo.nl VERBINDT ONS. Lastechniek/Engineering Laspraktijk Ingenieur (LPI) / International Welding Engineer (IWE) - Bereidt voor op NIL-examen - Hoog slagingspercentage - Jarenlange ervaring met LPI/IWE - Face to face onderwijs - Ondersteund door digitale leeromgeving Middelbare Lastechniek (MLT) / International Welding Technologist (IWT) Workshop Lasnormen Procestechnologie *Voor MLT ers bestaat de mogelijkheid (met vrijstellingen) deel te nemen aan IKT2. Materialen Introductie Metaalkunde Introductie Corrosiebeheersing Corrosie en Corrosiebeheersing Hogere Gieterijtechniek Expert Class Gieterijtechnologie Post-HBO metaalkunde Onderhoud & Inspectie Post-MBO Onderhoudstechniek Post-HBO Onderhoudstechnologie Post-HBO Onderhoud en Management Inspectie- en Keuringstechnieken (IKT2 * en IKT3) NDO Vakspecialist Level 3 MLT/IWT START 7 SEPTEMBER U HEEFT EEN LPI- OF IKT3 DIPLOMA EN WILT EEN COMBINATIE VAN BEIDEN? U HEEFT EEN MLT-DIPLOMA EN WILT IKT2 VOLGEN? 2015 INFORMEER NAAR DE MOGELIJKE VRIJSTELLINGEN! Goedgekeurde IIW-EWF opleidingen in België per Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL), Brussel: IWE, IWT, IWS, RWC, IWI-C CPE-HN, Charleroi: IWT, IWS, IW (International Welder) Iris Tech +, Brussel: IW Lascentrum Arrondissement Mechelen, Sint-Katelijne-Waver: IW Lessius Hogeschool - De Nayer, Sint-Katelijne-Waver: IWE Technifutur, Seraing: IWE, IWT, RWC, IW, EAS VCL (VervolmakingsCentrum voor Lassers), Brussel: IW VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding), Antwerpen, Beveren- Roeselare, Brugge, Haasrode, Hasselt, Herentals, Ieper, Peer, Sint-Katelijne-Waver, Sint-Niklaas, Vilvoorde, Wondelgem: IW Thomas Moore, Sint-Katelijne-Wever: IWT Voor alle cursussen en opleidingen geldt: naast individuele deelname behoort maatwerk voor meerdere medewerkers ook tot de mogelijkheden. Meer weten? Bel , of kijk op ER VALT NOG GENOEG TE LEREN De contactgegevens van alle opleidingsinstellingen zijn op te vragen bij de Belgische Vereniging voor Lastechniek, Brussel, T 0032 (0) Daar kunt u ook terecht voor nadere informatie over alle erkende lasopleidingen. 26

16 RONDETAFELGESPREK OPLEIDERS - maart 2015 maart 2015 Imre Németh Wim de Groot Paul Deen Harold Elshof Harold Scholing Yvonne Olgers Ben Weenink Rondetafelgesprek opleiders Welke kant moeten we op met onze las(kader)opleidingen? De lastechniek is voortdurend in beweging. Hoe zouden opleiders en het NIL het best kunnen inspelen op de veranderende behoeften vanuit het bedrijfsleven, de ontwikkelingen in het onderwijs, technologische en maatschappelijke ontwikkelingen? Vertegenwoordigers vanuit vier particuliere opleidingsinstellingen en het NIL gingen met elkaar in gesprek over de toekomst van de las(kader)opleidingen in Nederland. door Margriet Wennekes, fotografie Bert de Jong Deelnemers rondetafelgesprek opleiders Imre Németh, manager bij EQIN Opleidingen. EQIN Harold Elshof, collega van Paul Deen, adviseur bij Lastechniek Oost en verantwoordelijk voor de regio Mid- biedt vanuit vier locaties (Rotterdam, Velsen-Noord, Weert en Stein) het volledige IIW-pakket aan kaderopleidingen (IWP, IWS, IWT, IWI en IWE), een eigen opleiden- en Noord-Nederland. ding voor lascoördinatoren en lasinspecteurs, NIL Harold Scholing, directeur en eigenaar van TSH Vakopleidingen in Emmen. TSH Vakopleidingen verzorgt op- Handvaardigheidopleidingen en BBL-trajecten (niveau 2 en 3). Daarnaast is EQIN actief op het gebied van certificeren met de eigen examenorganisatie i-cert. Handvaardigheidopleidingen biedt TSH de kaderopleileidingen voor lassers en elektromonteurs. Naast de NIL dingen IWP, IWS, Schakelcursus IWT, IWT en een eigen Wim de Groot, directeur en eigenaar van De Groot Lasopleidingen en voorzitter van de examencommissie catie-activiteiten