thema officiële opening Harnaschpolder

Transcriptie

1 nº6 / ste jaargang / 23 maart 2007 TIJDSCHRIFT VOOR WATERVOORZIENING EN WATERBEHEER thema officiële opening Harnaschpolder SCEPSIS OVER PPS-CONSTRUCTIE OP ZUIVERINGSGEBIED VERDWIJNT INTERVIEW MET HENK DE KRAA, DIRECTEUR EVIDES DG WATER: VERSTERKING ECONOMISCHE DIMENSIE WATERBELEID

2

3 Harnaschpolder Na de nieuwbouw van de afvalwaterzuiveringsinstallatie in Amsterdam is het nu de beurt aan Den Haag. Aan de rand van deze stad vlak langs de rijksweg A4 ligt de splinternieuwe zuivering Harnaschpolder te wachten op het huishoudelijk afval van 1,7 miljoen i.e.. Ze is daarmee één van de grootste van Europa. En voor Nederlandse begrippen ook vernieuwend, omdat de nieuwe zuivering het resultaat is van samenwerking tussen zowel publieke als private bedrijven. Met een flinke Franse inbreng (40 procent Veolia) is Harnaschpolder een bijzonder geval, dat waarschijnlijk voorlopig geen navolging zal krijgen. Ten eerste omdat er geen grote nieuwbouwplannen meer bestaan voor zuiveringsinstallaties, ten tweede omdat zo n pps-constructie in de waterzuiveringssector in Nederland geen gebruikelijke is. Waterbeherend Nederland wil het liefst alles in eigen publieke handen houden. Op zich een goed streven. Commerciële belangen blijven zo buiten de deur, evenals dreigende overname van een deel van het werk door buitenlandse (water)bedrijven. Veolia heeft die gevoeligheid natuurlijk ook aan den lijve ondervonden en zal nu moeten bewijzen dat de scepsis onterecht is. Iedereen in Nederland die zich met zuivering bezighoudt, kijkt namelijk nieuwsgierig naar de komende jaren uit. De initiatiefnemers van Harnaschpolder menen dat de scepsis zal verdwijnen als de zuivering eenmaal volledig draait. Feit is dat Harnaschpolder goedkoper uitviel door de publiek-private samenwerking. De grenzen schuiven de laatste jaren alsmaar op, ook in de watersector. De waterzuivering in de Randstad is niet langer 100 procent een Nederlandse aangelegenheid. Peter Bielars H 2O tijdschrift voor watervoorziening en waterbeheer verschijnt ééns per 14 dagen Officieel orgaan van Stichting tot uitgave van het tijdschrift H 2O en haar participanten: - Vereniging van Waterbedrijven in Nederland - Koninklijke Vereniging voor Waterleidingbelangen in Nederland - Nederlandse Vereniging voor Waterbeheer - Kiwa Water Holding BV Uitgever Rinus Vissers Redactie Peter Bielars (hoofdredacteur) Michiel van Zaane Marjon Hoogesteger Redactiesecretariaat Dora Pompe Redactieadres en uitgeverij Postbus 122, 3100 AC Schiedam telefoon (010) telefax (010) h2o@nijgh.nl Bezoekadres: s-gravelandseweg XT Schiedam Redactiecommissie Harry Tolkamp (voorzitter/nva) André Struker (KVWN) Frits Vos (VEWIN) Gerda Sulmann (Kiwa Water Research) Advertentieverkoop Roelien Voshol (010) Brigitte Laban (010) Mediaorder Carola Sjoukes (010) Suzanne Klüver (010) telefax (010) Abonnementenservice Pauline Roos Tini van Schijndel telefoon (010) telefax (010) Abonnementsprijs 95,- per jaar excl. 6% BTW 126,- per jaar voor buitenland 8,- losse exemplaren excl. 6% BTW Abonnementen gelden voor één jaar en worden zonder tegenbericht automatisch verlengd. Opzeggingen dienen schriftelijk uiterlijk 6 weken voor het aflopen van de abonnementsperiode te geschieden aan bovenstaand postadres. Druk en lay-out Den Haag mediagroep b.v., Rijswijk Copyright Nijgh Periodieken B.V., 2007 Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Overname van artikelen alleen na schriftelijke toestemming van de uitgever. 