toe. lascoördinatoropleiding. Ook bij TSH nemen de certifi- HVO (Handvaardigheidopleidingen) van het NIL. De Groot Lasopleidingen biedt vanuit de vestiging in Yvonne Olgers, manager Onderwijs bij het NIL en verantwoordelijk afgevaardigde vanuit het NIL voor de in- Breda de NIL Handvaardigheidopleidingen niveau 1 tot en met 4 en de kaderopleidingen IWP, IWS en RWC (B ternationale organisaties EWF en IIW. en S). De Groot verzorgt daarnaast certificeringen. Ben Weenink, collega van Yvonne Olgers, senior beleidsmedewerker Onderwijs bij het NIL. Paul Deen, oprichter en eigenaar van Lastechniek Oost, gevestigd in Hengelo, Overijssel. Lastechniek Oost biedt alle NIL Handvaardigheidopleidingen en de kaderopleidingen IWP/IWS, IWT en IWI (S en C)

17 RONDETAFELGESPREK OPLEIDERS - maart 2015 maart 2015 Wilt u samen met andere opleiders en medewerkers van het NIL bij ons aan tafel komen praten over uw visie op de toekomst van de las- en laskaderopleidingen in Nederland? Met deze vraag benaderden we enkele particuliere opleiders uit verschillende regio s van ons land. De reacties waren enthousiast. De behoefte om in deze samenstelling met elkaar van gedachten te wisselen was groot, zoals al snel bleek tijdens de bijeenkomst op 3 maart. De open vraag: met welke verwachtingen zitten jullie hier en welk onderwerp zouden jullie vandaag in elk geval willen bespreken?, leidde spontaan tot bijna een uur gespreksstof. Duidelijk is dat zowel opleidingsinstellingen als het NIL op zoek zijn naar het beste antwoord op allerlei ontwikkelingen, zoals veranderende behoeften van bedrijven, nieuwe wettelijke eisen, de groeiende behoefte aan nieuwe lesvormen, enzovoort. Harold Scholing vatte het als volgt samen: Hoe kunnen we er met zijn allen voor zorgen dat lasopleidingen ook in 2020 nog voldoen aan de behoeften van de markt? Aan de hand van zeven vragen geeft dit artikel de belangrijkste uitkomsten van de inspirerende bijeenkomst. Welk onderwerp zouden jullie vandaag in elk geval willen bespreken? Paul Deen en Harold Elshof spreken hun zorgen uit over de zwaarte van de huidige NIL Handvaardigheidopleidingen; vooral het niveau van de theorie. De opleidingen op niveau 1 en 2 bevatten zoveel theorie dat dit een drempel vormt voor de beginnende lasser. Daardoor lopen we het gevaar dat we ons doel voorbijschieten. Paul Deen stelt voor om de opbouw vanaf niveau 1 tot en met niveau 4 te verbeteren. Begin laagdrempelig, zodat de interesse gewekt wordt, en bouw de stof geleidelijk op. Het verschil tussen niveau 1 en 2 mag duidelijker, en ook de examenvragen zouden meer op de praktijk toegespitst mogen worden, zeker voor deze niveaus. Wim de Groot gaat niet helemaal mee in de kritiek. Maandelijks kijken we als HVO-commissie naar de examenresultaten. Landelijk gezien is het slagingspercentage hetzelfde als bij het Paul Deen: Onze docenten moeten niet alleen didactisch geschoold zijn, maar ze moeten ook het juiste technische niveau hebben. Een docent voor TIG niveau 2 moet zelf minstens TIG niveau 4 hebben. oude systeem. Maar natuurlijk is het belangrijk dat wij geadviseerd worden door de opleidingsinstituten. Kom dus met aanbevelingen naar de HVO-commissie. Geef aan wat je mist en wat je graag anders zou zien. Yvonne Olgers heeft al stappen ondernomen om docenten nog nauwer te betrekken bij het herzien van de lesstof. Hoe kunnen we voldoen aan de veranderende behoeften vanuit het bedrijfsleven? Voor bedrijven is het belangrijk dat mensen snel en op maat geschoold worden. Volgens Harold Scholing worden de commerciële opleiders steeds vaker gevraagd voor in-company trainingen. Het kan gaan om een specifiek NIL-traject, of op maat gemaakte cursussen voor de eigen producten. Het leuke is dat de lasser die bij ons onder handen wordt genomen, zich meer bewust wordt