4* / Harnaschpolder gaat officieel draaien Edo Beerda 9* / Scepsis verdwijnt over eerste PPS-constructie op zuiveringssgebied Edo Beerda 15* / Voorspoedige opstart van awzi Harnaschpolder Laurent Delecraz, Nicolas Fontaine, Niels van Gool en Rogier van Kempen 22* / Interview met Henk de Kraa, directeur Evides Maarten Gast 30 / Onderzoek naar het ecologisch functioneren van de Nederlandse sloten Edwin Peeters, Jeroen de Klein en Marten Scheffer 32 / Mogelijkheden voor DG Water om economische dimensie in het waterbeleid te versterken Teun Morselt, Stefan Nijwening en Pieter Vermeer 34 / Nederlanders passen kennis van aquacultuur en afvalwaterzuivering toe in Kroatië Damir Brdjanovic, Aleksandar Vlaski en Arie de Bondt 38 / Recensie: Waterbeheer ná de Kaderrichtlijn Water Jelle Roorda 40 / Verenigingsnieuws 45 / Mengen en voortstuwen in ronde actiefslibreactoren kan beter Jeroen Hulsbeek, Jans Kruit, Michaela Hunze en Cora Uijterlinde 48 / SIMDEUM-model ook toepasbaar voor waterkwaliteitsberekeningen Mirjam Blokker, Jan Vreeburg, Peter Sjoerdsma en Maurice van der Roer 52 / Beekherstel in Brabant, enkele effecten op het afvoerpatroon Ronny Vergouwe, Heino Niewold, Nico ten Heggeler en Jeroen Tempelaars 57 / Agenda 59 / Kleinschalige waterzuivering in Uganda inhoud nº 6 / 2007 / *thema Bij de omslagfoto: De afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder bij Den Haag wordt op 28 maart offi cieel geopend. Het is één van de grootste van Europa (zie pagina 4 t/m 23 en 58). (foto: Martin Kers)

4 Harnaschpolder gaat officieel draaien De splinternieuwe afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder in Den Haag beleeft op 28 maart aanstaande de officiële opening. Kroonprins Willem- Alexander zal daarvoor naar Midden-Delfland komen. De voor Nederlandse begrippen uitzonderlijk grote zuivering, één van de grootste van Europa, ligt daarmee zo n vijf maanden voor op het schema. Afgelopen september werd een mijlpaal gehaald met de ontvangst - via een omvangrijk nieuw transportstelsel - van het eerste afvalwater. Voor het Hoogheemraadschap van Delfland en voor Delfluent, het consortium waarin vijf publieke en private bedrijven (Veolia Water Nederland, Evides Industriewater, Rabobank, Strukton en Heijmans) samenwerken, ook een unicum op watergebied in Nederland, bestaat alle reden om de vlag uit te steken. The brand new Harnaschpolder waste water treatment plant will be officially inaugurated by the Prince of Orange Willem Alexander on 28 March For the Delfland Water Board and for PPP partner Delfluent, responsible for the construction and management of the plant, there is every reason to hang out the flag: the construction activities are no less than five months ahead of schedule. At the beginning of September 2006, the plant reached another major milestone when it received its first waste water via an extensive new transport system. The extension and improvement of the waste water treatment capacity is motivated by European regulations, which impose ever stricter quality demands on purified waste water. The plant is one of the largest in Europe. An exceptional element of the project is its sustainable character. With the re-use of biogas from the sludge waste, the energy sustainability is high. dankzij een goede planning, snelle anticipatie bij Mede mogelijke knelpunten en hele korte communicatielijnen hebben wij de bouw sneller uitgevoerd dan gepland. Dat is, denk ik, uniek, zegt Bruno d Artagnan, secretarisgeneraal van het consortium Delfluent. Olivier Caumartin, algemeen projectmanager van Bouwcombinatie Afvalwater Haagse Regio, die de hele klus uitvoert, beaamt dit: Wij gaan binnen dit consortium geen lange brieven aan elkaar schrijven. Als er een probleem is, lossen we dat onmiddellijk met elkaar hier aan tafel op. Ik ken geen ander project met zo weinig correspondentie. Anticiperen op mogelijke problemen en gebruik van een prefab bouwmethode waren andere doorslaggevende factoren voor het snelle verloop van het omvangrijke bouwproject. Volgens Dick Spinder, algemeen directeur van Delfluent, heeft de snelle uitvoering ook alles te maken met samenwerking: In een publiek-private samenwerking is die samenwerking de succesfactor. Alle partijen, zowel in het consortium als daar buiten, hebben respect voor elkaars positie. En dat is belangrijk als je voor een periode van 30 jaar met elkaar samenwerkt. 4 H 2 O /