van de mogelijkheden van het lastoestel. Die lasser komt later terug omdat hij zijn kennis wil vergroten. Bedrijven zoeken vooral een opleiding die direct is toe te passen op de producten die ze zelf maken. Yvonne Olgers en Ben Weenink vragen hoe het NIL in deze behoefte zou kunnen voorzien. Imre Németh doet een voorstel dat baanbrekend zou zijn: Laat de lasposities de eindtermen zijn van het handvaardigheidsniveau en laat de materiaaldiktes los. In de standaardopleiding kun je dan bedrijfsgerichtheid implementeren. De theorie blijft gelijk; alleen de maatvoering verandert. De gevraagde materialen kan de klant zelf leveren. Dit voorstel wordt enthousiast ontvangen. Het zou natuurlijk goed uitgewerkt moeten worden, maar Yvonne Olgers en Ben Weenink zien wel mogelijkheden, en ook de andere opleiders juichen het voorstel toe: Paul Deen: De opleider zou cursussen op maat kunnen aanbieden en het NIL zou bijpassende examens kunnen maken. Voor bedrijven gaat het niet alleen om de las, maar ook om de lasser. Hoe maak je de lasser completer, zodat hij meer toegevoegde waarde krijgt? Denk maar aan zaken als werkhouding en bewustwording van de eigen verantwoordelijkheid. Imre Németh. We streven er in onze opleidingen naar om de lasser meer kostenbewust te maken, veiliger te laten werken, hem bewust te maken van de eigen inschakelduur, zijn werkplek beter te onderhouden enzovoort. Na afronding van de opleiding moet de werkgever positief verrast zijn over de totale ontwikkeling van de lasser. Wim de Groot: We zouden weer een goede opleiding tot lasinstructeur moeten invoeren. Daarmee leg je de basis voor de toekomst. Dan weet je zeker dat je over tien jaar de goede mensen hebt. Ook als het gaat om kaderopleidingen heeft het bedrijfsleven behoefte aan werknemers die niet alleen beschikken over de juiste kennis, maar die ook andere vaardigheden ontwikkeld hebben, zoals leidinggeven, samenwerken, communiceren, rapporteren enzovoort. De Groot: De IWT ers van nu zijn goeie techneuten, maar in hun opleiding wordt te weinig aandacht besteed aan andere vaardigheden, zoals kennis van ICT en rapporteren. Ze zijn vooral heel specialistisch in hun vak: de lastechnologie. De vraag is wie verantwoordelijk is voor het aanleren van de extra competenties. Binnen de EWF/IIW-guidelines zijn deze niet omschreven. Harold Scholing: Mogelijk zouden we vanuit het voortraject, zoals de schakelcursus, meer vaardigheden kunnen trainen, speciaal gericht op de functie van de IWT er in de praktijk. Handelsondernemingen en ROC s stellen zich steeds vaker op als particuliere opleiders. Hoe kijken de commerciële opleiders aan tegen deze ontwikkeling? Schoenmaker, blijf bij je leest, is de reactie van de opleiders aan tafel. Het belangrijkste is dat de kwaliteit van de opleidingen niet naar beneden gaat. Bepaalde niveaus zou je moeten toetsen aan het niveau van de docent, anders dreigt het specialisme te verdwijnen, vindt Paul Deen. Onze docenten moeten niet alleen didactisch geschoold zijn, maar ze moeten ook het juiste technische niveau hebben. Een docent voor TIG niveau 2 moet zelf minstens TIG niveau 4 hebben. Wim de Groot: We zouden weer een goede opleiding tot lasinstructeur moeten invoeren. Daarmee leg je de basis voor de toekomst. Dan weet je zeker dat je over tien jaar de goede mensen hebt. Hoe kan een lascoördinator het best worden voorbereid op zijn functie? Om lascoördinatoren voor te bereiden op hun taken zijn er verschillende opleidingsmogelijkheden. Een bekende opleiding is de EWF-opleiding RWC (B en S). Daarnaast hebben opleiders hun eigen lascoördinatorcursussen ontwikkeld. De opleiders zijn het erover eens dat de term lascoördinatoropleiding eigenlijk niet klopt. Németh: Het begint met de vraag wat je verwacht van een lascoördinator. Ik