5 *thema actualiteit Rond de bouwkeet waarin het team van Bouwcombinatie Afvalwater Haagse Regio nu zo n drie jaar werkzaam is, zijn sinds het begin van de bouw in het voorjaar van 2004 ongeveer 60 gebouwen en objecten verrezen, waarvan 33 ronde bassins voor de afvalwaterzuivering. Op de lap grond van 25 hectare staat nu een zuiveringsinstallatie bestaande uit vier waterlijnen met elk een voorbezinktank, twee biologische tanks en vier nabezinktanks. Zes verdeelwerken zorgen voor de koppeling tussen de tanks. Voor de behandeling van slib bouwde het consortium twee tanks voor primaire slibindikking, twee slibgistingstanks en een slibbuffertank. In de rondom de tanks gelegen gebouwtjes werden onder meer de luchtbehandeling, de energieopwekking en een effluentpompstation ondergebracht. Water dat aankomt in de zuiveringsinstallatie, wordt eerst met harkroosters ontdaan van grofvuil en komt vervolgens aan in de voorbezinktanks. Daar zakken fijne vuildeeltjes naar de bodem. Het slib wordt afgevoerd naar de slibbehandelingsinstallatie. Tijdens het biologisch proces dat volgt, breekt actief slib de organische verontreiniging af. Afvoer hiervan gebeurt in de nabezinktanks. Het effluent dat resulteert, is zo schoon dat het probleemloos kan worden geloosd in de Noordzee. Dit gebeurt via een pompleiding op ongeveer 2,5 kilometer uit de kust. Het slib dat overblijft, wordt eerst ingedikt, waarna het in gistingstanks bij een temperatuur van 30 C wordt omgezet in biogas. Het gas krijgt op de afvalwaterzuiveringsinstallatie een nuttige bestemming, men wekt er elektriciteit en warmte mee op. De elektriciteit wordt gebruikt tijdens het zuiveringsproces en de warmte voor opwarming van de gistingstanks. Het vergiste slib wordt ontwaterd met centrifuges en afgevoerd voor verbranding. Stikstof Aan het ontwerpen van het complex begon een team van Nederlandse en Franse ingenieurs al in januari 2003, direct nadat duidelijk was geworden dat opdrachtgever Delfland de voorkeur gaf aan de aanbieding van het consortium Delfluent BV. Het consortium begon ook al met de sloop van kassen en andere bebouwing die nog op de aangewezen locatie in de Harnaschpolder stond. Het is allerminst gebruikelijk dat een partij al in de aanbiedingsfase, dus voor het tekenen van de contracten, aan de slag gaat. Delfluent deed dat toch, op eigen risico. De eerste publiek-private samenwerking in de Nederlandse waterschapswereld stond dan ook onder behoorlijke tijdsdruk, omdat de installaties van Delfland op korte termijn moesten voldoen aan nieuwe EU-eisen ten aanzien van verwijdering van stikstof en fosfaten. Hoofdrol speelde de eis dat stikstof in de toekomst voor 75 procent uit het effluent moet worden verwijderd. We hadden van de toenmalige staatssecretaris uitstel gekregen tot 1 november 2008 en we wilden niet graag nog eens om dispensatie vragen, vertelt Huub Glas, contractmanager namens opdrachtgever Hoogheemraadschap van Delfland. Juist door die nieuwe eisen was voor ons nieuwbouw op een nieuwe locatie noodzakelijk geworden: voor aanpak van stikstof en fosfaten is een langere verblijftijd nodig in biologische tanks. Ruimte voor uitbreiding om die extra capaciteit bij te bouwen ontbrak op het bestaande Houtrustcomplex. Tijdsdruk Tijdsdruk was de voornaamste reden dat Delfland de keus maakte voor gebruik van bewezen technologie in de nieuwe zuiveringsinstallatie. Wat overigens niet wil zeggen dat de bouw volstrekt binnen traditionele kaders verliep. Om het bouwtempo te kunnen opvoeren en de planningsrisico s te beperken, viel de keus namelijk op gebruik van prefab-beton bij de realisatie van de ronde tanks. De grote cirkelvormige tanks werden met rechte betonwanden van 2,40 meter breed gevormd. Voorspankabels houden de elementen bij elkaar, de voegen tussen de rechtopstaande platen werden waterdicht gemaakt met voegmortel. Met name voor de grote bassins (63 meter doorsnede) was veel graafwerk nodig. Deze zijn bijna negen meter hoog, maar slechts twee meter steekt boven het maaiveld uit. Duurzaamheid Bijzonder is ook het duurzame karakter van het project. Bij het begin van het project hebben we alle betrokkenen gevraagd om ideeën aan te dragen voor verhoging van de duurzaamheid. Sommige waren volstrekt onrealistisch, maar we hebben alle voorstellen serieus bekeken, vertelt Caumartin. Dat waren er een stuk of honderd. De resultaten mogen er in ieder geval zijn. Met het hergebruik van biogas uit het slibafval is de energieduurzaamheid hoog. Dit voorziet in ongeveer 30 procent van de totale energiebehoefte van Harnaschpolder. H 2 O /

6 Zonnepanelen op het pompstation en het kantoorgebouw leveren ook een bijdrage in de energiebehoefte. Verder wordt warmte die de machines afgeven, hergebruikt voor verwarming van dienstruimtes. Om blijvende hindering van de grondwaterstroming in het gebied te voorkomen, is het waterkerende scherm dat voor de bouw van het complex werd opgericht, na voltooiing van de bouwkundige werkzaamheden verwijderd. Afstemming Doorslaggevend voor een vlot verloop van de werkzaamheden was wat Caumartin betreft een vlekkeloze afstemming tussen de civieltechnische aannemer en de elektro- en 6 H 2 O /

7 *thema actualiteit installatietechnische aannemer en natuurlijk die tussen de bouwers en de toekomstige operators van de installatie. Het intensieve overleg tussen alle betrokken partijen wierp zijn vruchten af, want de vooruitgang die werd geboekt na het slaan van de eerste paal in december 2004 was opmerkelijk. Al in 2005 voltooiden Strukton en Heijmans - de Nederlandse aannemers die participeren in de bouwcombinatie - alle bouwkundige werkzaamheden aan tanks en distributiekamers van Harnaschpolder. Daarna volgde het werk aan de pijpleidingen, de plaatsing van elektromechanische apparatuur en de aanleg van alle bekabeling en elektriciteitsvoorzieningen. Dagelijks werkten ruim 300 mensen aan het project. Met de plaatsing van een 40 meter hoge schoorsteen in september 2006 bereikte het complex zijn hoogste punt. Bruno d Artagnan, secretaris-generaal van Delfluent: Om geuroverlast voor de omgeving zoveel mogelijk te beperken, zijn de belangrijkste tanks afgesloten. De lucht uit deze tanks wordt verzameld en behandeld in een biologisch geurverwijderingssysteem, om tenslotte via de schoorsteen uitgestoten te worden. Na voltooiing van de bouwwerkzaamheden volgde eerst een periode van droogtesten van de apparatuur en de automatiseringssystemen. Op 4 september 2006 begon Delfluent met het vullen van de eerste waterlijn. Met een reinigingscapaciteit van kubieke meter afvalwater per uur goed voor een kwart van de totale capaciteit. Na opstarten van de tweede waterlijn (31 oktober) en de derde (14 november) werd met de ingebruikname van de vierde lijn in de tweede week van januari uiteindelijk 100 procent van de capaciteit bereikt. De zuiveringsinstallatie Harnaschpolder is met een capaciteit van 1,31 miljoen i.e. één van de grootste van Europa. De installatie reinigt het afvalwater van de hele regio Den Haag. Het is best verrassend dat we in zo n omvangrijk project eigenlijk heel weinig tegenslagen hebben gehad. Dat is te danken aan de vlotte samenwerking en daardoor optimale benutting van de beschikbare kennis bij de deelnemende bedrijven, denkt Leo Helvensteijn (Delfluent Services). Illustratief is het feit dat we binnen twee weken na het inlaten van het eerste water de fabriek al geheel zelfstandig konden laten draaien. We waren er vooraf vanuit gegaan dat we heel wat langer in ploegendienst 24 uur per dag zouden moeten werken. De eerste twee maanden van dit jaar beperkte het werk zich grotendeels tot het inregelen van het nieuwe volautomatische controlesysteem. In