denk dat als we hier met zijn allen een definitie moeten geven van een lascoördinator, we zes verschillende definities krijgen. De een legt de nadruk op las, de ander op coördinator. Heb je een IWS- of IWT-opleiding, dan zegt dit meer over je lasspecialisme dan over je vaardigheden als coördinator. Ook in de RWC-opleiding ontbreekt de link naar de praktijk. Daarom hebben we bij EQIN Opleidingen onze eigen cursus ontwikkeld waarin we praktijkopdrachten meegeven, zodat de lascoördinator niet alleen draagvlak creëert, maar ook meteen aan de slag gaat met zijn toekomstige taken. Yvonne Olgers geeft aan dat dit in feite draait om de didactische uitwerking. De inhoud van de RWC-opleiding voldoet aan de minimale kennisvereisten voor de functie van lascoördinator. Het is mede aan de opleider om aan de hand van deze basisstof opdrachten te ontwikkelen waarmee de link naar de praktijk wordt gelegd. Ook binnen de RWC-opleiding kun je dit dus doen. Imre Németh pleit ervoor om meer te kijken naar profielen bij het kiezen van een opleiding. Wat heeft een bedrijf nodig: een uitvoerend lasser, een lasspecialist, een lascoördinator of een lasinspecteur? Pas daar je opleiding op aan. Het is een andere manier van denken. Geconcludeerd wordt dat het goed zou zijn om voor de ontwikkeling van nieuwe opleidingstrajecten vooraf een overleg te organiseren met alle betrokken partijen. Imre Németh: Wat heeft een bedrijf nodig: een uitvoerend lasser, een lasspecialist, een lascoördinator of een lasinspecteur? Pas daar je opleiding op aan. Het is een andere manier van denken

18 RONDETAFELGESPREK OPLEIDERS - maart 2015 Hoe kunnen opleiders inspelen op nieuwe manieren van leren? De jongere generatie cursisten is kritischer en leert op een andere manier dan de oudere generatie. Jongeren zijn bijvoorbeeld meer gewend om te gaan met computers en zelf informatie op te zoeken via internet. Een ander soort leerling vraagt om nieuwe manieren van kennisoverdracht. Harold Scholing: Cursisten van kaderopleidingen hoeven niet naar school te komen om te horen wat ze zelf kunnen lezen. Het huidige lesmateriaal sluit echter niet meer voldoende aan op de manier waarop wij de stof aanbieden. Je zou de docenten kunnen helpen door naast boeken moderne digitale leermiddelen te ontwikkelen, zoals apps en Youtubefilmpjes. Yvonne Olgers is het ermee eens dat het overbrengen van lesstof gevarieerder zou moeten. De verschillende manieren waarop mensen leren ga je echter niet afdekken met alleen een boek, maar ook niet met alleen contactonderwijs of digitaal leren. De docent speelt een cruciale rol. Het is de taak van de docent om te schakelen tussen allerlei verschillende aanbiedingsvormen. Ook het leren valideren van informatie die gevonden wordt op internet is een belangrijke vaardigheid die aangeleerd moet worden. Harold Scholing haakt hierop in: De docent moet een bepaalde bevlogenheid uitstralen, maar moet tegelijkertijd ondersteund worden met diverse soorten materialen. Het is de combinatie die telt.. Geconcludeerd wordt nogmaals dat de opleiding tot lasinstructeur terug zou moeten komen. Daarbij zou je natuurlijk ook moeten nadenken over de verschillende tools die je instructeurs kunt bieden. Paul Deen is van mening dat digitaal leren voor de laagste handvaardigheidsniveaus weinig kans van slagen heeft, omdat de betreffende leerlingen vaak moeite hebben om zichzelf de stof eigen te maken. Imre Németh waarschuwt: Als lastechnische opleiders kunnen we er echter niet omheen dat we te maken krijgen met een nieuwe generatie lassers en allerlei onderwijsinnovaties die doorgevoerd moeten worden. Harold Scholing: De lasser van de toekomst is niet de man of vrouw die twee dingen aan elkaar vastmaakt, maar een vakman die het sluitstuk vormt van een heel