de controlekamer die is ingericht in het kort geleden voltooide kantoorgebouw van Delfluent Services, zijn technici druk bezig achter een rij computerschermen. Hierop kunnen ze precies zien hoe de zuivering van afvalwater in Harnaschpolder, maar ook in de installatie Houtrust verloopt. Elektronische meters geven alle details aan over hoeveelheden gereinigd afvalwater, waterkwaliteit en afgevoerd slib. Harnaschpolder is vrijwel af, maar het project is nog lang niet klaar. De voorbereidingen zijn nu in volle gang voor de renovatie van Houtrust, dat in de toekomst ongeveer een kwart van de totale zuiveringscapaciteit van de Haagse regio voor zijn rekening zal nemen. De SHARON-installatie die sinds 2005 in de awzi Houtrust operationeel is, viste de afgelopen twee jaar ongeveer 600 kilo stikstof per dag uit het afvalwater van de Haagse regio. Delfluent heeft ook de bedrijfsvoering van Houtrust overgenomen van het Hoogheemraadschap van Delfland. Caumartin verwacht dat de renovatie van Houtrust in de praktijk niet makkelijker zal zijn dan de omvangrijke nieuwbouw in de Harnaschpolder, hoewel het om minder werk gaat. Je werkt op een bestaande installatie, waarin in de loop der jaren tal van aanpassingen zijn uitgevoerd. Niet alles is exact uitgevoerd zoals ooit gepland, dus veel informatie over hoe het daadwerkelijk is gebouwd zal pas duidelijk worden tijdens de renovatie. Extra complicerende factor is dat de installatie deels moet blijven doordraaien tijdens de werkzaamheden, omdat Harnaschpolder niet alle afvalwater uit deze regio kan behandelen. We moeten alles op alles zetten om de tijdwinst van vijf maanden die we hebben geboekt, vast te houden. Volgens het contract moet de verbouwing van de afvalwaterzuivering Houtrust eind 2008 zijn afgerond. De volledige ingebruikname van Harnaschpolder moet januari 2008 een feit zijn. Edo Beerda Foto s: Martin Kers Luchtfoto: Aeroview Rotterdam H 2 O /

8 HET IS GEEL EN ZUIVERT M 3 PER UUR. Een oppervlakte van 25 hectare en een capaciteit van 1,35 miljoen m 3. Dat zijn de indrukwekkende cijfers van afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder. De installatie is één van de grootste in Europa en zuivert maar liefst 75 procent van het afwalwater in de regio Den Haag. Heijmans is als partner in het consortium Delfluent intensief betrokken bij de eerste Nederlandse publiek private samenwerking in deze markt. We nemen als aandeelhouder deel aan de financiering van het project. En zijn mede verantwoordelijk voor ontwerp, realisatie en onderhoud van de civieltechnische werken. Dit past in de lange traditie van het bouwen van rioolwaterzuiveringsinstallaties. Vernieuwende aanpak. Onderscheidend is niet alleen de publiek private aanpak, maar ook de vernieuwende werkwijze van Heijmans. We realiseren innovatieve oplossingen door te streven naar vroegtijdige samenwerking met alle partijen. En naar behoefte zetten we de gebundelde expertise van onze verschillende disciplines in. Zowel beton- en waterbouw als wegenbouw, technische infra en bodemsanering leverden voor dit project een krachtige bijdrage. Tot 2033 blijven we verbonden aan dit knappe staaltje watermanagement. Dat is zelfs het Koninklijke Huis niet ontgaan. Harnaschpolder wordt op 28 maart feestelijk geopend door Z.K.H. Prins Willem-Alexander. Heijmans Infra Geïntegreerde Projecten, Postbus 2, 5240 BB Rosmalen, tel ,

9 *thema achtergrond Scepsis verdwijnt over eerste PPS-constructie op zuiveringsgebied De eerste publiek-private samenwerking in de waterschapsector is door Nederlandse collega-waterbeheerders met de nodige scepsis begroet. Maar vooralsnog hebben het Hoogheemraadschap van Delfland en het consortium Delfluent het gelijk aan hun kant: de bouw van de afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder gebeurt veel goedkoper en sneller dan vooraf voor mogelijk was gehouden. The first public-private partnership in the water world was greeted by fellow Dutch water managers with some scepticism. But for the time being, the Delfland Water Board and the Delfluent consortium have been proven right: the construction of the Harnaschpolder waste water treatment plant has been much less expensive and much quicker than was thought possible. The contract encompasses more than just the construction of a new waste water treatment plant in the Harnaschpolder. The Delfland assignment covers a Design Build Finance and Operate contract (DBFO contract) for The Hague Region Waste Water project. This also includes the renovation of the existing Houtrust waste water treatment plant in The Hague and the management of both plants for a period of 30 years. According to the contract, the Delfland Water Board, as government body, remains ultimately responsible for the quality of the waste water in The Hague region. Aangaan van een publiek-private samenwerking (PPS) was voor Delfland in de aanloop naar de nieuwbouw in de Harnaschpolder bepaald geen principiële keuze. Maar toen eind jaren negentig de contouren in beeld kwamen, bleek het project door zijn omvang steeds moeilijker te overzien. Als je zoiets op de traditionele manier aanbesteedt - eerst een ingenieursbureau, vervolgens de bestekfase, daarna gunning aan een aannemer - zie je in de praktijk dat bij iedere stap de prijs verder omhoog gaat. Het bestuur van Delfland heeft toen besloten een PPS-constructie aan te gaan als een private partij in staat zou blijken meer dan 10,5 procent onder de begrote kosten te duiken, vertelt contractmanager Huub Glas van het Hoogheemraadschap van Delfland. En dat lukte. Bij de Europese aanbesteding bleken twee consortia een zeer scherpe prijs te kunnen maken. In de onderhandelingen die volgden, werd al snel duidelijk dat het Frans-Nederlandse consortium Delfluent de beste papieren in handen had. Niet alleen beschikte het consortium van vijf bedrijven over specialistische kennis op elk specifiek gebied van het contract, maar bovendien schreef Delfluent uiteindelijk maar liefst 17 procent lager in dan begroot. Bij een groot H 2 O /

10 project als dit, gaat het om een besparing van 85 miljoen euro. Het contract ging veel verder dan alleen de bouw van een nieuwe zuiveringsinstallatie in de Harnaschpolder. De opdracht van Delfland betrof een zogeheten Design Build Finance and Operate-contract voor het project Afvalwater Haagse Regio. Daaronder vielen ook de renovatie van de bestaande afvalwaterzuiveringsinstallatie Houtrust in Den Haag en het beheer van beide installaties voor een periode van 30 jaar. Het Hoogheemraadschap van Delfland bleef volgens het contract als overheid eindverantwoordelijk voor de kwaliteit van het afvalwater in de Haagse regio, maar voor de rest zou Delfluent bepalen hoe die kwaliteit 10 H 2 O /

11 *thema achtergrond werd gehaald. Hoe wij het zoveel goedkoper kunnen? Als je een groot project traditioneel uitbesteedt aan een aantal onderaannemers, calculeren die elk een bepaalde risicomarge in. Dat loopt flink op. Als je het hele pakket bij één partij onderbrengt, kun je dat sterk terugbrengen, vertelt Bruno d Artagnan, secretaris-generaal van Delfluent. Delfland zag bij de contractonderhandelingen dat Delfluent de prijs op sommige onderdelen nog verder kon terugbrengen. We hebben tijdens de onderhandelingen messcherp in beeld gebracht waar de risico s zaten, constateert Glas. Van de kosten zit 80 procent in de operationele fase. Je moet kunnen inschatten hoe ver je in de toekomst gaat met automatiseren of hoeveel personeel je over 20 jaar nog nodig hebt. Een partij als Veolia Water kan dat; zij is veel groter dan Delfland. Het internationale Veolia Water levert water aan ruim 108 miljoen mensen uit ongeveer 57 landen en is gespecialiseerd in onderzoek en ontwikkeling van watertechnieken. Voor een project als in de Harnaschpolder draait het