productieproces en die zich daarvan bewust is. Wat merken de opleidingsinstellingen van de steeds hogere kwaliteitseisen qua certificatie van lassers en lasmethoden? De toegenomen certificatie-eisen hebben een grote invloed op de activiteiten van de opleiders. Het certificeren vormt voor alle opleiders een groeiende activiteit en vergt veel capaciteit. De kwalificatieverzoeken komen vaak vanuit specialistische uitzendbureaus en kleinere bedrijven. Het certificeren zelf wordt steeds complexer en de uitvoering komt vaak neer op een beperkt aantal mensen. Een ander gevolg van de strengere eisen is dat er meer kaderopleidingen worden gevraagd. Welk perspectief kunnen we bieden aan jonge mensen die kiezen voor de lastechniek? De lasser van de toekomst is niet de man of vrouw die twee dingen aan elkaar vastmaakt, maar een vakman die het sluitstuk vormt van een heel productieproces en die zich daarvan bewust is, formuleert Scholing zijn visie. Een belangrijke taak voor zowel het NIL als opleidingsinstellingen is om niet alleen jongeren, maar vooral ook hun ouders te laten zien wat de carrièreperspectieven zijn voor beginnende lassers. Lassen is meer dan een uitvoerend beroep. Het kan de start zijn van een ontwikkeling tot lasspecialist, lascoördinator of lasinspecteur. Iemand die begint met een handvaardigheidopleiding kan doorgroeien naar hts-niveau. Ben jij de lasprocesdeskundige die wij zoeken? Word jij onze nieuwe collega? We bouwen machines met een hoge automatiseringsgraad voor met name de automobielindustrie. Elke dag werken in een hightech organisatie met een grote diversiteit aan verbindingstechnologieën en de laatste stand der techniek. Wat is er nou leuker!? WAT GA JE DOEN? Als lasprocesdeskundige ben je vanaf het begin tot het eind betrokken bij de projecten. Je adviseert verkoop over de haalbaarheid van het machineontwerp, helpt engineering met het waarborgen van de lasnormen en eisen af. Kortom; het is jouw taak om ervoor te zorgen dat de laskwaliteit die we aan de voorkant beloven daadwerkelijk gerealiseerd wordt. WAT VERWACHTEN WIJ VAN JOU? Belangrijk is dat je een passie voor lassen hebt! Toch verwachten wij van onze nieuwe collega ook een handen te krijgen, ben je lichtelijk stressbestending en werk je zowel goed zelfstandig als in een team. Een HBO werk/denk niveau is een pre, evenal kennis van Engels en Duits. 32 Yvonne Olgers: De verschillende manieren waarop mensen leren ga je niet alleen afdekken met een boek, maar ook niet alleen met contactonderwijs of digitaal leren. De docent speelt een cruciale rol. Het is de taak van de docent om te schakelen tussen allerlei verschillende aanbiedingsvormen. Ook het leren valideren van informatie die gevonden wordt op internet is een belangrijke vaardigheid die aangeleerd moet worden. WAT MAG JE VAN ONS VERWACHTEN? Je komt te werken in een enthousiaste vakgroep met veel kennis van zaken. We bieden je een uitda- scholings- en carrièremogelijkheden. BEN JIJ ONZE NIEUWE COLLEGA? Voor inhoudelijke vragen kun je terecht bij Ronnie Kuiper, Teamleider Assemblage. Tel.nr.: AWL-Techniek BV Postbus AE Harderwijk

19 LEVENSLANG LEREN - maart 2015 maart 2015 Leertrajecten in de praktijk In Nederland, maar ook in de rest van Europa, kennen we inmiddels een groot aanbod aan lastechnische opleidingen. Dit blijkt ook uit het stroomschema in het hart van dit blad. Het aantal leertrajecten de mogelijke routes naar een eindbestemming - is zelfs nog groter. Steeds vaker zien we dat lassers zich verder willen verdiepen in hun vak, maar niet goed weten welk vervolgtraject ze het best kunnen volgen. Dit artikel laat aan de hand van enkele voorbeelden zien dat, afhankelijk van vooropleiding en werkervaring, verschillende routes gevolgd kunnen worden. door Ilona van den Berk, fotografie Ted Walker Bij Emerson Process Management Flow B.V. in Ede is het personeelsbeleid gericht op het bieden van loopbaanperspectief en het stimuleren van de persoonlijke ontwikkeling van werknemers. Het faciliteren van bijscholing hoort daarbij. Niels de Theije, Supervisor Production bij Emerson, is verantwoordelijk voor de opleidingstrajecten van de productiemedewerkers. Enkele van onze jonge lassers hebben aangegeven dat ze graag willen blijven groeien in hun vak en eventueel een laskaderopleiding zouden willen volgen. Die mogelijkheid willen we graag bieden, maar omdat wij niet goed weten in welke opleiding zij het best kunnen instromen, hebben we advies gevraagd aan het Nederlands Instituut voor Lastechniek. De keuze tussen opties 1 en 2 hangt mede af van de materialen die verwerkt worden en de doorgroeimogelijkheden binnen het bedrijf. Weenink licht zijn advies verder toe: Zou deze lasser kiezen voor optie 2, dan kan hij met dit diploma doorstromen naar de NIL Handvaardigheidopleiding niveau 4. Een andere mogelijke vervolgopleiding is de IWP-opleiding, mits hij de juiste lasserkwalificaties behaalt, te beoordelen door het NIL. Met een IWP-diploma kan hij op basis van BBL-niveau 2 vervolgens instromen in de opleiding IWS. Een collega van Akbar heeft na de lts de mbo-diploma s Assistent Operator en Constructie-Metaalbewerker behaald. Daarnaast heeft hij een NIL Handvaardigheidsdiploma TIG-lassen (rvs) op niveau 3. Hij heeft de afgelopen zeven jaar als lasser gewerkt, waarvan de laatste jaren bij Emerson. Op basis van zijn opleiding en ervaring kan voor diverse opleidingstrajecten worden gekozen: 1. Direct instromen in de opleiding RWC B (lascoördinator) 2. Instromen in de IWP-opleiding, mits vooraf de juiste lasserkwalificaties worden behaald, te beoordelen door het NIL. 3. Instromen in de NIL Handvaardigheidopleiding niveau Instromen in de IWS-opleiding, mits de examencommissie hiermee akkoord gaat op basis van werkervaring en vooropleiding (lts metaal). 5. Het volgen van de schakelcursus IWT en daarna instromen in de IWT-opleiding. Uw talent, ons vak! De Groot Lasopleidingen in Breda is het grootste lasopleidingscentrum van Zuid-Nederland. DE GROOT LASOPLEIDINGEN T I TECHNOLOGY FOR THE WELDER S WORLD. ABIMIG A T Voor elke opdracht het geschikte laspistool. Ben Weenink, senior beleidsmedewerker Onderwijs bij het NIL, heeft op basis van vooropleiding, werkervaring, lasdiploma s en -certificaten van deze lassers een advies opgesteld voor mogelijke leertrajecten. Voorbeelden leertrajecten Akbar Ansari heeft zeven jaar werkervaring als lasser en is sinds twee jaar werkzaam voor Emerson. Via een BBLtraject heeft hij een mbo-diploma Metaalbewerker op niveau 2 behaald. Daarnaast heeft hij diverse NIL lasdiploma s: TIG (rvs, niveau 1 en 2) en MAG (niveau 1). Ook beschikt Akbar over diverse lassercertificaten. Op basis van zijn werkervaring, vooropleiding, diploma s en certificaten kan Akbar direct kiezen voor diverse vervolgtrajecten: 1. Instromen in de RWC B opleiding (lascoördinator). 2. Instromen in de NIL Handvaardigheidopleiding niveau Weenink: Zou de betreffende lasser kiezen voor optie 2, dan zou hij met een IWP-diploma op basis van zijn vooropleiding kunnen instromen in de opleiding RWC-S. Dit is mede afhankelijk van de materialen die verwerkt worden en de persoonlijke ontwikkelingsmogelijkheden binnen de organisatie. Met een keuze voor optie 5 zou de lasser na afronding van de IWT-opleiding kunnen doorstromen naar de IWI-C cursus voor lasinspecteur. Conclusie Voor lassers die zich verder willen ontwikkelen zijn vele leertrajecten mogelijk. Zowel vooropleiding als werkervaring zijn belangrijke factoren bij het bepalen van een geschikte vervolgopleiding. Afhankelijk van persoonlijke capaciteiten en interesses en de groeimogelijkheden binnen het bedrijf kan een keuze worden bepaald. Niels de Theije, Supervisor Production bij Emerson, wijst Akbar Ansari de weg ABIMIG A T: de beste keuze! Flexibiliteit: de optimale positie en configuratie voor elke opdracht Lichtgewicht: minder belastend voor de lasser Robuust: hoge mechanische sterkte en duurzame slijtonderdelen Krachtig: onovertroffen verhouding gewicht-belastbaarheid Kostenbesparend: forse vermindering van de stilstandtijd 35