bedrijf zijn hand niet om: soortgelijke projecten heeft het in onder meer Brussel, Londen, Berlijn, Praag en Boedapest uitgevoerd. Waterbedrijf Evides is binnen het consortium de tweede grote speler uit de waterwereld. Evenals Veolia heeft het een aandeel van 40 procent in Delfluent. De drinkwaterleverancier van Zuidwest-Nederland brengt ruime kennis in betreffende waterbehandeling en -distributie. Rabobank steunt het consortium met zijn financiële kennis, terwijl Heijmans en Strukton hun sporen hebben verdiend in de bouw, maar ook in PPS-concessieprojecten. Bundeling van deze expertise in Delfluent staat garant voor kwaliteit en kostenbesparing. Belangrijk voor Delfland is verder dat alle projectpartners volledig ISO-gecertificeerd zijn. Dick Spinder, algemeen directeur van Delfluent: Het project is geheel volgens de ISO 9001-norm gecertificeerd. Delfuent heeft een certificering voor het projectmanagement, Delfluent Services voor het operationele beheer van de zuiveringsinstallatie en onderhoudsgerelateerde activiteiten en de Bouwcombinatie Afvalwater Haagse Regio voor de ontwerp- en bouwactiviteiten voor Harnaschpolder en Houtrust. Delfluent is met deze drievoudige certificering uniek in de Nederlandse watersector. Kwaliteit Door zijn omvang kon Delfluent ook bij de onderhandelingen over de financiering van de totaal benodigde investering van 363 miljoen euro scherp onderhandelen. Het consortium zat uiteindelijk met elf verschillende financieringsinstellingen uit acht Europese landen aan tafel. De Europese Investeringsbank (EIB) en de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) kwamen als grootste geldschieters uit de bus. Delfluent verdient de investering gedurende 30 jaar weer terug. Daarna worden de installaties overgedragen aan Delfland. Volgens het contract is Delfluent verantwoordelijk voor het projectmanagement, inclusief financiering en verzekering. Bouwcombinatie Afvalwater Haagse Regio (een vof waarin Strukton, Heijmans, Veolia Solutions & Technologies - OTV en Rossmark - deelnemen) opereert als onderaannemer. Delfluent Services fungeert in de komende decennia als operator van Harnaschpolder en Houtrust. Het consortium ontvangt van Hoogheemraadschap Delfland een vergoeding per kubieke meter gezuiverd water, waarbij rekening wordt gehouden met de kwaliteit van het gezuiverde afvalwater. Dat laatste is bedoeld als een aanmoediging om snel mogelijk een optimale kwaliteit te leveren. Juist omdat het gaat om een prestatiegericht contract, werden wij al vanaf de ontwerpfase bij de bouw van Harnaschpolder betrokken, zegt Blaise Garin van Delfluent Services, dat de komende 30 jaar zorgdraagt voor beheer en onderhoud van de installaties en het ondergrondse netwerk van leidingen dat de twee locaties verbindt. We kunnen zelfs boetes krijgen als we ons niet houden aan de contractafspraken. Vanzelfsprekend is het in het belang van ons allemaal om dat te voorkomen. Delfuent zette in de opstartfase van het project speciale teams op om in een vroeg stadium alle sleutelspelers bij elkaar te krijgen om constructie en toekomstig beheer perfect op elkaar te laten aansluiten. Het toepassen van assetmanagement zorgt ervoor dat duurzaam wordt gewerkt, gericht op de lange termijn en tegen de laagst mogelijke kosten. Risico s worden ver van tevoren berekend, zodat versleten onderdelen tijdig worden vervangen. Delfluent kan het zich ook niet veroorloven om na 30 jaar een niet goed onderhouden installatie over te dragen: contractueel is vastgelegd dat Harnaschpolder en Houtrust bij de overdracht in 2033 in goede staat moeten zijn. Je moet dus apparatuur voor H 2 O /