20 LASBAARHEID VAN MATERIALEN - maart 2015 maart 2015 Onvolkomenheden Laskennis opgefrist Hoe minder voorzorgsmaatregelen nodig zijn om een goed eindresultaat te bereiken bij het lassen aan een materiaal, hoe beter de lasbaarheid van dit materiaal. In de komende afleveringen van Laskennis Opgefrist bespreken we de lasbaarbaarheid van verschillende materialen. Per materiaal worden richtlijnen gegeven met betrekking tot de te nemen voorzorgsmaatregelen. Lasbaarheid van materialen Tijdens het lassen kunnen er onvolkomenheden ontstaan in de las, zeker als de las aan bepaalde mechanische eigenschappen moet voldoen. Onvolkomenheden kunnen ontstaan doordat: de lasser niet over de nodige kennis en ervaring beschikt; de lasser onvoldoende kennis heeft van het te lassen materiaal in combinatie met het lasproces; er hoge spanningen ontstaan in het gelaste onderdeel. Materiaalsoorten Elke materiaalsoort vereist zijn eigen voorzorgsmaatregelen bij het lassen. In de komende afleveringen van deze rubriek wordt de lasbaarheid van de volgende materiaalsoorten behandeld: ongelegeerde en laaggelegeerde staalsoorten; aluminium en aluminiumlegeringen; nikkel en nikkellegeringen; koper en koperlegeringen; titanium en titaniumlegeringen; gietijzer. De meeste van deze materialen kunnen met behulp van smeltlasprocessen worden gelast. Als er onvolkomenheden optreden, zullen deze vooral ontstaan in het lasmetaal of in de zogenaamde warmte-beïnvloede zone (WBZ), ook wel aangeduid als HAZ (Heat Affected Zone). De chemische samenstelling van het lasmetaal bepaalt voor een groot deel het risico van onvolkomenheden. Om die Warmte-beïnvloede zone 18 reden is het uiterst belangrijk om het juiste toevoegmateriaal te kiezen. Niet alleen voor het behalen van de vereiste mechanische eigenschappen, maar bijvoorbeeld ook voor de gewenste corrosiebestendigheid en een zo homogeen mogelijke lasverbinding. Onvolkomenheden in de warmte-beïnvloede zone worden veroorzaakt door de negatieve invloed van de bij het lassen optredende warmte in het gebied direct naast de las. Ze kunnen voorkomen worden door het nauwkeurig opvolgen van de in de lasprocedure omschreven voorschriften. Lasbaarheid diverse staalsoorten De ISO/TR die voor lasmethoden en lasserskwalificaties is opgesteld, geeft een groepsindeling van staalsoorten met min of meer gelijke metallurgische lasbaarheid en laseigenschappen. Hieronder worden per groep richtlijnen gegeven voor het lassen aan deze materiaalsoorten. Groep 1: Laag koolstofhoudende ongelegeerde staalsoorten die geen speciale behandeling vereisen, met een minimum gespecificeerde rekgrens ReH 460 N/mm 2. In niet te grote diktes zijn deze ongelegeerde materialen goed lasbaar. Bij het lassen van grotere diktes met beklede elektroden, gevulde draad of via onderpoederlassen, kunnen er koudscheuren ontstaan. Dan is voorwarmen vereist, of een lasproces met laag waterstof ter verkoming van scheuren in de WBZ. Groep 2: Thermomechanisch behandelde fijnkorrelige staalsoorten en gietstaal met een gespecificeerde minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm 2. Bij een gegeven sterkte heeft een thermomechanisch behandelde (TMCP) staalsoort een lager koolstofgehalte dan een genormaliseerd staal. Daardoor heeft deze staalsoort een betere lasbaarheid met betrekking tot koudscheuren en het binnen de perken houden van hoge hardheden. Na het lassen van TCMP-staalsoorten zal echter altijd een zeker sterkteverlies optreden in de WBZ. De warmte-inbreng dient daarom te worden beperkt om de vereiste eigenschappen van de lasverbinding te kunnen waarborgen (bijvoorbeeld maximaal 2,5 kj/mm bij een plaatdikte van 15 mm). Groep 3: Gehard en ontlaten fijnkorrelige staalsoorten en precipitatiegeharde staalsoorten (uitgezonderd roestvast staal), ReH > 360 N/mm 2. Deze staalsoorten zijn wel lasbaar, maar ze hebben vaak een hoog koolstofgehalte. Met gangbare lasprocedures bestaat dan een risico van hoge hardheden in de WBZ, en scheurvorming. Ook kan er een beperking gelden voor de warmte-inbreng of voorwarmen, om achteruitgang van de mechanische eigenschappen te voorkomen. Groep 4, 5 en 6: Chroom-molybdeen (CrMo) en chroom- molybdeenvanadium (CrMoV) kruipbestendige staalsoorten. Deze soorten zijn gevoelig voor waterstofscheuren, maar met de juiste voorzorgsmaatregelen zijn ze tamelijk goed te lassen. Dat wil zeggen: op de juiste manier voorwarmen; gebruik van toevoegmateriaal met een laag waterstofgehalte en toepassing van temperbead technieken om het risico van scheuren te verminderen. Een gloeibehandeling na het lassen wordt toegepast om de taaiheid in de WBZ te verbeteren. Groep 7: Ferritische, martensitische of precipitatiehardende roestvast staalsoorten. Bij het gebruik van een toevoegmateriaal met een sterkte die overeenkomt met die van het moedermateriaal is voorwarmen noodzakelijk om scheurvorming in de WBZ te voorkomen. Een warmtebehandeling na het lassen is noodzakelijk om de taaiheid in de WBZ te verbeteren. Als voorwarmen en een warmtebehandeling na het lassen niet mogelijk zijn, kan een toevoegmateriaal uit austenitisch roestvast staal worden toegepast. Groep 8: Austenitisch roestvast staal. Voorwarmen is bij deze materialen niet gebruikelijk. Om problemen met warmscheuren te voorkomen, moeten de toevoegmaterialen zo worden gekozen dat ze een zuiver lasmetaal leveren en, indien van toepassing, een bepaald ferrietgehalte. Groep 9: Nikkelgelegeerde staalsoorten (Ni 10%). De lasbaarheid kan worden vergeleken met die van de groepen 4, 5 en 6. Groep 10: Austenitisch-ferritisch roestvaststaal (duplex). Bij het lassen van deze staalsoorten is het belangrijk om de toevoegmaterialen met zorg te kiezen, af te zien van voorwarmen en de maximale interpass temperatuur goed te controleren. Ook moet de warmte-inbreng minimaal zijn, omdat een langzame afkoeling austenietvorming in de WBZ bevordert. Groep 11: Staalsoorten met een hoog koolstofgehalte. Deze staalsoorten zijn minder goed lasbaar dan de staalsoorten in groep 1. De toevoegmaterialen moeten met de nodige zorg te worden gekozen en hoge voorwarmtemperaturen kunnen nodig zijn. Gaat men lassen aan een staalsoort waarmee nog geen ervaring is opgedaan, dan is het belangrijk om advies in te winnen. Normen en Technische Richtlijnen In de Technische Richtlijnen ISO/TR t/m wordt een groepsindeling gegeven voor Europese, Amerikaanse en Japanse materialen voor lasconstructies. Per opgenomen materiaal verwijzen deze richtlijnen naar de van toepassing zijnde groep volgens de hiervoor beschreven ISO/TR NPR-CEN-ISO/TR 15608: Lassen - Leidraad voor een groepsindeling van metalen NPR-CEN-ISO/TR 20172: Lassen - Groepsindelingen van metalen - Europese materialen NPR-CEN-ISO/TR 20173: Lassen - Groepsindelingen voor materialen - Amerikaanse materialen ISO/TR 20174: Lassen - Groepsindelingen voor materialen - Japanse materialen Deze aflevering in de rubriek 'Laskennis opgefrist' is een bewerking van 'Job Knowledge for Welders Part 19' uit TWI Connect (TWI Ltd, Cambridge, UK), geactualiseerd in Met dank aan Marcel Hermans, TU Delft