12 de installatie kiezen die op lange termijn de gunstigste operationele kosten oplevert. Dat is ons eigen belang en daarover hebben we dus intensief samen nagedacht, aldus Olivier Caumartin, algemeen projectmanager van de Bouwcombinatie Afvalwater Haagse Regio. Sceptisch Hoe is de reactie van de Nederlandse waterwereld eigenlijk geweest op het PPSproject? Sceptisch. Wat de boer niet kent, eet hij niet, constateert Glas. Ik zie het zo: afvalwaterzuivering is een bestuurlijke opdracht waarmee je als hoogheemraadschap op twee manieren kunt omgaan. Je kunt, zoals alle andere waterschappen, heel veel mensen in dienst nemen om het zelf te doen. Maar je kunt ook uitbesteden volgens een nauwkeurig omschreven contract. En wij hopen aan te tonen dat dat kan met goede garanties en tegen lage kosten. Een PPS-constructie ligt niet echt voor de hand voor kleine projecten, omdat daar weinig schaalvoordelen te halen zijn. Daarvan is hier geen sprake. Houtrust was al met afstand de grootste afvalwaterzuiveringsinstallatie van Nederland. Maar na 1 november 2008, wanneer de gerenoveerde Houtrust en de gloednieuwe Harnaschpolder volledig operationeel zijn, zal de capaciteit zijn toegenomen tot 49,7 miljoen liter water per uur. Delfluent zal dan het afvalwater kunnen zuiveren van ongeveer 1,7 miljoen inwonerequivalenten. Daarvan zal Harnaschpolder zo n 75 à 80 procent voor zijn rekening nemen. d Artagnan ziet goede mogelijkheden elders in Nederland soortgelijke PPS-projecten te lanceren. Wij willen hier aantonen wat het zowel de overheid als de private partij kan opleveren. Als private onderneming willen wij geld verdienen, maar wij zorgen er ook voor dat de betrokken overheid gemeenschapsgeld uitspaart. Een win-winsituatie dus, aldus Bruno d Artagnan. De koudwatervrees bij overheden dat wij, als private partij, zomaar kunnen verdwijnen of hier alleen zijn voor het snelle geld, wordt gelogenstraft door het nauwkeurig opgestelde contract, dat voor alle mogelijke valkuilen garanties biedt. Delfland kan in theorie zelfs naar een ander consortium overstappen. Alles is gericht op de lange termijn. De bouw van de installaties is maar een bescheiden onderdeel van het project. Vertrouwen tussen de private en de publieke partij is wat hem betreft doorslaggevend voor het succes. Je moet er allemaal van doordrongen zijn dat je altijd samen faalt of wint. Voor Delfland was dat nadrukkelijk reden om zich volledig buiten de besluitvorming binnen Delfluent te houden. Je ziet soms wel eens dingen waarvan je handen gaan jeuken. Waarom doen ze dat niet anders? Maar het werkt natuurlijk niet als je je met hun zaken gaat bemoeien. We hebben gelukkig onze afstand weten te bewaren. Trouwens, het project ligt er gewoon fantastisch bij, zegt Glas. Ook als de keuze was gevallen op een zeer innovatief ontwerp - het huidige steunt op bewezen, robuuste technologie - was de PPS-constructie volgens alle partijen ideaal geweest. Bijvoorbeeld omdat niet voortdurend kennis wordt overgedragen van de ene op de andere partij: alle kennis bevindt zich in één hand, alle specialisten kunnen vanaf het beginstadium meepraten. Voor de voormalig werknemers van Delfland (ongeveer 40 mensen) is de ommezwaai soepel verlopen. Zij werken nu in dienst van een privé-onderneming, maar met behoud van dezelfde arbeidsvoorwaarden, aldus Leo Helvensteijn van Delfluent Services. Er is inmiddels zelfs al weer nieuw personeel in dienst genomen. Glas vraagt zich soms af waarom de keuze voor een PPS-constructie zoveel opzien heeft gebaard. Er gebeurt in Harnaschpolder niets geks. Installaties die hier zijn gebouwd, staan elders ook al. Het enige verschil is, dat het hele pakket aan één partij is gegeven. Ondertussen zijn we als Delfland met heel andere dingen bezig geweest; onze mensen zitten niet met hun duimen te draaien. In verband met de nieuwbouw in de Harnaschpolder moesten we ruim 40 kilometer persleiding aanleggen. Heel ingewikkeld, want dat gebeurde dwars door de bestaande stad, tegen een investering die nog groter was dan de bouw van Harnaschpolder. Dat project hebben we zelfs op tijd af gekregen. Alsof dat niks is! Edo Beerda Foto s: Martin Kers 12 H 2 O /